Compare with  
Legend:
inserted text deleted text

Ostre zapalenie zatok przynosowych

Streszczenie

  • Definicja: Ostre zapalenie błony śluzowej nosa i zatok przynosowych z tworzeniem lub bez tworzenia ropywydzieliny ropnej. Zwykle poprzedza je przeziębienie i zatkanyniedrożność nosnosa. Zakażenie wirusowe lub bakteryjne.
  • Epidemiologia: Częste schorzenie w praktyce lekarza rodzinnego.
  • Objawy: Ból twarzy, lepkagęsta wydzielina z nosa i zatkanyniedrożność nos.
  • WynikiBadanie fizykalne: Wrażliwość na dotyk w okolicach zatok; ból twarzy; ból głowy; lepka,gęsta ropnaodbarwiona wydzielina z nosa.
  • Diagnostyka: RentgenBadania dodatkowe, w tym radiologiczne, nie jestsą pomocnypomocne aniw diagnostycznie,rozpoznawaniu anii prognostycznieleczeniu.
  • TerapiaLeczenie: Leczenie objawoweObjawowe za pomocą paracetamoulu i/lub NLPZ, płukanek z soli fizjologicznej, aplikacji/inhalacji cieplnych, antybiotyki tylko w razie ciężkichkiego przypadkachprzebiegu i wysokiego prawdopodobieństwa infekcji bakteryjnej.

Informacje ogólne

Definicja

  • Zapaleniu zatok w większości przypadków towarzyszy zapalenie błony śluzowej nosa. Dlatego też często określa się ją mianem zapalenia błony śluzowej nosa i zatok przynosowych.
  • Zapalenie zatok przynosowych klasyfikuje się w zależności od czasu jego trwania:
    • ostre zapalenie błony śluzowej nosa i zatok trwające krócej niż 12 tygodni
    • nawracające ostre zapalenie błony śluzowej nosa i zatok z co najmniej 4 epizodami ostrego zapalenia błony śluzowej nosa i zatok w okresie 12 miesięcy (liczone od pierwszego epizodu) z całkowitkowitym ustą regresjąpieniem objawów wpomiędzy tym czasieepizodami 
    • przewlekłe zapalenie błony śluzowej nosa i zatok z utrzymywaniem się objawów powyżej 12 tygodni, z polipami nosa lub bez nich
  • Wyróżnia się trzy postaci ostrego zapalenia zatok:
    • ostre wirusowe zapalenie błony śluzowej nosa i zatok przynosowych, nazywane również przeziębieniem (ang. common cold), w którym czas trwania objawów jest krótszy niż 10 dni; zwykle ma charakter samoograniczający się
    • ostre powirusowe zapalenie błony śluzowej nosa i zatok przynosowych: nasilenie objawów po 5 dniach od początku choroby lub utrzymywanie się ich dłużej niż 10 dni
    • ostre bakteryjne zapalenie zatok: obecność co najmniej trzech z poniższych objawów:
      • odbarwiony śluz
      • silny miejscowy ból
      • gorączka powyżej 38oC
      • podwyższone CRP/OB
  • Nawet bez terapiileczenia ostre zapalenie błony śluzowej nosa i zatok w 6-80% przypadków ulega całkowitemu wyleczeniu w ciągu 2 tygodni i w 60–8090% przypadków i w ciągu 6 tygodni w 90% przypadków.

Epidemiologia

  • WU Europieosób Środkowej,dorosłych zgodnieobserwuje zsię prognozami,2-5 występuje każdej zimy ok. 17 000 przypadkepizodów przeziębienia/ostrego zapalenia zatok narocznie, 100natomiast 000u mieszkańcdzieci w wieku szkolnym od 7 do 1o epizodów.
  • Najczęściej zajęta jest zatoka szczękowa, następnie zatoka sitowa, zatoka czołowa i zatoka klinowa.

Etiologia i patogeneza

  • Ostre zapalenie błony śluzowej nosa i zatok jest wywoływane przede wszystkimgłównie przez wirusy. Zakażenie bakteryjne może wystąpić jako powikłanie infekcji wirusowej.
  • Ostre wirusowe zapalenie zatok
    • Zazwyczaj występuje jako część przeziębienia w wyniku dziaoddziałaniaywania wirusów na drogi oddechowe.
    • Najczęściejstszą występujprzyczynącymi wirusami są rinowirusy, adenowirusy, wirusy grypy i paragrypy.1
  • Ostre bakteryjne zapalenie błony śluzowej nosa i zatok
    • W około 0,5–2% przypadków bakteryjneostrego zapaleniezapalenia zatok rozwija się wtórnieinfekcja po przeziębieniubakteryjna.
    • Najczęściej wywołują ją pneumokokiStaphylococcus pneumoniae (36–40%) i h.Hemophilus influenzainfluenzae (22–50%).
    • Moraxella catarrhalis jest częstsza u dzieci, u dorosłych występuje rzadziej.2
    • W rzadkich przypadkach przyczyną jestinfekcji staphylococcusmoże być Staphylococcus aureus lub paciorkowce grupy A.
  • Zapalenie zatok spowodowane zakażeniem zębopochodnym jest zwykle jednostronne i może być również wywołane przez bakterie beztlenowe.

Patogeneza

  • ŚcisłeBudowa związki anatomiczneanatomiczna i fizjologicznefizjologiczna łączność między nosemjamą nosową a zatokami przynosowymi sprzyjają szerzeniu się procesu zapalnego, ai zablokowaniu ujściać zatok są blokowane przez obrzęk błony śluzowej.
  • NarastaDochodzi wydzielinado zwiększenia ilości wydzieliny i zaburzonezaburzenia sąmechanizmów mechanizmy wentylacyjnewentylacyjnych wewnątrz zatok. StwarzaWarunki totakie dobrsprzyjają ponamnażywkaniu się dla wirusów i bakterii.
  • RzadkimiRzadkim i niebezpiecznymi przebiegamipowikłaniem (epidemiologia ok. 1:10 000 przypadków praktyce ogólnejchoroby) mogąmoże być ropnieropień wewnątrzmózgowezgowy, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie tkanki łącznej oczodołu, zapalenie kości i szpiku oraz zakrzepica zatok żylnych.

Czynniki predysponujące

  • Poprzedzające wirusowe zakażenie układu oddechowego
  • Zwężenia anatomiczne w okolicy zatok przynosowych
  • Mukowiscydoza
  • Zakażenie wtórne w wyniku infekcji zęba, torbieli zębopochodnych lub po ekstrakcji zęba z wytworzeniem przetoki do zatoki szczękowej

ICD-10

  • J01 ostre zapalenie zatok
    • J01.0 ostre zapalenie zatok szczękowych
    • J01.1. ostre zapalenie zatok czołowych
    • J01.2 ostre zapalenie zatok klinowychsitowych
    • J01.3 ostre zapalenie zatok klinowych
    • J01.4 ostre ogólnezapalenie zapaleniewszystkich zatok
    • J01.8 inne ostre zapalenie zatok
    • J01.9 ostre zapalenie zatok, bliżej nieokreślone
  • J32 przewlekłe zapalenie zatok

Diagnostyka

  • Rozpoznanie ostrego zapalenia błony śluzowej nosa i zatok można zwykle postawić na podstawie wywiadu lekarskiego i wynikówbadania badańprzedmiotowego.
  • W przypadku silnegodużego lubnasilenia bardzoobjawów silnego bóluchoroby można wykonać oznaczenie CRP i/lub OB w celu uzasadnieniaustalenia wskazaniawskazań do antybiotykoterapii.
  • Badania obrazowe nie powinny być rutynowo stosowanewykonywane w ostrym zapaleniu błony śluzowej nosa i zatok.

Kryteria diagnostyczne

  • PodstawowePodstawą rozpoznanierozpoznania kliniczneu dorosłych jest spełnienie kryteriów klinicznych - nagłe wystąpienie dwóch lub więcej spośród poniższych objawów, z których jednym powinna być niedrożność nosa lub wydzielina z nosa:
    • niedrożnośc nosa
    • wydzielina z nosa (katar przedni lub tylny)
    • ból lub uczucie rozpierania twarzy
    • upośledzenie lub utrata węchu
  • Wirusowe i bakteryjne zapalenia zatok są w praktyce trudne do odróżnienia od siebie.3
  • Niemniej jednak wW większości przypadków najwłaściwszą podstawą sąrozpoznania kryteriajest klinicznespełnienie kryteriów klinicznych (patrz wywiad lekarski oraz badanie kliniczne).2
  • RTG, USG i TK są rzadko wskazanepotrzebne.

Diagnostyka różnicowa

Wywiad lekarski

  • Początek, umiejscowienie i czas trwania bólu
    • ból twarzy lub ból zęba
      • ewentualnieczasem odczuwany jako jednostronny ból nad oczami, naw czoleokolicy czoła lub około zębów.
  • Objawy towarzyszące
    • zabarwionaodbarwiona, lepkagęsta wydzielina z nosa, często jednostronna
    • zatkanyniedrożność nosnosa ilub osłabiony zmysłutrata węchu
    • ból gardła i kaszel
    • Bból nasilanasilający się przy schylaniu się.
    • gorączka
  • Wcześniejsze schorzenia, np. alergiczny nieżyt nosa, wcześniejsze operacje w okolicy nosa
    lub zatok przynosowych, przyjmowanie i nietolerancja leków, zabiegi chirurgii stomatologicznej i szczękowej.
  • Choroby towarzyszące, takie jak przewlekła zapalnaobturacyjna choroba płuc,
    niedobór odporności lub immunosupresja
  • Zębopochodne zapalenie zatok nie powoduje zwykle objawów ze strony układu oddechowego. To z kolei charakteryzujeObjawia się zwykle jednostronnym obrzękiem, często silnym bólem i wyraźnymnieprzyjemnym zapachem gniciaz ust.

Badanie przedmiotowe

  • Ogólny obraz kliniczny: ocena stopnia nasilenia objawów - skala VAS (ciężkośćVisual chorobyAnalog Scale), senność, gorączka)temperatura
  • Ucisk i pulsujący ból nad zapalną zatoką lub uczucie ucisku (zatoka czołowa lub szczękowa)
  • ZapobieganieObecnośc bólowi
  • Wypływi śluzukolor lubwydzieliny ropyw zjamie nosanosowej i spływanie wydzieliny po tylnej ścianie gardła
  • Droga wydzieliny w tylnej częObecności gardła
  • Wykluczenieć objawów neurologicznych
  • Objawy lub wyniki badań sugerujące ostre bakteryjne zapalenie zatok - co najmniej 3 spośród niżej wymienionych:
    • gorączka powyżej 38oC
    • nawrót dolegliwości po wcześniejszej poprawie
    • jednostronne objawy
    • silny ból
    • podwyższone OB/CRP
  • Ponadto zakażenie bakteryjne należy podejrzewać w następujących przypadkach:
    • wcześniejsze choroby lub zabiegi stomatologiczne
    • choroby towarzyszące, takie jak przewlekła zapalnaobturacyjna choroba płuc,
       
    • niedobór odporności lub immunosupresja
    • obecność mechanicznych przeszkód, takich jak ciało obce, odchylenieskrzywienie ścianyprzegrody nosanosowej, polipy nosa lub guz4
    • Nawrót choroby, czyli po chwilowej poprawie następuje pogorszenie.
  • wydzielina ropna
  • Czas trwania ponad 7 dni, zwłaszcza jeśli nie ma oznak poprawy.1
  • podwyższone CRP/OB
  • ciężkie objawy z wysoką gorączką
  • Pacjent wydaje się być ciężko chory.

Badania uzupełniające

  • CRP i OB są często w normie.
    • Podwyższone wartości wskazują na ropnebakteryjne zapalenie zatok.

Diagnostyka specjalistyczna

  • Diagnostyka alergologiczna powinna być wykonywana tylko wtedy, gdy istnieją dowodyobjawy nasugerujące alergologicznątło genezęalergiczne zapalenia błony śluzowej nosa i zatokchoroby.
  • Rinoskopia i/lub endoskopia nosa w celu sprawdzeniaoceny błony śluzowej nosa, oceny środkowego odcinka przewodu nosowego i wykluczenia polipów
  • BadaniePosiew mikrobiologicznewymazu z nosogardzieli lub wydzieliny z nosajam powinnonosowych byćnie wykonywanema tylkożadnej wartości w przypadkachustalaniu opornychetiologii zapalenia zatok. Wymazy z przedsionków nozdrzy wykonuje się w kierunku ustalania nosicielstwa gronkowców metycylinoopornych, (ang. methicillin resistant S. aureus - MRSA)
  • Punkcja zatok, z pobraniem materiału do badania mikrobiologicznego, pozwala na terapiidentyfikację etiologii zakażenia w 34-65% przypadków bakteryjnego ostrego zapalenia zatok. Ze względu na inwazyjny charakter, punkcja zatok wykonywana jest głównie dla celów naukowych lub u pacjentów znietypowych obniżoną odpornością.
  • Nakłucie zatok szczękowych, a następnie płukanie i posiew wydzieliny jest uważane za najbardziej wiarygodną procedurę diagnostyczną, ale rzadko jest konieczneprzypadkach.

Diagnostyka obrazowa

  • Badania obrazowe nie powinny być rutynowo stosowane w ostrym zapaleniu błony śluzowej nosa i zatok.
  • RTG, USG lub TK: Powinny być zarezerwowane dla skomplikowanych, przedłużających się przebiegów.2
    • RTG,Głównym USGproblemem czybadań TKradiologicznych niejest mająniewielka znaczeniaswoistość w różnicowaniu wydzielinyzmian surowiczejo etiologii bakteryjnej z infekcją wirusową i ropnejalergicznym nieżytem nosa. Uwidocznione w badaniu radiologicznym zgrubienie śluzówki może występować również w przeziębieniu.
    • KonwencjonalneTomografia zdjkomputerowa prowadzi do nadrozpoznawalności choroby. Badanie wykonane podczas zwykłego przezięciabienia rentgenowskieuwidacznia podobne zmiany jak w ostrym zapaleniu zatok. Nieprawidłowy obraz tomografii komputerowej zatok przynosowych mająstwierdza jedyniesię ograniczonetakże znaczenie;często TKu zapewniapacjentów najlepszebez odwzorowanieobjawów zatokzakażenia przynosowychukładu oddechowego.
  • RM
    • Stosowany w przypadku powikłań wewnątrzczaszkowych lub guzów zatok przynosowych.

Wskazania do skierowania do specjalisty/szpitala

  • Rzadko wymagane jest skierowanie.
  • W przypadku podejrzenia obecności zębopochodnego zapalenia zatok należy przeprowadzić badanie kliniczne w gabinecie stomatologicznym lub gabinecie chirurgii szczękowej.
  • Konsultację laryngologiczną należy rozważyć w przypadku:
    • niepowodzenia terapii
    • więcej niż 3trzech nawrotów choroby w ciągu roku
  • Pilne skierowanie lubdo przyjęcieszpitala powinno nastąpić w przypadku wystąpienia objawów alarmowych takich jak:
    • ciężkiego obrazu klinicznego
    • immunosupresji
    • objawów w okolicy oczu (obrzęk, zaczerwienienie, ból, ograniczona ruchomośćpowiek
    • przemieszczona gałekka ocznych)oczna
    • objawów neurologicznych, takie jak senność, zaburzenia widzenia, podwójne widzenie,
    • zaburzona zapalenieruchomośc gałki ocznej
    • pogorszenie ostrości wzroku
    • silny ból głowy
    • obrzęk tkanek miękkich w okolicy czołowej
    • objawy zapalenia opon mózgowychzgowo-rdzeniowych
    • podejrzeniaogniskowe nowotworuobjawy złośliwegoneurologiczne
    • objawy lub zakażenia grzybiczegosepsy

TerapiaLeczenie

Cele terapiileczenia

  • Łagodzenie objawów
  • WyeliminowanieEradykacja infekcjibakterii z jam nosa i zatok

Ogólne informacje o terapii leczeniu

  • Ostre wirusowe zapalenie błony śluzowej nosa i zatok
    • terapiastosowanie lekamileków poprawiającymicych drenaż wydzieliny, takimitakie jak krople lub sprayeaerozole donosowe zmniejszające przekrwienie i środki przeciwbólowe
    • płukanie nosa roztworami soli fizjologicznej i/lub aerozolem do nosa z solą fizjologiczną
    • doustneDoustne sympatykomimetyki i sekretolityki nie są zalecane.
  • Ostre powirusowe zapalenie błony sluzowej nosa i zatok
    • W zmniejszaniu objawów pomocne są glikokortykosteroidy donosowe.
  • Bakteryjne zapalenie zatok
    • NiepowikłaneStosowanie ostreantybiotyków zapaleniejest zalecane jedynie w bakteryjnym zapaleniu błony śluzowej nosa i zatok nie powinno być leczone antybiotykamiprzynosowych.5
    • 80% wyleczybakteryjnych sięzakażeń samoistniemoże w ciągu 2 tygodni ulec samowyleczeniu bez leczeniastosowania antybiotykamiantybiotyku.6

Terapie nielekowe

  • Solne pPłukanki do nosa z soli fizjologicznej
  • Leczenie fizykalne
    • WdychanieInhalacje gorpary wodnej mogących oparów zapewnia trwałespowodować złagodzenie objawów; tego samego efektu nie potwierdza się w przypadku promieniowania podczerwonego lub terapii krótkofalowej.
  • Akupunktura
    • Może pomóc złagodzić ból i poprawić oddychanie przez nos,; dane są skąpe.
  • Homeopatia
    • Skuteczność homeopatii nie jest wystarczająco udowodniona.

Fitoterapia

  • Można zalecić opatentowane ekstrakty z doku, goryczki żółtej, czarnego bzu, werbeny, pierwiosnka pospolitego lub określone ekstrakty z eukaliptusa.

Farmakologia

  • Krople/sprayaerozol do nosa z sympatykomimetykami (np. ksylometazoliną, nafazoliną) należy stosować nie dłużej niż 7-10 dni bez przerwy ze względu na efekt odbicia.
  • Środki przeciwbólowe: NLPZ/paracetamol
  • Glikokortykosteroidy donosowe w powirusowym zapaleniu zatok
  • Leki ziołowe
  • Preparaty cynku w dawce 75 mg/dobę podawane w ciągu pierwszych 24 godzin od wystapienia objawów
  • Witamina C
  • Nie ma udowodnionych korzyści z zastosowania leków sekretolitycznych.
  • Antybiotykoterapia.
    • wskazania
      • poważne objawy
      • silny ból głowy, obrzęk twarzy, senność
      • gorączka powyżej >38,339°C
      • nasilenie dolegliwości w przebiegu choroby
      • możliwewystąpienie powikłanieań
      • pacjenci z przewlekłą zapalnobturacyjną chorobą płuc
      • pacjenci z niedoborem odporności lub poddawani immunosupresji
      • ciężkie choroby podstawowe, szczególne czynniki ryzyka
    • Antybiotykiem zalecanym jest amoksycylina stosowana przez 10 dni
      • u dorosłych i dzieci o masie ciała powyżej 40 kg: 1,5-2 g co 12 godzin
      • u dzieci o masie ciała poniżej 40 kg: 70-90 mg/kg/dobę co 12 godzin
    • W przypadkurazie podawaniauczulenia antybiotykuna zapenicyliny pierwszy(reakcja wybtypu opórźnionego) uznajenależy zastosować cefalosporynę II generacji np. cefuroksym w dawce 500 mg co 12 godzin przez 10 dni
    • W razie reakcji anafilaktycznej na penicyliny należy zastosować makrolid np. klarytromycynę w dawce 250-500 mg co 12 godzin lub fluorochinolon działający na pneumokoki: moksyfloksacynę 400 mg raz dziennie lub lewofloksacynę 500 mg raz dziennie przez 5-10 dni
    • Brak poprawy po 48 godzinach antybiotykoterapii pierwszego wyboru jest wskazaniem do konsultacji specjalistycznej i ewentualnej korekty leczenia podstawowego. W leczeniu skorygowanym stosuje się amoksycylinę 3z xkwasem 500 mg/d lub cefalosporynęklawulanowym (cefuroksymtak aby dawka amoksycyliny u osób dorosłych i dzieci o masie ciała powyżej 40 kg wynosiła 1,5-2 xg 250co mg/d12 godzin).
    • Lekami drugiego wyboru są, makrolidy, np.i azytromycynafluorochinolony 500w mg/ddawkach lubpodanych amoksycylina + kwas klawulanowy albo doksycyklina lub ko-trimoksazolpowyżej.
  • W ostrym alergicznym zapaleniu błony śluzowej nosa i zatok oraz nawracającym ostrym zapaleniu błony śluzowej nosa i zatok należy stosować miejscowe kortykosteroidyglikokortykosteroidy.7
  • KortykosteroidyGlikokortykosteroidy doustne nie odgrywają żadnej roli w leczeniu ostrego zapalenia błony śluzowej nosa i zatok.8

Zalecenia dla pacjentów

  • Abstynencja nikotynowa
  • NależySpanie trzymaćz guniesionym wezgłowę uniesioną w łóżkuowiem (lepszy drenaż); leki przeciwbólowe i krople/sprayaerozole do nosa są zalecane przy objawach trwających krócej niż tydzień.
  • W większości przypadków nie jest konieczne dalsze leczenie.
  • NawetZalecenie zaleceniezwiększonego duspożegoycia nawodniania rpłynównieżw nie mająma wpływu na chorobę.9

Zapobieganie

  • Pacjenci ze zwiększoną skłonnością do zapalenia zatok mogą stosować krople/sprayaerozole do nosa we wczesnym stadium, gdy sąpojawia się pierwsze objawy przeziębienibienia.

Przebieg, powikłania i rokowanie

Przebieg

  • Nawet w przypadku objawów trwających dłużej niż 710 dni (podejrzenie bakteryjnego zapalenia zatok), u 80% pacjentów dochodzi doświadcza wyleczeniasamowyleczenia lub poprawy po 14 dniach leczeniastosowania placebo.6

Powikłania

  • Dzieci są bardziej narażone na rozprzestrzenianieszerzenie się infekcji.
  • Zapalenie tkanki łącznej oczodołu
  • Tworzenie się ropnia
  • Ropień nadtwardówkowy
  • Ropień mózgu
  • Zakrzepica zatoki jamistej
  • Ropniak
  • Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych
  • Zapalenie kości czaszki
  • Śluzowiaki

Rokowanie

  • Ostre zapalenie błony śluzowej nosa i zatok ma dobre rokowanie z dużym prawdopodobieństwem samoistnego wyleczenia.
    • W niektórych przypadkach dochodzi do bakteryjnego zapalenia błony śluzowej nosa.
  • Czynniki predysponujące takie jak alergiealergiczny nieżyt nosa, polipy czy anomalie anatomiczne zwiększają ryzyko nawracających infekcji.

Informacje dla pacjentów

Informacje dla pacjentów w Deximed

Ilustracje

Zatoki, zatoka szczękowa/zatoka czołowa
Zatoki, zatoka szczękowa/zatoka czołowa
Nebenhöhlen, Sinus maxillaris/frontalis
Nos z małżowinami nosowymi i zatokami
Nos z małżowinami nosowymi i zatokami

Źródła

Piśmiennictwo

  1. Aring AM, Chan MM. Current Concepts in Adult Acute Rhinosinusitis. Am Fam Physician. 2016 pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  2. Thomas M, Yawn BP, Price D, et al. EPOS Primary Care Guidelines: European Position Paper on the Primary Care Diagnosis and Management of Rhinosinusitis and Nasal Polyps 2007 - a summary. Prim Care Respir J 2008; 17: 79-89. PubMed
  3. Rosenfeld RM, Andes D, Bhattacharyya N, et al. Clinical practice guideline: adult sinusitis. Otolaryngol Head Neck Surg 2007; 137(3 suppl): S1-S31. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  4. Fokkens WJ, Lund VJ, Hopkins C, European Position Paper on Rhinosinusitis and Nasal Polyps 2020. Rhinology. 2020 Feb 20 pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  5. Lemiengre MB, van Driel ML, Merenstein D, Antibiotics for acute hinosinusitis in adults. Cochrane Database of Systematic Reviews 2018;9:CD006089. www.cochranelibrary.com
  6. Ahovuo-Saloranta A, Rautakorpi UM, Borisenko OV, et al. Antibiotics for acute maxillary sinusitis in adults. Cochrane Database Syst Rev. 2014 Feb 11;2:CD000243. doi: 10.1002/14651858.CD000243.pub3. www.ncbi.nlm.nih.gov
  7. Zalmanovici Trestioreanu A, Yaphe J. Intranasal steroids for acute sinusitis. Cochrane Database of Systematic Reviews 2013, Issue 12. Art. No.: CD005149. DOI: 10.1002/14651858.CD005149.pub4 DOI
  8. Venekamp RP, Thompson MJ, Hayward G, et al. Systemic corticosteroids for acute sinusitis. Cochrane Database Syst Rev. 2014 Mar 25;3:CD008115. doi: 10.1002/14651858.CD008115.pub3 DOI
  9. Guppy MP, Mickan SM, Del Mar CB, (2011) Advising patients to increase fluid intake for treating acute respiratory infections. Cochrane Database Syst Rev www.cochrane.org

Autorzy

  • Grzegorz Margas, Dr n. med., specjalista medycyny rodzinnej, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku (recenzent)
  • Sławomir Chlabicz, Prof. dr hab. n. med., specjalista medycyny rodzinnej, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku (redaktor)
  • Monika Lenz, lekarz rodzinny, Neustadt am Rübenberge
  • Marlies Karsch-Völk, dr n. med., specjalistka ds. medycyny ogólnej, Monachium
J01; J010; J011; J012; J013; J014; J018; J019; J32
zapalenie zatok; zatoki przynosowe; zatkany nos; wydzielina z nosa; zapalenie zatok przynosowych; zapalenie błony śluzowej nosa; zatoka czołowa; zatoka szczękowa; NLPZ; błona śluzowa nosa; moraxellaMoraxella catarrhalis; obrzęk błony śluzowej; zatory w wydzielaniu
Ostre zapalenie zatok przynosowych
document-disease document-nav document-tools document-theme
Definicja: Ostre zapalenie błony śluzowej nosa i zatok przynosowych z tworzeniem lub bez tworzenia ropywydzieliny ropnej. Zwykle poprzedza je przeziębienie i zatkanyniedrożność nosnosa. Zakażenie wirusowe lub bakteryjne.
Medibas Polska (staging)
Ostre zapalenie zatok przynosowych
/link/6e4421b14dc84268b95677be946a30e2.aspx
/link/6e4421b14dc84268b95677be946a30e2.aspx
ostre-zapalenie-zatok-przynosowych
SiteDisease
Ostre zapalenie zatok przynosowych
K.Reinhardt@gesinform.de
Kmail#stina.Reinhardt@gesinformbaranowska@gmail.decom
pl
pl
pl