Palec i złamania palców
Kość w palcu ręki lub palcu u nogi technicznie nazywana jest paliczkiem (liczba mnoga: paliczki). Oprócz kciuka i palucha, palecpalce składaadają się z trzech paliczków: paliczek bliższy (phalanx proximalis), paliczek środkowy (phalanx media) i paliczek dalszy (phalanx distalis). Kciuk jak i paluch stopy składaadają się z dwóch kości czyli paliczak bliższego i dalszego.
Pomiędzy nimi znajdują się trzy stawy: Blisko ciała, staw między paliczkiem bliższym a kością śródręcza w śródręczu (staw MCP lub staw śródręczno-paliczkowy tj. staw podstawy palca), staw między paliczkiem bliższym a środkowym (staw PIP lub staw międzypaliczkowy bliższy) i wreszcie staw najbardziej oddalony od ciała między paliczkiem środkowym a paliczkiem dalszym (staw DIP lub staw międzypaliczkowy dalszy).
Złamania palców mogą więc wystąpić wewnątrz lub na zewnątrz stawu. Złamania palców są zazwyczaj zamknięte (tzn. nie ma większego urazu skóry) i tylko nieznacznie przemieszczone. Dzięki temu złamanie można łatwo przywrócić do pierwotnej pozycji. W przypadku palca Malleta (palca młotkowategooteczkowaty) ścięgno prostownika na końcu palca jest zerwane i pacjent nie może aktywnie wyprostować końca palca. Kawałek kości może zostać oderwany w miejscu połączenia ze ścięgnem.
Mechanizm urazu
Zwykle złamanie palca jest bezpośrednim wynikiem urazu opuszków palca w wyniku zwichnięcia lub uderzenia. Sporty z piłką, takie jak piłka ręczna, koszykówka i siatkówka, są typowe dla złamań palców. Szczególnie w przypadku złamań paliczka dalszego mogą wystąpić również złamania wieloodłamowe, spowodowane stłuczeniem lub zmiażdżeniem palca.
Diagnostyka
Klasyczne, ale niepewne objawy złamania palca to ból i obrzęk palca. Jeśli palec jest skrócony, w nieprawidłowym ułożeniu lub nienaturalnie ruchomy, z pewnością świadczy to o złamaniu. Badanie lekarskie musi również ocenić funkcję ścięgien i stabilność więzadeł pobocznych, a także wszelkie przesunięcia rotacyjne. Aby to zrobić, palec musi być zgięty i przesunięty.
Diagnozę potwierdza badanie rentgenowskie. Badanie ultrasonograficzne jest również wystarczające do wykrycia złamań u dzieci.
Terapia
Celem terapii jest wyleczenie złamania w normalnej pozycji i leczenie wszelkich urazów tkanek miękkich, aby zapobiec późniejszym powikłaniom.
Terapia zależy od rodzaju i lokalizacji złamania. Nieprzemieszczone, stabilne złamania są zazwyczaj leczone zachowawczo, natomiast w przypadku przemieszczonych, niestabilnych złamań lub złamań znajdujących się wewnątrz stawu konieczna może być operacja. Złamania z przemieszczeniem są również zwykle leczone chirurgicznie. W przypadku palca Malleta operacja jest konieczna tylko wtedy, gdy zbyt duży fragment został oderwany od kości lub jeśli utrudnia to mobilność.
Niepowikłane złamania leczy się za pomocą szyny, którą trzeba nosić przez kilka tygodni. Złamany palec można również ustabilizować bandażem z taśmy na sąsiednim palcu. Palec powinien być również zabezpieczony szyną lub bandażem z taśmy w momencie ponownego rozpoczęcia uprawiania sportu.
Z radiologicznego punktu widzenia gojenie trwa długo, ale palec jest często funkcjonalnie stabilny po 3–4 tygodniach. Następnie należy rozpocząć aktywne ćwiczenia, aby uniknąć usztywnienia stawów (przykurczów). W razie potrzeby można zastosować leki przeciwbólowe.
Powikłania
W wyniku zbyt długiego unieruchomienia dochodzi do obkurczenia więzadeł i torebki stawowej, co może prowadzić do usztywnienia. Zrosty między ścięgnami i sąsiednimi kośćmi mogą również upośledzać ruchomość stawu. Zbyt krótkie unieruchomienie powoduje staw rzekomy i opóźnione gojenie się kości.
Rokowanie
Rokowanie jest zazwyczaj dobre. Jednak często występuje zwiększona sztywność dotkniętych palców przez okres do 1 roku po urazie. Aby zapobiec ograniczeniom ruchowym, ważne jest więc jak najwcześniejsze rozpoczęcie ćwiczeń. Niekorzystne prognostycznie są przede wszystkim złamania wieloodłamowe i złamania w obrębie stawów.
Dodatkowe informacje
- Palec Malleta
- Złamanie palca – Informacje dla personelu medycznego
Autorzy
- Kalina van der Bend, lekarz, Blachownia (recenzent)
- Markus Plank,
MSc BScmgr, dziennikarz medyczny i naukowy, Wiedeń