Co to jest zapalenie kaletki maziowej?
W obrębie ciała znajdują się miejsca, w których ścięgna i inne struktury łącznotkankowe szczególnie intensywnie ocierają się o sąsiadujące z nimi kości. Aby zmniejszać tego rodzaju tarcia ciało wyposażone jest w kaletki maziowe. Kaletki znajdują się zwykle w pobliżu stawów. Nazwa łacińska kaletki to bursa. W ciele człowieka znajduje się wiele kaletek maziowych. Zapalenie kaletki maziowej (bursitis) oznacza stan zapalny w obrębie kaletki.
W stawie kolanowym jedna z kaletek maziowych znajduje się bezpośrednio przed rzepką i nazywana się kaletką przedrzepkową (bursa praepatellaris): Zlokalizowana jest pomiędzy rzepką (patella) a potężnym ścięgnem mięśnia czworogłowego zapewniając mu gładkie przesuwanie się nad rzepką.
Przyczyny
Często stan zapalny kaletki maziowej jest reakcją na miejscowe urazy, nagłe intensywne przeciążenia lub długotrwałe powtarzające się obciążenia. Może nim być także tzw. jałowe zapalenie (czyli bez zakażenia) lub zakażenie (bakteriami, wirusami).
Na zapalenie przedniego odcinka stawu kolanowego szczególnie narażone są osoby wykonujące pracę zawodową w pozycji klęczącej (np. blacharze, glazurnicy, parkieciarze i osoby sprzątające). Podatni są również sportowcy, którzy często upadają na kolana (siatkarze, piłkarze ręczni). Inną przyczyną jest gwałtowny upadek na staw kolanowy. Jeśli skutkiem upadku będzie otwarty uraz, może dojść do wnikania bakterii lub wirusów i rozwinięcia się zakażenia. Ten rodzaj zapalenia kaletki maziowej jest jednak rzadszy od wyżej wymienionych. Zapalenie kaletki maziowej może niekiedy towarzyszyć przewlekłemu zapaleniu kilku stawów.
Zapalenie kaletki maziowej najczęściej dotyka mężczyzn w wieku od 40 do 60 lat. Zapalenie kaletki w stawie łokciowym występuje częściej niż w kolanowym.
Objawy i diagnostyka
Najczęstsze objawy to ból i ograniczenie ruchomości w stawie kolanowym. Kolano jest często obrzęknięte i zaczerwienione. Wielu pacjentów zgłasza wrażenie ciepła w tym miejscu.
Objawy zapalenia kaletki stawu kolanowego są bardzo typowe i zazwyczaj łatwo jest postawić rozpoznanie na podstawie zwykłego badania stawu. W przypadku podejrzenia zakażenia wywołanego patogenami zaleca się pobranie płynu z miejsca obrzęku (punkcja stawu) i jego analizę w celu ustalenia, czy i jakie patogeny są w nim obecne. W takim przypadku pobierana jest również krew do oznaczenia parametrów stanu zapalnego.
Dokładniejszej oceny kaletki maziowej można dokonać badaniem ultrasonograficznym. Jeśli zachodzi podejrzenie, że uszkodzona jest również rzepka lub sam staw, pomocne może być zdjęcie rentgenowskie.
Leczenie
Pacjenci powinni aktywnie uczestniczyć w procesie leczenia. Często stan zapalny powraca po chwilowej poprawie, dlatego ważne jest, aby chorzy wprowadzili takie zmiany w swoim codziennym życiu, dzięki którym nie dopuszczą do nawrotu choroby. Są to przede wszystkim:
- odciążenie, uniesienie, chłodzenie i ewentualnie lekki ucisk stawu w okresie ostrym
- unikanie pozycji klęczącej
- stosowanie właściwego sprzętu ochronnego np. poduszki pod kolana podczas pracy w pozycji klęczącej.
W fazie ostrej często konieczne jest przyjmowanie przez 5–7 dni leku przeciwzapalnego (z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych, NLPZ). Jednoczesne stosowanie odciążenia, chłodzenia i leków sprawia, że większość pacjentów wraca do zdrowia. W przypadku znacznej ilości płynu zgromadzonego w obrębie kaletki, lekarz może zadecydować o jej odbarczeniu (tj. nakłuciu cienką igłą), zmniejszy to nacisk na tkanki i przyniesie pacjentowi ulgę.
Jeśli żadne z tych działań nie przyniosą poprawy, istnieje jeszcze możliwość podania glikokortykosteroidu bezpośrednio do zmienionej zapalnie kaletki (w postaci iniekcji). Jest to metoda obarczona możliwymi powikłaniami, jednak wykonywana przez wykwalifikowanych lekarzy zwykle daje szybką i znaczną ulgę.
W przypadku ciężkiej infekcji bakteryjnej, występowania wyraźnych objawów chorobowych (wysoka gorączka itp.) lub zaburzenia odporności, konieczne może być leczenie szpitalne. Największe znaczenie w leczeniu bakteryjnego zapalenia kaletki maziowej ma skuteczna antybiotykoterapia.
W rzadkich przypadkach nawrotu dolegliwości wskazane może być usunięcie kaletki (bursektomia).
Rokowanie
Choroba jest zazwyczaj całkowicie niegroźna, a rokowania są dobre. Większość pacjentów wraca do zdrowia po kilkudniowym leczeniu.
Zapalenie kaletki maziowej stawu często jednak powraca, czego przyczyną prawdopodobnie jest – poza innymi kwestiami – konieczność przyjmowania pewnych pozycji ciała podczas pracy zawodowej, co zwiększa ryzyko pojawienia się stanu zapalnego. Osoby dotknięte tym schorzeniem powinny koniecznie stosować odpowiedni sprzęt ochronny.
Jeżeli przyczyna zapalenia kaletki wynika jednoznacznie z charakteru wykonywanego zawodu, można je wówczas uznać jako chorobę zawodową. W takich przypadkach zazwyczaj wymagana jest zmiana zawodu lub przynajmniej znaczące ograniczenie czynności powodujących chorobę.
Dodatkowe informacje
- Zapalenie kaletki przedrzepkowej
Ilustracje
Autorzy
- Kalina van der Band, lekarz (recenzent)
- Susanne Meinrenken, dr med., Brema
- Marie-Christine Fritzsche, lekarka, Freiburg