Informacje ogólne
Definicja
- Erythema infectiosum (rumień zakaźny,
morbusMorbus quintus,chorobaChoroba piąta) - Choroba zakaźna wywołana przez patogenny wyłącznie dla człowieka parwowirus B19
. - Zakażenie parwowirusem B19 jest zazwyczaj niegroźną chorobą wieku dziecięcego.
- U dzieci zakażenie prowadzi zwykle tylko do łagodnych objawów i wysypki skórnej, natomiast u dorosłych częściej pojawiają się objawy ogólne.
- Po zakażeniu odporność nabywana jest prawdopodobnie na całe życie.
Zakażenie w czasie ciąży
- Zakażenie w czasie ciąży może być przenoszone przez łożysko i powodować poważne choroby u płodu, w tym wewnątrzmaciczne obumarcie płodu.
- Wczesne rozpoznanie i leczenie może znacznie poprawić rokowanie dla płodu.
Częstość występowania
- Zakażenia parwowirusem B19 występują epidemicznie co 3-4
–5latlata, ze wzrostem wzimęzimie i na wiosnę. Wirus rozprzestrzenia się na całym świecie. - Choroba występuje głównie u młodszych dzieci w wieku
3–8 (5–15)lat; rzadziej chorują niemowlęta i dorośli. CzęstośćPrzeciwciaławystępowaniaIgGzakażeńdziecizabezpieczające(4–6przedlat):kolejnych35zachorowaniem wystepują u 40-60%dzieci(7–10 lat): 50%- mł
odziodychdoroślidorosłych(18–25ilat):ok.6590% starsidoroślistarszych(65–75 lat): 80%Kobiety (wiek rozrodczy): 69–72%
Zakażenie w czasie ciąży1-2
URyzyko30–50%przezłożyskowejprzypadków bezobjawowy przebieg u ostrotransmisji zakażonejeniaciężarnejwynosi 30-50%.Embriopatie/fetopatieRyzykorozwijają się w 4–17% ciąż kobiet ostro zakażonych, z czego u >90% nie dochodzi do ciężkich chorób płodu.Według danych szacunkowych na 1 milion mieszkańców przypada około 1 zgon (poronienie samoistnei śmiertelny uogólniony obrzęk płodu) oraz ok. 1,5 przypadków uogólnionego obrzękuutraty płoduroczniez(dlapowoduporównania:zakażeniaembriopatiawynosiróżyczkowa to ok. 0,02 przypadków rocznie na 1 mln mieszkańców)8-10%.
Etiologia i patogeneza1-2
- Choroba wywołana przez patogenny dla człowieka parwowirus B19, który działa cytotoksycznie na komórki erytroidalne (szpik kostny).
- Transmisja głównie przez ślinę lub drogą kropelkową, ale także przez produkty krwiopochodne, bezpośredni kontakt z błoną śluzową i przez łożysko
- Szczególnie narażone są dzieci w wieku
3–85-15 lat.- Równie często występuje u obu płci.
- Okres inkubacji 4–14 dni (
–21zwykle poniżej 7 dni) - Faza zakaźna 7 dni przed wystąpieniem objawów
- Zakaźność zwykle kończy się wraz z pojawieniem się rumienia.
13
- Zakaźność zwykle kończy się wraz z pojawieniem się rumienia.
- Wysypka
jest prawdopodobniewywołana jest przez kompleksy immunologiczne w surowicy.13 - We wszystkich zakażeniach parwowirusem B19 dochodzi do przejściowego spadku poziomu retikulocytów i hemoglobiny w wyniku indukowanej przez wirus destrukcji prekursorów erytrocytów.
- Początkowe zakażenie dróg oddechowych i miejscowa replikacja wirusa, następnie wiremia po 4–14 dniach zakończona powstaniem przeciwciał anty-B19 w klasie IgM. Przeciwciała w klasie IgG powstają ok. 1 tydzień później, wraz z pojawieniem się rumienia.
13
Zakażenie w czasie ciąży
- Faza głównego zagrożenia:
1. 1I. i2II. trymestr do 20 tygodnia ciąży w4łącznie - Transmisja wertykalna
- prenatalna: przezłożyskowa
- perinatalna: zakażenie wymazowe poprzez kontakt z błoną śluzową/krwią w przypadku ostrego zakażenia podczas porodu
- neo-/postnatalna: zakażenie kropelkowe/wymazowe
- Ryzyko spontanicznego poronienia wynosi 14,8% przy zakażeniu przed 20. tygodniem ciąży i 2,3% po 20. tygodniu ciąży.5
- U ok. 4% pacjentek w ciąży z ostrym zakażeniem parwowirusem B19 w wyniku rozwoju nieimmunologicznego obrzęku, dochodzi do uogólnionego obrzęku płodu.4
- Dotyczy to 4,4% przypadków, gdy infekcję rozpoznano w 32. tygodniu ciąży lub wcześniej i 0,8% po 32. tygodniu ciąży.4
- U płodów z zaburzeniami powstawania erytrocytów (talasemia, niedokrwistość sierpowata, niedokrwistość Fanconiego itp.), ciężka niedokrwistość wymagająca leczenia możliwa jest również w późnej ciąży.
- Uogólniony obrzęk płodu rozwija się z opóźnieniem ok. 3–6 (do 12) tygodni po ostrym zakażeniu kobiety ciężarnej
. Od 10. do 12. tygodnia ciąży u płodu powstają prekursory erytrocytów, które są zakaźne. Wcześniej wirus nie namnaża się w płodzie.Od 10. do 12. tygodnia ciąży wirus atakuje głównie pronormoblasty w wątrobie płodu.Przerywa to proces tworzenia się erytrocytów i prowadzi do rozwoju anemii o różnym stopniu nasilenia.
U ok. 4% przypadków w wyniku rozwoju nieimmunologicznego obrzęku dochodzi do uogólnionego obrzęku płodu.przeważnie w 12–28 tygodniu ciąży, ale możliwe, że także w późniejszym okresie ciążyOstre zakażenia u kobiet ciężarnych po 20. tygodniu ciąży nie wiążą się z wystąpieniem uogólnionego obrzęku płodu.U płodów z zaburzeniami powstawania erytrocytów (talasemia, niedokrwistość sierpowata, niedokrwistość Fanconiego itp.) ciężka niedokrwistość wymagająca leczenia możliwa jest również w późnej ciąży.
W 5% przypadków zakażeń dochodzi dowewnątrzmacicznego obumarcia płoduw ciągu pierwszych 20 tygodni ciąży.- Sporadycznie dochodzi do zapalenia mięśnia sercowego płodu, które może utrzymywać się po porodzie i prowadzić do niewydolności serca.
- Nie ma dowodów na występowanie wad rozwojowych w wyniku zakażenia parwowirusem B19.
ICPC-2
A76 Rumień wirusowy BNO, inne
ICD-10
- B08.3 Rumień zakaźny [
chorobaChoroba piąta] - P56.9 Obrzęk uogólniony płodu spowodowany inną i nieokreśloną chorobą hemolityczną
Diagnostyka
Kryteria diagnostyczne
- Typowy przebieg choroby i wysypka skórna
- Przy podejrzeniu zakażenia u kobiet w ciąży należy przeprowadzić badania serologiczne.
Diagnostyka różnicowa
szkarlatynaSzkarlatynarRóżyczka- Rumień nagły
- Toczeń rumieniowaty (TRU)
- Zakażenie enterowirusem
- Alergia na leki
- Reumatoidalne zapalenie stawów
- Borelioza rozsiana
Wywiad lekarski
- Okres inkubacji wynosi 1–3 tygodnie
. - Często
występująprzebiegbezobjawowejestprzebiegibezobjawowy. - Zwykle choroba trwa 5–10 dni, ale wysypka może utrzymywać się dłużej (tygodnie) z różnym nasileniem i moż
e równieżliwym wystąpićpieniem świąddu. - Zakażenie może przebiegać także jedynie z przejściową niedokrwistością i symetrycznym zapaleniem stawów.
Rumień zakaźny często przebiega w dwóch fazach 1-2,6
- Faza prodromalna
- Faza prodromalna trwa
2–4-14 dni.(zwykle poniżej 7 dni)- Może pojawić się 1–2 tygodnie przed rumieniem.
- Objawy mogą obejmować ból głowy
(20%), gorączkę(20%), ból gardła(15%), świąd(15%), kaszel(10%), ból brzucha(10%), ból stawów(10%)oraz u wszystkich zakażonych osób przemijającą niedokrwistość. - Objawy te występują częściej u dorosłych niż u dzieci, zwłaszcza symetryczny ból stawów.
u dzieci nawet do 8%, zwłaszcza kolanZwłaszcza u młodych kobiet bóle małych stawów rąk i stóp dotyczą do 80% przypadków.
- Faza prodromalna trwa
- Faza wysypki
- Po
2–57-10 dniach od początku choroby pojawia się jasnoczerwona wysypka na policzkach, bladość okołoustna.3 - Rumień występuje u większości dzieci i
lekkaugorączkamniej niż 50% dorosłych.1 - 1–4 dni później u 15-20% pacjentów rozwija się typowy rumieniowy, plamisto-grudkowy wykwit z charakterystycznymi girlandami na kończynach i tułowiu.
1 Rumień występuje szczególnie u dzieci.13- Wysypka blednie centralnie i zmienia się w siatkowaty wzór. Dłonie i podeszwy stóp zwykle nie są zajęte.
- W rzadkich przypadkach rumień może utrzymywać się tygodniami ze zmiennym nasileniem i
jesttowarzyszącymwtedy często swędzświącydem. Czynnikami wyzwalającymi rumień są: aktywność fizyczna, światło słoneczne, podrażnienie skóry, rozgrzanie skóry przez gorącą kąpiel.
- Po
- U osób z niedoborami odporności
parwowirusDNA parwowirusa B19 możesiębyćutrzymywaćwykryte we krwi lub szpiku.13 - U tych pacjentów nie rozwija się klasyczny rumień z powodu braku kompleksów immunologicznych.
- Może wystąpić
Niedokrwistoniedokrwistość.
Zakażenie w czasie ciąży
BezobjawowyRyzykoprzebiegprzełożyskowejwtransmisji zakażenia wynosi 30–50%1-2- Ryzyko
przypadkówutraty płodu z powodu zakażenia wynosi 8-10%.1-2 - Największe ryzyko zakażenia parwowirusem B19 wiąże się z posiadaniem własnych dzieci w tym samym gospodarstwie domowym
. Kobiety w ciąży mają nieznacznie zwiększone ryzyko ekspozycji podczas pracy z dziećmi poniżej 6 roku życia.
Badanie przedmiotowe
- Pacjenci bez gorączki lub ze stanem podgorączkowym z niespecyficznymi objawami grypopodobnymi
- Wyraźny rumień na policzkach (rumień w
- W późniejszym okresie choroby na tułowiu i kończynach
pojawiapojawiają sięrumieniowyrumieniowe, plamisto-grudkowygrudkowe plamki i grudki,rozlanyprzekształcającewykwitsie w zlewne, rumieniowe wykwity. - Wysypka najpierw blednie w środku, co nadaje jej siateczkowy wygląd.
- Może pojawić się poliartralgia przypominająca reumatoidalne

Rumień zakaźny
-
- Dotyczy głównie proksymalnych części nadgarstków i kostek u dorosłych oraz kolan u dzieci.
- Przemijająca niedokrwistość u wszystkich zakażonych osób
Badania uzupełniające w praktyce lekarza rodzinnego
- Nie są konieczne poza ciążą, jeśli nie ma powikłań.
Status odporności w ciąży
- U kobiet w ciąży
zmożnadzieoznaczyćmi w wieku<6 lat w tym samym gospodarstwie domowym, z kontaktami zawodowymi z dziećmi w wieku><6 lat lub z pacjentami w stanie immunosupresji, należy jak najwcześniej określić> status odporności na B19-V.- Określenie odporności powinno być dokonane poprzez wykrycie obecności przeciwciał IgG dla parwowirusa B19.
- Wraz z ujemnym wynikiem badania PCR i ujemnym wynikiem badania IgM, pozwala wykryć przebyte zakażenie.
- Osoby z dodatnim wynikiem testu na obecność przeciwciał IgG dla parwowirusa B19 są uważane za odporne.
- Nie zaleca się stosowania żadnych dodatkowych środków u seropozytywnych kobiet w ciąży.
- Seronegatywne kobiety w ciąży powinny być informowane o ryzyku ostrego zakażenia w czasie ciąży i otrzymać poradę w zakresie możliwych środków
higienyzaradczych.
Kontakt z osobami zakażonymi/podejrzenie ostrego zakażenia parwowirusem B19 w czasie ciąży
- Określenie statusu przeciwciał i wykrycie DNA parwowirusa B19 w surowicy metodą PCR
Wykrywaniewykrywanie genomu parwowirusa B19 metodą PCR we krwi, surowicy lub osoczu (brak genomu wirusa we krwi wyklucza ostre lub niedawne zakażenie)Wykrywaniewykrywanie serokonwersji IgG parwowirusa B19 (świadczy o ostrym zakażeniu)ewentew. połączenie obu metod wykrywania
- Wiremia rozpoczyna się ok. 7 dni po kontakcie i trwa ok. 4 tygodni, a jej stężenie w surowicy
i śliniesilnie maleje. - Wiremia wyprzedza wykrycie przeciwciał IgM w surowicy. Dlatego ujemny wynik badania przeciwciał IgM nie wyklucza ostrego zakażenia. Z tego względu zawsze należy wykonać badanie PCR w celu bezpośredniego wykrycia DNA parwowirusa B19.
- Przeciwciała IgG stają się wykrywalne po około 2 tygodniach od kontaktu z wirusem.
Badania dodatkowe wykonywane przez specjalistów z zakresu diagnostyki prenatalnej
Zakażenie w czasie ciąży
- W przypadku stwierdzenia ostrego zakażenia u kobiety ciężarnej należy co tydzień wykonywać badania ultrasonograficzne i dopplerowskie płodu.
w1-2pierwszychrazy28natygodniachtydzieńciąprzez 10-12 tygodni od stwierdzenia zakażyenia1- obserwacja, czy rozwijają się objawy (zwiększona maksymalna prędkość skurczowego przepływu w tętnicy środkowej mózgu w niedokrwistości, kardiomegalia, obrzęki, wodobrzusze i inne objawy hydropatyczne)
. - Jeżeli w badaniu
sonograficznymultrasonograficznym lub dopplerowskim nie stwierdza się cech świadczących o niedokrwistości płodu, nie należy stosować żadnych inwazyjnych metod (amniopunkcja, nakłucie pępowiny), aby wykluczyć zakażenie parwowirusem B19.
TerapiaLeczenie
AktywneBrakleczenieleczenia przyczynowego- W przewlekłym zakażeniu u pacjentów z upośledzeniem odporności i
profilaktyka nie sprzewlekłąkonieczne,niedokrwistościąjeślinależyniepodaćmapreparatypowikłańimmunoglobuliny ludzkiej.1 - Może być
wskazanawskazaneterapialeczeniełagodząca objawyobjawowe.3- paracetamol u dzieci: 10–15 mg/kg
masy ciałam.c. co 4–6 godzin,maks.maksymalnie 75 mg/kg/na dobę i/lub - ibuprofen u dzieci w wieku 6 miesięcy i starszych 4–10 mg/kg
masy ciałam.c. co 6–8 godzin,maks.maksymalnie 40 mg/kg/m.c. na dobę
- paracetamol u dzieci: 10–15 mg/kg
Zakażenie w czasie ciąży
- W przypadku stwierdzenia niedokrwistości płodu/uogólnionego obrzęku płodu wykonuje się
wewndopłodowątrzmacicznytransfertransfuzjęerytrocytów do żyły pępowinowej (= kordocenteza)krwi.- W przypadku małopłytkowości płodu można rozważyć przetoczenie płytek krwi.
W >80% przypadków pozwala to na uratowanie nienarodzonego dziecka.- Nie zaleca się
standardowejstandardowo terapiihiperimmunoglobulinimmunoglobuliną ludzką u kobiety ciężarnej lub płodu w celu zapobiegania zakażeniu przezłożyskowemu lub w celu profilaktyki u seronegatywnych kobiet ciężarnych.
Zapobieganie
- Należy jak najszybciej poinformować kobiety w ciąży o
środkachdziałaniachhigienicznychzaradczych, które pozwolą im uniknąć zakażeń wirusowych.- unikanie kontaktu ze śliną/błoną śluzową u małych dzieci
- regularne mycie rąk wodą z mydłem, zwłaszcza po kontakcie ze śliną, moczem lub kałem
- Skuteczne są tylko środki dezynfekcyjne o działaniu wirusobójczym.
Kobiety w ciąży, które są we wczesnym stadium (<20 tygodnia) powinny unikać kontaktu z ogniskami choroby, dopóki badanie krwi nie potwierdzi ich odporności.>20>Trwają prace nad szczepionką, ale nie będzie ona dostępna w najbliższej przyszłości.- Nie zaleca się profilaktyki za pomocą
standardowychimmunogliobulinypreparatów immunoglobulinowych w dużych dawkach.ludzkiej - Osoby z ostrym zakażeniem nie powinny mieć kontaktu z kobietami w ciąży przed 20. tygodniem ciąży.
Przebieg, powikłania i rokowanie
Przebieg
- Zazwyczaj choroba
trwa 2-4 dni iustępuje samoistnie, a jej objawy są łagodne. - Wysypka może utrzymywać się dłużej (tygodnie), z różnym nasileniem i wtedy często towarzyszy jej świąd.
- Zakażenie może przebiegać bez wysypki, ale z przemijającą niedokrwistością i zapaleniem stawów, które zwykle ustępują samoistnie po 2–4 tygodniach (czasami po kilku miesiącach) bez szczególnych
działań aninastępstw. UporczywePrzewlekłe zakażeniaenie trwające dłużej niż 3 tygodnie i związane z przewlekłą niedokrwistościąmogąmoże wystąpić u osób z immunosupresją (np. z HIV, w trakcie chemioterapii lub poddawanych immunosupresji po przeszczepie, z wrodzonym niedoborem odporności).13
Zakażenie w czasie ciąży
- W 4-17% ostrych zakażeń podczas ciąży objawy u płodu pojawiają się po ok. 2–6 (do 18) tygodniach od zakażenia matki, zwłaszcza w
1I. i2II. trymestrze do 20. tygodnia ciąży włącznie. U 30–50% ostro zakażonych kobiet w ciąży zakażenie przebiega bezobjawowo.
Powikłania
- Ciężki przebieg choroby występuje rzadko
.
- przemijający przełom aplastyczny (Transient Aplastic Crisis - TAC) u pacjentów z przewlekłymi chorobami hemolitycznymi
- przewlekła anemia (u pacjentów z immunosupresją i osób z białaczką)
- bardzo rzadkie przypadki o nieznanej patogenezie
- zapalenie mięśnia sercowego
- zapalenie naczyń (
vasculitisVasculitis) - kłębuszkowe zapalenie nerek
- zapalenie mózgu
Zakażenie w czasie ciąży
- Powikłania, zwłaszcza w
1I. i2II. trymestrze - Objawy płodowe
zgonyRyzyko poronieniapłodówsamoistnego wynosiw14,8%ok. 5%przy zakażeńeniuw pierwszychprzed 20.tygodniachtygodniem ciąży i 2,3%częstopoporonienie20.samoistnewe wczesnejtygodniu ciąży.5uogólniony obrzęk płodu wU ok. 4%przypadkópacjentek w ciąży ztransmisjąostrymprzezłozakażyskowąCałkowitaeniemśmiertelnośćparwowirusemzB19,powoduw wyniku rozwoju nieimmunologicznego obrzęku, dochodzi do uogólnionego obrzęku płoduwynosi(4,4%okprzypadków, gdy infekcję rozpoznano w 32.20tygodniu lub wcześniej i 0,8%,aporyzyko32.dla całkowitej liczby zakażonych kobiet wtygodniu ciąży– 1,2%).W wyniku nieleczenia około 2/3 przypadków z ogólnionym obrzękiem płodu kończy się śmiercią.4
- Objawy noworodkowe i skutki odległe
opisOpisanoindywidualnegojedenprzypadkuprzypadek zaburzeń rozwoju neuronów u płodówodu z ciężką anemią.opisSporadycznieindywidualnegodochodziprzypadku płodowegodo zapalenia mięśnia sercowegowymagającegopłodu,transplantacjiktórepostnatalnejmoże utrzymywać się po porodzie i prowadzić do niewydolności serca.brakBrak dowodów na występowanie wad rozwojowych związanych z parwowirusem B19.
Rokowanie
- U zdrowych pacjentów choroba mija bez konsekwencji, ale wysypka może utrzymywać się przez kilka tygodni lub miesięcy i
pogarszanasilać się pod wpływem ciepła lub ekspozycji na słońce.13 - Artropatia trwa zwykle 2–4 tygodnie, ale w wyjątkowych przypadkach może trwać od kilku miesięcy do kilku lat.
- Po zakażeniu odporność utrzymuje się przez całe życie.
Dalsze postępowanie
- Zazwyczaj nie
sąjest wymagane PacjenciPonownasą proszeni o zgłoszenie się na ponowne badaniakonsultacja, jeśli wystąpią kolejne objawy lub jeśliichstanstanpacjenta nie poprawi sięw ciągu 2 tygodni.
Zakażenie w czasie ciąży
- Cotygodniowe badania ultrasonograficzne i dopplerowskie
doprzez28.10-12tygodniatygodniciąod stwierdzenia zakaży włącznieenia - W przypadku ostrego zakażenia okołoporodowego w ciągu 2–3 tygodni po porodzie należy obserwować, czy nie rozwija się anemia.
Informacje dla pacjentów
O czym należy poinformować pacjentów?
- Należy poinformować rodziców chorych dzieci, że choroba jest niegroźna i przechodzi samoistnie, ale powinni unikać kontaktu z kobietami w ciąży.
- Dzieci mogą uczęszczać do placówki opieki dziennej, jeżeli ich stan ogólny jest zadowalający, nawet jeśli nadal mają wysypkę.
- Kobiety w ciąży powinny unikać przebywania w pobliżu osób zakażonych, dopóki same nie zostaną poddane testom na obecność przeciwciał, które potwierdzą ich odporność.
Informacje dla pacjentów w Deximed
Ilustracje

Wysypka zwykle zaczyna się jako jasnoczerwona wysypka na policzkach.

Rumień zakaźny
Źródła
Piśmiennictwo
- Sawiec P, Marczyńska M. Choroby wywołane przez parwowirusa B19. In: Interna Szczeklika 2023. Medycyna Praktyczna, Kraków 2023; 2413.
- Simon R, Duh-Leong C. Fifth Disease (Parvovirus B19 Infection). Ferri's Clinical Advisor 2024, 582.e2-582.e5
- BMJ Best Practice. Erythema infectiosum. Stand 14.03.2022 (letzter Zugriff am 14.04.2022)
https://bestpractice.bmj.com/topics/en-gb/684" - Riley
href="httpsLE, Fernandes CJ. Parvovirus B19 infection during pregnancy. In://bestpracticeUpToDate, Post TW (Ed), UpToDate, Waltham, MA.bmj(dostęp 08.11.2023) www.uptodate.com/topics/en - Giorgio E. et al. Parvovirus B19 during pregnancy: a review. J Prenat Med. 2010;4(4):63-
gb/684"66.target="_blank">bestpracticewww.bmjncbi.nlm.nih.gov - Chisaka H., Morita E., Yaegashi N. and Sugamura K. (2003), Parvovirus B19 and the pathogenesis of anaemia. Rev. Med. Virol., 13: 347-359. onlinelibrary.wiley.com
Autorzy
- Marlies Karsch-Völk, dr n. med., specjalistka ds. medycyny ogólnej, Monachium