Sygnały ostrzegawcze i niebezpieczne choroby wymagające leczenia
Sygnały ostrzegawcze |
Niebezpieczna choroba wymagająca leczenia |
Omdlenie Wrażenie bliskiego omdlenia lub złe samopoczucie |
Wstrząs kardiogenny, migotanie komór, zatrzymanie krążenia, ostry zespół wieńcowy, zawał mięśnia sercowego, zatorowość płucna, rozwarstwienie aorty, odma prężna |
Deficyt neurologiczny
|
Hipoperfuzja mózgowa, wstrząs kardiogenny, migotanie komór, zatrzymanie krążenia |
Ból zamostkowy i promieniowanie do:
|
ostry zespół wieńcowy, zawał mięśnia sercowego, rozwarstwienie aorty, zatorowość płucna, zapalenie dróg żółciowych, zapalenie trzustki |
Pocenie się, blada, wilgotna skóra |
Ostry zespół wieńcowy, zawał mięśnia sercowego, zatorowość płucna |
Ostra duszność |
Zatorowość płucna, obrzęk płuc, odma prężna, odma opłucnowa, zapalenie płuc |
Ból w klatce piersiowej przy oddychaniu |
Zatorowość płucna, odma opłucnowa, ropniak opłucnej |
Nudności/ |
Ostry zespół wieńcowy, zawał mięśnia sercowego, nagły początek po gwałtownym wymiotowaniu: pęknięcie przełyku |
|
Zatorowość płucna, niebezpieczna arytmia |
Czynniki ryzyka choroby zakrzepowo-zatorowej (okołooperacyjne, ciąża, bezruch) |
|
Znane czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego, znana choroba naczyniowa (np. PAD) |
|
Ból w klatce piersiowej w wywiadzie (w spoczynku, przy wysiłku) |
Nawracają |
Krwioplucie |
Zatorowość płucna, zapalenie płuc, zapalenie płuc po zawale płuca, rak oskrzela |
Gorączka >38,5°C, kaszel, zapalenie opłucnej |
Zapalenie płuc, zapalenie opłucnej, odma opłucnowa, zapalenie płuc po zawale płuca |
Informacje ogólne
Definicja
- Ból w klatce piersiowej: piekący, ciągnący, uczucie ucisku lub inny dyskomfort w okolicy przedniej lub bocznej części klatki piersiowej
Epidemiologia
- 0,7% wszystkich konsultacji w
(heskich)praktykach lekarzy rodzinnych ma związek z bólem w klatce piersiowej.1. Nieco czCzęściej występuje u kobiet (56:44%).- średni wiek 59 lat
- Procentowy udział poszczególnych przyczyn konsultacji z powodu bólu w klatce piersiowej u lekarzy rodzinnych:
- zespół bólowy klatki piersiowej: 25–50
- choroby dróg oddechowych: 10–18
- przyczyny psychiczne: 10–18
- stabilna choroba wieńcowa: 7–11
- dolegliwości ze strony układu pokarmowego: 6–10
- dyskomfort w przełyku: 6–7
- ostry zespół wieńcowy lub zawał mięśnia sercowego: 1,5–3,6
. - Choroba wieńcowa jest
zatemprzyczyną bólu w klatce piersiowej w maksymalnie 15% przypadków (stabilna choroba wieńcowa — 11%, ostry zespół wieńcowy — 4%).
ICD-10
- R07.4
:Ból w klatce piersiowej, nieokreślony
Diagnostyka
Rozważania diagnostyczne
Zalecana procedura według Niemieckiego Towarzystwa Medycyny Ogólnej DEGAMW ocenieOcena bólu w klatce piersiowejbardzo ważne jest pierwsze wrażenie:- w przypadku wystąpienia patologicznych parametrów życiowych, pacjenta należy pilnie hospitalizować.:- objawy ostrej niewydolności krążenia (wskaźnik wstrząsu >1)
- zamroczenie i/lub splątanie
- (bezpośrednio poprzedzające) omdlenie lub wstrząs/zapaść
- zimne poty
aktualnaobecna duszność spoczynkowa- wysoki poziom lęku u pacjenta
- Przy braku objawów zagrażających życiu przeprowadza się wywiad lekarski, badanie przedmiotowe i ocenę psychospołeczną pacjenta.
- W celu oszacowania prawdopodobieństwa przyczyny kardiologicznej zaleca się ocenę w skali Marburg Heart Score. Za każde spełnione kryterium przyznawany jest 1 punkt:
- wiek i płeć (mężczyźni ≥55 lat i kobiety ≥65 lat)
- znana choroba naczyniowa
- dolegliwości podczas wysiłku
bBóle nie są możliwe do odtworzeniapalpacyjniew trakcie badania palpacyjnego.pacjentPacjent podejrzewa, że przyczyną jest choroba serca.- Uzyskanie co najmniej 3 punktów świadczy o średnim lub wysokim prawdopodobieństwie przyczyny kardiologicznej, dlatego należy wykonać EKG i ewentualnie oznaczyć poziom troponiny (badanie niedostępne w POZ).
- Dodatnia troponina
niezawodniez całą pewnością wskazuje na zawał mięśnia sercowego, alemowymagane jest zaobserwowanie wzrostu i/lub spadku stężna go wykluczyć tylko wtedy, gdy objawy trwają >12 godzinenia. - hospitalizacja w trybie pilnym w przypadku zmian w EKG
- Jeśli EKG jest
w normieprawidłowe i nie ma czynników ryzyka (patrznastępny wierszniżej), można przeprowadzić leczenie objawowe, a w razie potrzeby ambulatoryjną diagnostykę w kierunku choroby wieńcowej (EKG wysiłkowe). - Poniższe czynniki
ryzykazwiększają prawdopodobieństwo wystąpienia OZW i należy je wziąć pod uwagę przy podejmowaniu decyzji o hospitalizacji: - niedawne wystąpienie dolegliwości w spoczynku
- czas trwania dyskomfortu w spoczynku >20 min
- narastająca dławica piersiowa
- Pacjent czuje się inaczej niż zwykle.
- zaniepokojenie stanem pacjenta
- Pacjenta oblały zimne poty.
- Pacjent jest blady.
UwagaUWAGA: możliwa zależność między dolegliwościami kardiologicznymi a zespołem bólowym klatki piersiowej. Pacjent może odczuwać nawracający ból ściany klatki piersiowej z powodu problemów kardiologicznych.
Diagnostyka różnicowa
- Możliwe rozpoznania
różnicowePrzegląd możliwych rozpoznańw ramach diagnostyki różnicowej:Chorobachoroba wieńcowa- zawał mięśnia sercowego
- ostry zespół wieńcowy
- zatorowość płucna
- odma opłucnowa
- rozwarstwienie aorty
- choroby zastawek serca
- pęknięcie przełyku (zespół Boerhaavego)
- zespół bólowy w klatce piersiowej
- deformacje klatki piersiowej i żeber
- polimialgia reumatyczna
- zakażenia układu oddechowego
- przyczyny gastryczne (refluks)
- zaburzenia psychogenne
- guz Pancoasta
- Poniżej wyjaśniono szczegółowo 4 najczęstsze rozpoznania w ramach diagnostyki różnicowej
na podstawie informacji z DEGAM.
Zespół ściany klatki piersiowej (25–50% przypadków)
- Argumenty przemawiające za zespołem ściany klatki piersiowej:
- umiejscowione napięcie mięśni
- kłujący ból
- możliwość odtworzenia
przezbólupalpacjęw trakcie palpacji - Argumenty przemawiające przeciwko zespołowi ściany klatki piersiowej:
- trudności z oddychaniem
- zakażenie dróg oddechowych
koniecznakoniecznośćwizytaprzeprowadzeniadomowawizyty domowej- kaszel
- znana choroba naczyniowa
Choroby układu oddechowego (10–18% przypadków)
- Argumenty za:
- czas trwania choroby poniżej 24 godzin (zapalenie płuc)
- suchy kaszel (zapalenie płuc)
- biegunka (zapalenie płuc)
- temperatura ≥38°C (zapalenie płuc)
- lepka lub rozrzedzona plwocina (zapalenie oskrzeli)
- ból w klatce piersiowej przy oddychaniu (zapalenie oskrzeli, zapalenie opłucnej)
chrypienieświszczący oddech (zapalenie oskrzeli)- chrypka (zapalenie tchawicy)
- pieczenie zamostkowe (zapalenie tchawicy)
- tarcie opłucnowe (zapalenie opłucnej)
- stłumiony
dźwiękodgłos przy opukiwaniu (wysięk opłucnowy). - Argumenty przeciwko:
- prawidłowe wyniki badania osłuchowego płuc (zapalenie płuc)
Przyczyny psychologiczne (10–18% przypadków)
- Oznaki zaburzeń lękowych
- napady lęku/paniki
- niejasne objawy
fizycznefizykalne (tachykardia, wrażenie bliskiego omdlenia, duszność) - nerwowość, niepokój lub napięcie
- „niemożność powstrzymania lub opanowania zmartwień”
- Oznaki zaburzeń depresyjnych
- nastrój: przygnę
bieniabienie,depresjidepresja lubbeznadzieibeznadzieja - Anhedonia: brak/mniejsze zainteresowanie lub radość z rzeczy, które wcześniej sprawiały przyjemność.
- Oznaki zaburzeń depresyjnych pod postacią somatyczną
- powtarzające się konsultacje z powodu nieswoistych dolegliwości i
gdyjużpokilkakrotniekilkakrotnymwykluczonowykluczeniuprzyczynyprzyczynsomatycznesomatycznych
Przyczyny związane z przełykiem, żołądkiem i jelitami (12–17%)
- Argumenty za:
- ból zależny od przyjmowania pokarmu
- ból wywoływany przez przełykanie
- nudności i
wymiotowaniewymioty - poprawa po zastosowaniu leków zobojętniających
- palący ból zamostkowy/zgaga.
- Argumenty przeciw:
- ból podczas ruchu
- ból podczas wysiłku
- ból podczas oddychania
- Sygnały ostrzegawcze
- objawy kliniczne krwawienia z przewodu pokarmowego
- wiek >55 lat i niedawne wystąpienie dolegliwości
- dysfagia
- niewyjaśniona utrata masy ciała
Wywiad lekarski
- Należy zapytać o sygnały ostrzegawcze (patrz wyżej), m.in. omdlenia, kaszel, duszność
- Należy
wypytaprzeprowadzićpacjentawywiad według kryteriów Marburg Heart Score - Zależność bólu od:
- wysiłku fizycznego
- ruchu
- wdechu
- spoż
ywaniaywanych pokarmów GruntownyDokładny wywiad lekarski jest bardzo pomocny w klasyfikacji bólu w klatce piersiowej w praktyce lekarza rodzinnego.- okoliczności towarzyszące (sytuacja społeczno-ekonomiczna)
- czynniki ryzyka (m.in. nadużywanie nikotyny, wywiad rodzinny, wcześniejsze choroby układu krążenia)
- zachowanie pacjenta (
„inne”niż zwykle?) ocenaW ocenie istotne znaczeniainformacjimająpodanychinformacje podane przez pacjentasamoocenysamoocena pacjenta.
Badanie
kliniczneprzedmiotoweOgStan ogólnystan fizyczny- gorączka
- bladość
- zimne poty
- nasilone złe samopoczucie
- silny niepokój/lęk
- Wszystkich pacjentów z bólem w klatce piersiowej należy
zbadaocenićpod następującym kątem: - serce
- tętno (
wyczuwalneWyczuwalne?czCzęstotliwość?rytmRytm?) - ciśnienie krwi
- osłuchiwanie
- płuca
- opukiwanie
- osłuchiwanie
- ściana klatki piersiowej
- oglą
ddanie (urazUraz?) - badanie palpacyjne (
moMożliwość odtworzenia bólu?) - Dalsze badania wykonuje się tylko wtedy, gdy istnieją
odpowiednieuzasadnione wskazania. nogikończyny dolne- czynniki ryzyka zakrzepicy żył głębokich
nogikończyny dolnej wskazaniaobjawy sugerujące niewydolność serca- jama brzuszna
- ból, ewentualnie promieniowanie do jamy brzusznej
- tętno obwodowe
wskazanieobjawy sugerujące tętniaka aorty piersiowej
Badania uzupełniające w praktyce lekarza rodzinnego
- Diagnostyka laboratoryjna ma niewielką wartość i jest wskazana jedynie w przypadku podejrzenia odpowiedniego rozpoznania.
troponinado potwierdzenia podejrzeniazawału mięśnia sercowegoUmożliwia wykluczenie tego podejrzenia tylko wtedy, gdy czas trwania objawów wynosi >12 godzin.D-dimerywyłącznie wykluczenieZŻG/zatorowości płucnej.- morfologia krwi
- parametry
zapaleniastanu zapalnego - np. zapalenie płuc, zaburzenie reumatyczne
Diagnostyka specjalistyczna
- W zależności od podejrzewanego rozpoznania konieczne mogą być dalsze badania, np.
- troponina
- do potwierdzenia podejrzenia zawału mięśnia sercowego
- Umożliwia wykluczenie tego podejrzenia tylko wtedy, gdy czas trwania objawów wynosi >12 godzin.
- D-dimery
-
- wykluczenie ZŻG/zatorowości płucnej
- troponina
- RTG klatki piersiowej
- zapalenie płuc, złamanie żebra
- EKG wysiłkowe, echokardiografia serca
- ezofagogastroduodenoskopia
Wskazania do przyjęcia do szpitala
- Pilne przyjęcie do szpitala w przypadku możliwego niebezpiecznego przebiegu, np:
TerapiaLeczenieOgólne informacje o
terapiileczeniu- Po przeprowadzeniu wywiadu lekarskiego i badania fizykalnego oraz przed przystąpieniem do dalszej diagnostyki należy omówić z pacjentem ocenę wstępną.
- We wspólnej ocenie sytuacji należy uwzględnić informacje somatyczne i psychospołeczne.
- W sytuacjach niejednoznacznych często stosuje się podejście polegające na uważnej obserwacji.
- Niepewność może być dla pacjentów stresująca.
- Warto
:stworzyć „siatkę” bezpieczeństwa, z
QuellenŹródłaLiteraturPiśmiennictwo- Bösner S, Becker A, Haasenritter J et al. Chest pain in primary care: epidemiology and pre-work-up probabilities. Eur J Gen Pract 2009; 15: 141-6. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
Autorzy
- Michał Sutkowski, lekarz, specjalista medycyny rodzinnej, NZOZ Medycyna Rodzinna w Osuchowie (recenzent)
- Tomasz Tomasik, Dr hab. n. med., Prof. UJ, specjalista medycyny rodzinnej, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum w Krakowie (redaktor)
- Lino Witte,
drDr n. med., lekarz podstawowej opieki zdrowotnej, Frankfurt nad Menem - Annette Becker,
profProf. dr n. med., Wydział Medycyny Ogólnej, Profilaktyki i Rehabilitacji, Uniwersytet w Marburgu