Co to są zaburzenia ścięgien (tendinopatie) w obrębie kostek i podudzia?
Definicja
Ścięgno (łac. tendo) łączy mięsień z jego przyczepem początkowym lub końcowym leżącym zwykle na kości. Na podudziu znajduje się wiele różnych mięśni odpowiadających za ruchy kolana i stawu skokowego. W przypadku przeciążenia lub nieprawidłowego obciążenia, albo zużycia (zwyrodnienia), ścięgno może ulec dysfunkcji. Mówi się wtedy o zaburzeniu ścięgna (tendinopatii). Do tendinopatii mogą prowadzić bardzo małe, powtarzające się urazy szczególnie w obrębie słabo ukrwionych odcinków ścięgna.
W zależności od tego, które mięśnie i ścięgna są zajęte, tendinopatia może wystąpić po stronie przedniej, bocznej lub tylnej podudzia. Tendinopatia stosunkowo często dotyka ścięgno Achillesa. Gdy choroba dotyka ścięgno mięśnia piszczelowego tylnego (musculus tibialis posterior), mówimy o zespole mięśnia piszczelowego tylnego, w zespole mięśnia piszczelowego przedniego podrażnieniu ulega ścięgno mięśnia piszczelowego przedniego (musculus tibialis anterior).
Objawy
Typowe objawy tendinopatii to tępy ból w okolicy dotkniętych ścięgien. Ból zależy od obciążenia, pojawia się podczas aktywności fizycznej (na przykład biegania), w późniejszym okresie choroby ból może występować również w spoczynku. W przewlekłym uszkodzeniu ścięgna można z czasem zaobserwować objaw sztywności porannej. Ból nasila się przy napinaniu odpowiedniego mięśnia, może być również wywołany przez ucisk z zewnątrz. W tendinopatiach ścięgna Achillesa i mięśnia piszczelowego przedniego może wystąpić obrzęk.
Przyczyny
Często przeciążenie spowodowane jest zbyt szybkim zwiększaniem obciążenia i intensywności treningu, np. u biegaczy. Tendinopatii sprzyja poza tym bieganie po twardych nawierzchniach (asfalt, beton), w niskiej temperaturze lub w nieodpowiednim obuwiu. W niektórych przypadkach powodem tendinopatii są wady stóp, w szczególności płaskostopie. Otyłość, postępujący wiek i choroby przewlekłe, takie jak cukrzyca, również mogą negatywnie wpływać na elastyczność ścięgien.
Częstość występowania
Tendinopatie są schorzeniami dość powszechnymi. Szczególnie często występują u biegaczy.
Badania
- Rozpoznanie stawia się przede wszystkim na podstawie wywiadu pacjenta i opisu przebiegu urazu, jeśli taki miał miejsce.
- Badaniem fizykalnym może stwierdzić bolesność uciskową chorego ścięgna i niekiedy też odpowiadającego mu mięśnia. Ponadto ból wywołany jest zwykle przez poruszanie lub napinanie chorego mięśnia.
- Badanie ultrasonograficzne (USG) może być wykorzystane w celu uwidocznienia zmian bądź urazów w obrębie ścięgna. Badanie dopplerowskie (USG Doppler) dostarcza przy okazji istotnych informacji o miejscach zwiększonego przepływu krwi w kontekście procesów zapalnych, jak również o stanie naczyń.
- Inne badania zazwyczaj nie są wymagane.
Leczenie
- Głównym postępowaniem w przypadku ostrej tendinopatii jest odciążanie chorego ścięgna lub mięśnia. Należy to robić do momentu, aż miną dolegliwości i jest to ważne dlatego, że w przypadku niepełnego wyleczenia prawdopodobne jest ponowne uszkodzenie ścięgna, co wydłuży przebieg choroby. Ponadto dalsza aktywność fizyczną może spowodować przejście tendinopatii w stan przewlekły (choroba długotrwała), co dodatkowo utrudni leczenie.
- Do złagodzenia ostrego bólu można stosować lód.
- W razie potrzeby, w porozumieniu z lekarzem prowadzącym, można przez krótki czas przyjmować leki przeciwzapalne i przeciwbólowe (np. z grupy NLPZ) lub stosować miejscowo żele przeciwbólowe.
- Pomocna może też być fizjoterapia, ukierunkowana na wzmacnianie i rozciąganie chorych mięśni i ścięgien.
- W przypadku tendinopatii ścięgna Achillesa dolegliwości można złagodzić używaniem wkładki do butów, która podwyższy piętę o kilka milimetrów.
- Należy przy tym wykonywać ćwiczenia rozciągające mięśnie przez okres co najmniej 3 miesięcy.
- Jeśli proponowane środki nie przyniosą żadnego efektu, można zastosować terapię falą uderzeniową.
- Masaż techniką rozcierania poprzecznego chorego ścięgna może złagodzić ból.
- Zaleca się noszenie butów do biegania, które są dostosowane do danego kształtu stopy, nawierzchni treningowej i zakresu treningu. W miarę możliwości należy unikać biegania po twardych nawierzchniach, a przed treningiem przeprowadzać odpowiednią rozgrzewkę. Buty do biegania należy dobierać i regularnie wymieniać, przestrzegając profesjonalnych rad (np.
technikafizjoterapeuty, ortopedy), tak aby zachowywały swoje właściwości amortyzacyjne.
Rokowanie
- W przypadku wcześnie zastosowanego odciążania chorej kończyny i ewentualnie też odpowiedniego leczenia (fizjoterapia lub zaopatrzenie ortopedyczne) rokowanie jest dobre. Przy odpowiednim odciążeniu i leczeniu objawy ustępują w ciągu kilku tygodni.
- Jeśli pacjenci nie zrezygnują z wysiłku pomimo bólu, tendinopatia może powodować długotrwałe dolegliwości.
- Jeśli nie zostanie wyeliminowany czynnik przyczynowy, często dochodzi do nawrotów, a w niektórych przypadkach nawet do zerwania chorego ścięgna.
Dodatkowe informacje
- Płaskostopie
- Tendinopatie w obrębie kostek i podudzia – Informacje dla personelu medycznego
Autor
- Markus Plank, MSc BSc, dziennikarz medyczny i naukowy, Wiedeń
- Lek. Kalina van der Bend, recenzent