Ostre zapalenie ucha środkowego (AOM)

Streszczenie

• Definicja: Bolesne, ostre zakażenie błony śluzowej ucha środkowego, zwykle spowodowane wstępującym zakażeniem poprzezz nosnosogardła iprzez trąbkę Eustachiusza w przypadku istniejącego albo wcześniejszego zakażenia górnych dróg oddechowych (= zakażenie nosowe).
• Epidemiologia: W ciągu pierwszych 3 lat życia choruje łącznie 2/3 wszystkich dzieci.
• Objawy: WiodącymGłównym objawem u dzieci jest ostry ból ucha u dzieci w połączeniu z gorączką. Dzieci są niespokojne i dotykają uszu.
• Wyniki badań: W otoskopiibadaniu otoskopowym można stwoeirdzić zaczerwienienie i uwypuklenie błony bebenkowej, obecność wysiękku, zaperforację błonąony bębenkowąbebenkowej (wypukła błona bębenkowa), zaczerwieniona błona bębenkowa, możliwa perforacja zi wydzielinąę w przewodzie słuchowym.
• Diagnostyka:Zalecany jestPodstawę rozpoznania stanowi wywiad lekarski i otoskopiabadanie otoskopowe. Badania uzupełniającedodatkowe, iw tym badania krwi, nie są koniecznewymagane.
• TerapiaLeczenie: U większości dzieci wystarczy „uważnaczujne obserwacjawyczekiwanie” z terapiąleczeniem przeciwbólowąlowym. AntybiotykoterapiaNatychmiastowa amoksycylinąantybiotykoterapia jest lekiem z wyboruzalecana tylko w przypadku obecności czynników ryzyka ilub ciężkichkiego przebiegówprzebiegu.
• Profilaktyka: Karmienie piersią. Unikanie czynników ryzyka, takich jak narażenie na dym papierosowy i smoczkinie używanie smoczków.

Informacje ogólne

Definicja

• Bolesne, ostre zakażenie błony śluzowej ucha środkowego, zwykle spowodowane wstępującym zakażeniem poprzezz nosnosa i gardła przez trąbkę Eustachiusza w przypadku istniejtowarzyszącego albolub wcześniejszego zakażenia górnych dróg oddechowych (= zakażenie nosowe).^1-2
• możliwe jest również zakażenie egzogenne zw perforacjąwyniku perforacji błony bębenkowej
• Ostre zapalenie ucha środkowego (akuteacute otitis media – AOM) i surowiczewysiękowe zapalenie ucha środkowego(seromukotympanon)  to różne etapy ciągłego zapalenia ucha środkowego.
• AOM charakteryzuje się obecnością wysiękiemku tympanalnymw jamie bębenkowej i szybkim wystąpieniem jednego lub więcej objawów zapalenia w uchu środkowym, takich jak: otalgia, wyciek z ucha, gorączka lub drażliwość u dziecka.³
• SurowiczeWysiękowe zapalenie ucha środkowego (seromukotympanum) charakteryzuje się obecnością wysiękiemku tympanalnymw jamie bębenkowej bez oznak zapalenia.³
• może wystąpić jako choroba pierwotna lub jako następstwo AOM
• Nawracające ostre zapalenie ucha środkowego
• co najmniej 3 nawroty choroby w ciągu pół6 rokumiesięcy
• Przewlekłe zapalenie ucha środkowego
• niegojUtrzymującyce się ubytekponad 3 miesiące zapalenie, ze stałym lub okresowym wyciekiem treści śluzowej lub ropnej z ucha, zwykle z perforacją błony bębenkowej zi ropnąubytkiem wydzieliną z ucha przez ponad 3 miesiącesłuchu.

Epidemiologia

• ŁAOM może wystąpić łącznie u 2/3 wszystkich dzieci rozwija się AOM w ciągu pierwszych 3 lat życia.
• CzęstoZachorowalność występowania  (niemieckie badanie LISA)
• w 1. roku życia: 18,7%  
• w 2. roku życia: 31,6 % (pierwszapierwsze chorobazachorowanie: 25,6 %)
• w 3. roku życia: 31,7 % (pierwszapierwsze chorobazachorowanie: 19,6 %)
• Najcznajczęstsza przyczyna stosowania u niemowląt antybiotykoterapii. u niemowląt
• średnia liczba epizodów zapalenia ucha środkowego w ciągu pierwszych dwóch lat życia: 2,2 na dziecko
• leczenie stacjonarneszpitalne z powodu powikłań (zapalenie wyrostka sutkowatego, perforacja błony bębenkowej, z implantami otologicznymi) jest ogólnie rzadkie, ze szczytową częstością między 13. a 18. miesiącem
• Wartości te są porównywalne z innymi europejskimi badaniami kohortowymi.^2,4
•  SpadającaSpadek epidemiologiazachorowalności
• wW skali międzynarodowej, po wprowadzeniu szczepień przeciwko pneumokokom dla dzieci, zaobserwowano niewielki trend spadkowy zapadalności na AOM.

Etiologia i patogeneza

• Wysoka częstość występowania i zwykle spontanicznasamoistna poprawa wskazują, że zapalenie ucha środkowego jest zjawiskiem naturalnympowszechnym, -w dużej częsci podobnym do przeziębienia  – a więc częścią stopniowego kształtowania się układu odpornościowego dziecka.¹
• AOM prawie zawsze jest wtórnyrne do wstępującego podrażnieniazapalenia błony śluzowej nosa, krtani gardłowej lub przewodu słuchowego.
• Jako wyjaśnieniePrzyczyną częstego występowania AOM w wieku dziecięcym podajejest sięm.in. np.budowa anatomiczna - krótki i poziomy przebieg przewodutrąbki słuchowegouchowej, do 6. roku życia orazjej niedrożność wspowodowana nosogardzieliobrzękiem spowodowanąi przerost migdałkamika i stanami obrzękowymigardłowego.
• SytuacjaBudowa anatomiczna sprzyja wznoszeniuprzedostawaniu się drobnoustrojów wz uchunosogardła do ucha środkowymrodkowego.

Mikrobiologia

• Najczęstszymi patogenami bakteryjnymi są Streptococcus pneumoniae i Haemophilus influenzae.
• U prawie połowy dzieci można jednocześnie wykryć wirusy w uchu środkowym, zwłaszcza syncytialne wirusy układu oddechowegoRSV, wirusy paragrypygrypy i wirusy grypyparagrypy.
• Szczególne formypostaci, takie jak przenoszone hematogenniekrwiopochodne zapalenie ucha w wynikuprzebiegu szkarlatyny lub odry są obecnie rzadkie.

Czynniki predysponujące

• Czynnikami ryzyka są predyspozycje genetyczne, wiek pierwszego zakażenia i zwiększona ekspozycja na patogeny układu oddechowego.⁵
• WystRyzyko zachorowania jest zwiępujekszone częściejw przypadkach, gdy rodzice lub rodzeństwo również często chorowali na zapalenie ucha.
• rozszczep podniebienia
• wąskie warunki anatomiczne
• niemowlęta z niedojrzałym układem odpornościowym 
• trzeciprzerost migdałka gardłowego, zapalenie migdałków
• wcześniejsze epizody ostrego zapalenia ucha środkowego
• Do innych czynników ryzyka należą:
• opiekauczęszczanie zewnętrznado nad dzieckiemżłobka w pierwszych 2 latach życia
• bierne palenie tytoniu
• kilkoro rodzeństwa
• brak karmienia piersią w pierwszych 3 miesiącach życia
• niski status społeczny
• używanie smoczków
• skaza alergiczna
• płeć męska

ICD-10

• H65 Nieropne zapalenie ucha środkowego
• H65.0 Ostre surowicze zapalenie ucha środkowego
• H65.1 Inne ostre, nieropne zapalenie ucha środkowego
• H66 Ropne i nieokreślone zapalenie ucha środkowego
• H66.0 Ostre ropne zapalenie ucha środkowego
• H66.9 Zapalenie ucha środkowego, nieokreślone

Diagnostyka

Kryteria diagnostyczne

• Do postawienia wiarygodnej diagnozyrozpoznania wymagane są trzy kryteria:
1. ostry początek choroby: nagłe wystąpienie gorączkaczki, złeego samopoczuciesamopoczucia, drażliwośćci u młodszych dzieci lub bólu ucha u starszych dzieci i dorosłych
2. oznaki i  objawy zapalenia ucha środkowego: zaczerwienienie błony bębenkowej i otalgiaból ucha
3. otoskopowow potwierdzonybadaniu wysiękotoskopowym potwierdzona obecność płynu w uchujamie bębenkowej, o czym środkowymwiadczy:
• wypukłośćuwypuklenie błony bębenkowej z prześwitującymwidocznym niekiedy ropnym wysiękiem
• poziom płynu lub pęcherzyki powietrza za błoną bębenkową
• wystąpienie wycieku z ucha w ciągu ostatnich 24 godzin

Diagnostyka różnicowa

• Wysiękowe/Wydzielnicze zapalenie ucha (seromukotympanum): wydzielanie,obecność alewydzieliny brakbez objawów infekcji
• Zapalenie ucha zewnętrznego
• ból przy ucisku chrząstki ucha
• ból przy pociąganiu za płatek ucha
• ZaczerwienioneZaczerwieniona błonyona bębenkowebenkowa u niemowląt, które krzyczą/płaczą
• Zapalenie błony bębenkowej
• Półpasiec uszny

Wywiad lekarski

• ObjawGłówny wiodącyobjaw: Bból ucha uz dziecitowarzyszącą w połączeniu zzwykle gorączką
• Często poprzedzające przeziębienie.
• NajczObjawy częściejsto pogorszeniepojawiają nastsiępuje w nocy lub gdy dziecko idzie spać.
• Dziecko jest niespokojne, łapie się za ucho.
• Stan ogólny obejmuje: lekkie osłabienie, gorączkęczka 38–39°C, osłabionypogorszenie słuchuchu
• W przypadku samoistnej perforacji ból zmniejsza się, apojawia się wyciek wydzielinawydzieliny wypływa  z przewodu słuchowego

Badanie przedmiotowe

• OtoskopiaDo postawienia rozpoznania wymagane jest niezbędnabadanie do postawienia prawidłowej diagnozyotoskopowe.

Procedura otoskopiibadania otoskopowego

• W celu zbadaniaoceny przewodu słuchowego i błony bębenkowej, należy odciągnąć małżowinę uszną do tyłu i do góry i usunąć wszelkie zatykające czopki woskowiny.
• NieBadania nie należy jednak wymuszaprzeprowadzać wgląduna siłę.
• Zawsze należy zbadać i porównać obaoboje bębenkiuszu.
• W tym przypadku do oceny należy zapewnić dobre oświetlenie.
• W zasadzie najpierwNajpierw powinno się zbadać zdrowe ucho (zwłaszcza u małych dzieci, łatwiej jest uzyskać współpracapracę pacjenta!); zwłaszcza- jeśliw lejek do uchaprzypadku nie jestzmieniania zmienianylejka otoskopu, aby uniknąć możliwego rozprzestrzenianiaunika się zarazkrozprzestrzeniania drobnoustrojów.

Typowe wyniki badań w otoskopii

• Klasycznie błona bębenkowa w AOM jest przekrwiona, wybrzuszonamatowa, bez refleksu, uwypuklona (głównie w części wiotkiej), mniej elastyczna i matowa.
• CzerwonaweZwykle (na początku jest czerwona, czasem białawo-łuskowateuskowata (infekcja wirusowa), zapaleniepóźniej wirusowe lub ropne,przybiera żółtawe zapaleniezabarwienie(infekcja bakteryjnebakteryjna)
• PerforacjePerforacja mogąbłony bębenkowej może być trudne do wykrycianiewidoczna.
• Ruchomość błony bębenkowej można zbadać za pomocą otoskopii pneumatycznej. Normalna ruchomość wskazuje,przemawia żeprzeciwko nieostremu jest to ostre zapaleniezapaleniu ucha środkowego.⁶

Badania uzupełniające 

• Tympanometria
• rzadkotrudno dostępna w praktyce
• może wspierać diagnozę, ale ma ograniczoną specyficznoswoistość
• wJej zasadziewynik to prawiezwykle nie zmienia strategii leczenia.
• Badanie mikrobiologiczne
• W przypadku istotnie powikłanego i nawracającego zapalenia ucha należywymagana dążyćjest dodiagnostyka diagnostyki mikrobiologicznej u specjalistymikrobiologiczna.
• Badania krwi
• niezalecane w rutynowym postępowaniu

Wskazania do skierowania do specjalisty/szpitala

• Wskazania do skierowania do gabinetu laryngologicznegolaryngologa
• w przypadku pogorszeniapogorszenie się stanu zdrowia pomimo antybiotykoterapii
• w przypadku nawracającychce AOM
• jeśli błona bębenkowa nie jest widoczna lub diagnoza jest niepewna
• z założoną rurką tympanostomijną
• przy podejrzeniu hiperplazjiprzerost migdałków podniebiennych i/lub przeroście migdałka gardłowego 
• Wskazania do wystawienia skierowaniahospitalizacji
• w przypadku wystąpienia powikłań, np. zapalenia wyrostka sutkowatego
• w przypadku niepowodzenia antybiotykoterapii doustnej (dzieci z silnymi wymiotami lub niemowlęta <poniżej 6 miesięcy)
• pacjenci ze stanem po wszczepieniu implantu ślimakowego w ciągu ostatnich 2 miesięcy

TerapiaLeczenie

Cele terapiileczenia

• Łagodzenie bólu.
• Wyleczenie infekcji w razie potrzeby.zakażenia
• Uniknięcie komplikacji.powikłań

Ogólne informacje o terapii leczeniu

• U większości dzieci możliwa jest początkowo dostosowana do ryzyka strategia czekania („uważnaczujne obserwacjawyczekiwanie”), dzięki której w wielu przypadkach można uniknąć antybiotykoterapii.

Antybiotykoterapia w zakażeniach laryngologicznych?

• Większość przypadków AOM u pacjentów z prawidłową odpornością ustępuje samoistnie i nie wymaga antybiotykoterapii.
• Zalecana terapia pierwotnaobjwaowa lekamiobejmuje leki o działaniu przeciwbólowymilowym/przeciwzapalnymiprzeciwzapalnym
• Wskazania do natychmiastowej antybiotykoterapii tylko w przypadku:
• ciężkiego zapalenie ucha środkowego
• dzieci w pierwszychwieku poniżej 6 miesiącach życiacy 
• dzieci w pierwszychwieku poniżej 2 latach życialat z obustronnym AOM
• wycieku z ucha z utrzymującymi się dolegliwościami (ból i/lub gorączka)
• pacjentów z czynnikami ryzyka, m.in. niedobór odporności, ciężkie choroby podstawowe, grypa, rurki tympanostomijne, wady czaszki
• Nawet w przypadku gorączki i/lub wymiotów rozsądniezaleca jestsię odczekaćobserwację pierwszeprzez 24-48 godzin obserwując dziecko i przepisaćzalecenie antybiotykantybiotyku dopiero  w przypadku pogorszenia lub braku poprawy objawówpo tym czasie.
• waWażnena jest dobre objaśnienieodpowiednia edukacja i konsultacjewspółpraca z rodzicami.
• W przypadku braku możliwości ponownej konsultacji z lekarzem w ciągu 48 godzin (np. weekend), przy dobrej współpracy rodziców można wystawić zapobiegawczo receptę na antybiotyk, ze szczegółową informacją o rozpoczęciu stosowania, dawkowaniu i ewentualnych działaniach niepożądanych.

Uczęszczanie do placówek zbiorowychopieki zbiorowej

• Bez ograniczeń. Stan ogólny i obecność gorączkaczki  decydują o tym, czy dziecko może pójść do żłobka lub przedszkola.

Zalecenia dla pacjentów

• Uniesienie głowy może nieco złagodzić ból.
• Środki przeciwbólowe w razie potrzeby, nie więcej niż podanazalecana dawka maksymalna
• SprayAerozol do nosa z lekiem obkurczającym i żucie gumy (u starszych dzieci) mogą poprawić wentylację trąbki Eustachiusza, dzięki czemu wydzielina z ucha środkowego może lepiej odpływać.
• Odpoczynek fizyczny
• Dostateczneodpowiednie przyjmowanienawodnienie, zwiększona podaż płynów
• Opieka nadw (najczęściejczasie małymi) pacjentami dotkniętymi bólemgorączki

Farmakoterapia 

Antybiotyki

• W niepowikłanym AOM chorobzaleca się możnaczujne obserwowaćwyczekiwanie przez 124-248 dnigodzin bez podawania antybiotyków.
• Metaanaliza Cochrane dotycząca skuteczności antybiotyków w AOM⁷
• WiW większośćci przypadków leczychoroba siustępuje samoistnie nawet po podaniu placebo.
• W ciągu pierwszych 24 hgodzin antybiotyki nie zmniejszają bólu.
• po 3 dniach jednakleczenia 30% mniej bólu niż w przypadku placebo
• niewielkie zmniejszenie liczby perforacji błony bębenkowej (NNT 33) i kontralateralnegozapalenia zapaleniadrugiego ucha (NNT 11)
• U 1 na 14 dzieci leczonych antybiotykami występują istotne działania niepożądane związane z antybiotykiem.
• wystarczającyZalecany czas trwania leczenia <antybiotykiem 7wynosi 5-10 dni.⁸
• W pojedynczym badaniu (RCT)z skrócenierandomizacją, okresuantybiotykoterapia skracała okres z płynem w uchu środkowym, upośledzeniem słuchu i ryzykiem przedłużającego się surowiczego zapalenia ucha.⁹
• Natychmiastowe zastosowanie antybiotyku w ostrym zapaleniu ucha środkowego jest zalecane:
  • u dzieci poniżej 6. miesiąca życia
  • u dzieci z wysoką gorączką (powyżej 39^oC), znacznie nasilonymi dolegliwościami bólowymi i wymiotami
  • u dzieci poniżej 2. miesiąca życia z obustronnym zapaleniem ucha środkowego
  • u chorych z wyciekiem z ucha
  • u dzieci z wadami twarzoczaszki, zespołem Downa, z zaburzeniami odporności i nawracającymi zapaleniami ucha
• W przypadku wskazań do zastosowania antybiotyku
• lekiZalecanym zantybiotykiem wyborujest amoksycylina:
  • u amoksycylinadorosłych 50i mg/kgdzieci masyo masie ciała wpowyżej 240 kg: 1500 -3 pojedynczych2000 dawkachmg przezco 712 dni doustniegodzin
  • Dawkęu modzieci o masie ciała poniżnaej zwiększyć40 domg: 8075 - 90 mg/kg masy ciała/dobę w 2 dawkach podzielonych co 12 godzin
  • Czas leczenia:
    • u dzieci, ktponiżej 2. roku życia: 10 dni
    • u dzieci powyżej 2. roku życia i dorosłych: może być skrórecony do 5 dni
• • • W przypadku braku reakcji na amoksycylinę lub przy nawrocie zakażenia w ciągu ostatnich 307 dni byłyod wstępniezakończenia leczoneleczenia, ampicylinąantybiotykiem lubzalecananym niedawnojest przebywały w krajach o wysokim wskaźniku pneumokoków opornych na penicylinę.
    • Rozważenie połączeniaamoksycylina z kwasem klawulanowym:
      • u tylkodzieci o masie ciała poniżej 40 kg: 70-90 mg/kg/dobę w przypadkudwóch znanejdawkach opornościpodzielonych
      • u nadzieci betao masie ciała powyżej 40 kg i u dorosłych: 1500 -laktamazy lub2000 niepowodzeniamg leczenia.co 12 godzin
    • leki drugiego wyboru:
    • aminopenicylina + inhibitor beta-laktamazy
    • cefalosporynaW 2./3.razie uczulenia na penicyliny (reakcja typu opóźnionego) należy zastosować cefalosporynę II generacji, np. cefuroksym 20-30w dawce 500 mg/kg masyco ciała/dobę
    • makrolid12 (w przypadku uczulenia na penicyliny/cefalosporyny), np. erytromycynagodzin przez 710 dni
    • kotrimoksazolW (dorośli)
    • doksycyklinarazie (odreakcji 9anafilaktycznej rokuna penicyliny należycia)y zastosować makrolid - klarytromycynę w dawce 250 - 500 mg co 12 godzin, a u dzieci o masie ciała poniżej 40 kg: 15-20 mg/kg/dobę w dwóch dawkach podzielonych
  • w przypadku czynników ryzyka i powtarzających się nawrotów
  • aminopenicylina + inhibitor beta-laktamazy – lub –
  • cefpodoksym (cefalosporyna trzeciej generacji)

śŚrodki przeciwbólowe/przeciwgorączkowe

• Stosowanie paracetamolu lub ibuprofenu
• ibuprofenIbuprofen może być nieco silniejszym środkiem przeciwbólowym  .
• wady: stosowanie jako syrop możliwe tylko od 63. miesiąca życia
• Paracetamol dawkowanie
• maks. 60 mg/kg masy ciała/dobę
• rozłożone na 3-4 dawki dziennie
• Ibuprofen dawkowanie
• maks. 20-30 mg/kg masy ciała/dobę (zgodnie z informacją o produkcieChPL maks. 30 mg/kg masy ciała/dobę)
• rozłożonepodawany naw 3-4 dawkidawkach dzienniepodzielonych (co 6-8 godzin)
• Kwas acetylosalicylowy
• Niewskazanyprzeciwwskazany dojako analgezjilek przeciwbólowy i przeciwgorączkowy u dzieci ze względu na ryzyko wystąpienia zespołu Reye'a w zakażeniach wirusowych
• Krople do nosa
• Z patofizjologicznego punktu widzenia można sobie wyobrazićliwe korzyści, zwłaszcza w towarzyszacym nieżycie nosa.
• Lepszyw przypadku udrożnienia błony śluzowej nosa obserwuje się lepszy drenaż, lepsze przyjmowanie płynów przez dziecko i lepszy sen są zakładane w przypadku udrożnienia błony śluzowej nosa.
• Nie ma jednak(brak dostępnych badań kontrolowanych.)
• AnalgetyczneNie kroplema dowodów na skuteczność kropli do uszu budzązawierajacych kontrowersje,składniki aleo ich stosowanie jest obecnie coraz częściej omawiane i postulowane.
• działanieaniu przeciwbólowelowym zlub niewielką ilością działań niepożądanych, przy stosunkowo krótkim czasie działania, ale szybkim początku działaniaanestetycznym.

Inne terapie

• Paracenteza
• tj. jatrogenne pękninacięcie błony bębenkowej nie jest zalecane jako interwencja terapeutyczna w AOM.
• brakBrak statystycznej różnicy w zakresie szybszego ustępowania objawów; przeciwnie, paracenteza prowadziła do zwiększenia częstości uporczywych infekcji.
• Założenie rurki tympanostomijnej
• Może być przydatne w przypadku chorób nawracających.
• Założenie drenu u dzieci z nawracającym AOM wydaje się zmniejszać częstość występowania nawracających zapaleń ucha w ciągu pierwszych 6 miesięcy. Skutki wykraczające poza ten okres nie są wystarczająco udokumentowane.¹⁰
• Rezygnacja ze smoczka?
• Wykazano związek między stosowaniem smoczków a nawracającymi infekcjami ucha, ale nie ma jednoznacznie potwierdzonych dowodów na związek przyczynowy.^11-12

Zapobieganie

Szczepienie

• Haemophilus influenzae
• Szczepienie przeciwko Haemophilus influenzae typu B jest obecnie zalecane dla wszystkich dzieci (npjest czynnikiem etiologicznym m. czynniki wywołujące in zapaleniezapalenia nagłośni, zapaleniezapalenia opon mózgowych, zapaleniezapalenia płuc).
• Szczepienie jest skierowane tylko przeciwko otoczkowym szczepom Haemophilus influenzae typu B i dlatego nie chroni przed ostrym zapaleniem ucha środkowego, ponieważ jest ono zwykle wywoływane przez nieotoczkowe szczepy Haemophilus.
• Pneumokoki
• W skali międzynarodowej, po wprowadzeniu szczepienia przeciw pneumokokom, zaobserwowano niewielką tendencję spadkową częstości występowania AOM u dzieci.
• względne zmniejszenie ryzyka wystąpienia ostrego zapalenia ucha środkowego wywołanego przez pneumokoki o 86% przy zastosowaniu szczepionki 13-walentnej w porównaniu ze szczepionką 7-walentną¹³
• metaanaliza Cochrane¹⁴
• znaczące zmniejszenie ryzyka względnego dla AOM wywołanego pneumokokami
• brak dowodów na ograniczenie zapalenia ucha spowodowanego innymi patogenami
• Grypa
• Wydaje się, że szczepienie nie zmniejsza ryzyka AOM lub zmniejsza je tylko nieznacznie.¹⁵

Dalsze działania

• Unikanie czynników ryzyka
• dym papierosowy w powietrzu pomieszczenia
• karmienie butelką
• smoczkiużywanie smoczków
• Guma do żucia – wg metaanalizy Cochrane¹⁶
• Regularne żucie gumy zmniejsza nawroty zapalenia ucha środkowego.
• Żucie gumy musi jednak odbywać się kilka razy dziennie przez długi okres czasu, co raczej nie jest wskazane dla małych dzieci.
• Krople do nosa lub preparaty doustne o działaniu ściągającym
• efekt zapobiegawczy wątpliwy
• Adenoidektomia lub adenotonsillectomia
• brak skuteczności w zapobieganiu nawrotom, dlatego obecnie nie zalecasą sięzalecane¹⁷
• Karmienie piersią
• wydaje się byzmniejszać skuteczneryzyko zapobiegawczozachorowania
• Probiotyki - według metaanalizy Cochrane¹⁸
• probiotykiprawdopodobnie omogą możliwymzmniejszyć działaniuzachorowanie profilaktycznymna wobecostre ostrego zapaleniazapalenie ucha środkowego u zdrowych dzieci bez jego nawracających zapaleń ucha środkowegoepizodów
• zmniejszeniezmniejszają liczbyogólną liczbę zakażeń wymagających stosowania antybiotyków w ogóle dzięki przyjmowaniu probiotyków (NNT 8)
• Na podstawie dostępnych danych nie można określić optymalnego szczepu bakteryjnego, dawkowania, czasu leczenia i czasu podawania.

Przebieg, powikłania i rokowanie

Przebieg

• Zwykle występuje po infekcji górnych dróg oddechowych/przeziębieniu z nagłym silnym bólem ucha i niską gorączką.
• Znaczne złagodzenie bólu w przypadku samoistnego pęknięcia błony bębenkowej
• Spontaniczne ustąpienie objawów w około 60% przypadków w ciągu pierwszych 24 godzin, w około 80-85% w ciągu pierwszych 2-3 dni i w 90% po 4-7 dniach.

Powikłania

• Poważne powikłania zdarzają się bardzo rzadko.
• Najczęstszym powikłaniem AOM (biernym) jest przejściowa utrata słuchu spowodowana obecnością wysiękiemku w jamie bębenkowej i pęknięciem błony bębenkowej.
• Wysiękowe/Wydzielnicze zapalenie ucha środkowego
• synonim: Seromukotympanum
• nagromadzenie surowiczego i/lub śluzowego płynu w przestrzeniach ucha środkowego bez objawów ostrego (ropnego) zapalenia
• często zdarza się po ostrym zapaleniu ucha środkowego
• zasadniczo fazaoznacza fazę restytucji
• zazwyczaj występuje uczucie ucisku z (często obustronnym) ubytkiem słuchu.
• Ubytek słuchu może mieć negatywny wpływ na rozwój językowy i socjalizację dzieci.
• Przedłużający się, jednostronny wysięk tympanalnyw jamie bębenkowej u dorosłych wymaga specjalistycznegodiagnostyki wyjaśnieniaspecjalistycznej, gdyż przyczyną mogą być (rzadko) guzy w okolicy nosogardła. 
• Przewlekłe zapalenie ucha środkowego
• PęknięciePerforacja błony bębenkowej trwająceca dłużej niż 3 miesiące, z wyciekiem z ucha i niedosłuchem przewodzeniowym.
• Zapalenie wyrostka sutkowatego
• rzadko (1,8-3,8 na 10 000 epizodów AOM)
• brak zmniejszenia częstości występowania zapalenia wyrostka sutkowego przy zastosowaniu antybiotyków
• typowe: obrzęk zauszny powodujący przesunięcie małżowiny usznej (ucho wystajmoże wyglądać jak "odstające z jednej strony")
• Inne powikłania wewnątrzczaszkowe, takie jak rozwój zakrzepicy żył zatokowych, otogenne zapalenie opon mózgowych, zapalenie błędnika, niedowład twarzy lub ropień mózgu, są bardzo rzadkierzadkimi w kontekściepowikłaniami AOM. 

Rokowanie

• Rokowanie po każdym epizodzie AOM jest dobre, ale u wieluniektórych dzieci mogą wystąpić nawroty choroby.

Dalsze postępowanie

• ŚcisłeWizyty kontrole klinicznekontrolne w zakresieczasie leczenia AOM, w razietym potrzeby również poprzezkonsultacje telefoniczne krótkoterminowe wywiady kontrolne z rodzicami.
• Cele 
• w przypadku utrzymujących się dolegliwości przyw leczeniuczasie zachowawczymleczenia objawowego ponowna ocena i rozważenie antybiotykoterapii
• W przypadku dzieci, u których zastosowano już antybiotykoterapię, w razie jej niepowodzenia terapii należy zmienirozważyć antybiotykoterapię i skierować jeskierowanie do specjalistylaryngologa.
• Wykrywaniewykrywanie ewentualnych powikłań we wczesnym stadium.
• W przypadku zaobserwowania zaburzeń rozwoju mowy, podejrzenia niedosłuchu lub uporczywegoutrzymującego się wycieku z ucha  - kontrola specjalistylaryngologiczna z pytaniami o ubytek błony bębenkowej lub przewodzeniowy ubytek słuchu

Informacje dla pacjentów

Informacje dla pacjentów w Deximed

• Ostre zapalenie ucha środkowego

Ilustracje


Ostre zapalenie ucha środkowego (źródło: Wikimedia Commons)

Pęcherzowe zapalenie ucha środkowego (źródło: Wikimedia Commons)

Zapalenie ucha (źródło: Wikimedia Commons)

Ostre zapalenie ucha środkowego, płyn za błoną bębenkową

Wypukłość w błonie bębenkowej

Ucho środkowe

Ucho, wewnątrz

Rurka tympanostomijna

Pęknięcie błony bębenkowej

Źródła

Piśmiennictwo

1. Rovers MM, Schilder AGM, Zielhuis GA, Rosenfeld RM. Otitis media. Lancet 2004; 363: 465-73. PubMed
2. Harmes KM, Blackwood A, Burrows HL, et al. Otitis media: diagnosis and treatment. Am Fam Physician 2013; 88: 435-40. www.ncbi.nlm.nih.gov
3. Gates GA, Klein JO, Lim DJ, et al. Recent advances in otitis media, 1: definitions, terminology, and classification of otitis media. Ann Otol Rhinol Laryngol 2002; 111: 8-18. PubMed
4. Daly KA, Hoffman HJ, Kvaerner KJ, Kvestad E, et al. Epidemiology, natural history, and risk factors: Panek report from the ninth international research conference on otitis media. Int J Pediatr Otorhinolaryngol 2010; 74: 231-40. PubMed
5. Ladomenou F, Kafatos A, Tselentis Y, Galanakis E. Predisposing factors for acute otitis media in infancy. J Infect 2010; 61: 49-53. PubMed
6. Marcy M, Takata G, Shekelle P, et al. Management of acute otitis media: evidence report/technology assessment no. 15 (prepared by the Southern California Evidence-based Practice Center under contract no. 290-97-0001). AHRQ Publication No. 01-E010. Rockville, MD: Agency for Healthcare Research and Quality, 2001. www.ncbi.nlm.nih.gov
7. Venekamp RP, Sanders SL, Glasziou PP, Del Mar CB, Rovers MM. Antibiotics for acute otitis media in children. Cochrane Database of Systematic Reviews 2015, Issue 6. Art. No.: CD000219. DOI: 10.1002/14651858.CD000219.pub4 DOI
8. Kozyrskyj AL, Klassen TP, Moffatt M, Harvey K. Short-course antibiotics for acute otitis media. Cochrane Database of Systematic Reviews 2010, Issue 9. Art. No.: CD001095. DOI: 10.1002/14651858.CD001095.pub2 DOI
9. Tapiainen T, Kujala T, Renko M, et al. Effect of antimicrobial treatment of acute otitis media on the daily disappearance of middle ear effusion: a placebo-controlled trial. JAMA Pediatr. 2014 Jul 1;168(7):635-41. PubMed
10. Roderick P, Venekamp RP,Mick P, Schilder AGM, Nunez DA. Grommets (ventilation tubes) for recurrent acute otitis media in children. Cochrane Database of Systematic Reviews 2018, Issue 5. Art. No.: CD012017. DOI: 10.1002/14651858.CD012017.pub2. cochranelibrary-wiley.com
11. Rovers MM, Numans ME, Langenbach E, Grobbee DE, Verheij TJ, Schilder AG. Is pacifier use a risk factor for acute otitis media? A dynamic cohort study. Fam Pract 2008; 25: 233-6. PubMed
12. Salah M, Abdel-Aziz M, Al-Farok A, Jebrini A. Recurrent acute otitis media in infants: analysis of risk factors. Int J Pediatr Otorhinolaryngol 2013; 77: 1665-9. pmid:23953241 PubMed
13. Pichichero M, Kaur R, Scott DA, et al. Effectiveness of 13-valent pneumococcal conjugate vaccination for protection against acute otitis media caused by Streptococcus pneumoniae in healthy young children: a prospective observational study. The Lancet - Child and Adolescent Health 2018; 2(8): 561-8. www.thelancet.com
14. Fortanier AC, Venekamp RP, Boonacker CW, et al. Pneumococcal conjugate vaccines for preventing acute otitis media in children. Cochrane Database Syst Rev 2019. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
15. Norhayati MN, Ho JJ, Azman MY. Influenza vaccines for preventing acute otitis media in infants and children. Cochrane Database of Syst Rev 2015; 3: CD010089. doi:10.1002/14651858.CD010089.pub2 DOI
16. Azarpazhooh A, Limeback H, et.al. Xylitol for preventing acute otitis media in children up to 12 years of age. The Cochrane Library, 9 Nov, 2011. CD007095.pub2 Cochrane (DOI)
17. Koivunen P, Uhari M, Luotonen J, et al. Adenoidectomy versus chemoprophylaxis and placebo for recurrent acute otitis media in children aged under 2 years: randomised controlled trial. BMJ 2004; 328(7438): 487. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
18. Scott AM, Clark J, Julien B et al. Probiotics for preventing acute otitis media in children. Cochrane Database of Systematic Reviews 2019, Issue 6. Art. No.: CD012941. DOI: 10.1002/14651858.CD012941.pub2. www.cochranelibrary.com

Autorzy

• Grzegorz Margas, Dr n. med., specjalista medycyny rodzinnej, Uniwersytet Jagiellońki Collegium Medicum w Krakowie (recenzent)
• Adam Windak, Prof dr hab. n. med., specjalista medycyny rodzinnej, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum w Krakowie (redaktor)
• Lino Witte, lek. med., lekarz rezydent w trakcie specjalizacji z chorób wewnętrznych, Frankfurt
• Monika Lenz, lekarz rodzinny, Neustadt am Rübenberge

H65; H650; H651; H66; H660; H669

ostre zapalenie ucha środkowego; stan zapalny ucha środkowego; AOM; zakażenie wstępujące; trąbka Eustachiusza; zakażenie błony śluzowej ucha środkowego; wysięk tympanalnyw jamie bębenkowej; wypukła błona bębenkowa; otalgia; ból ucha; wyciek z ucha; zaburzenie słuchu; streptococcusStreptococcus pneumoniae; wydzielina ropna; otoskopia

Ostre zapalenie ucha środkowego (AOM)

document-disease document-nav document-tools document-theme

Definicja: Bolesne, ostre zakażenie błony śluzowej ucha środkowego, zwykle spowodowane wstępującym zakażeniem poprzezz nosnosogardła iprzez trąbkę Eustachiusza w przypadku istniejącego albo wcześniejszego zakażenia górnych dróg oddechowych (= zakażenie nosowe).

Medibas Polska (staging)

Ostre zapalenie ucha środkowego (AOM)

/link/1cf384ae2a6e4f1888bd87d91840e23a.aspx

/link/1cf384ae2a6e4f1888bd87d91840e23a.aspx

ostre-zapalenie-ucha-srodkowego-aom

SiteDisease

Ostre zapalenie ucha środkowego (AOM)

K.Reinhardt@gesinform.de

Kmail#stina.Reinhardt@gesinformbaranowska@gmail.decom

pl

pl

pl