Compare with  
Legend:
inserted text deleted text

Ostry ból brzucha u dzieci

Sygnały ostrzegawcze i niebezpieczne choroby wymagające leczenia

Sygnały ostrzegawcze

Niebezpieczna choroba wymagająca leczenia

zaburzenia przytomności, omdlenie, objawy wstrząsu, zaburzenia rytmu serca, sinica

np. perforacja przewodu pokarmowego, zapalenie płuc, zator tętnicy płuccnej

Gorączka > 38,5°C

zapalenie wyrostka robaczkowego, zapalenie płuc, nieżyt żołądkowo jelitowy, zapalenie pęcherzyka żółciowego, zapalenie dróg żółciowych, zapalenie przydatków, zapalenie błony śluzowej macicy (endometritis)

Silny ból

kolka żółciowa, kolka nerkowa, perforacja przewodu pokarmowego, zapalenie trzustki, zapalenie płuc

Obrona mięśniowa

zapalenie otrzewnej, np. perforowane zapalenie wyrostka robaczkowego, perforacja wrzodu żołądka

Ból umiejscowiony, szybko narastający, o nagłym początku, nocny

wgłobienie, skręt jelit, zapalenie pęcherzyka żółciowego, skręt jajnika, zapalenie przydatków, zapalenie błony śluzowej macicy, zapalenie pęcherzyka żółciowego, uwięźnięta przepuklina 

Wymioty z domieszką krwi lub fusowate

krwawienie z górnego odcinka przewodu pokarmowego

Krwawienie z odbytu, krew w stolcu, smoliste stolce

Wymioty z krwią i smoliste stolce

krwawienie z uchyłków jelit, uchyłek Meckela, zaostrzenie choroby Leśniowskiego-Crohna/wrzodziejącego zapalenia jelita grubego, krwawienie z górnego odcinka przewodu pokarmowego

Silny ból jąder

skręt jądra, skręt przydatku jądra, zapalenie jądra, zapalenie najądrza, 

Uraz brzucha w ciągu ostatnich 2 tygodni

pęknięcie śledziony, perforacja przewodu pokarmowego

Zatrzymanie stolca i gazów > 24 h, wymioty żółcią

niedrożność jelit (ileus)

Stan po operacji brzucha, kolonoskopii lub gastroskopii

perforacja przewodu pokarmowego, krwawienie do przewodu pokarmowego

Dyzuria, trudności z rozpoczęciem oddawania moczu, zaburzenia mikcji

odmiedniczkowe zapalenie nerek, zakażenie układu moczowego, kamica układu moczowego, zapalenie gruczołu krokowego, urosepsa

Żółtaczka

Zapalenie dróg żółciowych, kamica pęcherzyka żółciowego lub dróg żółciowych, zapalenie wątroby, hemoliza, zatrucia

Odstawienie glikokortykosteroidów

Przełom nadnerczowy

Informacje ogólne

Definicja

  • Ostry ból brzucha u dzieci
  • Przyczyny obejmują choroby o przebiegu od łagodnego po zagrażającemu życiu
  • Ból brzucha może być spowodowany zarówno przez choroby zlokalizowane w jamie brzusznej jak i poza nią.
    • Dzieci często dokonują rzutowania bólu w jamie brzusznej, co może utrudniać rozpoznanie1.

Częstość występowania

  • Występuje bardzo często; w większości przypadków przyczyny nie są groźne1

Zagadnienia diagnostyczne

  • Przyczyny ostrego bólo brzucha są bardzo różnorodne
  • Bardzo ważne jest szybkie zróżnicowanie łagodnych i poważnych przyczyn bólu brzucha i odróżnienie stanów nagłych, wymagających pilnego leczenia.

Oceny diagnostyczne w odniesieniu do wieku

  • Dzieci poniżej 1 roku 1-2
    • Najważniejsze objawy bólu brzucha: uporczywy lub głośny płacz, podkurczanie nóg, niepokój
    • Patrz sekcja Wywiad
  • Małe dzieci: około 1–5 lat
    • Ból brzucha jest bardzo niespecyficznym objawem, który może również wskazywać na chorobę dotyczacą narządow i układów zlokalizowanych poza brzuchem 
    • U każdego dziecka z bólem brzucha należy zawsze wykonać pełne badanie przedmiotowe.
  • Starsze dzieci: powyżej 5 lat
    • Objawy podobne jak u dorosłych
    • Dzieci w tym wieku potrafią lepiej zlokalizować ból.
    • Psychogenny ból brzucha częściej występuje w wieku szkolnym.

Niektóre częstsze przyczyny bólu brzucha w wieku dziecięcym

Rzadsze przyczyny bólu brzucha w wieku dziecięcym

ICD-10

  • R10 Ból w okolicy brzucha i miednicy
    • R10.0 Ostry brzuch
    • R10.1 Ból zlokalizowany w nadbrzuszu
    • R10.2 Ból w okolicy miednicy i krocza
    • R10.3 Ból zlokalizowany w innych częściach podbrzusza
    • R10.4 Inny i nieokreślony ból brzucha

Rozpoznania różnicowe

Kolka niemowlęca

  • Patrz Artykuł Kolka niemowlęca.
  • Dotyka 5–20% dzieci w pierwszych 3 miesiącach życia
  • Przedłużające się napady krzyku, powtarzające się min. 3 razy w tygodniu, trwające min. 3 godziny
  • Zazwyczaj pojawiają się przez kilka tygodni
  • Niemowlę jest poza tym zdrowe, prawidłowo przybiera na masie ciała.
  • Przyczyny kolki niemowlęcej, dawniej nazywanej również kolką 3-miesięczną, nie są jednoznacznie wyjaśnione.
    • Z rozważanych przyczyn są m.in. niedojrzałość układu pokarmowego, niedojrzałość układu nerwowego, zaburzenia mikroflory jelit. 
  • Leczenie
    • Najczęściej ustępuje samoistnie 
    • Należy uspokoić i wytłumaczyć charakter dolegliwości rodzicom3

Zakażenia przewodu pokarmowego

  • Patrz Artykuł Wirusowe zapalenie żołądka i jelit.
  • Najczęstsza przyczyna bólu brzucha u dzieci
  • Najczęstszymi patogenami są wirusy, takie jak rotawirusy, norowirusy, adenowirusy i enterowirusy
  • Najczęściej występujące bakterie to E. coli, Yersinia, Campylobacter, Salmonella i Shigella.
  • Często bólowi brzucha towarzyszą biegunka, wymioty, gorączka
  • Mogą być obecne objawy odwodnienia: suche śluzówki, wydłużony powrót włośniczkowy, zmniejszona elastycznosć skóry, zapadnięte gałki ocznej, zmniejszona orentacyjna diureza (suche pieluchy) jest znakiem ostrzegawczym
  • Ból brzucha może być rozlany lub kolkowy, może także zmieniać umiejscowienie
  • Wskazania do hospitalizacji to: ciężkie odwodnienie, wstrząs, objawy neurologiczne, wymioty po każdej próbie pojenia, brak możliwości nawodnienia doustnego, podejrzenie choroby wymagającej interwencji chirurgicznej

Zespół jelita drażliwego4 

  • Patrz Artykuł Zespół jelita drażliwego
  • Początek najczęściej w okresie dojrzewania
  • Dolegliwości są przewlekłe lub nawracają, ból brzucha występuje min. 4 dni w miesiącu, przez 2 miesiące i związany jest z (min. 1  poniższych)
    • ból zależny od defekacji
    • inny wygląd oddawanych stolców
    • zmiana częstości oddawancyh stolców
  • Wykluczenie innych przyczyn
  • Brak gorączki, brak objawów alarmowych i cech zapalenia otrzewnej 
  • Mogą towarzyszyć także inne objawy spoza przewodu pokarmowego

Zapalenie wyrostka robaczkowego

  • Patrz Artykuł Ostre zapalenie wyrostka robaczkowego.
  • Najczęściej występuje w grupie wiekowej 10–30 lat.
  • U dzieci często objawia się jako ostry ból brzucha, rozwijający się w ciągu kilku godzin do kilku dni5.
  • Zaczyna się od utraty apetytu, w dalszym przebiegu ból brzucha, nudności i następnie wymioty. Dodatkowo obserwowny jest wzrost temperatury ciała
  • Rozlany ból brzucha wokół pępka lub w nadbrzuszu, który w ciągu 1–12 godzin przemieszcza się do prawego dolnego kwadrantu.
    • Położenie wyrostka może być różne, stąd też umiejscowienie bólu jest zmienne.
  • Skala Pediatric Appendicitis Score6
    • po 1 punkcie za:
      • brak apetytu
      • gorączkę ≥ 38,0°C
      • nudności/wymioty
      • Ból w prawym dolnym kwadrancie przy lekkiej palpacji
      • ból przy kaszlu/opukiwaniu/podskoku (2 punkty)
      • ból w prawym dolnym kwadrancie przy lekkim dotknięciu (2 punkty)
      • leukocytoza > 10 000/µl
      • Przesunięcie w lewo w morfologii krwi z rozmazem (> 75% neutrofili).
    • podsumowanie punktów
      • 1–3 punkty: niskie ryzyko
        • Można obserwować w domu, skontaktować się w razie pogorszenia.
      • 4–7 punktów: średnie ryzyko
        • Ultrasonografia, jeśli wyniki nie budzą zastrzeżeń, obserwacja w domu jak w przypadku niskiego ryzyka.
          • w przypadku potwierdzenia w ultrasonografii: konsultacja chirurgiczna
      • 8–10 punktów: konsultacja chirurgiczna bez wcześniejszej diagnostyki obrazowej
  • Dodatkowo morfologia i CRP7
    • Leukocyty > 16 000/µl i CRP > 10 mg/l są u‪ dzieci silnymi predyktorami zapalenia wyrostka robaczkowego.

Zapalenie węzłów chłonnych krezki8

  • Patrz Artykuł Zapalenie węzłów chłonnych krezki.
  • Objawy podobne do zapalenia wyrostka robaczkowego, tkliwość przy ucisku brzucha9
    • Tkliwość przy ucisku w prawym dolnym kwadrancie
    • Najczęściej występuje w dzieciństwie i okresie dojrzewania, rzadko po 20. roku życia
    • Szacuje się, że u dzieci występuje mniej więcej tak często jak zapalenie wyrostka robaczkowego10
  • Często nie ma objawów zapalenia otrzewnej i może wystąpić uogólniona limfadenopatia.
  • Często współwystępuje lub jest poprzedzone infekcją górnych dróg oddechowych (adenowirusy, wirusy Coxackie).
  • W badaniach laboratoryjne wykładniki stanu zapalnego mogą być podwyższone 
  • W badaniu USG stwierdza się powiększone węzły chłonne krezkowe i i prawidłowy wyrostek robaczkowy

Zaparcia

  • Patrz Artykuł Zaparcia u dzieci.
  • Bardzo częsty problem w populacji pediatrycznej 
  • Rzadkie, bolesne wypróżnienia
  • Kryteria rozpoznania zaparcia czynnościowego (Kryteria Rzymskie IV) 11-12

U dzieci <4rż (min. 2 z poniższych objawów występujące przez miesiąc):

    • ≤ 3 wypróżnienia na tydzień (uwaga: u niemowląt karmionych piersią normalna częstotliwość wypróżnienia wynosi od 1 raz na 10–14 dni do 12 razy na dobę, u małych dzieci co 2 dni do kilku razy na dobę)
    • objawy zatrzymania stolca
    • twarde stolce lub ból towarzyszący ich oddawaniu
    • oddawanie stolców o dużej objętości
    • wyczuwalne dotykiem masy kałowe w odbytnicy
    • u dzieci korzystających z toalety min. 1 raz w tygodniu epizodu popuszczania stolca
    • stolce mogące zatkać toaletę

U dzieci >3rż (min. 2 z wymienionaych objawów wystąpujące przez miesiąc, min. 1 raz w tygodniu)

    • ≤ 2 wypróżnienia na tydzień
    • min. 1 raz w tygodniu epizod popuszczania stolca
    • świadome hamowanie defekacji
    • twarde stolce lub ból towarzyszący ich oddawaniu
    • wyczuwalne dotykiem masy kałowe w odbytnicy
    • stolce mogące zatkać toaletę
  • Ostre zaparcia mogą mieć przyczynę organiczną, zwłaszcza u niemowląt.
  • Przewlekłe zaparcia zwykle mają przyczynę czynnościową i mogą powodować ostry silny ból brzucha.
  • Skierowanie do szptiala w przypadku podejrzenia choroby Hirschprunga13
    • w większości przypadków dotyczy noworodków, rzadziej rozpoznanie w okresie niemowlęcym
    • oddanie smółki później niż 48 godzin po porodzie u dzieci urodzonych o czasie
    • wąski stolec o kształcie ołówka
    • pozytywny wywiad rodzinny w kierunku choroby Hirschsprunga, pusta bańka odbytnicy przy badaniu per rectum
    • gwałtowne wypróżnienie po manipulacji

Zakażenie układu moczowego

  • Patrz Artykuł Zakażenie układu moczowego u dzieci.
  • Przyczyną gorączki u dzieci w 1–5% przypadków jest zakażenie układu moczowego, w pierwszym roku życia nawet częściej.
  • U noworodków może objawiać się przedłużającą żółtaczką noworodkowa, słabym ssaniem i wrażliwością na dotyk.
    • w przypadku gorączki o nieznanej etiologii u niemowląt konieczne jest wykluczenie zakażenia układu moczowego
  • U małych dzieci obecne mogą być objawy dyzuryczne i częstomocz
    • Powrót do moczenia się po osiągnięciu trzymania moczu również może wskazywać na zakażenie układu moczowego.
  • Dodatni objaw Goldflama i objawy ogólne, takie jak nudności i gorączka wskazują na odmiedniczkowe zapalenie nerek.

Przepuklina uwięźnięta

  • Patrz Artykuł Przepuklina.
  • Częstość występowania przepukliny pachwinowej u małych dzieci: 0,8–5%
    • częstość występowania u wcześniaków: 30%
    • częściej dotyczy chłopców
  • Uczucie ucisku, ewentualnie wyczuwalne uwypuklenie
    • Uwypuklenie nasila się w pozycji stojącej lub przy kaszlu
  • W przypadku uwięźnięcia przepukliny obecny jest silny ból, wówczas nie jest możliwe jej odprowadzanie
  • Możliwe ciężkie objawy ogólne włącznie z sepsą
  • W przypadku niejasnego obrazu klinicznego wskazane badanie USG ; przy podejrzeniu uwięźnięcia przepukliny nie należy zwlekać z leczeniem chirurgicznym.

Skręt jelita

  • Patrz Artykuł Skręt jelita.
  • Rzadkie, bezwzględne wskazanie do pilnej interwencji chirurgicznej
  • Czynniki ryzyka: malrotacja jelita cienkiego, mukowiscydoza, zrosty otrzewnowe
  • Objawy ostrego brzucha: silny ból brzucha, który może ustąpić w dalszym etapie, często występują wymioty żółcią (objaw ostrzegawczy)/objawy niedrożności jelit, dodatkowo wzdęcie brzucha, narastające objawy wstrząsu
  • Rozpoznanie opiera się na badaniu przedmiotowym, badaniu USG, badaniu USG Doppler i przeglądowym zdjęciu Rtg jamy brzusznej
  • Konieczne jest pilne leczenie operacyjne, aby zapobiec martwicy jelita cienkiego

Wgłobienie

  • Patrz Artykuł Wgłobienie.
  • Najczęściej występuje u dzieci do 2 rż
    • Zapadalność 60–100/100 000 niemowląt rocznie
    • 80% przypadków wgłobienia występuje w ciągu pierwszego roku życia
  • Czynniki ryzyka: zakażenia wirusowe z powiększeniem kępki Peyera, powiększone węzły chłonne, u starszych dzieci najczęściej nieprawidłowości anatomiczne (uchyłek Meckela, polipy, zdwojenie jelitowe lub choroba rozrostowa układu limfatycznego)
  • Ostry początek, objawy niedrożności jelita
    • bardzo silne, napadowe, skurczowe bóle brzucha,
    • podkurczanie nóg przy płaczu
    • wymioty, bladość powłok
    • stolec o wyglądzie galaretki malinowej (krwawy śluz w odbytnicy)
    • często wyczuwalny guz w jamie brzusznej - kiełbaskowaty twór (wgłobiony fragment jelita),
    • przy osłuchiwaniu wysokie tony perystaltyki jelit
  • Rozpoznanie potwierdza się za pomogą badania USG
    • Ultrasonografia: charakterystyczny jest obraz tarczy strzelniczej; czułość 98–100%, swoistość 88–100%
    • w razie podejrzenia perforacji, konieczne jest wykonanie RTG przeglądowego jamy brzusznej
  • Leczenie
    • odprowadzenie wgłobienia pod kontrolą USG poprzez doodbytnicze podanie izotonicznego roztowu NaCl
    • w przypadku braku powodzenia, wstrząsu, perforacji lub zapalenia otrzewnej pilne leczenie chirurgiczne

Zapalenie narządów miednicy mniejszej (Pelvic Inflammatory Disease, PID)

  • Patrz Artykuł Pelvic Inflammatory Disease (PID).
  • Zakażenie jednym lub wieloma drobnoustrojami narządów miednicy mniejszej14
  • Najczęściej spotykane u młodych kobiet aktywnych seksualnie
  • Często rozwija się powoli, towarzyszy mu ból lub tkliwość w okolicy podbrzusza, zwiększona ilość wydzieliny, zaburzenia miesiączkowania i gorączka
  • Często ból przy palpacji macicy i przydatków
  • Morfologia: leukocytoza, wysokie CRP, ewentualnie podwyższone OB14
    • w razie potrzeby posiew bakteryjny i badanie PCR z wymazu z pochwy w kierunku gonokoków i chlamydii14
  • W wyjątkowych przypadkach w celu postawienia rozpoznania należy wykonać przezpochwowe badanie ultrasonograficzne lub laparoskopię

Uraz brzucha

  • Patrz Artykuł Uraz brzucha.
  • Tępe urazy (wskutek upadków, wypadków itd.) są znacznie częstsze niż urazy penetrujące.
  • Natychmiastowa laparotomia ratunkowa jest wskazana w przypadku:
    • wolnego powietrza wewnątrz jamy brzusznej
    • niestabilności hemodynamicznej mimo zastosowania maksymalnych środków stabilizujących
    • ran postrzałowych, urazu penetrującego
    • ewisceracji narządów jamy brzusznej15
  • Diagnostyka za pomocą badania USG i badania USG Doppler
    • w razie potrzeby badanie TK/MRI jamy brzusznej 
    • Przy niektórych mechanizmach urazu z wysokim ryzykiem ciężkich obrażeń tomografia komputerowa jamy brzusznej jest złotym standardem również u dzieci15.

Skręt jądra

  • Patrz Artykuł Skręt jądra.
  • Dotyczy 1 na 4000 chłopców w wieku od 12 do 18 lat
  • Nagły silny ból w okolicy pachwiny lub w dolnej części jamy brzusznej
  • Obrzęk i zaczerwienienie chorego jądra, nudności, wymioty, tachykardia
  • Brak odruchu powrózkowego
  • Poza wywiadem i wynikiem badania fizykalnego, potwierdzenie podejrzenia może stanowić badanie USG i USG Doppler
  • Aby uniknąć utraty jądra, konieczna jest wczesna operacja (w ciągu 4–6 godzin)

Uchyłek Meckela

  • Patrz Artykuł Uchyłek Meckela.
  • Występuje u 2% populacji.
    • Spośród nich jedynie około 4% przebiega objawowo.
  • W 40% przypadków chorują dzieci poniżej 10 rż16.
  • Możliwe objawy
    • krwawienie z przewodu pokarmowego 
    • objawy niedrożnosci przewodu pokarmowego
    • zapalenie z umiejscowioną tkliwością przy ucisku, obroną mięśniową, ewentualnie z zapaleniem otrzewnej i/lub perforacją
  • Objawowy uchyłek Meckela powinien być usunięty chirurgicznie16.

Rzadsze przyczyny żołądkowo-jelitowe przyczyny bólu brzucha 

Choroby wątroby, śledziony lub dróg żółciowych

Przyczyny związane z układem moczowo-płciowym

Zaburzenia metaboliczne

Zaburzenia hematologiczne

Leki i toksyny

  • Erytromycyna
  • Salicylany
  • Zatrucie ołowiem

Choroby układu oddechowego

Czynnościowy ból brzucha

  • Czynnościowe bóle brzucha częściej dotyczą dzieci powyżej 5rż. 
  • Wśród dzieci w wieku szkolnym częstość występowania przewlekłego bólu brzucha wynosi 10–25%.
    • Ból brzucha pochodzenia nieorganicznego często występuje jako ból przewlekły lub przewlekle nawracający, ale może też mieć postać ostrą.
    • Dziecko i rodzice rzadko potrafią wymienić środki, które skracają czas występowania bólu.
    • Bólowi często towarzyszą objawy wegetatywne, takie jak bladość i nudności.
    • W badaniu fizykalnym bez odchyleń.
  • Należy starannie ocenić i wykluczyć przyczyny organiczne.
  • Objawy ostrzegawcze wskazujące na nieczynnościowy ból brzucha to:
    • uporczywy ból w prawym górnym lub dolnym kwadrancie
    • ból, który budzi dziecko ze snu
    • ból trwający > 12 godzin
    • wyraźnie okresowy przebieg
    • nocne biegunki
    • uporczywe wymioty
    • dysfagia
    • cechy krwawienia z przewodu pokarmowego
    • zmiany w okolicy odbytu
    • niezamierzona utrata masy ciała
    • spowolnienie wzrostu
    • opóźnienie dojrzewania płciowego
    • gorączka
    • zapalenie stawów
    • w wywiadzie rodzinnym choroby zapalne jelit, celiakia lub choroba wrzodowa.

Wywiad

Ważne pytania

  • Początek bólu
    • Nagły początek czy stopniowy?
  • Umiejscowienie bólu
  • Ból stały czy przerywany (napadowy)?
  • Charakter bólu: przeszywający, kłujący, tępy?
  • Występowanie czasowe: w ciągu dnia, w nocy, w weekendy, podczas wakacji, w szkole,
  • Czy ból jest związny z urazem?
  • Nawyki dziecka w zakresie jedzenia i picia.
  • Przyjmowane leki
  • Inne objawy towarzyszące (wymioty, gorączka, biegunka, kaszel, ból gardła, ból głowy, bóle stawów, duszność, bolesne oddawanie moczu)?

Wiek

  • Wiek odgrywa kluczową rolę w ocenie ostrego bólu brzucha u dzieci. Poniżej wymieniono choroby według częstotliwości występowania w danej grupie wiekowej1-2 .

Poniżej 2 lat

2–5 lat

6–11 lat

12–18 lat

Cechy bólu

  • Początek bólu
    • U dzieci, które nie potrafią jeszcze opisać dolegliwości, ból może być rozpoznawany z opóźnieniem.
    • Małe dzieci najczęściej nie potrafią określić, kiedy ból się rozpoczął 
  • Umiejscowienie
    • Dzieci aż do wieku dojrzewania mogą mieć trudności z umiejscowieniem bólu.
  • Czy ból występuje w różnych miejscach?
  • Ból w prawym dolnym kwadrancie?
    • Objaw zapalenia wyrostka robaczkowego, nawet jeśli dziecko lokalizuje ból w górnej części jamy brzusznej.
  • Rodzaj bólu, natężenie, czas trwania i promieniowanie?

Stolec

  • Częstotliwość, kolor, konsystencja, dodatkowe domieszki: krew, śluz?

Niedawny uraz

  • Może być przyczyną bólów brzucha.

Czynniki nasilające lub łagodzące

  • Ból otrzewnowy (otrzewnej ściennej): nasilenie przy poruszaniu się.
  • Złagodzenie bólu po oddaniu stolca wskazuje na przyczynę w jelicie grubym.
  • Złagodzenie bólu po wymiotach wskazuje na chorobę górnego odcinka przewodu pokarmowego.

Inne objawy

  • Wymioty żółcią: u noworodka mogą wskazywać na atrezję jelita. 
  • Biegunka: wskazuje na zakaźne zapalenie żołądka i jelit lub zatrucie pokarmowe, ale występuje również w innych chorobach.
  • Krwawa biegunka: wskazuje na nieswoiste zapalenie jelit lub zakaźne zapalenie jelit.
  • Stolec z krwią i śluzem o wyglądzie galaretki malinowej: wskazuje na wgłobienie.
  • Brak oddawania gazów lub stolca: wskazuje na niedrożność przewodu pokarmowego. 

Objawy ze strony układu moczowo-płciowego

  • Noworodki: Wcześniejsze zakażenie dróg moczowych lub gorączka powyżej 40°C zwiększają prawdopodobieństwo zakażenia układu moczowego.
  • Dzieci, które potrafią mówić: ból brzucha, ból pleców, ból przy oddawaniu moczu, częste parcie na mocz i popuszczanie moczu to objawy zakażenia układu moczowego.
  • Obecność ropnej wydzieliny wskazuje na zapalenie jajowodów.
  • U dziewcząt należy zapytać o datę ostatniej miesiączki i występowanie bolesnej menstruacji
  • U starszych dziewcząt należy zapytać o aktywność seksualną? Czy stosuje środki antykoncepcyjne? Czy w ostatnim czasie opoźniała się miesiączka? Czy może być w ciąży?

Inne objawy

Wcześniejsze choroby

  • Wcześniejsze hospitalizacje? Operacje (zrosty)?
  • Inne dotychczas rozpoznane choroby?
  • Przyjmowane na stałe leki? Ból brzucha może być ich działaniem niepożądanym?
  • Choroba genetyczna? Patrz niedokrwistość sierpowata, mukowiscydoza, porfiria.

Badanie przedmiotowe

  • U dziecka należy zawsze przeprowadzić pełne badanie przedmiotowe
  • Konieczna jest ocena stanu ogólnego dziecka, stanu świadomości, skóry, oddychania, objawów odwodnienia
  • Jak dziecko się zachowuje?
    • Przy bólu trzewnym dziecko się wije z bólu.
    • Przy bólu otrzewnowym dziecko jest spokojne 
  • Badanie brzucha rozpoczyna się od oglądania
  • Kolejnym etapem jest osłuchiwanie celem oceny charakteru szmerów perystaltycznych, należy osłuchiwać we wszyskich kwadrantach brzucha
  • Następnym etapem jest opukiwanie: ocena wątroby, śledziony, pęcherza moczowego
  • Palpacja: rozpoczyna się od lewego podbrzusza lub najpierw z dala od bolesnej okolicy, a następnie z powolnym zbliżaniem się do niej
  • Padanie per rectum powinno być wykonane po ew. badaniach radiologicznych
  • Obecność gorączki?
  • Tachykardia i niedociśnienie?
    • Objawy hipowolemii
    • U młodej dziewczyny w wieku rozrodczym stan wstrząsu może wskazywać na ciążę ektopową.
  • Nadciśnienie?
  • Oddech Kussmaula? Zapach acetonu z ust (zapach owoców/jabłek)?

Badania dodatkowe

W gabinecie podstawowej opieki zdrowotnej lub u pediatry

Badania specjalistyczne

  • W zależności od wieku i objawów, jeśli po badaniu przedmiotowym, laboratoryjnym i USG nadal istnieją wątpliwości diagnostyczne:
    • tomografia komputerowa jamy brzusznej
    • przeglądowe zdjęcie rentgenowskie jamy brzusznej
    • zdjęcie rentgenowskie jelita grubego z użyciem kontrastu
    • nakłucie lędźwiowe przy podejrzeniu zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych
    • ewentualnie badanie ginekologiczne i USG przezpochwowe.

Działania i zalecenia

Wskazania do hospitalizacji

  • W przypadku sygnałów ostrzegawczych w wywiadzie/badaniu przedmiotowym wskazujących na przyczynę wymagającą pilnego leczenia należy wystawić skierowanie do szpitala2,5.

Leczenie bólu

  • Patrz też Artykuł Leczenie bólu, zasady.
  • Leki przeciwbólowe, zwłaszcza opioidowe, stosuje się u dzieci ostrożnie, a tym samym w dawkach poniżej optimum1,18.
  • Przemyślane podanie środków przeciwbólowych może sprzyjać lepszej współpracy dziecka i ułatwić postawienie rozpoznania1.
  • Wybór leku innego niż opioidowy opiera się na patofizjologii bólu i ewentualnych przeciwwskazaniach.
    • W przypadku bólu o charakterze zapalnym zaleca się stosowanie leku z grupy NLPZ.
    • Nie zaleca się stosowania metamizolu u dzieci jako leku pierwszego wyboru (ryzyko agranulocytozy)
  • Opioidy18
    • ból umiarkowanie silny do silnego: tramadol 
    • ból silny do bardzo silnego: morfina
    • w przypadku osobniczej nietolerancji morfiny stosować buprenorfinę, hydromorfon (niedostępny w Polsce) i oksykodon
    • Morfina jest najlepiej przebadanym silnym opioidem w pediatrii i można ją bezpiecznie stosować w każdym wieku, jeśli przestrzega się standardów dawkowania, dostosowanych do wieku i masy ciała oraz standardów monitorowania leczenia i pacjenta18.
    • Według jednego z fińskich badań wczesne leczenie doustnymi dawkami oksykodonu prowadzi do skutecznego łagodzenia ostrego bólu brzucha u dzieci bez wpływu na odchylenia w badaniu przedmiotowowym co mogłoby utrudnienić rozpoznanie problemu chirurgicznego19.
    • Podawanie opioidów nie zwiększa ryzyka perforacji przewodu pokarmowego u dzieci z ostrym zapaleniem wyrostka robaczkowego1.

Informacje dla pacjentów

Informacje dla pacjentów w Deximed

Źródła

Piśmiennictwo

  1. Hijaz NM, Friesen CA. Managing acute abdominal pain in pediatric patients: current perspectives. Pediatric Health Med Ther 2017; Jun 29;8: 83-91. pmid:29388612 PubMed
  2. Reust CE, Williams A. Acute Abdominal Pain in Children. Am Fam Physician 2016; May 15;93(10): 830-837. www.aafp.org
  3. Daelemans S, Peeters L, Hauser B, Vandenplas Y.Recent advances in understanding and managing infantile colic.F1000Res. 2018. www.ncbi.nlm.nih.gov
  4. Iwańczak B, Iwańczak F. Zaburzenia czynnościowe przewodu pokarmowego u dzieci i młodzieży. IV Kryteria Rzymskie Functional gastrointestinal disorders in children and adolescents. The Rome IV criteria. Pol Merkur Lekarski 2017; Aug 21;43(254): 75-82. pmid:28875974 PubMed
  5. Jacob R, Shavit I. Emergency Department Pain Management of Acute Abdominal Pain and Acute Appendicitis in Children. Isr Med Assoc J 2016; Nov;18(11): 689-691. pmid:28466621 pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  6. Saucier A, Huang EY, Emeremni CA, Pershad J. Prospective evaluation of a clinical pathway for suspected appendicitis. Pediatrics 2014; 133: 88-95. doi:10.1542/peds.2013-2208. pediatrics.aappublications.org
  7. Di Saverio et al. Diagnosis and treatment of acute appendicitis: 2020 update of the WSES Jerusalem guidelines. World Journal of Emergency Surgery. 2020. 15:27. www.ncbi.nlm.nih.gov
  8. Sikorska-Wiśniewska G, Liberek A, Góra-Gebka M, Bako W, Marek A, Szlagatys-Sidorkiewicz A, Jankowska A. Limafadenopatia krezkowa- czesty problem kliniczny wieku dzieciecego . Med Wieku Rozwoj 2006; Apr-Jun;10(2): 453-62. pmid:16825716 PubMed
  9. Clinical differentiation between acute appendicitis and acute mesenteric lymphadenitis in children. Eur J Pediatr Surg . 2011; Mar;21(2): 120-3. doi:10.1055/s-0030-1267979 DOI
  10. Helbling R, Conficconi E, Wyttenbach M, Benetti C, Simonetti GD, Bianchetti MG, Hamitaga F, Lava SA, Fossali EF, Milani GP; Acute Nonspecific Mesenteric Lymphadenitis: More Than "No Need for Surgery"; Biomed Res Int. 2017;2017:9784565. doi: 10.1155/2017/9784565; Epub 2017 Feb 2. www.ncbi.nlm.nih.gov
  11. Hyman PE, Milla PJ, Benninga MA, Davidson GP, Fleisher DF, et al. Childhood Functional Gastrointestinal Disorders: Neonate/Toddler. Gastroenterology. APRIL 01, 2006; VOLUME 130, ISSUE 5: P1519-1526,. doi:https://doi.org/10.1053/j.gastro.2005.11.065 pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  12. Drossman, D. A., & Tack, J. (2022). Rome Foundation Clinical Diagnostic Criteria for Disorders of Gut-Brain Interaction. Gastroenterology, 162(3), 675–679. https://doi.org/10.1053/j.gastro.2021.11.019 pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  13. Tabbers, M.M.; DiLorenzo, C.; Berger, M.Y.; Faure, C.; Langendam, M.W. et al.. Evaluation and Treatment of Functional Constipation in Infants and Children. Journal of Pediatric Gastroenterology and Nutrition February 2014; Volume 58, Issue 2: p 258-274. doi:10.1097/MPG.0000000000000266 DOI
  14. Curry A, Williams T. Pelvic Inflammatory Disease: Diagnosis, Management, and Prevention. Am Fam Physician. 2019; Sep 15;100(6):: 357-364. www.aafp.org
  15. Lynch T, Kilgar J, Al Shibli A. Pediatric Abdominal Trauma. Curr Pediatr Rev. 2018;14(1):59-63. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  16. Kuru S, Kismet K. Meckel's diverticulum: clinical features, diagnosis and management. Rev Esp Enferm Dig. 2018 Nov;110(11):726-732. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  17. Lomer MCE, Parkes GC, Sanderson JD. Review article: lactose intolerance in clinical practice--myths and realities. Aliment Pharmacol Ther 2008 Jan; 15;27(2): 93-103. pmid:17956597 PubMed
  18. Poonai N, Paskar D, Konrad SL, et al. Opioid analgesia for acute abdominal pain in children: A systematic review and meta-analysis. Acad Emerg Med 2014; Nov;21(11): 1183-92. pmid:25377394 PubMed
  19. Kokki H, Lintula H, Vanamo K, Heiskanen M, Eskelinen M. Oxycodone vs placebo in children with undifferentiated abdominal pain: a randomized, double-blind clinical trial of the effect of analgesia on diagnostic accuracy. Arch Pediatr Adolesc Med 2005; 159: 320-5. PubMed

Autorzy

  • Stanisław Bogusławski, lekarz, specjalista z pediatrii, w trakcie specjalizacji z chorób płuc u dzieci
R10; R100; R101; R102; R103; R104
Ból brzucha; Ostry brzuch; Ból nadbrzusza; Ból trzewny; Ból otrzewnowy; Ból odniesiony; Bóle czynnościowe; Kolka niemowlęca; Zapalenie żołądka i jelit; Zaparcia; Zespól jelita drażliwego; Ostre zapalenie wyrostka robaczkowego; Zakażenie układu moczowego; Skręt jądra; Wgłobienie; Zakażenie przewodu pokarmowego; Nieżyt żołądkowo jelitowy
Ostry ból brzucha u dzieci
document-symptom document-nav document-tools document-theme
Ostry ból brzucha u dzieci Przyczyny obejmują choroby o przebiegu od łagodnego po zagrażającemu życiu Ból brzucha może być spowodowany zarówno przez choroby zlokalizowane w jamie brzusznej jak i poza nią.
Medibas Polska (staging)
Ostry ból brzucha u dzieci
/link/d3dbd2382038409b8ef143641534a4db.aspx
/link/d3dbd2382038409b8ef143641534a4db.aspx
ostry-bol-brzucha-u-dzieci
SiteProfessional
Ostry ból brzucha u dzieci
K.Reinhardt@gesinform.de
ma.marczewska@konsylium24kardymowicz@bonnierhealthcare.pl
pl
pl
pl