Co to jest ruień zakaźny?
Definicja
Rumień zakaźny (erythema infectiosum) jest chorobą wirusową wywołaną przez parwowirusa B19 i występuje głównie u dzieci w wieku 3–8 lat. Jest ona niegroźna i zwykle towarzyszą jej łagodne objawy przeziębienia. Po przebyciu zakażenia istnieje dożywotnia ochrona przed chorobą.
Choroba ta nazywana jest również „piątą chorobą“, ponieważ jest piątą z serii chorób dziecięcych, którym towarzyszy wysypka skórna. Pozostałe cztery choroby dziecięce to: odra, różyczka, szkarlatyna oraz gorączka trzydniowa.
Zakażenie w czasie ciąży
W przypadku kobiet w ciąży choroba może wiązać się z poważnymi powikłaniami dla nienarodzonego dziecka. Dlatego kobietom w ciąży, które mają częsty kontakt z dziećmi w wieku przedszkolnym/szkolnym, zaleca się jak najwcześniejsze sprawdzenie stanu odporności na parwowirusa B19.
Objawy
W większości przypadków rumień zakaźny przebiega bez wpływu na stan ogólny i bez gorączki. Chorobie mogą towarzyszyć łagodne objawy przeziębienia. Rumień zakaźny jest rozpoznawalny zwłaszcza po charakterystycznej wysypce skórnej. Ponieważ wirus ma szkodliwy wpływ na rozwój czerwonych krwinek, u chorych stwierdza się przejściową niedokrwistośći (anemię).
Rumień zakaźny często występuje w dwóch fazach, ale nie wszyscy pacjenci doświadczają tych faz lub objawów.
Faza pierwsza – faza prodromalna
- Trwa 2–4 dni i może wystąpić 1–2 tygodnie przed wysypką.
- Objawy mogą obejmować ból głowy (20%), gorączkę (20%), ból gardła (15%), świąd (15%), kaszel (10%), ból brzucha (10%) lub ból stawów (10%).
- Objawy te występują częściej u dorosłych niż u dzieci. Dotyczy to zwłaszcza bólu stawów. Zwłaszcza u młodych kobiet bóle małych stawów rąk i stóp dotyczą do 80% przypadków.
- Po pierwszej fazie może nastąpić kilkudniowy okres wolny od choroby.
Faza druga – faza wysypki
- Po fazie prodromalnej, po 2–5 dniach pojawia się jasnoczerwona wysypka na policzkach (rumień w kształcie motyla), wyraźna bladość wokół ust i lekka gorączka.
- 1–4 dni później u 15–20 % osób dotkniętych chorobą pojawia się typowa wysypka skórna przypominająca girlandę na górnej części ciała, ramionach i nogach. U dzieci wysypka występuje częściej niż u dorosłych. Wysypka ta stopniowo blednie i tworzy wzór przypominający siatkę. Dłonie i podeszwy stóp zwykle nie są zajęte.
- Sporadycznie wysypka utrzymuje się w różnym nasileniu przez wiele tygodni i jest wtedy często swędząca. Możliwe czynniki wyzwalające to aktywność fizyczna, podrażnienie lub przegrzanie skóry spowodowane kąpielą lub opalaniem.
Przyczyny
Rumień zakaźny jest spowodowany zakażeniem parwowirusem B19, który jest przenoszony przez ślinę lub drogą kropelkową. Okres inkubacji – czas od momentu zakażenia do wystąpienia objawów – trwa około 4–14, a czasem nawet 21 dni. Faza zakaźna rozpoczyna się 7 dni przed wystąpieniem choroby. W większości przypadków pacjenci przestają zakażać po pojawieniu się wysypki.
Częstotliwość występowania
Wirus rozprzestrzenia się na całym świecie. Zakażenia parwowirusem B19 występują epidemicznie co 4–5 lat, częściej zimą i wiosną. Choroba występuje głównie u młodszych dzieci w wieku 3–8 (–15) lat; rzadziej chorują niemowlęta i dorośli. Częstość występowania choroby w populacji jest bardzo wysoka:
- Dzieci (4–6 lat): 35%
- Dzieci (7–10 lat): 50%
- Młodzi dorośli (18–25 lat): 65%
- Starsi dorośli (65–75 lat): 80%
- Kobiety (wiek rozrodczy): 69–72%.
Badania dodatkowe
Rozpoznanie można postawić na podstawie typowego przebiegu i wysypki skórnej. Nie trzeba zatem zazwyczaj przeprowadzać dodatkowych badań.
Z kolei u kobiet w ciąży w przypadku podejrzenia zakażenia należy wykonać badanie krwi w celu wykrycia wirusa (serologia). Kobiety w ciąży powinny być konsultowane, badane i leczone przez ginekologa.
Leczenie
Aktywna terapia nie jest konieczna, jeśli przebieg jest wolny od powikłań. W razie potrzeby można zastosować leki przeciwgorączkowe, takie jak paracetamol lub ibuprofen. Dzieci, które nie mają gorączki i czują się dobrze, mogą mimo wysypki uczęszczać do przedszkola lub szkoły. Ważne jest, aby w fazie zakaźnej unikać kontaktu z kobietami w ciąży.
Rokowanie
Zwykle choroba trwa 2–4 dni i nie wymaga leczenia. Wysypka może utrzymywać się dłużej (kilka tygodni) i mieć różne nasilenie, często połączone ze świądem.
Zakażenie może przebiegać bez wysypki, ale zwłaszcza u dorosłych mogą mu towarzyszyć niedokrwistość (anemia) i dolegliwości stawowe, które zwykle ustępują po 2–4 tygodniach bez szczególnych środków czy następstw.
Zakażenia trwające dłużej niż 3 tygodnie i związane z przewlekłą niedokrwistością mogą wystąpić u osób z obniżoną odpornością (np. z HIV, w trakcie chemioterapii lub poddawanych immunosupresji po przeszczepie, z wrodzonym niedoborem odporności).
Osoby z niską liczbą czerwonych krwinek mogą doświadczyć (przejściowego) zniszczenia czerwonych i białych krwinek oraz płytek krwi (przełomu aplastycznego), wymagającego leczenia. U poza tym zdrowych pacjentów zwykle nie występują żadne powikłania. Po zakażeniu występuje odporność na całe życie (ochrona immunologiczna).
Dodatkowe informacje
- Odra
- Różyczka
- Szkarlatyna
- Gorączka trzydniowa
- Rumień zakaźny (erythema infectiosum) – informacje dla lekarzy
Autorka
- Susanna Allahwerde, lekarz rodzinny, Berlin