Co to jest zespół post-polio?
Przyjmuje się, że zespół post-polio występuje u około 20–70% wszystkich pacjentów z porażeniem dziecięcym (poliomyelitis) w wywiadzie. Pojawia się zwykle około 20–40 lat po ostrym porażeniu dziecięcym.
Osoba z zespołem post-polio cierpiała na porażenie dziecięce wiele lat wcześniej. Po długim okresie bezobjawowym pojawia się ponownie osłabienie mięśni.
Przyczyna
Nie zostało dotychczas wyjaśnione, dlaczego zespół post-polio rozwija się w tak długim czasie od pierwotnej choroby. Przyjmuje się, że w niektórych przypadkach może to być spowodowane „zużyciem“ komórek nerwowych, ponieważ wiele z nich zostało uszkodzonych lub zniszczonych podczas choroby w dzieciństwie. Według niektórych badaczy zespół post-polio jest następstwem normalnego procesu starzenia się, który prowadzi do spadku masy mięśniowej i pogorszenia funkcji mięśni. Inna teoria mówi o reaktywacji wirusa polio, jako przyczynie nawrotu choroby. Brane są tutaj pod uwagę również inne wirusy. Według najnowszych badań, zespół post-polio może wynikać z odpowiedzi autoimmunologicznej organizmu. Teoria ta może otworzyć drogę do nowych metod leczenia.
Rozpoznanie
Badaniem pacjentów z zespołem post-polio zajmują się lekarze specjaliście w tej dziedzinie.
Warunkiem koniecznym do postawienia rozpoznania jest przebyta w dzieciństwie choroba polio. Zespół poporażenny (post-polio) charakteryzuje pojawienie się osłabienia lub nieswoistej męczliwości w obrębie wcześniej uszkodzonych lub nieuszkodzonych mięśni, może występować w połączeniu z ogólnym zespołem wyczerpania i zwiększonym zapotrzebowaniem na sen. Innymi objawami są: ból mięśni, nietolerancja zimna (uczucie zimna, zwłaszcza w kończynach dolnych), trudności z chodzeniem i wykonywaniem ruchów oraz trudności z oddychaniem. Upośledzona czynność oddechowa może powodować zburzenia snu, budzenie się w nocy, poranne bóle głowy, zmęczenie po obudzeniu się oraz upośledzenie sprawności umysłowej. Kolejnymi objawami mogą być zaburzenia połykania i ból pleców.
Wywiad lekarski i wyniki badania fizykalnego prowadzą zazwyczaj do postawienia ostatecznej diagnozy, w większości przypadków konieczne jest jednak uzupełniające badanie elektromiograficzne (EMG). Z pomocą EMG można zidentyfikować miejsca dotknięte przez pierwotną chorobę polio oraz stwierdzić aktualne zaawansowanie zespołu poporażennego (post-polio). Wskazane jest też przeprowadzenie badania krwi celem wykluczenia innych chorób. Dodatkowo można również wykonać inne badania, np. tomografię komputerową (TK) lub rezonans magnetyczny (RM).
Rehabilitacja w zespole post-polio
Cele rehabilitacji
Celem rehabilitacji w zespole poporażennym jest poprawa sprawności funkcjonalnej i jakości życia pacjenta dzięki wykorzystaniu różnych środków. Należy wzmacniać mięśnie i zapobiegać postępującemu obniżaniu się sprawności pacjenta. Do celów rehabilitacji należy także informowanie i edukowanie pacjenta o zespole post-polio, indywidualne dostosowanie aktywności fizycznej i właściwych programów treningowych, odpowiednia modyfikacja życia codziennego pacjenta oraz działania dotyczące pracy zawodowej. Kolejne etapy rehabilitacji to ocena zapotrzebowania pacjenta na pomoce do chodzenia, ortezy lub inne środki pomocnicze, leczenie bólu oraz ewentualne inne świadczenia ze strony płatnika i innych instytucji.
Chorym z zespołem poporażennym podawano w ramach testu duże dawki immunoglobulin. U części pacjentów terapia ta wydawała się pozytywnie wpływać na zmęczenie; brakuje jednak wyników badań, które mogłyby jednoznacznie potwierdzić działanie takiej terapii.
Inne formy rehabilitacji
Pacjenci muszą nauczyć się odpowiednio zarządzać swoją energią i dostosować swoją aktywność do aktualnej siły. Trening fizyczny nie może powodować u pacjentów nadmiernego zmęczenia i konieczności dłuższej niż zwykle regeneracji sił. Pacjenci odbywają indywidualny program ćwiczeń dla chorych mięśni lub grup mięśniowych oraz otrzymują ortezy i inne pomoce ortopedyczne. Trening fizyczny wykazuje pozytywny wpływ u większości pacjentów z zespołem post-polio, zawsze jednak musi być indywidualnie dobrany.
Innymi działaniami w ramach rehabilitacji mogą być zabiegi z wykorzystaniem ciepła lub zimna, a także przezskórna elektrostymulacja nerwów (TENS) i akupunktura. W przypadku problemów z chodzeniem należy rozważyć odpowiednie pomoce ułatwiające poruszanie się lub wózek inwalidzki. Ponadto można ocenić, czy chory wymaga ortezy lub innych pomocy ortopedycznych, innych środków pomocniczych, osobistego asystenta lub pomocy domowej, lub czy może skorzystać z odpowiednich świadczeń płatnika lub innych instytucji.
Specjalne środki do wykorzystania w miejscu pracy oraz odpowiednia adaptacja mieszkania ułatwią pacjentowi wykonywanie pracy zawodowej i czynności codziennych.
Rokowanie
U większości pacjentów zespół post-polio postępuje powoli przez kilka dekad. Na podstawie badania wstępnego stosunkowo łatwo jest ustalić rokowanie na kolejne lata. Odpowiednia rehabilitacja może pomóc w spowolnieniu rozwoju różnych objawów zespołu poporażennego.
Dodatkowe informacje
- Zespół post-polio – Informacje dla personelu medycznego
Autorzy
Lek.Marie-Christine Fritzsche, lekarz, Freiburg- Lek. Kalina van der Bend, recenzent