Co to jest tendinopatia ścięgna mięśnia piszczelowego tylnego?
Definicja
Łacińska nazwa mięśnia piszczelowego tylnego to musculus tibialis posterior. Tendinopatia tego mięśnia wynika z przeciążenia ścięgna, które biegnie na tylno-przyśrodkowej stronie łydki, za przyśrodkową kostką goleni, a następnie przechodzi na podeszwę, gdzie ulega rozgałęzieniu. Cechy zużycia ścięgna są bardzo rozległe – od podrażnienia, przez zmiany zwyrodnieniowe, aż po rozerwanie.
Objawy
Objawy zależą od stopnia zużycia ścięgna. We wczesnej fazie schorzenie charakteryzuje się uporczywym tępym bólem, pacjent ma też wrażenie„ciągnięcia“ w tej okolicy, może też występować obrzęk za kostką przyśrodkową i wzdłuż łuków stopy. Ból nasila się przy wysiłku. W późniejszych stadiach chore mięśnie słabną, pacjent zaczyna mieć trudności ze staniem na palcach.
Może dojść do spłaszczenia łuków stopy (stopa płaska), w następstwie czego stopy kierują się na zewnątrz przy jednoczesnym pojawieniu się koślawości. Ścięgno może ulec rozerwaniu, powodując ból w tym miejscu.
Przyczyny
Tendinopatia mięśnia piszczelowego tylnego jest przewlekłą chorobą zwyrodnieniową (ze zużycia), która najczęściej powstaje w efekcie powtarzających się mikrourazów. Szczególnie podatne są słabiej ukrwione odcinki ścięgna, zwłaszcza w okolicy kostki przyśrodkowej. Jeśli dolegliwości utrzymują się przez dłuższy czas, pojawia się reakcja zapalna, a w niektórych przypadkach również zmiany zwyrodnieniowe w tkankach. W dłuższej perspektywie przewlekła tendinopatia może prowadzić do zerwania ścięgna. Dochodzi do tego najczęściej po zadziałaniu pewnego czynnika, na przykład ostrego urazu.
Czynnikami ryzyka tendinopatii mięśnia piszczelowego tylnego są: postępujący wiek, występujące już wcześniej płaskostopie, nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, nadwaga, leczenie iniekcjami z glikokortykosteroidów podawanymi w okolice ścięgna oraz choroby zapalne stawów. Zwiększone ryzyko występuje również podczas biegania po twardej nawierzchni i przy niewłaściwej biomechanice stopy (np. duża koślawość).
Częstość występowania
Ścięgno mięśnia piszczelowego tylnego jest zdecydowanie najczęściej zrywanym ścięgnem w obrębie tyłostopia. Choroba dotyka w przeważającej większości kobiet z nadwagą, wśród których – w zaawansowanym wieku – tendinopatie mięśnia piszczelowego tylnego sięgają nawet 10%.
Badania
- Jeśli pacjenci opisują typowe objawy, zaleca się wykonanie odpowiednich badań. Ruchy w obrębie kostki goleni przeciw oporowi (w górę i w dół, a także do wewnątrz i na zewnątrz) prowokują pojawienie się bólu.
- Na uszkodzenie ścięgna mięśnia piszczelowego tylnego może wskazywać test, w którym pacjent nie jest w stanie unieść 10 razy pięty od podłoża, stojąc na jednej nodze (obustronnie).
- Inne badania zazwyczaj nie są wymagane.
- W przypadku niejasnych rozpoznań pomocne mogą być badania RM, USG i RTG celem wykluczenia innych przyczyn dolegliwości.
Leczenie
- Należy zaprzestać czynności, które powodują ból i nie obciążać chorej kończyny. W przypadku ostrego bólu można przykładać worki z lodem na bolące miejsca i unieść stopę.
- Można przyjmować leki przeciwzapalne (NLPZ), które mają również działanie przeciwbólowe – w połączeniu z fizjoterapią oraz odchudzaniem.
- Niekiedy może być konieczne noszenie gipsu lub ortezy przez okres 4–8 tygodni.
- Jeśli leczenie zachowawcze nie przynosi rezultatów, konieczna może być operacja.
- Noszenie płaskiego sznurowanego obuwia z pracowni protetyczno-ortopedycznej może pomóc skorygować płaskostopie.
Rokowanie
- W przypadku mniej ciężkich stadiów choroby, powrót do zdrowia zajmuje zazwyczaj
kilkukilka tygodni. - Wczesne odciążanie chorej kończyny i odpowiednie leczenie może zatrzymać lub spowolnić rozwój choroby zwyrodnieniowej i zapobiec zaawansowanej dysfunkcji.
- Jeśli kończyna będzie nadal obciążana, choroba może przejść w stan przewlekły, a zużycie ścięgna może w końcu doprowadzić do jego zerwania.
- Rehabilitacja po operacji
tojest długotrwała. W większości przypadków konieczne jest noszenie gipsu przez okres 2–3 miesięcy po zabiegu. Odzyskanie pełnej sprawności może zając nawet rok. U ponad 80% pacjentów wyniki leczenia operacyjnego 5 lat po zabiegu są dobre.
Dodatkowe informacje
- Płaskostopie
- Tendinopatia mięśnia piszczelowego tylnego
Autor
- Markus Plank, MSc BSc, dziennikarz medyczny i naukowy, Wiedeń
- Lek. Kalina van der Bend, recenzent