Przewlekłe zapalenie zatok

Streszczenie

• Definicja: Zapalenie zatok trwające dłużej niż 3 miesiące, z tworzeniem polipów albolub bez nich.
• Epidemiologia: Częstość występowania do 105-12% populacji ogólnej.
• Objawy: Zatkany nos, katar (przedni lub tylny), uczucie ucisku, ból głowy, ból twarzy i upośledzenie zmysłu węchu.
• WynikiBadanie fizykalne: OgraniczoneUtrudnione oddychanie przez nos, obrzęk błony śluzowej, polipy, upośledzonapogorszenie jakośćci życia, utrata sprawności.
• Diagnostyka: DiagnostykaOcena kliniczna, rinoskopia, endoskopia nosa, TK, w razie potrzeby diagnostyka alergologiczna.
• TerapiaLeczenie: TerapiaLeczenie miejscowamiejscowe roztworami soli fizjologicznej, kortykosteroidamiglikokortykosteroidami, antybiotykami, w razie potrzeby leczenie chirurgiczne.

Informacje ogólne

Definicja

• Zapaleniu zatok w większości przypadków towarzyszy zapalenie błony śluzowej nosa., Dlategodlatego też często określa się jąje mianem zapalenia błony śluzowej nosa i zatok.
• Zapalenie zatok przynosowych klasyfikuje się w zależności od czasu jego trwania:
• ostre zapalenie błony śluzowej nosa i zatok trwające krócej niż 12 tygodni
• nawracające ostre zapalenie błony śluzowej nosa i zatok z co najmniej 4 epizodami ostrego zapalenia błony śluzowej nosa i zatok w okresie 12 miesięcy (liczone od pierwszego epizodu) z całkowitą regresją objawów wmiędzy tym czasieepizodami
• Przewlekprzewlekłe zapalenie błony śluzowej nosa i zatok z utrzymującymi się objawami powyżej 12 tygodni, z polipami nosa lub bez nich . 

Epidemiologia

• Częstość występowania przewlekłego zapalenia błony śluzowej nosa i zatok w Europie wynosi okołood 105,5% do 28% populacji ogólnej, przy czym z polipami około 4%.^1-2
• Częstość występowania wzrasta z wiekiem, częściej chorują kobiety.

Etiologia i patogeneza

• Nawracające ostre zapalenie zatok z niedrożnością drenażu  może prowadzić do trwałych zmian w błonie śluzowej (metaplazja nabłonka, włóknienie podśluzówkowe) i przewlekłego zapalenia błony śluzowej nosa i zatok.
• Ponadto jakoJako powikłania mogą wystąpić superinfekcjenadkażenia bakteryjne (ostre zaostrzone przewlekłebakteryjne zapalenie błony śluzowej nosa i zatok).¹
• Grzyby mogą być również przyczynPrzyczyną przewlekłego zapalenia błony śluzowej nosa i zatok mogą być również grzyby, zwłaszcza w przypadku niedoborów odporności oraz stwierdzonej alergii na grzyby.²
• W przewlekłym zapaleniu błony śluzowej nosa i zatok z polipami (zwanym również polipowatością nosa), w jamie nosowej i/lub zatokach przynosowych stwierdza się tkankę polipoidalno-hiperplastyczną.
• Z powodu utrzymującego się stanu zapalnego zaburzona zostaje równowaga pomiędzy limfocytami T pomocniczymi.
• Szczególnie endotyp T2 odgrywa ważną rolę.
• W ok. 2025% przypadków przewlekłego zapalenia błony śluzowej nosa istnieje współistniejąca występuje astma, dotyczy to zwłaszcza przypadków z polipami.^2-3
• Czasami występuje również nadwrażliwość na kwas acetylosalicylowy lub NLPZ (NERD: zaostrzona przez NLPZ choroba układu oddechowego, zespół nietolerancji leków przeciwbólowych).

Czynniki predysponujące

• Astma
• POChP
• Alergie
• Polipy śluzówkowe
• RozproszonaCzynne hipertrofiai błony śluzowej
• Biernebierne palenie⁴
• Hipogammaglobulinemia
• Refluks żołądkowo-przełykowy
• Zanieczyszczenie powietrza
• Narażenie zawodowe
• Skrzywiona przegroda (uważana za rzadką przyczynę)

ICD-10

• J32 przewlekPrzewlekłe zapalenie zatok
• J32.0 przewlekPrzewlekłe zapalenie zatok szczękowych
• J32.1 przewlekPrzewlekłe zapalenie zatok czołowych
• J32.2 przewlekPrzewlekłe etmoidalne zapalenie zatokkomórek sitowych
• J32.3 przewlekPrzewlekłe zapalenie zatok klinowych
• J32.4 przewlekPrzewlekłe ogólne zapalenie wszystkich zatok przynosowych
• J32.8 inneInne przewlekłe zapalenie zatok
• J32.9 przewlekPrzewlekłe zapalenie zatok, nieokreślone
• J33 Polip nosa
• J33.1 zwyrodnienieZwyrodnienie polipowate zatok
• J33.8 inneInne polipy zatok przynosowych
• J33.9 nieokre Nieokreślony polip nosa

Diagnostyka

Kryteria diagnostyczne

• Istnieją cztery główne objawy przewlekłego zapalenia błony śluzowej nosa i zatok:
1. przedniakatar iprzedni/lub tylna część wydzieliny śluzowo-ropnejtylny
2. zatkany nos
3. ból twarzy, uczucie ucisku
4. osłabiony zmysł węchu
• Kryterium rozpoznania przewlekłego zapalenia zatok przynosowych (PZZP) jest wystąpienie przynajmniej 2 z powyższych objawów, z których jednym powinna być niedrożność nosa lub katar (przedni lub tylny).

Diagnostyka różnicowa

• Migrena
• nawracająca migrena z bólem zlokalizowanym nad zatokami⁵
• Ostre zapalenie zatok
• Alergiczny nieżyt nosa
• Niealergiczny nieżyt nosa
• Anosmia
• Płynotok (u chorych po urazie głowy)
• Ciało obce w górnych drogach oddechowych
• Skrzywienie przegrody nosa

Wywiad lekarski

• Wcześniejsze schorzenia, np. alergiczny nieżyt nosa, wcześniejsze operacjezabiegi chirurgiczne w okolicy nosa lub zatok przynosowych
• przyjmowanieChoroby lekprzewlekłe (szczegówlnie ina nietolerancjetle alergicznym), alergie, przyjmowane leki
• ŚrodkiW przeszłości leczenie stomatologiczne lub zabiegi chirurgii stomatologicznej i szczękowejkowo-twarzowej
• Wcześniejsze próby terapiileczenia i ich skuteczność
• Objawami towarzyszącymi mogą być:
• tworzenie śluzowo-ropnej wydzieliny (białej do jasnożółtej) w przedniej lub tylnej części nosa (rzadko lepka, żółto-zielona wydzielina)
• zatkany nos
• utrudnienie oddychania przez nos
• ból głowy lub ból uciskowy w obrębie twarzy nad zatoką czołową lub szczękową
• upośledzony zmysł węchu lub smaku
• ból zęba
• nasilenie bólu przy pochylaniu się do przodu
• zaburzenia snu
• chrapanie
• ZwykleGorączka zwykle nie ma gorączkiwystępuje, ale temperatura ciała może być lekko podwyższona.
• Nadkażenie bakteryjne należy rozważyć w przypadku wysokiej gorączki, dwuetapowego przebiegu choroby i, nowego silnego bólu oraz objawów jednostronnych.²
• Obniżenie jakości życia

Badanie przedmiotowe

• Ogólne wrażenie kliniczne
• Ból uciskowy nad zatokami
• EndoskopiaRinoskopia nosaprzednia⁶

Badania uzupełniające 

• Badania laboratoryjne
• parametryParametry zapalnestanu zapalnego takie jak CRP i OB mają wartość jedynie w ostrym zaostrzonymbakteryjnym zapaleniu błony śluzowej nosa.
• ewentualnie wyjaśnieniediagnostyka chorób ogólnoustrojowych
• Badanie USG
• Badanie ultrasonograficzne może wykazać poziomy wydzieliny, ale jest to skuteczne tylko w zatokach szczękowych i czołowych.
• Endoskopia nosa
• PrześwietlenieZdjęcie rentgenowskie
• Konwencjonalne zdjęcia rentgenowskie zatok przynosowych mają jedynieaktualnie ograniczone znaczenie.
• TK (niska dawka) i stożkowa tomografia komputerowa (Cone Beam Computed Tomography, - CBCT)
• Zapewniają najlepszą wizualizację zatok przynosowych.
• CBCT ma gorszą rozdzielczość tkanek miękkich i możliwe artefakty ze względu na długi czas akwizycji.
• RM
• MRIRezonans magnetyczny stosuje się w przypadku powikłań wewnątrzczaszkowych lub guzów w zatokach przynosowych.

Wykluczenie chorób podstawowych

• Badanie alergologiczne z oznaczeniem przeciwciał typu IgE, testy skórne i próby prowokacji
• przy podejrzeniu genezyprzyczyny alergologicznej⁷
• mukowiscydozaMukowiscydoza
• testy potowe i molekularne genetyczne metody przesiewowe
•  W przypadku niedoborów odporności
• badania laboratoryjne: immunoglobuliny typu IgA i IgG, defekty komórkowe na poziomie komórek B, komórek T, neutrofili/monocytów i/lub niedobory układu dopełniacza.
• Sarkoidoza
• oznaczanie konwertazy angiotestynyangiotensyny
• HIV
• test serologiczny na obecność HIV
• Ziarniniakowatość z zapaleniem naczyń
• oznaczanie przeciwciał
• Zespół nieruchomych rzęsek
• metody wykrywania klirensu śluzówkowego, aktywności rzęsek

Wskazania do skierowania do specjalisty 

• Pilne skierowanie powinno być wystawione w przypadku:
• ciężkiego obrazu klinicznego
• immunosupresji
• objawów w okolicy oczu (obrzęk tkanek oczodołu, zaczerwienienie, ból, zmniejszenie ruchomości oczu).
• objawów neurologicznych, takietakich jak senność, zaburzenia widzenia, podwójne widzenie, zapalenie opon mózgowych, oftalmoplegia
• obrzęku okolicy czoła
• podejrzenia sepsy
• podejrzenia nowotworu złośliwego lub zakażenia grzybiczego
• W przypadku podejrzenia odontogennego zapalenia zatok należy wykonaskierować badaniepacjenta stomatologicznedo stomatologa lub chirurgicznechirurga szczękikowo-twarzowego.
• Należy skonsultować się z lekarzem laryngologiem w następujących przypadkach:
• niepowodzenianiepowodzenie terapii
• więcej niż 3 nawroty w ciągu roku
• wskazania do operacji

Lista kontrolna dotycząca skierowania

Zapalenie zatok lub zapalenie błony śluzowej nosa i zatok, przewlekłe

• Cel skierowania
• Diagnostyka? TerapiaLeczenie? Inne?
• Wywiad lekarski
• Od jak dawna występuje choroba? Ostra czy stopniowa? Rozwój? Obie strony?
• wydzielinaWydzielina śluzowo-ropna? zatkanyZatkany nos? Ból twarzy? osOsłabiony zmysł węchu?
• inneInne istotne choroby?, np. astma, katar sienny?
• prPróba leczenia, efekt?
• przyjmowaniePrzyjmowanie leków regularnie czy doraźnie?
• konsekwencjeKonsekwencje choroby?
• Badanie przedmiotowe
• widoczneWidoczne polipy nosa?
• Badania uzupełniające
• TK nosa i zatok przynosowych

TerapiaLeczenie

Cele terapiileczenia

• Zmniejszenie objawów
• Poprawa jakości życia
• W razie potrzeby wyleczenie zakażenia
• W razie potrzeby eliminacja problemów z drenażem

Ogólne informacje o terapii leczeniu

• LeczenieTerapia przewlekłego zapalenia błony śluzowej nosa i zatok obejmuje leczenie miejscowe, leki systemowe, w razie potrzeby terapięleczenie choroby podstawowej i ewentualnie działania chirurgiczne w przypadku niepowodzenia terapii zachowawczej lub poważnych zmian anatomicznych.⁸
• Wyróżnia się trzy poziomy leczenia⁹:

1. 1. samoleczenie, e-zdrowie, wsparcie farmaceuty
   2. lekarz Podstawowej Opieki Zdrowotnej
   3. specjalista otolaryngolog

Zalecenia dla pacjentów

• Ograniczenie   lub zaprzestanie palenia . 
• Krople do nosa z NaCl/płukanie nosa (patrz poniżej)

Farmakoterapia

TerapiaLeczenie objawowaobjawowe

• W przypadku utrzymywania się objawów, mogąmożna byzalecić zalecane krople do nosa z NaCl lub irygacjairygację roztworem soli fizjologicznej.^910-1011
• Codzienna miejscowa terapia hipertonicznym roztworem soli fizjologicznej prowadzi do poprawy jakości życia, zmniejszenia objawów i zużyciastosowania innych leków.

GlikokortykoidyGlikokortykosteroidy

• Miejscowe kortykosteroidyglikokortykosteroidy w postaci aerozolu do nosa
• Mogą być skuteczne w wyraźnym i opornym obrzęku błony śluzowej, możemogą zmniejszyć rozmiar polipów nosa i kontrolować stan zapalny błony śluzowej nosa.
• np. fluoranfuroinian mometazonu 100-200 mcg 1-2 xrazy dzienniena 100 mcgdobę do nosnosa, do 6 tygodni
• sterydyGlikokortykosteroidy doustne
• WMożna stosować krótkoterminowo w ciężkich przypadkach można również krótkoterminowo stosować kortykosteroidy systemowe.
• NaNp. przykład prednizolon początkowo 5-60 mg/d na dobę, następnie stopniowo należy zmniejszać przez 7–21 dni.

Antybiotyki

• Krótkotrwała antybiotykoterapia   może być wskazana w przypadku ostregozaostrzenia zaostrzeniaprocesu przewlekłego i podejrzenia bakteryjnego zapalenia zatok przynosowych:
• z ciężkimi objawami
• z gorączką > powyżej 38,3°C
• z nasileniem objawów w przebiegu choroby
• z możliwymi powikłaniami
• u pacjentów z przewlekłą zapalną chorobą płuc
• u pacjentów z niedoborem odporności lub w stanie immunosupresji
• z ciężką chorobą podstawową, szczególnymi czynnikami ryzyka
• Zob. także artykuł Ostre zapalenie błony śluzowej nosa i zatok.
• WAntybiotykiem przypadkuz ostregowyboru zapaleniajest nosaamoksycylina.¹²
  • Należy stosować w odpowiedniej skutecznej dawce: 1,5-2,0 g co 12 godzin.
  • brak poprawy po 48 godzinach antybiotykoterapii pierwszego wyboru:
    • wskazanie do konsultacji specjalistycznej i zatokzmian bez polipów nosazakresie należyzastosowanej rozważyćterapii
  • w przedłużoneleczeniu stosowanie klarytromycynyskorygowanym, w przypadku niepowodzenianieskuteczności standardowejleczenia terapii.
  pierwszego wyboru:
  • 500zastosowanie mg/damoksycyliny przezz 2kwasem tygodnie, następnie 250 mg/d przez 6 tygodniklawulanowym
  • W przypadku chronicznego zapalenia nosa i zatok z polipami nosa można rozważyć przedłużoną terapię doksycykliną w przypadku nawracającychuczulenia polipów.
  na penicyliny:
  • cefuroksym aksetylu przez 310 tygodnie, w dniu 1. 200 mg, następnie 100 mg/ddni
  • w przypadku uczulenia na wszystkie antybiotyki beta-laktamowe:
    • klarytromycyna lub azytromycyna, ewentualnie lewofloksacyna lub moksifloksacyna do 10 dni

• Podstawowym przesłaniem EPOS 2020 jest unikanie antybiotyków, kiedy nie ma wskazań do ich stosowania.¹³
  • Ostre bakteryjne zapalenie zatok jest zbyt często diagnozowane, z jednoczesnym nadużywaniem zarówno metod diagnostycznych, jak i antybiotyków.¹²
• Długotrwała antybiotykoterapia, której celem jest immunomodulacja, nie ma aktualnie udowodnionego działania w przewlekłych procesach zapalnych zatok.²

BiologikaLeczenie biologiczne

• Wybrane leki biologiczne mogą być stosowane w pojedynczych przypadkachpolip przewlekłego zapalenia zatok przynosowych u pacjentów, jeśliu których zawiodą ustaloneinne formymetody terapiileczenia.
• Pomocna może być tu klasyfikacja zapalenia na różne endotypy. (różne wzorce zapalne komórek limfocytów T pomocniczych, lekiLeczenie biologiczne atakujstosuje się przy stwierdzeniu zapalenia typu 2 (eozynofilowego), przebiegającego z reakcją wzapalną róTh-2 zależnych miejscach)ną.¹¹⁹
• Omalizumab powoduje znaczne zmniejszenie obciążenia polipami nosa poprzez redukcję wolnych, krążących IgE i jest zatwierdzony jako dodatek do kortykosteroidglikokortykosteroidów donosowych w przypadku chronicznegoprzewlekłego zapalenia nosa i zatok z polipami nosa.
• dawkowanie: 75-600 mg wstrzyknięte podskórnie co 2-4 tygodnie, w zależności od masy ciała i stężenia IgE. w surowicy
• Leczenie powinno być rozpoczęte tylko przez lekarzy doświadczonych w diagnozowaniu i leczeniu przewlekłego zapalenia błony śluzowej nosa i zatok.
• Przeciwwskazaniem jest alergia lub nadwrażliwość na preparat, hipereozynofilia, choroba posurowicza w wywiadzie, choroby pasożytnicze, wiek pacjenta <6. roku życia.
• W Polsce lek jest refundowany w ramach programu lekowego w ciężkiej IgE-zależnej astmie alergicznej oraz ciężkiej astmie eozynofilowej u chorych >6. roku życia, a także w przewlekłej pokrzywce spontanicznej u osób >12. roku życia.¹⁴
• Trwająinne dalszeleki badaniabiologiczne: nad lekami biologicznymidupilumab, zreslizumab, których część wykazuje obiecujące wyniki.mepolizumab²

Leki rozkurczające błonę śluzową

• Tylko w epizodach ostrego zapalenia zatok
• Leki te nieNie mają pozytywnego wpływu na przebieg przewlekłego zapalenia zatok, a ryzyko szkodliwego stosowania jest wysokie (leczniczypolekowy katar).

Leczenie alergii

• Jeśli istnieje potwierdzenie współistniejącej dowody na alergięalergii, mogą być wskazane leki przeciwhistaminowe.

Inne terapiemetody leczenia

• SkutecznoFitoterapia wykazuje wysoką skuteczność akupunktury,w fitoterapiiostrym i homeopatiipowirusowym niezapaleniu zostałazatok.
  • brak wystarczającocych zbadana; zabiegi te mogą być pomocnedanych w indywidualnychprzewlekłym przypadkach.zapaleniu zatok

  Adaptacyjne

• Nie wyłączanie
  zaleca się stosowania akupunktury.
  • W przewlekłym zapaleniu nosa i zatok z polipami nosa i reakcją nadwrażliwości na kwas acetylosalicylowy lub na inne leki przeciwzapalne, tolerancję na leki przeciwbólowe można osiągnąć przez wielokrotnecodzienne i systematyczne stosowanie kwasu acetylosalicylowego, którerą utrzymujeuzyskuje się za pomocą (zwykle doustnej) dawki podtrzymującej kwaskwasu acetylosalicylowyacetylosalicylowego, wynoszącej 100–300 mg na dobę.
  • Indywidualne próby pominięcia mogą zakończyć się sukcesem w indywidualnych przypadkach.

  Leczenie chirurgiczne

  • Wskazania do leczenia chirurgicznego
  • funkcjonalna poprawa oddychania przez nos
  • powikłania wewnątrzczaszkowe lub wewnątrzoczodołowe
  • usunięcie polipów , jeśli leczenie zachowawcze nie jest skuteczne.
  • Wyraźne zmiany anatomiczne, które prowadzą do upośledzenia oddychania przez nos, takie jak skrzywienie przegrody nosowej, deformacje nosa czy zmiany małżowin nosowych.
  • Jeśli wskazanie jestPrzy właściweciwej kwalifikacji pacjenta, efekt operacjizabiegu chirurgicznego jest zazwyczaj dobry.

  Przebieg, powikłania i rokowanie

  Przebieg

  • Choroba jest przewlekła i często ma przewlekły przebieg.

  Powikłania

  • Zapalenie tkanki łącznej oczodołu
  • Tworzenie się ropnia
  • Ropień nadtwardówkowy
  • Ropień mózgu
  • Zakrzepica zatoki jamistej
  • Ropniak
  • zapalenieZapalenie opon mózgowo-rdzeniowych
  • Zapalenie kości czaszki
  • Śluzowiaki

  Rokowanie

  • Jeśli uda się znaleźć przyczynę choroby i wdrożyć leczenie przyczynowe, rokowanie jest dobre.
  • Odpowiednie, konsekwentne leczenie łagodzi objawy i poprawia jakość życia.

  Informacje dla pacjentów

  Informacje dla pacjentów w Deximed

  • Przewlekłe zapalenie zatok przynosowych (zapalenie zatok)

  Ilustracje

  

  Zatoki przynosowe: 1. zatoka czołowa, 2. komórki etmoidalnesitowe, 3. zatoka klinowa, 4. zatoka szczękowa (Źródło: Wikipedia Commons)
  

  Zablokowana zatoka szczękowa i zatoka czołowa, zapalenie zatok, TK
  

  Zapalenie zatok i polipy nosa (3)

  Źródła

  Wytyczne

  • Fokkens WJ, Lund VJ, Hopkins C, et al., polskie opracowanie: Brożek-Mądry E, Krzeski A. Europejskie wytyczne na temat zapalenia zatok przynosowych i polipów nosa 2020 - EPOS 2020. Magazyn Otorynolaryngologiczny 2020; Nr 75-56: 79-126 (dostęp 7.12.2023) epos2020.com

  Piśmiennictwo

  1. Akdis CA, Bachert C, Cingi C, et al. Endotypes and phenotypes of chronic rhinosinusitis: A PRACTALL document of the European Academy of Allergy and Clinical Immunology and the American Academy of Allergy, Asthma & Immunology. The Journal of allergy and clinical immunology. 2013;131(6):1479-1490. doi:10.1016/j.jaci.2013.02.036. www.ncbi.nlm.nih.gov
  2. Fokkens WJ, Lund VJ, Hopkins C, et al. European Position Paper on Rhinosinusitis and Nasal Polyps 2020. Rhinology. 2020 Feb 20;58(Suppl S29):1-464. doi: 10.4193/Rhin20.600. PMID: 32077450. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  3. Jani AL, Hamilos DL. Current thinking on the relationship between rhinosinusitis and asthma. J Asthma 2005; 42: 1. PubMed
  4. Tammemagi CM, Davis RM, S Benninger M, Holm AL, Krajenta R. Secondhand smoke as a potential cause of chronic rhinosinusitis: a case-control study. Arch Otolaryngol Head Neck Surg 2010; 136: 327-34. PubMed
  5. Schreiber CP, Hutchinson S, Webster CJ, Ames M, Richardson MS, Powers C. Prevalence of migraine in patients with a history of self-reported or physician-diagnosed "sinus" headache. Arch Intern Med 2004; 164: 1769-72. PubMed
  6. Wuister AM, Goto NA, Oostveen EJ, et al. Nasal endoscopy is recommended for diagnosing adults with chronic rhinosinusitis. Otolaryngol Head Neck Surg. 2014;150(3):359-64. doi: 10.1177/0194599813514510. DOI
  7. Rosenfeld RM, Piccirillo JF, Chandrasekhar SS. Clinical practice guideline (update): adult sinusitis. Otolaryngol Head Neck Surg. 2015 Apr;152(2 Suppl):S1-S39. www.ncbi.nlm.nih.gov
  8. Rudmik L, Soler ZM. Medical therapies for adult chronic sinusitis. A systematic review. JAMA 2015; 314: 926-39. doi:10.1001/jama.2015.7544 www.ncbi.nlm.nih.gov
  9. Husain Q, Sedaghat AR. Understanding and clinical relevance of chronic rhinosinusitis endotypes. Clin Otolaryngol. 2019 Nov;44(6):887-897. doi: 10.1111/coa.13455. Epub 2019 Oct 22. PMID: 31580530. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  10. Rabago D, Zgierska A. Saline nasal irrigation for upper respiratory conditions. Am Fam Physician 2009; 80: 1117-9. www.ncbi.nlm.nih.gov
  11. Harvey R, Hannan SA, Badia L, Scadding G. Nasal saline irrigations for the symptoms of chronic rhinosinusitis. Cochrane Database of Systematic Reviews 2007, Issue 3. Art. No.: CD006394. DOI: 10.1002/14651858.CD006394.pub2. DOI
  12. HusainArcimowicz QM. Ostre zapalenie zatok przynosowych w codziennej praktyce. Otolaryngol Pol 2021; 75 (4): 40-50. (dostęp 7.12.2023) otolaryngologypl.com
  13. Fokkens WJ, SedaghatLund ARVJ, Hopkins C, et al., polskie opracowanie: Brożek-Mądry E, Krzeski A. UnderstandingEuropejskie andwytyczne clinicalna relevancetemat ofzapalenia chroniczatok rhinosinusitisprzynosowych endotypesi polipów nosa 2020 - EPOS 2020. ClinMagazyn OtolaryngolOtorynolaryngologiczny 2020; Nr 75-56: 79-126 (dostęp 7.12.2023) epos2020.com
  14. Czerwaty K, Dżaman K, Miechowski W. 2019et Noval. Leczenie biologiczne przewlekłego zapalenia zatok – aktualny stan wiedzy. Pol Otorhino Rev 2022;44 11 (62):887 22-89728. doi:(dostęp 107.1111/coa12.13455. Epub 2019 Oct 22. PMID: 31580530.2023) pubmedotorhinolaryngologypl.ncbi.nlm.nih.govcom

  Autorzy

  • Katarzyna Milewska, lekarz, Wojewodzki Szpital Zespolony im. J. Śniadeckiego w Białymstoku (recenzent)
  • Sławomir Chlabicz, Prof. dr hab. n. med., specjalista medycyny rodzinnej, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku (redaktor)
  • Monika Lenz, lekarz rodzinny, Neustadt am Rübenberge

J32; J320; J321; J322; J323; J324; J328; J329; J33; J331; J338; J339 nieokreślony

zapalenie zatok; zapalenie błony śluzowej nosa i zatok; polipy; NERD; zapalenie zatok; zapalenie zatok przynosowych; zatoki przynosowe; zatkany nos; zapalenie błony śluzowej nosa; błony śluzowe nosa

Przewlekłe zapalenie zatok

document-disease document-nav document-tools document-theme

Definicja: Zapalenie zatok trwające dłużej niż 3 miesiące, z tworzeniem polipów albolub bez nich. Epidemiologia: Częstość występowania do 105-12% populacji ogólnej. Objawy:Zatkany nos, uczucie ucisku, ból głowy, ból twarzy i upośledzenie zmysłu węchu.

Medibas Polska (staging)

Przewlekłe zapalenie zatok

/link/04de7cede4d448afaec0a99270cea4bd.aspx

/link/04de7cede4d448afaec0a99270cea4bd.aspx

przewlekle-zapalenie-zatok

SiteDisease

Przewlekłe zapalenie zatok

K.Reinhardt@gesinform.de

Klive.Reinhardt@gesinformcom#dr.dedabrowska@wp.pl

pl

pl

pl