Świąd w ciąży — co to może być?
Jeśli świąd występuje w czasie ciąży, może być wywołany zmianami skórnymi spowodowanymi ciążą, chorobą skóry lub chorobami wewnętrznymi związanymi z ciążą. Swędzenie może wpływać na sen i jakość życia a ponadto powodować lub nasilać depresję. Świąd u ciężarnych jest zjawiskiem powszechnym. Według badań świąd dotyka nawet 20% wszystkich kobiet w ciąży.
W większości przypadków jest to swędzenie spowodowane naturalnymi (fizjologicznymi) zmianami podczas ciąży. Powodem jest często suchość skóry lub jej coraz większe rozciągnięcie. Prawdopodobnie rolę odgrywa również wysokie stężenie hormonów ciążowych. W tym wypadku nie występuje wysypka.
Podczas ciąży może również ulec zmianie przebieg przewlekłych chorób skóry. Na przykład wyprysk atopowy (neurodermit) może w czasie ciąży pogorszyć się lub pojawić się po raz pierwszy. Inne choroby przewlekłe, które mogą także wystąpić w czasie ciąży, to alergiczny wyprysk kontaktowy lub łuszczyca. U niektórych pacjentek alergiczne wyprysk kontaktowy może się nasilić w czasie ciąży. Łuszczyca w ciąży zwykle ustępuje, ale u niektórych pacjentek może wystąpić nasilenie objawów podczas ciąży.
Ponadto istnieją choroby skóry związane z ciążą. Obejmują one np. pemfigoid ciężarnych. Stany te stanowią około 0,5% przypadków świądu w ciąży.
U mniej niż 1% ciężarnych świąd jest wywołany chorobą wątroby typową dla ciąży. Może to być cholestaza ciążowa (zastój żółci) lub ostre stłuszczenie wątroby w ciąży. Inne przewlekłe choroby wątroby również mogą być przyczyną świądu w ciąży.
Objawy
Typowy dla naturalnego (fizjologicznego) świądu ciążowego jest brak wysypki. Skóra jest tylko sucha i prawdopodobnie podrapana z powodu swędzenia. Świąd może poważnie wpływać na sen i jakość życia dotkniętych chorej oraz prowadzić do nastrojów depresyjnych lub nasilać istniejącą depresję.
Diagnostyka
Najczęstszą przyczyną świądu w ciąży jest tak zwany fizjologiczny świąd prenatalny. Rozpoznanie ustala się po wykluczeniu innych chorób podstawowych.
Jeśli swędzeniu towarzyszy wysypka skórna, przemawia to przeciwko fizjologicznemu świądowi prenatalnemu. Często w takich przypadkach jest to wyprysk atopowy (neurodermit), alergiczny wyprysk kontaktowy lub łuszczyca. Są to choroby skóry, które mogły występować przed ciążą.
Wyprysk atopowy (neurodermit) w ciąży jest najczęstszą przyczyną swędzenia, któremu towarzyszą wysypki skórne. W przypadku wyprysku atopowego często występują typowe obszerne zmiany w okolicy twarzy, klatki piersiowej i ramion lub nóg. Może się jednak również objawiać w postaci płaskich guzków rozprzestrzeniających się na górnej części ciała i ramionach lub nogach. Wyprysk atopowy jest stanem nieszkodliwym.
Inne choroby skóry związane z ciążą również często objawiają się w postaci charakterystycznej wysypki skórnej. Jeśli tworzą się pęcherzyki, które powiększają się w przebiegu choroby, może to być pemfigoid ciężarnych.
Inny stan skóry związany z ciążą, polimorficzna osutka ciężarnych, występuje u około 1 na 150 ciężarnych. Powoduje silne swędzenie brzucha i tworzenie się guzków, często w obrębie rozstępów. Często wysypka rozprzestrzenia się na pośladki i uda. Zazwyczaj obszar wokół pępka nie jest objęty wysypką. Choroba jest leczona kremem (kortykosteroidowym) lub ewentualnie lekami przeciwhistaminowymi. Polimorficzna osutka ciężarnych jest nieszkodliwa dla matki i dziecka i ustępuje samoistnie po porodzie.
W niektórych przypadkach świąd jest spowodowany zastojem żółci w wątrobie (cholestaza podczas ciąży). Zwykle występuje w ostatnim trymestrze ciąży. Jej przyczyna nie jest znana. Pojawia się świąd, zwykle najbardziej zaostrzony na dłoniach i podeszwach stóp, i najbardziej dokucza w nocy. W badaniu krwi widać podwyższony poziom enzymów wątrobowych/żółci. Choroba jest nieszkodliwa dla matki, ale może stanowić zagrożenie dla dziecka. Choroba ustępuje samoistnie po porodzie. Oprócz leczenia farmakologicznego można rozważyć indukcję porodu w 37–38 tygodniu ciąży.
Ostre stłuszczenie wątroby ciężarnych zalicza się do chorób rzadkich. Charakterystyczny jest szybko postępujący przebieg choroby, który w ciągu kilku dni może prowadzić do zagrażającej życiu niewydolności wątroby. Typowe objawy obejmują ogólne osłabienie, nudności, swędzenie, a następnie utratę apetytu i żółtaczkę.
Świąd może również towarzyszyć przewlekłym chorobom wątroby, takim jak wirusowe zapalenie wątroby (np. wirusowe zapalenie wątroby typu B lub C), pierwotne zapalenie dróg żółciowych oraz pierwotne stwardniające zapalenie dróg żółciowych.
Terapia
Fizjologiczny świąd ciężarnych najlepiej leczyć, stosując krem nawilżający i zapobiegając wysuszeniu skóry. Kremy zawierające mocznik mogą łagodzić swędzenie.
Należy używać łagodnych mydeł i płynów pod prysznic. Mokrą skórę należy wysuszyć poprzez dotykanie ręcznikiem, unikając jej zbyt mocnego pocierania. W razie potrzeby do swędzącego miejsca można przyłożyć mokrą ściereczkę, aby złagodzić świąd.
Należy unikać ciepła, np. nie brać gorących kąpieli ani nie przebywać w ciepłych pomieszczeniach. Nie należy również nosić odzieży syntetycznej. Najlepiej nosić ubrania wykonane z bawełny.
W niektórych przypadkach, np. w przypadku swędzenia alergicznego, przydatne mogą być leki przeciwświądowe, tak zwane leki przeciwhistaminowe. Można również rozważyć tymczasowe przyjmowanie kortykosteroidów stosowanych miejscowo lub w postaci tabletek. O poradę w tej sprawie należy poprosić lekarza.
Jeśli w czasie ciąży występuje niejasna choroba skóry, oprócz badania ginekologicznego należy odbyć wizytę u dermatologa. Terapia prowadzona jest w zależności od choroby podstawowej.
Rokowanie
Rokowanie w przypadku fizjologicznego świądu w ciąży jest dobre. Zazwyczaj swędzenie ustępuje samoistnie po porodzie.
Dodatkowe informacje
- Co pomaga na suchą, swędzącą skórę?
- Świąd w chorobach wątroby
- Świąd okolicy odbytu
- Wyprysk atopowy (neurodermit)
- Pemfigoid ciężarnych
- Cholestaza (zastój żółci) podczas ciąży
- Ostre stłuszczenie wątroby ciężarnych
- Pierwotna żółciowa marskość wątroby
- Pierwotne stwardniające zapalenie dróg żółciowych
- Świąd w ciąży — informacje dla personelu medycznego
- Świąd — informacje dla personelu medycznego
Autorzy
- Marleen Mayer, lekarz, Mannheim