Owrzodzenia w zespole stopy cukrzycowej

Streszczenie

• Definicja: Cukrzycowe owrzodzenia stóp są późnym następstwem neuropatii cukrzycowej i miażdżycy.
• Epidemiologia: Każdego roku zespół stopy cukrzycowej rozwija się u około 300 na 100 000 osób.
• Objawy: Owrzodzenia zwykle pojawiają się w miejscach, gdzie stopy narażone są na stały ucisk.
• Badanie fizykalne: Owrzodzenia, często z oznakami zakażenia.
• Diagnostyka: Rozpoznanie kliniczne. Badanie stanu nerwów i naczyń krwionośnych. Przy podejrzeniu zapalenia kości i szpiku (osteomyelitis) należy wykonać badanie RTG.
• Leczenie: Zmniejszenie ucisku na okolicę z owrzodzeniem, odpowiednie leczenie rany, poprawa ukrwienia i leczenie ewentualnego zakażenia. Długotrwale optymalna kontrola cukrzycy.

Informacje ogólne

Definicja

• Zespół stopy cukrzycowej obejmuje różne obrazy kliniczne.
  • Łączy je to, że zmiany na stopie u pacjentów z cukrzycą mogą prowadzić do powikłań, a przy opóźnionym lub nieskutecznym leczeniu do amputacji całej kończyny.
  • Powikłania są spowodowane w szczególności uszkodzeniem naczyń (makroangiopatia) i nerwów (neuropatia).

Klasyfikacja

• Klasyfikacja PEDIS¹
• Klasyfikacja SINBAD¹²
• Klasyfikacja według skali Wagnera umożliwia podział wyników badań na stopnie w skali 0–5 oraz terapię ukierunkowaną na stopień zaawansowania choroby³:
• Stopień 0: brak zmian, ewentualnie deformacja stopy lub zapalenie
• Stopień 1: powierzchowne owrzodzenie
• Stopień 2: głębokie owrzodzenie sięgające torebki stawowej, ścięgien lub kości
• Stopień 3: głębokie owrzodzenie z ropniem, zapalenie kości (osteomyelitis), zakażenie torebki stawowej
• Stopień 4: ograniczona martwica w obszarze przodostopia lub pięty
• Stopień 5: martwica całej stopy
• Uzupełnieniem tej skali jest klasyfikacja według Armstronga³:
• A: bez zakażenia, bez niedokrwienia
• B: z zakażeniem
• C: z niedokrwieniem
• D: z zakażeniem i niedokrwieniem

Epidemiologia ¹⁴⁵6

• W Polsce jest między 170180 a 300 tys.000 chorych zagrożonych rozwojem zespołu stopy cukrzycowej.
• Stopa cukrzycowa jest najczęstszym powodem hospitalizacji w przebiegu cukrzycy.
• Ryzyko rozwoju zespołu stopy cukrzycowej w ciągu całego życia u statystycznej osoby wynosi 15-25%.
• Jest najczestszą pzyczynprzyczyną nieurazowych amputacji kończyn dolnych, amputacje dokonywane są 1-30 razy częściej u chorych z cukrzycą w stosunku do pozostałej populacji. W Polsce w 2016 roku częstość amputacji u chorych wynosiła 7,4 na 100 000 przypadków.
• W ciągu roku przeprowadza się amputacje u ok. 16 tys.000 osób.
• Rokowanie u pacjentów poddanych amputacji jest złe; odestek zgonów w tej grupie wynosi 5-17%, w 1-szym roku po zabiegu 13-40%, w ciągu 3 lat 35-65%, w ciągu 5 lat aż 39-80% 

Niemcy

• Co roku odnotowuje się około 300 nowych przypadków stopy cukrzycowej na 100 000 osób
Około 70% wszystkich amputacji wykonuje się u osób z cukrzycą
• Główną przyczyną jest zespół stopy cukrzycowej
• Zapadalność amputacji związanych z cukrzycą w 2015 roku
  
  • Kobiety: 7,1 przypadków na 100 000 osób
  • Mężczyźni: 15,6 przypadków na 100 000 osób
  .

Etiologia i patogeneza

Patofizjologia

• Przyczyną owrzodzenia stopy cukrzycowej mogą być dwa główne czynniki ryzyka: neuropatia i angiopatia, zwłaszcza gdy współwystępują:.
  • Pacjent przestaje czuć niewielkie rany powstałe w wyniku niegroźnych urazów, np. pod wpływem zbyt ciasnych butów, i rany te nie goją się odpowiednio z powodu zmniejszonej perfuzji obwodowej.

Neuropatia

• Uszkodzenie nerwów w wyniku zmian metabolicznych, w tym niedokrwienia w małych naczyniach krwionośnych zaopatrujących nerwy
• Uszkodzenie wpływa na czucie obwodowe, unerwienie drobnych mięśni w stopie i kontrolę naczynioruchową przepływu krwi w drobnych naczyniach krwionośnych w stopie.
• Neuropatia czuciowa
  • Nieprawidnieprawidłowe odczuwanie sygnałów, które mają chronić stopę
    • Pacjent nie zauważa powstających lub już powstałych owrzodzeń.
    • Pacjent nie odczuwa urazu i nadal obciąża stopę.
  • Klasycznaklasyczna postać to neuropatia drobnowłóknista z dystalnie nasilonymi zaburzeniami czucia, zwłaszcza czucia temperatury i bólu
• Neuropatia ruchowa
  • Dotyczy mięśni zaangażowanych w prawidłowe ruchy stopy i zapewniających wielopunktowe rozłożenie nacisku na stopie.
  • W efekcie w miejscach silnie obciążonych dochodzi do zrogowaceń skóry (nagniotki).
  • W kolejnym etapie martwica niedokrwienna pod nagniotkiem powoduje uszkodzenie skóry i tkanki podskórnej.
• Upośledzona kontrola naczynioruchowa
  • Zaburzeniazaburzenia mechanizmów autoregulacyjnych tętnic i powstawanie przetok tętniczo-żylnych
  • Tworzenietworzenie się obrzęku z ograniczonym dopływem tlenu do tkanki
  • Skóra staje się sucha i popękana, traci elastyczność.

Angiopatia

• Makroangiopatia cukrzycowa często dotyczy tętnic kończyn dolnych.
• Ponadto występują zmiany mikroangiopatyczne, takie jak pogrubienie błony podstawnej, kruchość ściany naczyń i mikrozakrzepy.
• Klasycznym objawem w cukrzycy jest stwardnienie tętnic typu Mönckeberga, czyli zwapnienia w błonie środkowej.
• fałszywie podwyższone obwodowe ciśnienie tętnicze i tym samym pozornie prawidłowy/podwyższony wskaźnik kostka-ramię (ABI)

Coraz mniejsza zdolność gojenia

• Zakażenia bakteryjne, niedokrwienie tkanek, ciągłe urazy i brak odciążenia powodują powolne gojenie i rozwój przewlekłych owrzodzeń stóp.
• Zakażenia rozwijają się zwykle jako skutek, a nie przyczyna cukrzycowych owrzodzeń stóp.

Czynniki ryzyka

• Głównymi czynnikami ryzyka owrzodzeń związanych z cukrzycą i ostatecznie amputacji kończyn są:
  • Cukrzycacukrzyca (czas trwania, przebieg, niewystarczające kontrola metabolizmu)
  • Neuropatianeuropatia (czuciowa, ruchowa, autonomiczna)
  • Chorobachoroba zarostowa tętnic obwodowych i jej następstwa (np. niewydolność nerek, udar)
  • Wiekwiek pacjentów
•  Innymi czynnikami ryzyka powstawania zmian w obrębie stóp są:
  • Otyotyłość stopnia II (BMI ≥35)
  • Chorobachoroba zwyrodnieniowa stawów (staw biodrowy/staw kolanowy/górny staw skokowy) lub endoproteza stawu z upośledzeniem funkcji/przykurczem
  • Ograniczonaograniczona ruchomość stawów, np. deformacje stóp
  • Upoupośledzenie funkcji motorycznych/niedowład jednej lub obu kończyn dolnych
  • (Znaczne) upośledzeniepogorszenie wzroku (znaczne)
  • Nieprawidnieprawidłowa pielęgnacja stóp lub jej brak
  • Modzelemodzele
  • Chodzeniechodzenie na bosaka
  • Nieodpowiednienieodpowiednie obuwie
  • Immunosupresjaimmunosupresja, w tym glikokortykosteroidy
  • Czynnikiczynniki psychospołeczne
  • Niedowidzenieniedowidzenie
  • Uzaleuzależnienia (np. palenie tytoniu, alkoholizm)
  • Amputacjeamputacje w wywiadzie

ICD-10

• E10.5 Cukrzyca insulinozależna [cukrzyca typu 1] z powikłaniami w zakresie krążenia obwodowego
• E11.5 Cukrzyca insulinoniezależna [cukrzyca typu 2] z powikłaniami w zakresie krążenia obwodowego

Diagnostyka

Kryteria diagnostyczne

• Cukrzyca z charaterystycznymi owrzodzeniami w obrębie stopy

Diagnostyka różnicowa

• Owrzodzenie żylne (Ulcusulcus cruris venosum)
• Owrzodzenie tętnicze (Ulcusulcus cruris arteriosum)

Wywiad lekarski

• Cukrzyca z powstawaniem urazów stóp
• Przyczyna wyzwalająca
  • Urazuraz mechaniczny lub termiczny?
  • Powtarzajpowtarzające się lub ciągłe obciążenie mechaniczne
  • klasyczną przyczyną są nowe, zbyt ciasne buty

Badanie przedmiotowe

• Ocena rany
  • Lokalizacjalokalizacja, wielkość i głębokość owrzodzenia
  • Wyglwygląd dna rany
  • Obecnoobecność martwicy
  • Objawyobjawy zakażenia
  • Podminowaniepodminowanie (brak kontaktu między łożyskiem a brzegiem rany)
  • Iloilość wysięku
  • ważne kryterium wyboru opatrunku na ranę
  • Ggłębokość rany
  • kontakt z kością równoznaczny z zapaleniem kości i szpiku (osteomyelitis)
• Skóra
  • Objawyobjawy zapalenia wokół rany 
    • zaczerwienienie, obrzęk, wzmożone ucieplenie
  • Skskóra często sucha i popękana z powodu neuropatii autonomicznej
• Badanie neurologiczne
  • Badaniebadanie czucia dotyku z użyciem monofilamentu Semmesa-Weinsteina (10 g)
  • Badaniebadanie czucia wibracji przy użyciu kamertonu 128 Hz 
  • Odruchodruch ze ścięgna Achillesa
• Ukrwienie
  • Badaniebadanie tętna tętnicy piszczelowej tylnej i tętnicy grzbietowej stopy oraz tętnicy podkolanowej na obu kończynach
  • Ww razie potrzeby określenie wskaźnika kostka-ramię (ABI)
• Nieprawidłowe ułożenie stopy
  • Palcepalce młotkowate, palce szponiaste, paluch koślawy, stopa wydrążona i ograniczona ruchomość stawów predysponują do powstawania urazów wskutek ucisku i powstawania ran.
• Obuwie
  • Wizualnawizualna i dotykowa kontrola obuwia i wkładek

Kontrola

• Wszystkie osoby z cukrzycą powinny mieć zbadane stopy przynajmniej raz w roku.
• U osób z większym ryzykiem badanie powinno odbywać się częściej. Jeśli ryzyko wg kryteriów Międzynarodowej Grupy Roboczej ds. Stopy Cukrzycowej jest¹:

• Mamałe: 1 raz w roku
• Niskieniskie: 1 raz na 6-12 miesięcy
• Umiarkowaneumiarkowane: 1 raz na 3-6 miesięcy
• Wysokiewysokie: 1 raz na 1-3 miesięcy
• Uwaga: Ww ramach programu zarządzania chorobami (Disease Management Program — DMP) u każdego pacjenta z owrzodzeniami stóp w wywiadzie badanie stóp należy wykonywać przynajmniej raz na 3 miesiące.

Badania uzupełniające w praktyce lekarza rodzinnego

• Ewentualnie wskaźnik kostka-ramię (ABI)
  • 1,0 i 1,4: wynik w granicach normy
  • <0,9 wskazuje na chorobę tętnic obwodowych>
  • <0,5 wskazuje na krytyczne niedokrwienie>
  • >1,4 wskazuje na stwardnienie tętnic typu Mönckeberga

Diagnostyka specjalistyczna

• RTG
  • w razie podejrzenia zapalenia kości i szpiku (osteomyelitis)
• RM
  • RM jeżeli badanie RTG jest prawidłowe i/lub w podejrzeniu ropnia
• Pobieranie próbek do badania mikrobiologicznego
  • Naknakłuwanie tylko w razie wątpliwości i w specjalnych wskazaniach, ponieważ istnieje ryzyko progresji do otwartej stopy Charcota
  • Przewlekłe rany są zwykle skolonializowane przez mikroorganizmy. Rutynowe oznaczanie patogenów nie jest wymagane.

W szpitalu

• Angiografia
  • złoty standard w diagnostyce zmian naczyniowych oraz w planowaniu rekonstrukcji naczyniowych
• Ewentualne działania terapeutyczne w zakresie rewaskularyzacji

Wskazania do skierowania do specjalisty/hospitalizacji

• W przypadku owrzodzeń nie poddających się leczeniu
• W podejrzeniu zapalenia kości i szpiku (osteomyelitis)
• W podejrzeniu zakażenia ogólnoustrojowego

Zespół specjalizujący się w leczeniu stopy cukrzycowej

• W idealnej sytuacji opiekę nad pacjentami wysokiego ryzyka oraz pacjentami z cukrzycowymi owrzodzeniami stóp powinien sprawować zespół interdyscyplinarny, w którym współpracują m.in. pielęgniarka diabetologiczna, ortopeda i podiatra.

Lista kontrolna dotycząca skierowania

Leczenie

Cele leczenia

• Optymalna kontrola cukrzycy
• Leczenie ewentualnego zakażenia
• W miarę możliwości poprawa ukrwienia
• Wygojenie rany
• Zapobieganie powstawaniu nowych owrzodzeń

Ogólne informacje o leczeniu

• Podstawowe założenia leczenia w stanach ostrych to: zmniejszenie ucisku na owrzodzenie, odpowiednie leczenie rany, poprawa krążenia krwi i leczenie ewentualnego zakażenia.
  • po wyczerpaniu wszystkich wyżej wymienionych metod terapeutycznych tlenoterapia hiperbaryczna jako ostatnia próba leczenia przed amputacją
• Po zagojeniu się owrzodzenia należy skupić się na profilaktyce powstawania nowych ran.
  • optymalizacja kontroli metabolicznej i krążenia krwi
  • edukacja pacjenta dotycząca odpowiedniej pielęgnacji stóp

Zmniejszenie ucisku

• Efekty może przynieść wyłącznie pełne i konsekwentne odciążenie.
• Ortezy
  
  • Dobrą opcją są gotowe ortezy z komorami powietrznymi lub wykonane na indywidualne zamówienie ortezy z zagłębieniem nad raną w celu miejscowego zmniejszenie ucisku.
• Opatrunek gipsowy odciążający
  • Butbut gipsowy z otworem nad raną
  • Wskazaniawskazania
  • powierzchowne owrzodzenie spowodowane uciskiem, zwłaszcza jednostronne i na podeszwie
  • Warunekwarunek wstępny
    • dobre ukrwienie tętnicze, gdyż zbyt ciasny gips może dodatkowo ograniczyć perfuzję
• Specjalistyczne obuwie redystrybuujące nacisk
• Opcjaopcja dla pacjentów z owrzodzeniami zlokalizowanymi dystalnie na podeszwie stopy
• Wadywady: różna długość nóg
• Kule lub wózek inwalidzki tylko jako rozwiązanie awaryjne
• Większość pacjentów jest starsza i rzadko sobie radzi z kulami łokciowymi.
• Całkowite unieruchomienie na wózku inwalidzkim zwiększa ryzyko innych powikłań, takich jak zakrzepica, zatorowość, zanik mięśni lub odleżyny.

Miejscowa pielęgnacja ran

Procedura, środki

• Poradnictwo dla pacjentów dotyczące przyczyn i leczenia choroby
• Dokumentacja ran
• Przygotowanie planu leczenia w oparciu o ogólne cele terapii i indywidualne preferencje pacjentów

Oczyszczanie rany

• Czy istnieją warunki do chirurgicznego oczyszczenia rany?
  • Objawyobjawy miesjcowego stanu zapalnego
  • Zakazakażenia ogólnoustrojowe, któego punktem wyjścia jest rana
  • Rozlegrozległa martwica lub częściowa martwica i złogi włóknika
• Jeśli tak, wstępne opracowanie chirurgiczne rany
  • Radykalneradykalne usunięcie tkanki martwiczej aż do nienaruszonych struktur anatomicznych
    • gojenie się rany utrudniają tkanki martwicze, ciała obce, naloty i martwe resztki
  • jeśli to konieczne opracowanie chirurgiczne rany z zastosowaniem odpowiedniego znieczulenia
• W razie podejrzenia zapalenia rany wywołanego przez patogen można rozważyć oczyszczanie rany z zastosowaniem poliheksanidu, oktenidyny lub jodopowidonu jodowanego w postaci zatwierdzonych roztworów antyseptycznych.
• Do okresowego oczyszczania ran niezakażonych najlepiej stosować neutralne roztwory bez składników czynnych.

Opatrunki na rany

• Podczas leczenia rany należy wytworzyć i utrzymać w ranie fizjologicznie wilgotne środowisko.
  • Wyjwyjątek: Nienie należy nawilżać suchej martwicy.
• Cele
  • Unikanieunikanie wydostawania się wysięku spod opatrunku
  • Unikanieunikanie maceracji i wysuszenia brzegu oraz otoczenia rany
  • Ochronaochrona brzegu i otoczenia rany
  • Zachowaniezachowanie funkcji barierowej skóry

Zaopatrzenie owrzodzenia stopy cukrzycowej

• Opatrunek na owrzodzeniu stopy cukrzycowej powinien zapobiegać wtórnym zakażeniom.
• Powinien też być w stanie wchłonąć niekiedy znaczne ilości wydzieliny z rany
• Produktami spełniającymi te wymagania są opatrunki wykonane z pianki poliuretanowej, alginianów i hydrokoloidów.
• Wysięk z rany zmniejsza się w miarę przechodzenia owrzodzenia z fazy zapalenia i ziarninowania do fazy dojrzałości.

Leczenie zakażeń

W praktyce lekarza rodzinnego

• U pacjentów z cukrzycą należy uwzględnić niższy próg hamowania (inhibicji) wzrostu drobnoustrojów w antybiotykoterapii.
• Często konieczne jest leczenie szpitalne oraz dożylne podawanie antybiotyku.
• Czas stosowania antybiotyków: do ustąpienia objawów klinicznych, nie do czasu zagojenia się rany. 
  • • zakażenie w stopniu 2. według PEDIS: zwykle 1–2 tygodnie, w niektórych przypadkach czas trwania antybiotykoterapii może być dłuższy (dotyczy zwłaszcza pacjentów z immunosupresją, chorych z niedokrwieniem kończyny)
    • zakażenie w stopniu 3.–4. według PEDIS: 2–4 tygodnie
• Wnioski z przeglądu Cochrane'a:
  • Wybór antybiotykoterapii pierwszego rzutu zależy od kilku czynników:
    • stopnia ciężkości zakażenia
    • wcześniejszego leczenia antybiotykiem
    • prawdopodobnego patogenu (MRSA?)
  • Nie jest jasne, czy którykolwiek z antybiotyków wykazuje wyższość w leczeniu zakażeń lub w profilaktyce amputacji.

W szpitalu

• Poza dożylną antybiotykoterapią, chirurgiczne opracowanie rany i ewentualnie resekcja zakażonej tkanki kostnej
• Antybiotykoterapia
  • Infekcjeinfekcje ciężkie
    • leczenie dożylne: ciprofloksacyna  plus  klindamycyna, amoksycylina z kwasem klawulonowym lub piperacylina z tazobaktamem lub karbapenem plus  wankomycyna do momentu wykluczenia patogenu MRSA
    • kontynuacja leczeniem doustnym: amoksycylina z kwasem klawulonowym  plus  trimetoprim z sulfametoksazolem (dawka podwojona) lub cyprofloksacyna 2 x ciprofloksacyna 750 mg 2 razy na dobę lub moksifloksacyna  plus  linezolid
    • infekcje MRSA: linezolid, wankomycyna
  • Infekcjeinfekcje o mniejszym nasileniu
    • zwykle leczenie doustne z wykorzystaniem podobnych antybiotyków, jak w przypadku ciężkich infekcji
    • patogen Gramm dodatni: półsyntetyczne penicyliny/cefalosporyny I generacji
    • infekcja ostatnio leczona antybiotykiem, patogeny Gramm dodatnie, Gramm ujemne: fluorochinolony, antybiotyki beta-laktamowe (w przypadku uczulenia: klindamycyna, fluorochinolon, sulfametoksazoltrimetoprim plusz trimetoprimsulfametoksazolem)
• Leczenie zapalenia kości (nie ustalono jednlitegojednolitego modelu leczenia)
  • operacyjne z usunięciem zmienionej kości (mała amputacja)
  • antybiotykoterapia jak w przypadku infekcji ciężkich 

Kontrola metaboliczna

• Jednoczesne leczenie dyslipidemii, nadciśnienia i hiperglikemii oraz zaprzestanie palenia tytoniu zmniejsza częstość występowania późnych powikłań u pacjentów z cukrzycą typu 1 i cukrzycą typu 2.
• Docelowa wartość HbA1c u pacjentów z cukrzycą 
  • W zależności od wieku i celu terapii poziom HbA1c powinien wynosić od 6,5 do 8,5%.
  • Przy farmakologicznym obniżeniu stężenia glukozy we krwi, docelowy poziom HbA1c wynosi od 7,0% do 8,0%.
• Insulinoterapia?
  • Przy zakażeniu ran, stężenie glukozy we krwi może wzrosnąć i być trudne do ustabilizowania.
  • U pacjentów z cukrzycą typu 2, którzy są leczeni doustnymi lekami przeciwcukrzycowymi, należy w takiej sytuacji rozważyć insulinoterapię.

Rewaskularyzacja

• Pacjentów z objawami upośledzenia przepływu krwi tętniczej należy skierować do specjalisty w zakresie angiologii lub chirurgii naczyniowej.
• Przed zastosowaniem środków rewaskularyzacyjnych należy wyleczyć ewentualne zakażenie.
• Objawy krytycznego niedokrwienia
  • ABI poniżej 0,5
  • Obniobniżone ciśnienie parcjalne tlenu w pomiarze przezskórnym (SaO2)
• Możliwe interwencje chirurgiczne
  • Angioplastykaangioplastyka z ewentualnym wszczepieniem stentu
  • Trombolizatromboliza
  • Wszczepieniewszczepienie bypassów
• Ewentualnie farmakoterapia przeciwpłytkowa

Komora hiperbaryczna

 

• Ma zastosowanie w pzypadkuprzypadku ran niedokrwiennych, niegojących się pomimo standardowego postepowania.
• Leczenie podciśnieniem należy rozważyć szczególnie w przypadku ran pooperacyjnych równolegle do standardowego postępowania.¹
• W dotychczas przeprwadzonychprzeprowadzonych metaanalizach uzyskano niejednoznaczne dane dotyczące poprawy wskaźników wyleczenia.
• Terapia jest kosztowna i pochłania wiele zasobów.
• Tlenoterapia hiperbaryczna jest zalecana jako dodatkowa opcja leczenia pacjentów z zespołem stopy cukrzycowej po wyczerpaniu środków rewaskularyzacyjnych w przypadku kończyny zagrożonej amputacją.

Zapobieganie

• Profilaktyka pierwotna
  • Osiosiągnięcie celów w terapii cukrzycy
  • Poprawa kontroli glikemii obniża wskaźniki powikłań mikronaczyniowych i chorób sercowo-naczyniowych.
  • Rutynowe badania, np. w ramach programu zarządzania chorobami, powinny umożliwiać rozpoznanie pacjentów z grupy ryzyka.
• Profilaktyka wtórna
  • Ma na celu wyleczenie rany.
  • Edukacjaedukacja ze szczególnym uwzględnieniem pielęgnacji stóp, pielęgnacji paznokci i samobadania
  • Ww razie potrzeby kontakt z doświadczonym podiatrą/podologiem

Przebieg, powikłania i rokowanie 

Przebieg

• Przewlekły i nawracający

Powikłania 

• Zakażenie
• Zapalenie kości i szpiku (ostemyelitis)
• Złamania 
• Zgorzel i konieczność amputacji
• Celem wszystkich zaangażowanych osób powinno być zmniejszenie liczby amputacji poprzez optymalną terapię i współpracę.

Rokowanie

• Częstotliwość nawrotów jest wysoka.
• Wcześniejsza zmiana chorobowa zwiększa ryzyko nawrotu owrzodzenia.
• W przypadku głębokich zakażeń wyleczalność bez interwencji chirurgicznej wynosi zaledwie 40%.⁷⁶
• Główną przyczyną zgonów u pacjentów z cukrzycowymi owrzodzeniami stóp jest choroba niedokrwienna serca.⁸⁷
• Wśród pacjentów z cukrzycą i owrzodzeniem stopy śmiertelność jest dwukrotnie wyższa niż wśród pacjentów z cukrzycą bez owrzodzenia stopy.⁸⁷

Informacje dla pacjentów 

O czym należy poinformować pacjentów?

• Odpowiednie leczenie cukrzycy
• Regularne samobadanie stóp
• Regularna pielęgnacja stóp i paznokci
• Regularna aktywność fizyczna może poprawić krążenie obwodowe krwi, a także stan metaboliczny w chorobie podstawowej — cukrzycy.

 

Informacje dla pacjentów w Deximed 

• Stopa cukrzycowa, stopa Charcota
• Pielęgnacja stóp

Ilustracje 


Owrzodzenie stopy cukrzycowej po oczyszczeniu rany (usunięciu martwicy i złogów włóknika)

Źródła

Wytyczne

• Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u osób z cukrzycą 2023. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. Curr Top Diab 2023;3(1):1-140

Piśmiennictwo

1. Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u osób z cukrzycą 2023. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. Curr Top Diab 2023;3(1):1-140 ptdiab.pl
2. Ince P. i wsp. Use of the SINBAD classification system and score in comparing outcome of foot ulcer management on three continents. Diabetes Care 2008;31(5):964-7 pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
3. Clayton W, Elasy TA. A review of pathophysiology, classification and treatment of foot ulcers in diabetic patients. Clinical Diabetes 2009;Vo.27(2):52-58 diabetesjournals.org
4. Mrozikiewicz-Rakowska B, Jawień A, Maciej Sopata M et al. Organizacja opieki nad chorymi z zespołem stopy cukrzycowej. Wytyczne Polskiego Towarzystwa Leczenia Ran. Leczenie Ran 2015;12(3):83–112
5. IDF Diabetes Atlas report on diabetes foot-related complications – 2022 diabetesatlas.org
6. Kalbarczyk WP (red.) Cukrzyca – Gdzie jesteśmy? Dokąd zmierzamy? Raport Instytutu Ochrony Zdrowia w Polsce. Warszawa 2018 www.ioz.org.pl
7. Tennvall GR, Apelqvist J, Eneroth M. Costs of deep foot infections in patients with diabetes mellitus. Pharmacoeconomics 2000; 18: 225-8. PubMed
8. Chammas NK, Hill RL, Edmonds ME. Increased Mortality in Diabetic Foot Ulcer Patients: The Significance of Ulcer Type. J Diabetes Res 2016. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
9. IDF Diabetes Atlas report on diabetes foot-related complications – 2022 diabetesatlas.org
10. Liu R, Li L, Yang M, et al. Systematic review of the effectiveness of hyperbaric oxygenation therapy in the management of chronic diabetic foot ulcers. Mayo Clin Proc 2013 Feb;88(2): 166-75. doi: 10.1016/j.mayocp.2012.10.021. DOI
11. O'Reilly D, Pasricha A, Campbell K, et al. Hyperbaric oxygen therapy for diabetic ulcers: systematic review and meta-analysis. Int J Technol Assess Health Care. 2013;29(3):269-81. doi: 10.1017/S0266462313000263. DOI
12. Fedorko L, Bowen JM, Jones W, et al. Hyperbaric oxygen therapy does not reduce indications for amputation in patients with diabetes with nonhealing ulcers of the lower limb: A prospective, double-blind, randomized controlled clinical trial. Diabetes Care 2016 Mar; 39(3): 392-9. pmid:26740639 PubMed
13. Santema KTB, Stoekenbroek RM, Koelemay MJW, Reekers J. Hyperbaric Oxygen Therapy in the Treatment of Ischemic Lower Extremity Ulcers in Patients With Diabetes: Results of the DAMO2CLES Multicenter Randomized Clinical Trial. Diabetes Care 2017 Oct 26. pmid:29074815 PubMed

Autorzy

• Marek Oleszczyk, Dr n. med., specjalista medycyny rodzinnej, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum w Krakowie (recenzent)
• Adam Windak, Prof dr hab. n. med., specjalista medycyny rodzinnej, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum w Krakowie (redaktor)
• Lino Witte, dr med., lekarz rezydent, medycyna wewnętrzna, Frankfurt