HipokalemiaHipokaliemia

Streszczenie

• Definicja: Stężenie potasu w surowicy <3,5 mmol /l.>
• Epidemiologia: W Uogólnej nieselekcjonowanychpopulacji pacjentów w wieku >55 lat w praktyce lekarza rodzinnego częstość występowania wynosi 2,5%. W przypadku pacjentów hospitalizowanych — około 20%.
• Objawy: Objawy nieswoiste, takie jak zmęczenie i osłabienie mięśni.
• Badanie fizykalne: Brak typowych wynikóodchyleń w badańbadaniu przedmiotowychprzedmiotowym.
• Diagnostyka: OznaczanieOznaczenie stężenia potasu w surowicy. Aby znaleźć przyczynę, należy przeprowadzić szczegółowy wywiad lekarski (m.in. stosowane leki, wymioty, biegunka, wielomocz, nawyki żywieniowe). W przypadku nieznalezienianie znalezienia przyczyny, kolejnym etapem diagnostycznym jest oznaczenie potasu w moczu w celu rozróżnienia nerkowej i pozanerkowej utraty potasu.
• Leczenie: Z reguły hipokalemihipokaliemię zmniejsza się poprzez leczenie choroby podstawowej; w razie potrzeby uzupełniastosuje się potasdoustną doustniesuplementację potasu, a w ciężkich przypadkach — suplementację dożylnieylną.

Informacje ogólne

Definicja

• HipokalemiaHipokaliemia = oznacza Stestężęnieenie potasu w surowicy <3,5 mmol /l>.^1-2

Klasyfikacja

• Łagodna hipokalemiahipokaliemia: 3,01–3,4 5 mmol/l
• Umiarkowana hipokalemiahipokaliemia: 2,5–23,9 0 mmol/l
• Ciężka hipokalemiahipokaliemia: <2,5 mmol /l>

Epidemiologia

• Częstość występowania
  • uw nieselekcjonowanychpopulacji pacjentów powyżej 55. roku życia w praktyce lekarza rodzinnego: [Ref Liamis] 2,5 %²³
    • stosunek występowania u kobiet i mężczyzn = 2:1
  • u pacjentów hospitalizowanych: [Ref Lippi] 20 %³⁴

Etiologia i patogeneza

• GospodarkęW regulacji gospodarki potasu regulujbiorą udział głównie nerki, które odpowiadają za wydalanie 90% potasu.⁴⁵.
  • Pozostałe 10% jest wydalane w stolcu; przy niewydolności nerek następuje wzrost ilości potasu wydalanego w stolcu.
• Pięć gGłównychwne przyczynprzyczyny hipokalemiihipokaliemii⁴⁵:
  1. nerkowa utrata potasu (zdecydowanie najczęstsza przyczyna)
     • wywołana lekami: zwłaszcza diuretykami (tiazydamitiazydowymi, diuretykami pętlowymi), ale także np. penicyliną G w dużych dawkach
     • pierwotny lub wtórny hiperaldosteronizm
     • hipomagnezemia (magnez hamuje działanie kanałów wydających potas) 
     • rzadkie choroby: np. zespół Barttera, zespół Gitelmana lub zespół Liddle'a
  2. pozanerkowa utrata potasu
     • biegunka, stosowanie środków przeczyszczających
     • wymioty
  3. wewnątrzkomórkowetransmineralizacja przesuni(zwięciekszony napływ potasu do komórek)
     • typowy mechanizm przy stosowaniu insuliny lub beta₂beta2-sympatykomimetyków, takich jak salbutamol
  4. zmniejszony wychwyt potasu z przewodu pokarmowego (rzadko)
     • przy poważnie ograniczonym przyjmowaniu pokarmów, np. w przebiegu otępienia lub jadłowstrętu psychicznego (anorexia nervosa)
  5. hipokalemiahipokaliemia rzekoma (rzadko)
     • Przy liczbie leukocytów >75 000 x 10⁶/ml (np. ostra białaczka szpikowa, acute myeloid leukemia —- AML) i przechowywaniu próbek krwi w temperaturze pokojowej leukocyty mogą wchłaniać potas.
• Skutki hipokalemiihipokaliemii
  • Potas jest ilościowo najważniejszym jonem w tworzeniu potencjału spoczynkowego błony plazmatycznejkomórkowej.
  • HipokalemiaHipokaliemia pogłębiapowoduje ujemną wartośćwzrost potencjału spoczynkowego, bktóry może doprowadzić do zablokowania potencjałonyów czynnościowych miocytów i neurocytów. 
  • Komórki stają się zatem mniej pobudliwe.
  • Może to mieć wpływ na wiele narządów, zwłaszcza na układ mięśniowy, układ sercowo-naczyniowy, ośrodkowy układ nerwowy, nerki, a także przewód pokarmowy.⁵⁶.

Czynniki predysponujące

• ChorobaChoroby nerek
• Przyjmowanie leków moczopędnych, zwłaszcza diuretyków pętlowych
• Hiperglikemia (diureza osmotyczna)
• Biegunka oraz wymioty
• Nadużywanie środków przeczyszczających
• Hipowolemia/odwodnienie (aktywacja układu renina — angiotensyna — aldosteron)
• Hiperaldosteronizm pierwotny  (zespół Conna)
• Niedobór magnezu
• PrzyjmowanieStosowanie insuliny lub beta₂beta2-sympatykomimetyków (napływ potasu do komórek)
• Bardzo niskie spożycie potasu z dietą (hipokaliemia niedoborowa) 

ICD-10

• E87.6 HipokalemiaHipokaliemia

Diagnostyka

Kryteria diagnostyczne

• SteStężęnieenie potasu w surowicy <3,5 mmol /l> 
  • ZbytNieprawidłowa długi ucisk podczastechnika pobierania próbki krwi może fałszywie zawyżyć poziomustężenie potasu.
• Dzięki szczegółowemu wywiadowi lekarskiemuwywiadow można zwykle ustalić przyczynę hipokalemiihipokaliemii.⁴⁵.
  • W niejasnych przypadkach należy rozpocząć dalszą diagnostykę od oznaczenia potasu wydalanego w moczu.

Diagnostyka różnicowa

• HipokalemiaHipokaliemia rzekoma (patrz sekcja Etiologia i patogeneza) 
  • Jeśli liczba leukocytów jest znacznie podwyższona, a próbka krwi jest przechowywana w temperaturze pokojowej.

Wywiad lekarski 

• Często przypadkowo rozpoznane; Objawy zazwyczaj pojawiają się dopiero, gdy steżęnie potasu w surowicy wynosi. 
  • Objawy zależą od ciężkości hipokalemiihipokaliemii i czasutempa jejrozwoju wystąpieniazaburzenia (nagłe lub stopniowe).
• Aby znaleźć przyczynę, należy pytać o:
  • przyjmowane leki, m.in.
    • leki moczopędne, antybiotyki, środki przeczyszczające (zwiększone wydalanie potasu)
    • insulina, beta₂beta2-sympatykomimetyki (transport potasu do wnętrza komórek)
  • biegunkę, wymioty
  • dużą utratę płynów, np. przez pocenie się
    • ObniżenieZmniejszenie objętości krwi aktywuje układ renina — angiotensyna — aldosteron i zwiększa wydalanie potasu.
  • nawyki żywieniowe (nieodpowiednia dieta)
  • wielomocz (np. diureza osmotyczna przy cukrzycy)
• Najczęstsze objawy to zmęczenie i osłabienie mięśni.⁴⁵.
  • Można je wyjaśnić zmniejszoną pobudliwością komórek z powodu ujemnego potencjału błony plazmatycznejkomórkowej.
  • Przy ciężkiej hipokalemiihipokaliemii może dochodzić do rabdomiolizy.
• W przypadku zaburzenia funkcji mięśni gładkich może dojść np. do zaparć lub niedrożności jelit.
• Arytmie serca, w tym kołatanie serca i tachyarytmie⁴⁵
  • Przyjmowanie preparatów naparstnicy znacząco podwyższazwieksza ryzyko.
• Objawy neurologiczne, takie jak majaczenie, omamy lub depresja

Badanie przedmiotowe

• Ocena objętości krwi: cechy utraty objętości krwi?
  • zmniejszony turgor skóry zez stojnierozprężającymi się fałdami skórnymi
  • suchość błon śluzowych
• Ciśnienie tętnicze
  • Nadciśnienie tętnicze w połączeniu z hipokalemihipokaliemią może wskazywać na hiperaldosteronizm.
• Orientacyjne badanie mięśni
  • Obniobniżenie siły mięśniowej?
  • Sosłabszeabienie odruchy?odruchów

Badania uzupełniające w praktyce lekarza rodzinnego oraz badania uzupełniające 

• Jeśli przyczynaw wynikaoparciu o wywiad można jednoznacznie zokreślić wywiaduprzyczynę, zwykle nie jest wymagana jest dalsza diagnostyka.
  • Zazwyczaj warto sprawdzić parametry nerkowe (kreatynina,  mocznik) oraz  stestężęnieenie glukozy we krwi.4.
   
• W przypadku współistniejącego  nadciśnienia tętniczego zaleca się wykonanie badania przesiewowego w kierunku  hiperaldosteronizmu  poprzez określenie wskaźnika aldosteronowo-reninowego (ARR) (badanie poza zakresem POZ).
  •  Przy hiperaldosteronizmie wskaźnik ten jest znacznie podwyższony.
• Jeśli etiologia hipokalemiihipokaliemii jest nadal niejasna, konieczna jest dalsza diagnostyka.⁴⁵.
  
  • oznaczanieoznaczenie stężenia magnezu w surowicy 
  • wydalanywydalanie potaspotasu w 24-godzinnej zbiórce moczu lub stosunek potasu do kreatyniny w przygodnej próbce moczu ze spontanicznego pobrania
     

    zmiany

    Zmiany w EKG przy hipokalemiihipokaliemii

    • Gdy stężenie potasu w dobowej zbiórce moczu wynosi >30 mmol/l lub gdy stosunek potas/kreatynina wynosi >1,5, przyczyną hipokalemiihipokaliemii najprawdopodobniej jest nerkowa utrata potasu.
• W przypadku ciężkiej hipokalemiihipokaliemii należy sprawdziwykluczyć, czy nie maobecność ostrych powikłań:
  • Oznaczenieoznaczenie kinazakinazy kreatynowakreatynowej  (CK) w celu wykluczenia rabdomiolizy
  • równowaga kwasowo-zasadowa: głównie kwasica
  • EKG w celu wykluczenia arytmii
    • typowe zmiany w EKG: nieckowate (korytowate) obniżenie ST, spłaszczenie załamka T, wyraźnie widoczny załamek U po załamku T⁵⁶

Wskazania do skierowaniaSkierowania do specjalisty/hospitalizacjiszpitala

• W przypadku ciężkiej hipokalemiihipokaliemii (potas w surowicy <2,5 mmol /l) lub objawów ostrego uszkodzenia narządów, np. arytmiizaburzeń rytmu serca — leczenie szpitalne.>
  • dożylneylna uzupełnieniesuplementacja potasu w warunkach szpitalnych
• Jeśli przyczyna jest niejasna i utrzymuje się hipokalemiahipokaliemia — skierowanie do endokrynologa.

TerapiaLeczenie

Cele terapiileczenia

• Normalizacja stężenia potasu
• Usunięcie przyczyny hipokaliemii
• Zapobieganie powikłaniom

Ogólne informacje o terapiileczeniu

• Należy dążyć do szybkiego wyeliminowania przyczyny.
• W zależności od nasilenia hipokalemiihipokaliemii i objawów — doustne lub dożylne uzupełnienie potasu
  • Pacjenci mogą poprawić swój stan spożywając pokarmy bogate w potas.
• Substytucja potasu nie zawsze jest konieczna.
  • Przykład: hipokalemihipokaliemię spowodowaną długotrwałym leczeniem tiazydemdiuretykami tiazydowymi można często skorygować stosując diuretyki oszczędzające potas.
  • Tabletki musujące z potasem są dozwolone tylko, jeśli poziom potasu w surowicy wynosi <3,2 mmol l.>

Zalecenia dla pacjentów

• Żywność, która zawiera dużo potasu⁴⁵:
  • banany, suszone owoce (śliwki, daktyle, figi), szpinak, brokuły, kiwi, mango, pomarańcze, pomidory, awokado
  • 1 banan zawiera około 20 mmol potasu.

Farmakoterapia

• Aby zapobiec powikłaniom wynikającym zez zmienionegonieprawidłowego potencjału błonony plazmatycznejkomórkowej przy hipokalemiihipokaliemii, należy wyrównać niedobór, uzupełniając potas doustnie lub dożylnie.

Suplementacja doustna

• Jeśli to możliwe, należy wybierać drogę doustną zamiast dożylnej (o ile nie ma wskazań do dożylnego uzupełnienia potasu; patrz poniżej Wskazania).⁵⁶
• Przykłady uzupełnieniaZawartość potasu w wybranych lekach dostępnych w Polsce⁷:
  • Tabletkitabletki musujące z potasem
    • Kalium effervescens: 1 tabletka musującasaszetka zawiera 4020 mmol potasu.
    • Dawkowanie: zależy od wyjściowego niedoboru, przy czym na ogół wystarcza 40–80 mmol potasu na dobę. Maksymalna dawka — 160 mmol na dobę.
    • Przyjmowanie z posiłkami poprawia tolerancję ze strony przewodu pokarmowego.
    • UwagaUWAGA: dłuższe stosowanie może byuszkadzać szkodliwe dlaszkliwo zębów (próchnica zębów).
  • kapsułki zi potasemtabletki o przedłużonym uwalnianiu
    • Kalipoz prolongatum: 1 twardatabletka zawiera 10 mmol potasu
    • Kaldyum: 1 kapsułka zawiera 8 mmol potasu.
    • Dawkowanie: w leczeniu jawnego niedoboru potasu należy rozpocząć od dawki 3 x 2 kapsułki 3 razy dziennie. Następnie należy dostosować dawkowanie do indywidualnych potrzeb pacjenta.
    • Podanie: z posiłkami, z dużą ilością płynów (popić co najmniej jedną szklanką wody). Tabletek nie należy rozgryzać.
    • W przypadku trudności z połknięciem, kapsułkę można otworzyć. Zawartość (mikropeletki o wydłużonym uwalnianiu) przyjmuje się w postaci zawiesiny wz płynnym lub półstałym pokarmiepokarmem.
    • Jeśli nie można usunąć przyczyny hipokalemiihipokaliemii, może być konieczna długotrwała suplementacja w celu uzupełnianianienia potasu,.

Wskazania do leczenia dożylnego

• Stężenie potasu w surowicy <2,5 mmol /l>
• Spadek stężenia potasu pomimo uzupełnienianiania doustnego
• Stężenie potasu w surowicy <3,0 mmol /l w przypadku wysokiego ryzyka arytmii (stosowanie naparstnicy, choroby serca, itp.).>
• Stężenie potasu w surowicy <4,0 mmol /l w przypadkach nawracającej> tachykardii komorowej (Torsadestorsades de Pointespointes)
• Brak możliwości przyjmowania preparatów doustnie, np. silne wymioty i biegunka⁵⁶
• UwagaUWAGA: jeśli to możliwe, potas należy podawać przez wkłucie centralne, ponieważ potas może powodować podrażnienia żył!
• Zawartość potasu w wybranych lekach stosowanych dożylnie ⁷
  • PWE (płyn wieloelektrolitowy): 1mmol/100ml płynu
  • kalium chloratum 15% ampułki 10 ml i 20 ml (podawać we wlewie kroplowym wyłącznie (!) po rozcieńczeniu: 10 ml w 500 ml rozpuszczalnika lub 20 ml w 1000 ml rozpuszczalnika)

Dalsze kroki

• Tymczasowe odstawienie środków przeczyszczających i moczopędnych (tiazydydiuretyki tiazydowe, diuretyki pętlowe)
• Leczenie wymiotów i biegunki, np. lekami przeciwwymiotnymi
• W przypadku konieczności stosowania diuretyków na stałe, np. w niewydolności serca, należy preferować diuretyki oszczędzające potas (amilorydamilorid lub antagoniści aldosteronu, np. spironolakton)⁴⁵

Przebieg, powikłania i rokowanie

Przebieg

• Z reguły nie należy spodziewać się wystąpienia objawów, dopóki stężenie potasu w surowicy nie spadnie <3,0 mmol /l.>
• Nieleczona hipokalemiahipokaliemia może prowadzić do poważnych powikłań, w tym śmiertelnych arytmii serca.

Powikłania

• arytmieZaburzenia rytmu serca
• rabdomiolizaRabdomioliza
• Nasilenie toksyczności naparstnicy
  • HipokalemiaHipokaliemia jest najczęstszym czynnikiem wyzwalającym zatrucie naparstnicą w przypadku niewydolności serca.
  • Pacjenci są często leczeni dużymi dawkami leków moczopędnych.
  • Preparaty z naparstnicą działają poprzez hamowanie pompy sodowo-potasowej (ATP-aza 3 Na+/2 K+), która wypompowuje jony Na+ z komórek i wprowadza jony K+ do komórki, co prowadzi do wzrostu wewnątrzkomórkowego poziomu Na⁺ i Ca²⁺. Jony K⁺ i preparaty naparstnicy konkurują o wiązanie z ATP-azą Na⁺/K⁺. Niższa wartość pozakomórkowego potasu (K+) wzmacnia więc działanie preparatów zawierających naparstnicę.
• Zaburzenia neurologiczne, takie jak psychozy lub omamy
• Osłabienie mięśni aż do porażenia
• zaparciaZaparcia aż do porażennej niedrożności jelit
• Zaburzenia równowagi kwasowo-zasadowej

Rokowanie

• W zależności od ciężkości hipokalemiihipokaliemii 
• Eliminując przyczynę hipokalemiihipokaliemii, często udaje się osiągnąć fizjologiczne stężenie potasu.
  • Zazwyczaj kilka dni do kilku tygodni suplementowania potasu wystarcza, aby wyrównać jego niedobór.
  • Długoterminowe uzupełnianie potasu rzadko jest konieczne.

Dalsze postępowanie

• Ścisłe monitorowanie stężenia potasu jest zalecane między innymi w następujących sytuacjach:
  • włączenie nowego tiazydudiuretyku tiazydowego lub diuretyku pętlowego, lub zwiększenie dawki stosowanejdotychczas terapiistosowanego leku
  • długotrwałe leczenie preparatami z naparstnicą
  • w ciężkich zakażeniach przewodu pokarmowego z biegunką i wymiotami
  • niewydolność nerek w wywiadzie
  • podczas leczenia substytucyjnego potasem

Informacje dla pacjentów

O czym należy poinformować pacjentów?

• Zwiększone spożycie pokarmów zawierających potas jest alternatywą dla uzupełnienia potasu farmakologicznie w przypadku chorób przewlekłych lub hipokalemiihipokaliemii, której przyczyny nie da się usunąć.

Informacje dla pacjentów w Deximed

• hipokalemiaHipokaliemia

E876

Obniżony poziom potasu; wObniżone surowicystężenie potasu; Obniżony potas; Niski potas; Hipokaliemia; Zwiększona utrata potasu; Zwiększone wydalanie potasu; Diuretyki pętlowe; Zwiększona aktywność reniny; Uporczywe wymioty; Uporczywa biegunka

document-disease document-nav document-tools document-theme

Definicja: Stężenie potasu w surowicy <3,5 mmol /l.> Epidemiologia: W Uogólnej nieselekcjonowanychpopulacji pacjentów w wieku >55 lat w praktyce lekarza rodzinnego częstość występowania wynosi 2,5%. W przypadku pacjentów hospitalizowanych — około 20%.

Medibas Polska (staging)

/link/af5e5ef144e94f71a727f9f3de67c6a5.aspx

/link/af5e5ef144e94f71a727f9f3de67c6a5.aspx

hipokalemia

SiteDisease

K.Reinhardt@gesinform.de

mlive.marczewska@konsylium24com#dr.dabrowska@wp.pl

pl

pl

pl