Compare with  
Legend:
inserted text deleted text

Świnka

Streszczenie

  • Definicja: Świnka (nagminne zapalenie przyusznic) jest spowodowana zakażeniem wirusem świnki (paramyksowirusem) i charakteryzuje się ostrym obrzękiem ślinianki przyusznej, ewentualnie także podżuchwowej i podjęzykowej.
  • Częstość występowania: Od czasu wprowadzenia szczepionki MMR choroba występuje rzadko.
  • Objawy: Złe samopoczucie, ból głowy i utrata apetytu trwające 1–2 dni, aż do pojawieniu się stanu zapalnego ślinianki przyusznej.
  • Badanie fizykalne: Obrzęk ślinianki przyusznej, który charakteryzuje 75% przebiegów choroby.
  • Diagnostyka: Dodatkowe badania zazwyczaj nie są konieczne.
  • TerapiaLeczenie: Nie ma Brak skutecznej terapii przeciwwirusowej przeciwko wirusowi świnki. Szczepienie MMR ma działanie profilaktyczne.

Informacje ogólne

Definicja

  • Świnka (nagminne zapalenie przusznic) jest ogólnoustrojową chorobą zakaźną, nazywaną również parotitis epidemica.
  • JestSpowodowana ona spowodowanajest zakażeniem wirusem świnki (paramyksowirusem) i charakteryzuje się ostrym obrzękiem ślinianki przyusznej, ewentualnie także ślinianki podżuchwowej i podjęzykowej, czasami także zapaleniem jąder, opon mózgowych i trzustki.
  • Świnka może powodować trwałe następstwa.1

Częstość występowania

  • Zakażenia świnką występują endemicznie na całym świecie.
  • W krajach, w których prowadzone są powszechne szczepienia, zapadalność wynosi ok. 0,6/100 000 mieszkańcosówb.
    • wysoki wskaźnik zakażeń przełamujących: nieco poniżej 20% przypadków u osób w pełni zaszczepionych i w odpowiednim czasie
  • Podczas gdy w przeszłości chorowały głównie dzieci poniżej 10. roku życia, od czasu wprowadzenia szczepień chorują głównie nastolatki i młodzi dorośli, zwłaszcza podczas epidemii.
  • Może wystąpić w każdym wieku.

Etiologia i  patogeneza

  • Choroba jest spowodowana zakażeniem wirusem RNA z grupy paramyksowirusów. (Paramyxoviridae).
  • Wirus świnki jest bardzo wrażliwy na działanie czynników zewnętrznych, takich jak ciepło, światło, promienie UV, substancje rozpuszczające tłuszcz i środki dezynfekujące.
  • Okres inkubacji
    • 16–18 dni (może też trwać 12–25 dni)
  • Zakażenie
    • zakażenie kropelkowedrogą kropelkową i przez bezpośredni kontakt ze śliną
    • LudzieCzłowiek sąjest jedynym rezerwuarem patogenów.
    • Na powierzchniach wirusy świnki pozostają zakaźne tylko przez kilka godzin.
  • Odporność
    • zazwyczajZazwyczaj przechorowanie pozostawia odporność na całe życie.
    • ponowne zakażenia możliwe, ale rzadkie
  • Zakaźność: największa 2 (maksymalnie 7) dni przed i 4 (maksymalnie 9) dni po wystąpieniu choroby

Czynniki predysponujące

  • Brak pełnego szczepienia

ICPC-2

  • D71 Świnka

ICD-10

  • B26 Świnka
    • B26.0 Zapalenie jądra wywołane przez wirus świnki (N51.1*)
    • B26.1 Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych wywołane przez wirus świnki (G02.0*)
    • B26.2 Zapalenie mózgu wywołane przez wirus świnki (G05.1*)
    • B26.3 Zapalenie trzustki wywołane przez wirus świnki (K87.1*)
    • B26.8 Choroba wywołana przez wirus świnki z innymi powikłaniami
    • B26.9 Choroba wywołana przez wirus świnki bez powikłań

Diagnostyka

Kryteria diagnostyczne

  • Rozpoznanie stawia się zwykle na podstawie klinicznego obrazu zapalenia ślinanek przyusznychklinicznego.
  • Potwierdzenie rozpoznania badaniemw laboratoryjnymbadaniach laboratoryjnych, zwłaszcza u osób zaszczepionych:
    • badanie serologiczne i PCR

Diagnostyka różnicowa

Wywiad lekarski

  • W okresie niemowlęcym w 30–40% przypadków obserwuje się przebieg subkliniczny, a u 40–50% występują objawy ostrej choroby układu oddechowego.
  • Faza prodromalna trwająca kilka dni
    • gorączka, ból głowy, złe samopoczucie, bóle mięśniowe i utrata apetytu
  • Typowy jednostronny (20–30%) lub obustronny (70–80%) obrzęk ślinianki przyusznej
    • czas trwania 3–8 dni
  • Zajęcie ślinianek podżuchwowych lub podjęzykowych w 10–15%
  • Powikłania
    • zajęcie OUN: Zwyklezwykle objawia się 4–5 dni po zapaleniu ślinianek przyusznych, trwa 7–10 dni (może też być jedynym objawem).
      • częściej dotyczy płci męskiej
      • pleocytoza (zwiększona liczby komórek w płynie mózgowo-rdzeniowym) u nawet 50% chorych
      • zapalenie mózgu u 1% (śmiertelność 1,5%)
      • aseptyczne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych u 1–10% (bez późnych powikłań)
      • przemijający wysoko-częstotliwościowy niedosłuch u ok. 4%
      • trwała jednostronna głuchota (1:2000020 000)
    • zapalenieZapalenie jąder u dorastających chłopców lub dorosłych mężczyzn (rzadko przedpokwitaniowychw okresie przedpokwitaniowym): Zwyklezwykle objawia się 4–8 dni po zapaleniu ślinianek przyusznych i trwa 1–2 tygodnie.
      • w 15–30% przypadków (z czego w 15–30% jestwystępuje obustronnychobustronnie)
      • atrofia jąder w 40–70% przypadków
      • nieprawidłowy spermiogram u 25%
      • bezpłodność rzadka(rzadko)
    • zapalenie sutka
      • u dorosłych kobiet (maks. 30%)
    • zapalenie jajników
      • u dorosłych kobiet (maks. 5%)
    • zapalenie trzustki
      • w 4% przypadków
    • dalszeinne powikłania: zapalenie nerek, zapalenie stawów, niedokrwistość, zapalenie mięśnia sercowego

Badanie przedmiotowe

Ogólne

  • Gorączka i złe samopoczucie są zwykle zmienne i raczej słabo nasilone u młodszych dzieci.
  • Zapalenie ślinianki przyusznej   
    • Zapalenie może dotyczyć obu gruczołów jednocześnie, ale najczęściej objawy pojawiają się po jednej stronie 1–3 dni przed pojawieniem się po drugiej.
    • W rzadkich przypadkach obrzęk jednej ślinianki przyusznej może ustąpić (7 dni lub mniej), zanim spuchnieobrzęk drugapojawi stronasię po drugie stronie.

Objawy ze strony innych narządów

  • Sztywność karku, ból głowy i senność są wskaźnikami zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych lub zapalenia mózgu.
  • Utrata słuchu, zwykle jednostronna, u niektórych pacjentów również zawroty głowy
  • Obrzęk jąder i ich ból jąder  (do 70% jednostronny) towskazują objawy na zapaleniazapalenie jądra.
  • Zapalenie gruczołów sutkowychpiersiowych (mastisis) występuje u ok. 1/3 dorosłych kobiet z tą chorobą.
  • Ból w podbrzuszu może świadczyć o zapaleniu jajników (oophoritis), które występuje u około 5% kobiet z tą chorobą.
  • Ból w nadbrzuszu, nudności i wymioty mogą wskazywać na  zapalenie trzustki. Opisywane są również przypadki zapalenia trzustki po szczepieniu.

Badania uzupełniające

  • Szczególnie u osób zaszczepionych diagnostyka laboratoryjna (badanie serologiczne i PCR) jest niezbędna do wykrycia świnki.

TestBadania serologicznyserologiczne

  • Przeciwciała IgM (ELISA) tylko u osób nieszczepionych w celu diagnostycznego potwierdzenia ostrego przypadku świnki (badanie niedostępne w POZ)
    • wykrywalne już w pierwszych dniach
    • możliwość uzyskania fałszywie dodatnich wyników
    • IgM często nie są wykrywalne u osób zaszczepionych.
    • ewentualnie ponowne wykonanie badania serologicznego po 10–14 dniach w celu wykrycia ostrego zakażenia poprzez wzrost poziomu przeciwciał

RT-PCR (niedostępne w POZ)

  • JednoznacznaDiagnostyka diagnostykarozstrzygająca
    • z wymazu z gardła lub moczu
    • pobranie próbki w ciągu 7 dni od wystąpienia objawów

DalszeInne testybadania laboratoryjne

  • Leukopenia ze względną limfocytozą lub czasami leukocytozą neutrofilową
  • Może wystąpićliwe podwyższonyszenie poziom poziomu CRP i OB.
  • Amylaza w surowicy może być podwyższona zarówno przy klinicznym zapaleniu trzustki, jak i niezależnie od niego.

  Płyn mózgowo-rdzeniowy

  • Pleocytoza (zwiększona liczba komórek) płynu mózgowo-rdzeniowego wskazuje na zajęcie OUN, występuje ona u około połowy chorych.

Wskazania do hospitalizacji

  • PrzyW podejrzeniuprzypadku podejrzenia rozwoju zapalenia mózgu pacjentów należy skierować pacjentów do szpitala.
  • W przypadku  zapalenia jąder  pacjenta należy skierować pacjenta na urologięoddział urologiczny.

Obowiązek zgłaszania

  • Rozpoznanie świnki podlega obowiązkowi zgłoszenia do Państwowej Inspekcji Sanitarnej na druku ZLK-1 (w formie elektronicznej lub papierowej)

TerapiaLeczenie

Cele terapiileczenia

  • Łagodzenie objawów

Ogólne informacje o terapiileczeniu

  • Nie maBrak skutecznej terapii przeciwwirusowej przeciwko wirusowi świnki.

Zalecenia dla pacjentów

  • Chłodzenie ślinianki przyusznej może złagodzić dyskomfort.

Farmakoterapia

  • WyLeczenie wyłącznie objawowe leczenie zapalenia przyusznic
  • Paracetamol lub ibuprofen w celu obniżenia gorączki i złagodzeniazmniejszenia bólu

Leczenie powikłań

  • Aseptyczne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych
    • terapialeczenie objawowaobjawowe
  • Zapalenie jąder
    • Mosznę można unieść i schłodzić okładami z lodu.
    • ewent. steroidyglikokortykosteroidy
    • Może być konieczne zastosowanie silnych środkleków przeciwbólowych, takich jak kodeina lub wstrzyknięcieć 10–20 ml roztworu prokainy (1%) do nasieniowodów (przy pierścieniu pachwinowym).
    • W ciężkich przypadkach może być konieczne nacięcie błony białawej (tunica albuginea).
  • zapalenieZapalenie trzustki
    • terapialeczenie objawowaobjawowe
    • w razie potrzeby płynoterapia pozajelitowa
  • Zapalenie jajników
    • terapialeczenie objawowaobjawowe

Świnka w czasie ciąży

  • W przypadku świnki w czasie ciąży nie ma zwiększonego ryzyka wystąpienia wad wrodzonych ani zwiększonego odsetka poronień.

Uczęszczanie do placówek środowiskowych

  • ZakazDo placówki opiekuńczej może uczęszczaniaszczać dziecko zdrowe bez objawów infekcji lub choroby zakaźnej.2
  • W przypadku podejrzenia/rozpoznania świnki nie należy uczęszczać do placówek opiekuńczych/środowiskowych w przypadku podejrzenia świnki i jej rozpoznania.
    • Dotyczy to również nieszczepionych osób nieszczepionych mających kontakt z chorymi, do czasu wykluczenia zakażenia (po 18 dniach).
    • Jeśli pracownik placówki zaobserwuje u dziecka objawy mogące wskazywać na chorobę zakaźną, powinien odizolować je w osobnym pomieszczeniu lub miejscu oraz niezwłocznie powiadomić rodziców/opiekunów o konieczności odebrania dziecka.2
  • Ponowne przyjęcie do placówek może nastąpić po ustąpieniu objawów klinicznych, ale nie wcześniej niż po 5 dniach od zachorowania na świnkę.

Szczepienia/zapobieganie

  • Szczepionka przeciwko śwince jest szczepionką żywą szczepionką z atenuowanymi wirusami świnki.
    • Skuteczność szczepienia przeciwko śwince po pojedynczym szczepieniu wynosi 78% (95% CI: 49–92%), a po dwóch szczepieniach 88% (95% CI: 66–95%).
    • Szczepionka jest dostępna jako szczepionka skojarzona przeciwko odrze, śwince i różyczce oraz jako poczwórnie skojarzona przeciwko odrze, śwince, różyczce i ospie wietrznej (szczepionka MMR lub MMRV).
    • Pierwsze szczepienie podaje się w wieku 113-15 miesięcy, drugie w wieku 156 miesięcylat (od 2019 r.).3 
    • Dzieci, które nie otrzymały szczepienia przypominającego szczepionką skojarzoną, należy zaszczepić dawką szczepienia przypominającego, nie później niż do ukończenia 19. roku życia.
    • Standardowa szczepionka MMR dla dorosłych powinna być podana dwukrotnie wszystkim nieszczepionym osobom w wieku powyżej 18 lat urodzonym(szczepienie po 1970 roku lub zaszczepionym tylko razzalecane), w dzieciństwie bądź osobom w wieku powyżej 18 lat urodzonym po 1970 roku, ktszczegóre mają niejasne zaległolności: wmłodym szczepieniach – zwłaszcza jeślikobietom pracują zawodowo w służbie zdrowia,cym w placówkach środowiskowychdziecięcych lubi edukacyjnychmłodym mężczyznom dla zapobiegania różyczce wrodzonej, zwłaszcza nieszczepionym w ramach szczepień obowiązkowych oraz uczniom i studentom kierunków medycznych, a także pracownikom ochrony zdrowia.
    • U kobiet wymagane jest dwukrotne szczepienie każdym z trzech składników szczepionki (M-M-RMMR).
      • Nie należy szczepić na 4 tygodnie przed planowaną ciążą. Żywe szczepionki są przeciwwskazane w ciąży.
      • U mężczyzn wymagane są dwa szczepienia przeciwko odrze i śwince, natomiast do ochrony przed różyczką wystarczy jedno szczepienie.  
  • Pełna immunizacja podstawowa obejmująca 2 szczepienia nie wyklucza całkowicie nie wyklucza zachorowania na świnkę.
  • Żywe szczepionki są przeciwwskazane w ciąży.

Profilaktyka poekspozycyjna

  • BierneNie jest zalecane bierne uodpornienie za pomocą immunoglobulin nie jest zalecane ze względu na brak skuteczności.
  • Szczepienie poekspozycyjne osób wcześniej nieszczepionych lub osób zaszczepionych tylko raz, powinno być wykonane w miarę możliwości natychmiast po kontakcie.
    • Szczepienie nie może zapobieczapobiega infekcji, służy jedynie ochronie przed przyszłymi przypadkami ekspozycji.

Przebieg, powikłania i  rokowanie

Przebieg

  • Okres inkubacji
    • 16–18 dni (może też trwać 12–25 dni)
  • Zakaźność: największa 2 (maksymalnie 7) dni przed i 4 (maksymalnie 9) dni po wystąpieniu choroby
  • Cały proces trwa zazwyczaj 7–10 dni.

Powikłania

  • Powikłania świnki występują zwykle po zapaleniu ślinianek przyusznych, ale mogą sięrównież rozpocząć  się przed obrzękiem, a także mogąoraz wystąpić bez jawnego zapalenia ślinianki przyusznej.1-2,4
  • Powikłania opisane są w rozdziale Wywiad lekarski.

Rokowanie

  • Rokowanie jest zwykle dobre, a choroby wtórnepowikłania występują stosunkowo rzadko.
  • Bezpłodność po zapaleniu jąder jest bardzo rzadka.
  • W bardzo rzadkich przypadkach po zapaleniuzapalenie mózgu może dojśdoprowadzić do zgonu.
  • Choroba zwykle prowadzi do uzyskaniapozostawia odpornościć na całe życie.

Informacje dla pacjentów

Informacje dla pacjentów w  Deximed

Ilustracje

Mumps-2.0.jpgPowiększone ślinianki w przebiegu świnki.jpg
Powiększone węzły chłonne szyjneślinianki w przebiegu świnki
Mumps-1.0.jpg
Świnka

Źródła

Piśmiennictwo

  1. Gupta RK, Best J, MacMahon E. Mumps and the UK epidemic 2005. BMJ 2005; 330: 1132-5.  https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15891229"
  2. Główny href="https://Inspektor Sanitarny. Wytyczne zachowania bezpieczeństwa zdrowotnego Głównego Inspektora Sanitarnego z dnia 10 czerwca 2022 r. dla przedszkoli, oddziałów przedszkolnych w szkole podstawowej i innych form wychowania przedszkolnego oraz instytucji opieki nad dziećmi w wieku do lat 3, wydane na podstawie art. 8a ust. 5 pkt 2 ustawy z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (Dz.U. z 2021 r. poz. 195, ze zm.). (dostęp 20.12.2023) www.ncbigov.nlmpl
  3. Komunikat Głównego Inspektora Sanitarnego z dnia 28 października 2022 r.nih w sprawie Programu Szczepień Ochronnych na rok 2023. (dostęp 20.12.2023) dziennikmz.mz.gov/pubmed/15891229" target="_blank">www.ncbi.nlm.nih.govpl
  4. Dejucq N, Jegou B. Viruses in the mammalian male genital tract and their effects on the reproductive system. Microbiol Mol Biol Rev 2001; 65: 208-31.  https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11381100" href="https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11381100" target="_blank">www.ncbi.nlm.nih.gov

Autorzy

  • Agnieszka Jankowska-Zduńczyk, lekarz, specjalista medycyny rodzinnej, praktyka lekarzy rodzinnych w Warszawie, Prezes Kolegium Lekarzy Rodzinnych w Polsce (recenzent)
  • Tomasz Tomasik, Dr hab. n. med., Prof. UJ, specjalista medycyny rodzinnej, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum w Krakowie (redaktor)
  • Marlies Karsch, drDr n. med., specjalista w dziedzinie medycyny ogólnej, Monachium
B26; B260; B261; B262; B263; B268; B269
parotitt; kusma; paramyxovirus; fåresyge; d71 påssjuka; Påssjuka
D71
MumpsvirusWirus świnki; Mumps-InfektionenŚwinka; ParamyxovirusParamyksowirus; SchwellungNagminne derzapalenie Glandula parotisprzyusznic; ParotitisObrzęk epidemicaślinianki przyusznej; Szczepienie MMR-Impfung; MeningitisSzczepienie przeciw śwince; EnzephalitisZapalenie opon mózgowo-rdzeniowych; OrchitisZapalenie mózgu; Zapalenie jąder
Świnka
BBB MK 22.03.2022 revidiert, umgeschrieben und aktualisiert. Aktuelle Impfempfehlungen. MK 10.01.17
document-disease document-nav document-tools document-theme
Definicja: Świnka (nagminne zapalenie przyusznic) jest spowodowana zakażeniem wirusem świnki (paramyksowirusem) i charakteryzuje się ostrym obrzękiem ślinianki przyusznej, ewentualnie także podżuchwowej i podjęzykowej.
Medibas Polska (staging)
Świnka
/link/0f52b35789634967b6f0abb8fb370de3.aspx
/link/0f52b35789634967b6f0abb8fb370de3.aspx
swinka
SiteDisease
Świnka
K.Reinhardt@gesinform.de
Kmail#stina.Reinhardt@gesinformbaranowska@gmail.decom
pl
pl
pl