Co to jest zespół przeciążania przyśrodkowej okolicy piszczeli?
Definicja
W zespole przeciążania przyśrodkowej okolicy piszczeli ból występuje podczas wysiłku fizycznego i jest zlokalizowany z przodu podudzia, w szczególności po stronie przyśrodkowej (tzn. wewnętrznej) piszczeli. Choroba pojawia się zwykle przy długotrwałym obciążeniu. W terminologii medycznej zespół przeciążania przyśrodkowej okolicy piszczeli nazywany jest również zespołem shin splints.
Objawy
Typowe objawy to ból podudzia po stronie przednio-przyśrodkowej w trakcie i po wysiłku (np. treningu biegowym). Ból występuje w dwóch trzecich dolnych goleni. W spoczynku objawy stopniowo ustępują. Z czasem tolerancja wysiłku staje się coraz mniejsza. W końcu ból jest tak silny, że należy przerwać lub zakończyć treningi biegowe.
Przyczyny
Zespół shin splints jest zwykle następstwem przeciążenia mięśni i ścięgien w okolicy przyśrodkowej piszczeli. Według najnowszych badań, objawy rozwijają się jako odpowiedź kości na obciążenie.
Do powstania zespołu shin splints mogą przyczyniać się różne czynniki. Bieganie po twardym i nierównym podłożu, zbieganie i podbieganie, a także nieodpowiednie lub zużyte obuwie do biegania mogą powodować przeciążenia przyczepów mięśniowych. Zbyt szybkie zwiększanie intensywności treningu bez odpowiednich okresów odpoczynku również może doprowadzić do powstania dolegliwości.
U wielu osób z tym problemem występuje lekka rotacja zewnętrzna kończyn dolnych i tendencja do koślawienia stóp (hiperpronacji). Powoduje to, że podczas biegu stopa przetaczana jest po podłożu silniej przy krawędzi wewnętrznej, co prowadzi do zwiększenia napięcia mięśni i okostnej na przyśrodkowej powierzchni goleni. Idealnie byłoby natomiast, gdyby każdy krok kończył się na zewnętrznej krawędzi stopy. Przykurcz lub zwiększone napięcie mięśni łydek i stóp również sprzyja wystąpieniu zespołu shin splints.
Częstość występowania
Zespół przeciążania przyśrodkowej okolicy piszczeli to jeden z najczęstszych urazów u biegaczy.
Badania
- Rozpoznanie stawia się zwykle na podstawie typowych objawów i wyników badań. Występuje silna nadwrażliwość na ucisk wewnętrznej strony podudzia na długości powyżej 5 cm, zwłaszcza w jednej trzeciej środkowej i dolnej.
- U niektórych osób z tą dolegliwością można zauważyć nieprawidłowo ustawione stopy, tzn. stopy „wyginają“ się do wewnątrz.
- Dalsze badania zazwyczaj nie są wymagane. Przy podejrzeniu złamania zmęczeniowego wskazane może być badanie rentgenowskie.
Leczenie
Celem leczenia jest złagodzenie ostrych objawów oraz zapobieganie podobnym dolegliwościom w przyszłości. Jeśli dolegliwości są łagodne lub umiarkowane, często wystarcza samo odciążenie kończyny.
Fizjoterapia
- W niektórych przypadkach pomocny może być trening pod okiem fizjoterapeuty. Szczególną uwagę należy zwrócić na wzmacnianie i rozciąganie mięśni łydek.
- Otrzymasz plan z ćwiczeniami, które powinieneś włączyć do swojego systematycznego treningu. Ważne jest, aby obciążenie zwiększać bardzo powoli, co pozwoli uniknąć nawrotu dolegliwości.
Wkładki do butów
Jeśli stopa ma tendencję do wyginania się do wewnątrz (hiperpronacja), pomocne mogą być wkładki do butów, które stabilizują sklepienie stopy. W ten sposób koryguje się nieprawidłowe obciążenia stopy lub całej kończyny i zmniejsza ryzyko dalszych dolegliwości.
Leki
Stosowanie leków w zespole przeciążania przyśrodkowej okolicy piszczeli jest skuteczne w bardzo ograniczonym zakresie. Jeśli występują silne objawy w ostrym okresie choroby, można przez krótki czas przyjmować leki przeciwbólowe (NLPZ).
Operacja
- Jeśli oszczędzanie chorej kończyny i stosowane leczenie zachowawcze nie przyniosły pożądanego efektu, można rozważyć operację (najwcześniej po roku).
- Zabieg polega na rozcięciu powięzi mięśniowej, co uwalnia chory mięsień.
Co można zrobić we własnym zakresie?
- Unikaj lub ogranicz czynności, które obciążają dotkniętą kończynę.
- Może to oznaczać czasowe przestawienie się na inne formy treningu. Dla osób uprawiających sporty wytrzymałościowe odpowiednia może być jazda na rowerze.
- Jeśli objawy są łagodne, wystarczy zmniejszyć obciążenie, w przypadku silnych dolegliwości należy zrobić przerwę w treningach.
- W przypadku dolegliwości ostrych można stosować chłodzenie bolącego miejsca.
- Należy unikać biegania na twardych nawierzchniach lub przynajmniej znacznie je ograniczyć.
- Używaj solidnych butów do biegania zapewniających dobrą amortyzacją.
- Po wybieganiu 500 km wymień buty na nową parę.
Profilaktyka
- Używaj butów z amortyzacją i systematycznie je wymieniaj na nowe.
- Jeśli to możliwe, unikaj biegania po twardych nawierzchniach, takich jak asfalt lub temu podobne.
- Jeśli pojawią się dolegliwości, zredukuj lub zmień swój trening.
Rokowanie
W większości przypadków dolegliwości ustępują po zastosowaniu odciążenia i po zmianie nawyków treningowych. Mogą jednak nastąpić nawroty, wymagające dłuższej przerwy od treningów lub nawet zmiany dotychczasowej dyscypliny. U niektórych pacjentów rozwijają się objawy przewlekłe, które uniemożliwiają uprawianie sportu.
W przypadku leczenia zachowawczego, ograniczenia czynności wywołujących ból i dostosowania odpowiedniego obuwia (lub wkładek), rokowanie jest na ogół dobre. Możliwość pełnego bezobjawowego obciążania kończyny uzyskuje się około 9–12 miesięcy od rozpoczęcia leczenia.
Dodatkowe informacje
- Zespół przeciążania przyśrodkowej okolicy piszczeli – Informacje dla personelu medycznego
Autor
- Martina Bujard, dziennikarz naukowy, Wiesbaden
- Lek. Kalina van der Bend, recenzent