Ból szyi

Co to jest ból szyi?

Częstotliwość występowania

Na ból szyi każdego roku uskarża się około 30‒50% osób dorosłych. Szacuje się, że około 3% populacji odwiedza z tego powodu gabinet lekarski każdego roku.

Na ból szyi częściej cierpią kobiety niż mężczyźni, a częstość ich występowania zwiększa się dodatkowo z wiekiem. Dotyczy to zwłaszcza dolegliwości przewlekłych.

U młodych dorosłych ból szyi często przebiega w sposób ostry. Od 20 roku życia powtarzające się epizody bólu nie są rzadkością.

Mechanizm bólu

Kręgosłup szyjny składa się z siedmiu kręgów szyjnych, pomiędzy którymi znajdują się krążki międzykręgowe. Poszczególne kręgi łączą się ze sobą za pomocą wielu małych stawów, a także licznych więzadeł stawowych, mięśni i ścięgien. W okolicy tej przebiegaprzebiegają również mnóstwoliczne nerwównerwy. Jeśli dojdzie do urazu bądź stanu zapalnego, wszystkie te struktury mogą powodować dolegliwości bólowe.

Ból i sztywność szyi są dość powszechne, często jednak nie wiadomo, co jest ich pierwotną przyczyną. Do pojawienia się bólu szyi zazwyczaj przyczynia się kilka czynników.

Ból często promieniuje z szyi do sąsiednich okolic, to znaczy do głowy, barków i ramion. Najczęstszą przyczyną bólu szyi są obciążenia mechaniczne i zwiększone napięcie mięśniowe.

Jakie mogą być przyczyny?

Najczęstsze przyczyny

• Sztywne i bolesne mięśnie karku
  • Jest to najczęstsza przyczyna. Wzmożone napięcie mięśni karku często spowodowane jest stresem zawodowym lub psychospołecznym, albo wadami wzroku.
  • Typowe dolegliwości to rozlany, piekący ból, często po obu stronach szyi i obręczy barkowej, któremu towarzyszy rozlany ból głowy.
• Ograniczenie ruchomości w jednym lub kilku stawach kręgosłupa szyjnego
  • Jest to również jedna z częstszych przyczyn. Powodem ograniczenia ruchomości mogą być zmiany ze zużycia kręgosłupa szyjnego lub ostra sztywność szyi .
  • Typowe dolegliwości to rozlany w okolicy szyi i obręczy barkowej, często dominujący po jednej stronie oraz ograniczenie ruchomości kręgosłupa szyjnego. Często pojawia się dodatkowo ból głowy .
  • Ból głowy i karku (szyjnopochodny ból głowy): Ból głowy i karku jest często spowodowany ograniczeniem ruchomości jednego lub więcej stawów kręgosłupa szyjnego. Ból głowy pojawia się zwykle po jednej stronie i nie przechodzi na stronę przeciwną. Ból promieniuje od szyi przez potylicę do okolicy skroni i czoła. Często boli również bark i ramię po tej samej stronie.
• Wypadnięcie krążka międzykręgowego w odcinku szyjnym
  • Przyczyną jest w tym przypadku uszkodzony krążek międzykręgowy, który uciska na sąsiadujące nerwy. Problem ten dotyczy w szczególności osób między 40. a 60. rokiem życia.
  • Objawy mogą wystąpić w postaci ostrej lub rozwijać się stopniowo, powodując coraz większe dolegliwości. Może wystąpić ból o charakterze promieniującym, uczucie mrowienia oraz drętwienie rąk.
• Zwapnienia w obrębie kręgosłupa szyjnego (spondyloza)
  • Termin spondyloza obejmuje zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa szyjnego. Spondyloza występuje głównie u osób starszych.
  • Objawia się sztywnością szyi oraz symetrycznym ograniczeniem ruchów czynnych i biernych głowy we wszystkich kierunkach. Spondylozie zwykle nie towarzyszą dolegliwości bólowe (lub są jedynie umiarkowane), takie jak tępy ból szyi promieniujący do barków i kończyn górnych.
• Uraz typu „smagnięcia biczem“ (ang. whiplash)
  • Uraz typu „smagnięcia biczem“ jest często związany ze zderzeniem czołowym lub uderzeniem w tył pojazdu.
  • Objawy pojawiają się szybko, występuje przeważnie umiarkowana sztywność i ból szyi utrzymujący się od jednego do trzech dni, u 3–5% poszkodowanych towarzyszy mu ból głowy. Tylko rzadko (w mniej niż 15% wszystkich przypadków) występuje uporczywy ból i sztywność wpływająca w mniejszym bądź większym stopniu na sprawność funkcjonalną kręgosłupa szyjnego.
• Fibromialgia
  • Schorzenie częściej dotyczy kobiet niż mężczyzn.
  • Jest to ogólne zaburzenie mięśni, które czasami może powodować ból ograniczony głównie do szyi.

Rzadkie przyczyny

• Reumatoidalne zapalenie stawów
  • Na reumatoidalne zapalenie stawów cierpi około 1–2% populacji, kobiety chorują częściej niż mężczyźni.
  • Jest to nawracająca, przewlekła choroba zapalna, dotykająca w szczególności małych stawów rąk i stóp. W większości przypadków reumatoidalne zapalenie stawów objawia się w kilku stawach, ale u niektórych osób objawy dominują w obrębie kręgosłupa szyjnego.
  • Często rozwija się powoli w stawach palców rąk i stóp, z czasem może jednak rozprzestrzeniać się na większe stawy. Zazwyczaj zajęcie stawów jest symetryczne.
• Choroba Bechterewa (zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa)
  • Jest to choroba zapalna, która objawia się szczególnie w obrębie kręgosłupa, ale może wystąpić również w innych stawach.
  • Występuje częściej między 18. a 40. rokiem życia. Zwykle rozwija się powoli, powodując coraz silniejszy ból pleców, który w końcu przechodzi w ból przewlekły i utrzymuje się powyżej trzech miesięcy. Do typowych objawów należy sztywność poranna, która poprawia się w ciągu dnia w trakcie aktywności fizycznej.
• Polimialgia reumatyczna
  • Choroby te występują głównie u osób po 50 roku życia.
  • Typowe objawy to dolegliwości w obrębie bioder i obręczy barkowej, pojawiające się obustronnie, którym towarzyszy dyskomfort mięśni i ograniczona ruchomość.
  • Niektórzy chorzy wykazują wyraźne zmiany w zachowaniu, są powolni, niecierpliwi i mają duże trudności z koncentracją, u niektórych rozwija się depresja.
  • Leczenie glikokortykosteroidami może łagodzić dolegliwości przez okres od kilku godzin do kilku dni.
• Inne możliwe przyczyny
  • Złamania (fracturae) i zwichnięcia (luxationes) w obrębie szyi
  • Ból szyi może być również wywoływany przez infekcje, np. zapalenie opon mózgowych ( zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych), zapalenie migdałków podniebiennych (zapalenie migdałków podniebiennych), zapalenie ucha środkowego (zapalenie ucha środkowego), zapalenie zatok obocznych nosa (zapalenie zatok) lub powiększone węzły chłonne szyi.
  • Nowotwory w obrębie głowy i szyi
  • W przypadku krwotoku podpajęczynówkowego (ostrego krwotoku z dużych i średnich tętnic wewnątrzczaszkowych w odcinkach przed wejściem do istoty białej mózgu) oraz w okresie przed wystąpieniem krwotoku podpajęczynówkowego w przypadku tzw. krwotoków ostrzegawczych może dochodzić do silnych bólów głowy i szyi.

Co można zrobić we własnym zakresie?

• Wzmożone napięcie mięśni
  • Wzmożone napięcie mięśni nie jest groźne i w większości przypadków można mu zaradzić samodzielnie. Ważne jest, aby pozostawać aktywnym fizycznie.
  • Sprawdź, czy Twoja postawa podczas pracy nie jest zbyt jednostronna, rób więcej przerw i urozmaicaj czynności. Jeśli to możliwe, postaraj się też znaleźć w trakcie pracy trochę czasu, aby przez kilka sekund lub minut się porozciągać i wyprostować.
  • Zastanów się, czy w Twojej obecnej sytuacji życiowej występują inne czynniki, stanowiące potencjalną przyczynę wzmożonego napięcia mięśni i pomyśl, jak możesz im zaradzić.
• Ostry ból szyi, sztywna szyja, kręcz karku (torticollis)
  • Dolegliwości zwykle ustępują samoistnie. Leczenie polega na odpoczynku na przemian z aktywnością fizyczną. Celem złagodzenia dolegliwości bólowych można doraźnie stosować paracetamol lub ibuprofen.
  • W niektórych przypadkach przydatne może być krótkotrwałe stosowanie kołnierza szyjnego. Generalnie jednak nie jest to obecnie zalecane.
  • Szczególnie ważna dla złagodzenia dolegliwości jest systematyczna aktywność ruchowa.
• Przewlekły ból szyi
  • W tym przypadku najskuteczniejszym leczeniem jest zwykle regularna aktywność fizyczna.
  • Fizjoterapeuci mogą opracować indywidualny program treningowy.

Kiedy należy zasięgnąć porady lekarskiej?

W przypadku silnego bólu o charakterze ostrym, zwłaszcza jeśli promieniuje do ramienia, należy skonsultować się z lekarzem. Również uporczywe dolegliwości, które nie ulegają poprawie po zastosowaniu wymienionych działań, powinny być poddane bardziej szczegółowemu badaniu.

Ponadto badanie lekarskie jest wskazane, jeśli bólowi szyi towarzyszy choroba ogólna lub osłabienie.

Jak postępuje lekarz?

Wywiad lekarski

Lekarz może zadać następujące pytania:

• Od jak dawna ma Pan/Pani te dolegliwości?
• W jaki sposób pojawiły się dolegliwości? Czy miał miejsce jakiś uraz?
• Czy jest to ból promieniujący?
• Jeśli ból promieniuje do ramienia:
  • Czy może Pan/Pani opisać, gdzie dokładnie boli?
  • Czy ból nasila się podczas kaszlu i kichania?
• Czy ból ogranicza możliwości wykonywania czynności życia codziennego?
• Czy podobne dolegliwości miał Pan/miała Pani już wcześniej?
• Czy bólowi szyi towarzyszą bóle głowy?
• Czy cierpi Pan/Pani na zawroty głowy?

Badanie lekarskie

Lekarz przeprowadzi szczegółowe badanie szyi:

• Czy kark lub szyja są skrzywione?
• Czy występuje wzmożone napięcie mięśni? Czy możesz obniżyć barki?
• Czy mięśnie szyi są wyraźnie stwardniałe i wrażliwe na ból?
• Jeśli podejrzewa się ucisk nerwu, lekarz zbada Cię również pod kątem ewentualnych uszkodzeń nerwów.
• Lekarz może wykonać też różne testy pozwalające ocenić sprawności funkcjonalną kręgosłupa szyjnego.

Dalsze badania

W przypadku dolegliwości szyi zazwyczaj nie są konieczne badania krwi. Mogą być natomiast przydatne, jeśli występuje podejrzenie pewnych chorób. Jeśli na przykład podejrzewa się polimialgię reumatyczną, należy oznaczyć między innymi wskaźnik szybkości opadania krwinek czerwonych (OB).

Jeśli lekarz podejrzewa, że przyczyną dolegliwości jest ucisk nerwu, może zlecić wykonanie badania rentgenowskiego lub rezonansu magnetycznego.

Skierowanie do specjalisty lub szpitala

Większość dolegliwości szyi może być leczona przez lekarza rodzinnego.

W przypadku podejrzenia wypadnięcia krążka międzykręgowego lub gdy stan pacjenta nie ulega poprawie mimo przestrzegania zaleceń lekarskich i stosowanej terapii, konieczne może być skierowanie do specjalisty.

Dodatkowe informacje

• Ból szyi – Informacje dla personelu medycznego

Ilustracje

Mięśnie szyi i grzbietu

Kręgi szyjne

Autorzy

• Kalina van der Band, lekarz (recenzent)
• Marie-Christine Fritzsche, lekarka, Freiburg