Jak często występuje ból pleców?
Ból pleców jest bardzo powszechny. Dotyka 60–80% populacji co najmniej raz w życiu. W okresie 12 miesięcy około 50% populacji uskarża się na tego rodzaju dolegliwości, a ok. 5–15% podaje, że ma je przez cały czas. Jest to więc choroba społeczna. Ból pleców może być ostry lub przewlekły. Ostry oznacza, że ból trwa krócej niż trzy miesiące. Wiele osób w ciągu całego życia doświadcza kilku epizodów ostrego bólu pleców.
Kręgosłup
Kręgosłup jest z zasady silną i wytrzymałą strukturą organizmu. Umożliwia poruszanie się w pozycji wyprostowanej i chroni nerwy rdzenia kręgowego. Kręgosłup składają się z 7 kręgów szyjnych, 12 kręgów piersiowych i 5 kręgów lędźwiowych. Pomiędzy kręgami znajdują się krążki zbudowane z chrząstki, wewnątrz krążków znajduje się miękka „poduszeczka“. Po bokach każdego kręgu znajdują się stawy umożliwiające ruchy kręgosłupa i zapewniające jego stabilność. Stabilność i mobilność kręgosłupa zapewnia dodatkowo kilka warstw mięśni.
Z upływem lat dochodzi do typowych zmian związanych z wiekiem, zwłaszcza w krążkach międzykręgowych, które stają się cieńsze i mogą ulec przerwaniu. Wówczas wewnętrzna część krążka jest niekiedy wypychana na zewnątrz i uciska jeden lub więcej korzeni nerwów rdzeniowych w kanale kręgowym. Taki stan nazywany jest wypadnięciem krążka międzykręgowego. Wypadnięcie krążka międzykręgowego występuje u blisko 35% populacji, często nie powodując dolegliwości bólowych.
Przyczyny
W wielu przypadkach nie można jednoznacznie ustalić, dlaczego ktoś ma ból pleców. Możliwe są następujące przyczyny: dźwiganie ciężkich przedmiotów i ruchy skrętne tułowia, jednostronne obciążenia, słaba kondycja fizyczna i długotrwały brak ruchu, niezadowolenie i problemy w pracy lub w domu, skłonność dziedziczna. Często występuje kilka przyczyn na raz.
Jak powstaje ból?
W większości przypadków nie można dokładnie zlokalizować źródła bólu. Często występuje całkiem niegroźny problem z kręgosłupem, zwany potocznie „postrzałem“ lub lumbago. Może to jednak być bardzo bolesny. Inną możliwą przyczyną jest wypadnięcie krążka międzykręgowego, w następstwie którego dochodzi do ucisku korzeni nerwowych i ich podrażnienia. Na skutek zużycia i zmian związanych z wiekiem (szczególnie w obrębie wyrostków poprzecznych) może dojść do uwięzienia korzenia nerwowego w zbyt wąskim otworze międzykręgowym. Często wtedy pojawia się wzmożone napięcie mięśnie, które zaczynają boleć.
W rzadkich przypadkach mogą kryć się za tymi objawami też inne (potencjalnie poważne) choroby, np. złamanie kręgu, guzy, infekcje lub zmiany zapalne (reumatyzm). Dotyczy to jednak tylko niewielkiego odsetka przypadków.
Ból pleców można wobec tego sklasyfikować w następujący sposób:
- zwyczajne (nieswoiste) bóle pleców i lumbago (80–90%).
- Ból korzeni nerwowych promieniujący poniżej kolana, najczęściej z powodu wypadnięcia krążka międzykręgowego lub zwężonego otworu międzykręgowego (10%) (rwa kulszowa to tylko nazwa dla bólu promieniującego wzdłuż nerwu kulszowego do stopy).
- Możliwe inne i rzadziej występujące choroby (nowotwór, złamanie kości, choroba reumatyczna) (1–5%).
Co można zrobić we własnym zakresie?
Poniższe informacje oparte są na obecnym stanie badań:
- Leczenie kręgosłupa najlepiej pobudzać poprzez możliwie normalne wykonywanie swoich czynności codziennych. Należy zatem jak najszybciej wrócić do codziennej aktywności i codziennych prac. Czasami pomocne może być krótkotrwałe zwolnienie lekarskie. Odczuwanie bólu podczas wykonywania czynności nie jest ani szkodliwe, ani niebezpieczne.
- Unikaj jak możesz leżenia. Ból może nasilić się do tego stopnia, że unieruchomi Cię w łóżku (szczególnie w przypadku bólu korzeniowego). Należy jednak zadbać o to, aby unieruchomienie w łóżku nie trwało zbyt długo. Odpoczynek w łóżku sam w sobie nie jest sposobem leczenia, a kręgosłupa nie wyleczy się leżąc.
- Objawy można skutecznie leczyć lekami, z których część dostępna jest bez recepty i można się w nie zaopatrzyć samemu w aptece. Jeśli przyjmujesz leki przeciwbólowe, stosuj je około 3–4 razy dziennie w regularnych odstępach czasu.
- Bądź optymistą i pamiętaj, że nie ma zagrożenia. W połączeniu z aktywnością fizyczną taka postawa sprzyja
pobudzeniuszybkiemusiłpowrotowisamouzdrawiającychdo zdrowia.
Kiedy należy szukać pomocy?
Silny ból tylko w rzadkich przypadkach oznacza, że mamy do czynienia z poważną chorobą. Pomocy należy jednak szukać, jeśli:
- jesteś zaniepokojony
- ból jest silny i nie jesteś w stanie go wytrzymać nawet po zastosowaniu środków przeciwbólowych lub odciążenia pleców
- potrzebujesz zwolnienia lekarskiego lub gdy ból nie mija szybko
- zauważasz niedowłady mięśni
- zauważasz problemy z oddawaniem moczu lub drętwienie w okolicy krocza (może to być spowodowane rozległym wypadnięciem krążka międzykręgowego, które wymaga leczenia operacyjnego w ciągu 24 godzin)
- zauważasz niezamierzoną utratę wagi lub masz złe samopoczucie ogólne
Co zrobi lekarz?
- Lekarz przeprowadzi badanie w celu ustalenia, czy chodzi w Twoim przypadku o „ogólny ból pleców“, ból korzeniowy spowodowany wypadnięciem krążka międzykręgowego, czy o zwężenie kanału kręgowego. Należy również wykluczyć ewentualną ciężką chorobę podstawową, mogącą w rzadkich przypadkach stanowić przyczynę bólu pleców.
- Niekiedy konieczne jest przeprowadzenie badania krwi i wykonanie zdjęć rentgenowskich. Badania radiologicznego nie wykonuje się jednak rutynowo poza sytuacją, gdy ból nie zmienia się istotnie w ciągu 4–6 tygodni. Dotyczy to zarówno zwykłego bólu pleców, jak i bólu korzeniowego (podejrzenia wypadnięcie krążka międzykręgowego). Zdjęcia rentgenowskie potwierdzają przyczynę bólu pleców tylko u niewielkiej ilości pacjentów. Chorzy z bólem kręgosłupa nie powinni być niepotrzebnie narażani na działanie promieniowania rentgenowskiego.
- Lekarz wyjaśni Ci, na jaką chorobę cierpisz, i powie Ci, co możesz zrobić sam w tej sytuacji.
- Lekarz może przepisać Ci odpowiednie leki przeciwbólowe.
- Lekarz oceni, czy jesteś zdolny do pracy lub czy powinieneś porozmawiać z pracodawcą o zmianie zatrudnienia. Pacjenci, którzy podejmują regularną aktywność ruchową, w tym pracę zawodową, szybciej wracają do zdrowia.
- Jeśli nie nastąpi poprawa po ok. 1–2 tygodniach, lekarz oceni, czy w Twoim przypadku przydatne mogą okazać się zabiegi chiroterapeutyczne (terapia manualna). Takie leczenie przeprowadzają chiropraktycy lub fizjoterapeuci ze specjalnym przeszkoleniem w zakresie terapii manualnej. Leczenie to może złagodzić ból i poprawić Twoją ruchomość.
- Jeśli cierpisz z powodu bólu korzeniowego, lekarz oceni, czy będzie potrzebna operacja. Dotyczy to tylko kilku procent pacjentów, większość z nich jednak szybko odczuwa poprawę i nie wymaga leczenia operacyjnego.
- Lekarz oceni, od kiedy (po ok. 4–6 tygodniach) wskazany będzie program ćwiczeń lub zajęć ruchowych z fizjoterapeutą.
- Monitorowanie i kontrola pacjenta po zakończeniu leczenia, aby mieć pewność, że wszystko przebiega prawidłowo. Jeśli nie możesz wrócić do wykonywania czynności codziennych, powinieneś przemyśleć swoją sytuację życiową. Być może w Twoim życiu występują inne przyczyny – poza bólem pleców, które uniemożliwiają Ci powrót do zdrowia.
- Jeśli Twoje dolegliwości są poważne i długotrwałe (powyżej 8–12 tygodni) może być wymagane skierowanie do kliniki zajmującej się leczeniem chorób kręgosłupa lub do lekarza specjalisty.
Kiedy objawy ustępują?
Stan większości chorych z ostrym bólem pleców poprawia się po kilku tygodniach, nieżalenie, czy byli leczeni, czy nie.
Jeśli występuje ból korzeniowy, może to trwać dłużej, czasem nawet do kilku miesięcy. Niektórzy doświadczają nawrotu choroby w ciągu 1–2 lat. W okresach między nawrotami, wielu pacjentów skarży się na niewielki ból, co nie jest niczym nadzwyczajnym, ani niebezpiecznym. Sztuką jest nauczyć się radzenia sobie z tymi dolegliwościami.
Czy można zapobiec tego rodzaju problemom zbólom kręgosłupemupa?
Nie da się udzielić uniwersalnych rad. Niewiele jest badań dotyczących działań profilaktycznych, mimo to można jednak sformułować pewne zalecenia, które są przydatne w wielu przypadkach, zwłaszcza dla uniknięcia nawrotów choroby:
- Staraj się pozostawać w dobrej formie dzięki sprawiającej przyjemność aktywności fizycznej i różnorodnym zajęciom. Poszukaj, jaka forma aktywności najlepiej Ci odpowiada. Kręgosłup jest stworzony do bycia w ruchu
;, z zasady jest strukturą silną i bardzo wytrzymałą. - Ruszaj się przez 20–30 minut dziennie, mogą to być np. spacery, jazda na rowerze lub pływanie.
- Unikaj długotrwałego siedzenia, zwłaszcza jeśli odczuwasz ból.
- Wiele osób korzysta z programu treningowego, obejmującego ćwiczenia rozciągające i zróżnicowaną aktywność mięśni.
- Podnoś i przenoś tylko przedmioty tylko wtedy, jeśli wiesz, że jesteś w stanie je unieść. Przedmioty noś blisko ciała.
- Spróbuj zmienić swoją skomplikowaną sytuację zawodową lub życiową, jeśli właśnie z taką masz do czynienia.
- I pamiętaj: Dobre samopoczucie i radość mają również korzystne działanie na kręgosłup!
Dodatkowe informacje
- Ból pleców, obciążenia w życiu codziennym i obciążenia psychiczne
- Przewlekły bóle kręgosłupa – aktywnie wobec długotrwałego bólu
- Ból pleców – dlaczego ruch jest właściwy
- Ból pleców – Czy potrzebuję badania RTG, TK lub RM?
- Ból, programy leczenia wielokierunkowego
- Aktywność fizyczna – lek dla ciała i duszy
- Sport: Zalecenia na dobry początek
- Ból pleców w okolicy lędźwiowej
- Przewlekły ból pleców
Autorzy
- Kalina van der Band, lekarz (recenzent)
- Caroline Beier, specjalista
wchoróbdziedzinie medycyny ogólnejwewnętrznych, Hamburg