Co to jest nietrzymanie moczu lub osłabienie pęcherza?
Nietrzymanie moczu (osłabienie pęcherza) w ciągu dnia może być dużym obciążeniem dla dzieci w wieku szkolnym i ma negatywny wpływ na samoocenę dziecka. Dlatego bardzo ważna jest wczesna diagnostyka i leczenie. Nietrzymanie moczu u dzieci odnosi się do mimowolnej utraty moczu przez okres co najmniej trzech miesięcy u dzieci, które uzyskały już kontrolę nad oddawaniem moczu. Z reguły nietrzymanie moczu nie wymaga leczenia do 5. roku życia. Nietrzymanie moczu może występować w ciągu dnia lub w nocy. Istnieją różne formy nietrzymania moczu u dzieci. Typowe jest częste (więcej niż siedem razy dziennie) i silne parcie na mocz z niewielkim wyciekiem moczu. Często obserwuje się zatrzymanie moczu, tzn. dziecko wstrzymuje i napina się podczas oddawania moczu.
Do 4. roku życia nietrzymanie moczu jest uważane za normalne. Nietrzymanie moczu w ciągu dnia jest znacznie rzadsze niż moczenie nocne i występuje nieco częściej u dziewczynek. Badania pokazują, że nawet 20% 4-6-latków ma sporadyczny mimowolny wyciek moczu w ciągu dnia, natomiast u 3% stwierdzono wyciek dwa lub więcej razy w tygodniu. Duży odsetek dzieci z dziennym nietrzymaniem moczu moczy się również w nocy. Problem zmniejsza się wraz z wiekiem. Podczas gdy 2-5% siedmiolatków cierpi na nietrzymanie moczu, problem ten dotyczy jedynie 0,5% dzieci w wieku 11-13 lat.
Przyczyny
Do rozwoju nietrzymania moczu mogą przyczynić się różne czynniki. Pewną rolę mogą odgrywać predyspozycje rodzinne i opóźnione dojrzewanie funkcji pęcherza.
Normalnie mięsień pęcherza, który pomaga opróżnić pęcherz, i mięsień zwieracza współpracują ze sobą. Ta interakcja jest zaburzona u dzieci z czynnościowym nietrzymaniem moczu. Jedną z przyczyn może być to, że dziecko wcześniej tłumiło potrzebę oddania moczu zamiast pójścia do toalety, a tym samym zaburzyło interakcję mięśni. Powodem, dla którego dzieci tłumią chęć oddania moczu może być np. brak czasu podczas zabawy lub ból spowodowany zakażeniem układu moczowego czy wrażliwość w podbrzuszu. Niedoczynność lub nadczynność pęcherza moczowego może również prowadzić do nietrzymania moczu.
Inne schorzenia związane z nietrzymaniem moczu u dzieci to zakażenia układu moczowego, odpływ wsteczny pęcherzowo-moczowodowy, zaparcia oraz zaburzenia psychiczne, takie jak ADHD. Choroby te powinny być diagnozowane i leczone.
Diagnostyka
Objawy są charakterystyczne. Lekarz bada dziecko, aby wykluczyć organiczną przyczynę nietrzymania moczu. Z reguły nie można znaleźć żadnych nieprawidłowości. Mocz jest badany pod kątem zakażenia. Ponadto może być wskazane badanie ultrasonograficzne w celu wykluczenia nieprawidłowości w obrębie dróg moczowych (odpływ wsteczny pęcherzowo-moczowodowy).
Aby ocenić stopień nietrzymania moczu, pomocne może być prowadzenie przez kilka dni dzienniczka pęcherza. Zapisuje się w nim ilość wypijanych płynów, częstotliwość oddawania moczu, mimowolny wyciek moczu oraz częstotliwość wypróżnień.
Leczenie
Pacjenci i rodzice są informowani o tym, jak działa pęcherz moczowy. Zazwyczaj umawia się na regularne oddawanie moczu, najlepiej co trzy godziny. Pomocnym narzędziem jest prowadzenie dzienniczka oddawania moczu przez okres 14 dni, z uwzględnieniem wycieku moczu. W pierwszej kolejności leczy się nietrzymanie moczu w ciągu dnia, a następnie moczenie nocne. Jeśli dziecko cierpi jednocześnie na zaparcia, leczy się je w pierwszej kolejności. Często powoduje to poprawę w zakresie nietrzymania moczu. Należy również leczyć wszelkie choroby psychiczne leżące u podstaw tego zaburzenia.
Z reguły przy nietrzymaniu moczu nie stosuje się leków. W przypadku pęcherza nadreaktywnego, jeśli opisane powyżej środki nie przyniosły rezultatu, w indywidualnych przypadkach pomocne mogą być tzw. leki antycholinergiczne. W niektórych przypadkach pomaga również fizjoterapia z ćwiczeniami dna miednicy. Zdecydowana większość dobrze reaguje na wprowadzenie dobrych nawyków z regularnymi wizytami w toalecie.
Dodatkowe informacje
- Moczenie nocne (enureza)
- Badanie ultrasonograficzne nerek i dróg moczowych
- Czynnościowe nietrzymanie moczu u dzieci – informacje dla lekarzy
Autorzy
- Martina Bujard, dziennikarka naukowa, Wiesbaden