Compare with  
Legend:
inserted text deleted text

Przewlekła niewydolność serca

Streszczenie

  • Definicja: Stan, w  którym serce nie jest zdolne dostarczyć organizmowi wystarczającej ilości krwi ani  tlenu, aby zapewnić stabilny metabolizm podczas wysiłku lub w  spoczynku.
  • Epidemiologia: Ogólna chorobowość ok.około 4%, silna zależność od wieku.
  • Objawy: Zmniejszona wydolność fizyczna, duszność (wysiłkowa), obrzęki.
  • Badanie fizykalne: Cechy zastoju w płucach, obrzęki nóg, poszerzenie żył szyjnych.
  • Diagnostyka: Badania laboratoryjne (NTproBNP lub BNP), echokardiografia. Echokardiograficzny podział na niewydolność serca z  obniżoną (HFrEF), pośredniłagodnie obniżoną (HFmEFHFmrEF) i  zachowaną (HFpEF) frakcją wyrzutową.
  • TerapiaLeczenie: Leczenie chorób podstawowych. Farmakoterapia HFrEF/HFmEF: PodstawowaPodstawowe terapialeczenie inhibitoramiobejmuje jednoczasowe zastosowanie poczwórnej terapii obejmującej: inhibitory ACE (lub antagonistamiantagonistów receptora angiotensyny - "sartanami"tzw. sartanów lub bardziej rekomendowany sakubitryl/walsartan - ARNI), beta-blokeramiblokery, ewentualnie antagonistamiantagonistów receptora mineralokortykoidowego. Opcje uzupełniające w przypadku utrzymywania się objawów to sakubitril/walsartan (jako zamiennik inhibitorów ACEMRA) oraz inhibitory SGLT-2 (flozyny). Obecnie rekomenduje się włączanie wszystkich czterech wymienionych leków jednocześnie, w dawkach uzależnionych od wartości tętna, ciśnienia skurczowego oraz innych parametrów klinicznych. Farmakoterapia HFmrEF: inhibitory SGLT-2 jako podstawa leczenia oraz pozostałe leki jak w przypadku poprzedniej grupy, ale z niższym stopniem rekomendacji. Farmakoterapia HFpEF: inhibitory SGLT2SGLT-2 to pierwsza terapia skutecznie poprawiająca rokowanie, skuteczne leczenie etiologii, chorób współistniejących zarówno sercowo-naczyniowych (CV), jak i innych niż CV. Diuretyki do objawowego leczenia zatrzymaniaobecności płynówzastoju we wszystkich typach niewydolności serca. CRT i/lub ICD w  określonych grupach jako terapie interwencyjne.

Informacje ogólne

Definicja1

  • Przewlekłą niewydolność serca można zdefiniować klinicznie lub  patofizjologicznie.

Definicja kliniczna  

  • Występowanie typowych objawów (np. duszności, zmniejszenia wydolności i/lub zatrzymania płynów lub ich redystrybucji) na tle zaburzeń czynnościowych serca

Definicja patofizjologiczna

  • Serce nie jest zdolne dostarczyć organizmowi wystarczającej ilości krwi ani  tlenu, aby zapewnić stabilny metabolizm podczas wysiłku lub w  spoczynku.

Klasyfikacje

  • Przewlekłą niewydolność serca można klasyfikować według różnych kryteriów.

Klasyfikacja kliniczna (NYHA)

  • Podział kliniczny na różne stopnie zaawansowania umożliwia oszacowanie rokowania, a  także ma znaczenie przy wyborze odpowiedniego leczenia dla danego stadium.
  • Najczęściej stosowaną klasyfikacją jest klasyfikacja New York Heart Association (NYHA).
  • I. stopień w  skali NYHA
    • dysfunkcja serca bez ograniczeń w  aktywności fizycznej
    • Zwykła aktywność fizyczna nie powoduje dolegliwości.
  • II. stopniastopień w  skali NYHA
    • niewielkie ograniczenie wydolności
    • bez dolegliwości w  spoczynku i  przy niewielkim wysiłku
    • Większy wysiłek (np. chodzenie pod górę lub wchodzenie po schodach) powoduje duszność, wyczerpanie, arytmię lub dławicę piersiową.
  • III. stopniastopień w  skali NYHA
    • znaczne ograniczenie wydolności fizycznej
    • bez dolegliwości w  spoczynku
    • Niewielki wysiłek fizyczny (np. chodzenie po równym terenie) powoduje duszność, wyczerpanie, arytmię lub dławicę piersiową.
  • IV stopniastopień w  skali NYHA
    • dolegliwości podczas każdego rodzaju aktywności fizycznej i  w  spoczynku
    • pacjent leżący

Klasyfikacja według frakcji wyrzutowej lewej komory serca

  • Klasyfikacja ta ma znaczenie głównie przy wyborze terapii.
  • Klasyczna farmakoterapia w  niewydolności serca dotyczy pacjentów z  obniżoną frakcją wyrzutową (EF), natomiast do niedawna nie była dostępna żadna farmakoterapia wpływającejca na rokowanie dlau pacjentów z  zachowaną EF.
  • W  przeszłości rozróżniano jedynie niewydolność serca z  frakcją wyrzutową (EF - Ejection Fraction) obniżoną (HFrEF - Heart Failure with reduced Ejection Fraction) i  zachowaną EF,(HFpEF - Heart Failure with preserved Ejection Fraction); ostatnio wyodrębniono trzecią grupę z pośredni łagodnie obniżoną EF (HFmrEF - Heart Failure with mildly reduced Ejection Fraction) oraz dodatkowo z poprawą EF (HFimpEF - Heart Failure with improved Ejection Fraction ).
  • Wybrane cechy wyróżniające populację pacjentów z  zachowaną EF:
  • Niewydolność serca z  obniżoną („reduced”) frakcją wyrzutową (HFrEF)
    • LVEF <40%>≤40%
  • Niewydolność serca z pośrednią, nieznacznie („mild”) łagodnie obniżoną frakcją wyrzutową (HFmEF)
    • LVEF 4041–49%
    • dalsze kryteria potwierdzające rozpoznanie: 
      • podwyższony poziom peptydów natriuretycznych (BNP >>35  pg/ml i/lub NT-proBNP >>125  pg/ml)
      • zobiektywizowane echokardiograficznie zaburzenia strukturalne lub czynnościowe lewej komory serca
  • Niewydolność serca z zachowaną frakcją wyrzutową (HFpEF)
    • LVEF ≥50%
    • podwyższony poziom peptydów natriuretycznych (BNP >35 pg/ml i/lub NT-proBNP >125 pg/ml), zobiektywizowane echokardiograficznie zaburzenia strukturalne lub czynnościowe lewej komory serca
  • Niewydolność serca z zachowan poprawą („preserved”) frakcją wyrzutowąEF (HFpEFHFimpEF)
    • HF z początkową LVEF  ≤40% - zwiększenie o ≥50%
    • podwyższony10 poziom peptydpunktów natriuretycznychwzględem (BNPpoczątkowej >35 pg/ml i/lub NT-proBNP >125 pg/ml)LVEF, zobiektywizowanew echokardiograficzniedrugim zaburzeniapomiarze strukturalneLVEF lub czynnościowe lewej komory serca>40%

Klasyfikacja w  zależności od niewydolnego obszaru serca

  • Niewydolność lewokomorowa
  • Niewydolność prawokomorowa
  • Globalna niewydolność serca

Epidemiologia

  • Zapadalność i  chorobowość w Niemczech(Niemcy)2
    • zapadalność w  skali roku: 655/ przypadków na 100  000 osób
    • chorobowość: ok.około 4 %
  • Wiek
    • Częstość występowania wzrasta z  wiekiem.
    • 65–69 lat: 7%, 80–84 lata: 24%,  ≥95 lat: 47 %
  • Płeć
    • Choroba znacznie częściej występuje u  kobiet niż u  mężczyzn.
  • Typ niewydolności serca
    • Na podstawie danych od pacjentów hospitalizowanych zakładano, że nie występują znaczące różnice w  liczbie pacjentów z  obniżoną i  zachowaną EF.
    • Najnowsze dane pochodzące od pacjentów ambulatoryjnych wskazują jednak, że przeważają pacjenci z  obniżoną EF:
      • HFrEF 60%, HFmEF 24%, HFpEF 16%

Etiologia  

Najczęstsze przyczyny

Rzadsze przyczyny

Patogeneza

  • Niewydolność serca jako zespół kliniczny jest końcowym etapem różnych chorób przebiegających z  uszkodzeniem serca.
  • Różne etiologie mogą prowadzić do tego samego fenotypu klinicznego.
  • Na początku dochodzi do uszkodzenia mięśnia sercowego, np. w  wyniku przeciążenia ciśnieniowego lub objętościowego albo ubytków tkanki (obumarcie kardiomiocytów).
  • Mechanizmy kompensacyjne krótkookresowo poprawiają rzut serca, ale w  dłuższej perspektywie prowadzą do dalszego uszkodzenia komórek i  objawów niewydolności serca.
  • U  pacjentów z  obniżoną EF zmniejsza się przede wszystkim czynność skurczowa, a  tym samym objętość wyrzutowa serca.
  • U pacjentów z  zachowaną EF patofizjologia jest bardziej złożona i  nie jest do końca wyjaśniona: w  kontekście chorób podstawowych, takich jak nadciśnienie tętnicze lub cukrzyca , dochodzi do zaburzeń zwłaszcza czynności rozkurczowej (dawniej często używano więc określenia „rozkurczowa niewydolność serca“”).

Czynniki predysponujące

ICD-10

  • I50 Niewydolność serca
    • I50.0 Niewydolność serca zastoinowa
    • I50.1 Niewydolność serca lewokomorowa
    • I50.9 Niewydolność serca, nieokreślona
  • I09 Inne reumatyczne choroby serca
    • I09.0 Reumatyczne zapalenie mięśnia sercowego
  • I11 Nadciśnieniowa choroba serca
    • I11.0 Choroba nadciśnieniowa z  zajęciem serca, z  (zastoinową) niewydolnością serca

Diagnostyka

  • Podejrzenie niewydolności serca opiera się na wywiadzie lekarskim i  wynikach badań, ale poszczególne parametry kliniczne charakteryzują się albo ograniczoną czułością, albo ograniczoną swoistością.   
  • Postawienie ostatecznego rozpoznania wymaga na ogół diagnostyki uzupełniającej.

Ogólne informacje dotyczące diagnostyki

Diagnostyka

  • Pacjentów z  objawami niewydolności serca należy zbadać pod kątem typowych objawów klinicznych.
  • W  wywiadzie lekarskim należy zapytać o oraz wizwziąć pod uwagę wcześniejsze i  współistniejące choroby, narażenia (zawodowe), rzadkie przyczyny i predyspozycje rodzinne związane z niewydolnością serca.
  • Jeśli po zebraniu wywiadu i  badaniu fizykalnym nadal istnieje podejrzenie niewydolności serca, należy wyjaśnić je za pomocą diagnostyki laboratoryjnej i  EKG (12 odprowadzeń).
  • W  ramach diagnostyki wykluczającej, jeżeli będzie konieczna, należy jak najwcześniej wykonać oznaczenie BNP lub NT-proBNP.
  • U  wszystkich pacjentów, u  których po przeprowadzeniu podstawowej diagnostyki nadal podejrzewa się niewydolność serca, należy szybko wykonać przezklatkowe badanie echokardiograficzne (ECHO).
  • U  pacjentów z  udokumentowaną przewlekłą niewydolnością serca należy ocenić i  udokumentować aktualny stan funkcjonalny z  wykorzystaniem klasyfikacji NYHA.

Dalsze procedury diagnostyczne

  • Pacjentów z  przewlekłą niewydolnością serca należy podczas konsultacji pytać o  jakość życia związaną ze zdrowiem, zarówno po rozpoznaniu, jak i  regularnie w  przebiegu choroby.
  • Pacjentów z  przewlekłą niewydolnością serca należy podczas konsultacji pytać o  stres psychospołeczny i  współwystępujące choroby psychiczno-psychosomatyczne, zarówno po rozpoznaniu, jak i  regularnie w  przebiegu choroby.
  • Dalszą, szczególnie skomplikowaną i  inwazyjną diagnostykę powinni koordynować lekarze rodzinni i  kardiolodzy.
    • Należy wziąć pod uwagę indywidualne cele terapeutyczne, zwłaszcza w  przypadku pacjentów w  podeszłym wieku i/lub z  chorobami wielonarządowymi, a  także ewentualne obciążenia spowodowane działaniami diagnostycznymi.
  • Chorych należy informować o  dalszych działaniach diagnostycznych i  możliwych następstwach terapeutycznych (np. operacji) i  należy uzyskać ich akceptację. O  dalszym postępowaniu należy decydować wspólnie z  pacjentem.

Kryteria diagnostyczne

  • Podejrzenie rozpoznania na podstawie objawów i  wyników badań przedmiotowych
  • Potwierdzenie na podstawie:

Diagnostyka różnicowa

Wywiad lekarski i  badanie przedmiotowe

Objawy niewydolności serca

  • Duszność
    • podczas wysiłku lub w  spoczynku (NYHA), napady nocnenapadowa duszność nocna
  • Obniżenie wydolności
    • wyczerpanie niewspółmierne do wysiłku, ogólne osłabienie, zmęczenie
  • Zatrzymanie płynów
    • obrzęk obwodowy, puchlina (anasarca), szybki przyrost masy ciała
  • Suchy kaszel
    • zwłaszcza w  nocy
  • Inne objawy

Objawy kliniczne

  • Poszerzenie żył szyjnych (często nie występuje)
  • Przesuniętyte boczniew impulslewo wierzchołkowyuderzenie koniuszkowe (wysoce swoisty objaw, często nie występuje)
  • Osłuchowo trzeci ton serca (wysoce swoisty objaw, często nie występuje)
  • Mniej swoiste objawy:
    • tachykardia
    • szmery nad  sercem
    • rzężenia płucne utrzymujące się po kaszlu
    • tachypnoe
    • wysięk opłucnowy
    • obrzęki obwodowe  
    • hepatomegalia

Historia chorób i  choroby współwystępujące, narażenia

Badania uzupełniające w  praktyce lekarza rodzinnego

EKG

  • Wartość EKG w  diagnostyce przewlekłej niewydolności serca jest bardzo ograniczona.
  • Zmiany w  EKG nie potwierdzają podejrzenia niewydolności serca, a  prawidłowe EKG nie wyklucza niewydolności serca.
    • U pacjentów z prawidłowym zapisem EKG prawdopodobieństwo przewlekłej niewydolności serca wynosi 10–14%.1
  • Niemniej jednak spoczynkowe EKG jest częścią podstawowej diagnostyki, ponieważ:
  • Najczęściej odnotowane są:
    • stan po zawale mięśnia sercowego
    • zmiany sugerujące przerost lewej komory
    • zaburzenia rytmu (bradykardia, tachykardia, migotanie przedsionków)
    • zaburzenia przewodzenia w  sercu (bloki odnóg pęczka Hisa, bloki AV).

Badanie Holter EKG

Próba wysiłkowa EKG

  • Ocena wydolności, zaburzeń rytmu serca wywołanych wysiłkiem fizycznym
  • Obecnie o drugorzędnym znaczeniu w diagnostyce niedokrwienia (niska czułość i swoistość)

Badania laboratoryjne

  • W  przypadku podejrzenia niewydolności serca zalecane są następujące badania laboratoryjne:
  • Peptydy natriuretyczne (NT-proBNP lub BNP) w  celu wykluczenia lub potwierdzenia podejrzenia przewlekłej niewydolności serca
    • Prawidłowe wartości peptydów natriuretycznych w  dużej mierze wykluczają niewydolność serca:
      • NT-proBNP < 125 pg/ml, BNP <35 pg ml> <125 pg/ml, BNP <35 pg/ml
    • Wartość diagnostyczną można dodatkowo zwiększyć, jeśli zastosuje się wartości progowe zależne od wieku; dla NT-proBNP są to:
      • <50 lat: 50 pg ml, 50–75 lat: 75 pg ml,>75 lat: 250  pg/ml
    • Jeśli wartości NT-proBNP lub BNP są prawidłowe, dalsze badania diagnostyczne (np. echokardiografia) nie są konieczne.
  • Dalsze parametry laboratoryjne (profil można indywidualnie zawężać lub rozszerzać)

RTG klatki piersiowej

  • Ewentualnie uwidocznienie powiększenia serca, zastoju w krązeniużeniu płucnym,  wysięku opłucnowego
  • Potwierdzenie lub wykluczenie patologii płucnych

badanieBadanie USG

  • Średnica żyły głównej dolnej i  zakres zapadania klatki piersiowej w  trakcie wdechu do oceny statusu objętościowego

Spirometria

  • Wykrycie lub wykluczenie płucnej etiologii duszności

Diagnostyka specjalistyczna

  • Echokardiografia przezklatkowa
    • najważniejsza metoda obrazowa w  diagnostyce przewlekłej niewydolności serca
      • wielkość i  kurczliwość komór, w  szczególności ocena frakcji wyrzutowej lewej komory (EF)
      • pomiar grubości ścian serca (przerost lewej komory, przerost prawej komory)
      • ocena zastawek serca
      • uwidocznienie wrodzonej wady serca (np. ASD, VSD)
      • ewentualnie ilościowa ocena nadciśnienia płucnego
  • Echokardiografia wysiłkowa ("„stress ECHO"”)
    • diagnostyka niedokrwienia przy podejrzeniu choroby wieńcowej
  • Echokardiografia przezprzełykowa
    • dokładniejsze uwidocznienie wad zastawek, wrodzonych wad serca
  • Tomografia komputerowa serca (TK serca)
    • wykluczenie choroby wieńcowej ze zwężeniem
  • Obrazowanie metodą rezonansu magnetycznego (RM)
  • Scyntygrafia mięśnia sercowego
    • diagnostyka niedokrwienia przy podejrzeniu choroby wieńcowej
  • Test 6-minutowego marszu
    • ocena wydolności
    • kontrola przebieguskuteczności w trakciestosowanej terapii
  • Spiroergometria
    • różnicowanie etiologii sercowej i  płucnej duszności
    • wartość prognostyczna
  • Koronarografia i  cewnikowanie lewej komory
    • potwierdzenie choroby wieńcowej
    • zapisocena czynności lewej komory metodą wentrykulografii
  • Cewnikowanie prawej komory
  • Biopsja endomiokardium
    • wykrywanie procesów zapalnych i  naciekowych (wskazane tylko gdy wynik potencjalnie wpłynie na terapię)
  • Próba wysiłkowa EKG
    • ocena wydolności, zaburzeń rytmu serca wywołanych wysiłkiem fizycznym
    • obecnie o drugorzędnym znaczeniu w diagnostyce niedokrwienia (niska czułość i swoistość)

Algorytm diagnostyczny

  • Pacjent z  objawami niewydolności serca
  • Wywiad lekarski   
    • historia chorób i  choroby współwystępujące
    • narażenia
    • predyspozycje rodzinne
  • Badanie pod kątem objawów klinicznych
  • Jeśli w  dalszym ciągu występuje podejrzenie niewydolności serca
    • NT-proBNP lub BNP, dodatkowe parametry laboratoryjne
    • 12-odprowadzeniowe badanie EKG
  • Jeśli w  dalszym ciągu występuje podejrzenie niewydolności serca
  • W  przypadku potwierdzenia niewydolności serca konieczna może być dalsza diagnostyka.
    • określenie stadium i  etiologii
    • rozpoznanie chorób współwystępujących
    • ocena rokowania
    • ocena jakości życia i  diagnostyka psychospołeczna

Wskazania do skierowania do specjalisty/szpitala

  • Koordynacją działań diagnostycznych, terapeutycznych i  rehabilitacyjnych zajmują się lekarze rodzinni we współpracy z  kardiologami i  innymi specjalistami.
  • Specjalistyczne badania kardiologiczne należy oferować w  ramach wstępnej diagnostyki, jak również w  przebiegu choroby.
  • W  przypadku dekompensacji serca przyjęcie do szpitala

TerapiaLeczenie

Cele terapiileczenia

  • Poprawa rokowania
  • Zapobieganie hospitalizacji
  • Łagodzenie objawów
  • Zwiększenie wydolności i  poprawa jakości życia

Ogólne informacje o terapii leczeniu

  • Opcje leczenia niewydolności serca:
    • leczenie przyczynowe choroby podstawowej (np. choroby wieńcowej)
    • terapiepostępowanie nielekoweniefarmakologiczne
      • zmiana stylu życia
      • ćwiczenia fizyczne
      • edukacja, w tym nauka samokontroli objawów
    • farmakoterapia
      • substancje poprawiające rokowanie
      • substancje poprawiające objawy
    • terapia z  użyciem urządzeń (np. terapia resynchronizująca serca — CRT)
  • W  planowaniu terapiileczenia należy uwzględnić również aspekty psychospołeczne:
    • współwystępujące choroby psychiczne i  psychosomatyczne
    • sprawność poznawczą
    • środowisko społeczne
    • psychospołeczne skutki działań terapeutycznych
  • W  przypadku pacjentów z  wieloma chorobami współwystępującymi, koncepcję terapiileczenia należy ustalić z  uwzględnieniem wartości i  preferencji pacjenta, a także perspektywy lekarza prowadzącego.
  • Lekarz i  pacjent powinni wspólnie podejmować decyzje dotyczące celów i  sposobu prowadzenia terapii.

TerapiaLeczenie przyczynowaprzyczynowe

  • Należy leczyć chorobę będącą pierwotną przyczyną niewydolności serca, biorąc pod uwagę całościowy obraz.
  • Przykładowe strategie terapii ukierunkowanej na przyczynę:
    • terapia hipotensyjna w  nadciśnieniu tętniczym
    • rewaskularyzacja mięśnia sercowego w  niedokrwieniu
    • leczenie interwencyjne/chirurgiczne wad zastawkowych
    • leczenie arytmii w  postaci tachykardii lub bradykardii

TerapiaPostępowanie nielekowaniefarmakologiczne

Aktywność fizyczna

  • Pacjenci z  niewydolnością serca mają niską tolerancję wysiłku fizycznego, ale unikanie ćwiczeń fizycznych tylko potęguje ten stan.
  • Regularna aktywność fizyczna poprawia wydolność, jakość życia i  rokowanie, a także zmniejsza liczbę hospitalizacji związanych z  niewydolnością serca.
    • Dotyczy to zwłaszcza pacjentów z  obniżoną EF (HFrEF), w  przypadku pacjentów z  zachowaną EF (HFpEF) dowody są słabsze.
  • Komponentem treningu są ćwiczenia wytrzymałościowe, a w  przebiegu choroby — również dynamiczne ćwiczenia siłowe.
    • Treningtrening wytrzymałościowy to np. nordic walking, jazda na rowerze, pływanie. 
    • Dynamiczny trening siłowy charakteryzuje się częstymi powtórzeniami z  użyciem małych ciężarów.
  • Konkretne uzgodnienia między lekarzem a pacjentem mogą poprawić przestrzeganie zaleceń i  systematyczność.
Przykładowy plan treningowy
  • Faza 1: tydzień 1–2 („lekki rozruch” — „Start Low“”)
    • ciągły trening wytrzymałościowy
      • zakres: 5–10 minut (stopniowo zwiększać intensywność)
      • Czczęstotliwość: codziennie, także kilka razy dziennie
  • Faza 2: tydzień 3–4 („tylko spokojnie” — „Go Slow“”)
    • ciągły trening wytrzymałościowy
      • zakres: 10–15 minut (stopniowo zwiększać intensywność)
      • Czczęstotliwość: codziennie, także 2 razy dziennie
  • Faza 3: tydzień 5–7
    • ciągły trening wytrzymałościowy
      • zakres: 15–20 minut (stopniowo zwiększać intensywność)
      • Czczęstotliwość: codziennie
    • uzupełniająco: dynamiczny trening siłowy 2 razy w  tygodniu
  • Faza 4: tydzień 8–12
    • ciągły trening wytrzymałościowy
      • zakres: 20–30 minut (stopniowo zwiększać intensywność)
      • Czczęstotliwość: 3–4 razy w  tygodniu
    • uzupełniająco: dynamiczny trening siłowy 2 razy w  tygodniu
    • alternatywnie łączenie treningu ciągłego i  interwałowego
      • ciągły trening wytrzymałościowy 3 razy w  tygodniu (20–30 minut), trening interwałowy 1–2 razy w  tygodniu (20 minut), 1 dzień przerwy po treningu interwałowym

Styl życia

  • Masa ciała
    • Pacjenci z  niewydolnością serca i  nadwagą lub łagodną otyłością mają nieco lepsze rokowanie, dokładne korelacje są wciąż niejasne.
    • Co do zasady, nie należy zatem tym pacjentom zalecać redukcji masy ciała.
    • Pacjentom z  przewlekłą niewydolnością serca należy zalecić codzienny pomiar i  spisywanie masy ciała oraz informowanie lekarza, jeśli wystąpi u  nich nietypowy, szybki wzrost masy ciała.
    • U  objawowych pacjentów z  przewlekłą niewydolnością serca należy sprawdzić, czy są w  stanie samodzielnie dostosować dawkę diuretyku w  oparciu o masę ciała.
  • Dieta
    • Nie maBrak dowodów na korzyści wynikające z  zastosowania określonej diety.
  • Sól
    • Ograniczenie soli było kiedyś zalecane ze względów teoretycznych, ale nie ma na to dowodów naukowych.
    • Nie należy zatem zalecać ograniczenia spożycia soli <6 g dziennie.>.
  • Nawodnienie
    • Ogólne ograniczenie podaży płynów nie jest wskazane, ale należy unikać dużego spożycia (>>3  l dziennie).
    • Poza tym podaPodaż płynów powinna być dostosowana do zmian masy ciała oraz czynności nerek.
  • Alkohol
    • Nie należy przekraczać dawek alkoholu powszechnie uznawanych za bezpieczne; w  przypadkach kardiomiopatii alkoholowej konieczna jest abstynencja.
  • Używanie nikotyny

edukacjaEdukacja

  • Zasadniczo pacjentów należy edukować, zarówno po rozpoznaniu, jak i  regularnie w  trakcie trwania choroby, jednak niezbędne struktury edukacyjne są dostępne tylko w  ograniczonym zakresie.
  • Uporządkowane działania edukacyjne mogą obejmować następujące elementy:
    • wiedza o  chorobie
    • samodzielne zarządzanie chorobą
    • aspekty psychospołeczne
    • aktywność seksualna
    • terapiepostępowanie nielekoweniefarmakologiczne
    • farmakoterapia
    • terapia inwazyjna
    • specjalne formy opieki
    • środki pomocnicze
    • prowadzenie pojazdów mechanicznych i  podróżowanie
    • opieka paliatywna

Farmakoterapia w  niewydolności serca z  obniżoną frakcją wyrzutową (HFrEF, HFmEFHFmrEF)

Informacje ogólne

  • Pacjenci są często w  podeszłym wieku i  obciążeni wieloma chorobami, zaleca się zatem unikanie niedociśnienia i  nagłych spadków ciśnienia:
    • niższe dawki początkowe i
    • powolne zwiększanie dawki
  • Dane z  badań dotyczą głównie pacjentów z  HFrEF, ale zalecenia dotyczące leczenia mogą mieć zastosowanie u pacjentów z HFmEF HFmrEF, chociaż dowody są słabsze i  dlatego poziom rekomendacji jest niższy.
  • TerapiaLeczenie bazuje na inhibitorach ACE (alternatywnie antagonistach receptora angiotensyny, "„sartanach"” lub ARNI - angiotensin receptor-nephrilysin inhibitor - sakubitril/walsartan), beta-blokerach i  antagonistach receptora mineralokortykoidowego oraz inhibitorach SGLT-2.
  • W  przypadku utrzymywania się objawów lub w  określonych powiązaniach klinicznych można rozważyć zastosowanie innych substancji.

Leki poprawiające rokowanie lub objawy

  • Należy odróżnić substancje poprawiające rokowanie od środków działających jedynie objawowo.
  • Leki wpływające na rokowanie:
    • inhibitory ACE, antagoniści receptora angiotensyny (sartany)
    • beta-blokery
    • antagoniści receptora mineralokortykoidowego
    • inhibitory SGLT-2
    • sakubitril/walsartan
    • ewentualnie iwabradyna
  • Leki wpływające na objawy:
    • diuretyki
    • naparstnica

Linie leczenia (terapia krok po kroku)

Leczenie podstawowe
  • Inhibitory ACE powinni przyjmować wszyscy pacjenci (z  niewydolnością serca stopnia I–IV według NYHA, czyli również bezobjawowi pacjenci z  dysfunkcją lewej komory).
    • Inhibitory ACE należy preferować w  stosunku do antagonistów receptora angiotensyny („sartanów”) przede wszystkim ze względu na lepsze dowody; te ostatnie są alternatywą zwłaszcza w  przypadku nietolerancji (np. kaszlu wywołanego inhibitorem ACE). 
    • Sakubitril/walsartan powinien być rozważany jako zamiennik dla ACEi z uwagi na lepsze dowody kliniczne w odniesienie do redukcji zgonów i częstości hospitalizacji.
      • UWAGA: należy zachować 36-godzinną przerwę między odstawieniem inhibitora ACE a rozpoczęciem stosowania sakubitrilu/walsartanu (w przeciwnym razie występuje ryzyko obrzęku naczynioruchowego)!
      • Mechanizm działania sakubitrilu: hamowanie aktywności enzymu neprylizyny prowadzi do ograniczenia degradacji peptydów natriuretycznych, co skutkuje  działaniem moczopędnym, natriuretycznym, rozszerzającym naczynia krwionośne i antyproliferacyjnym.
  • Beta-blokery należy podawać wszystkim objawowym pacjentom (z  niewydolnością serca stopnia II–IV według NYHA).
  • Antagonistów receptora mineralokortykoidowego należy podawać, jeśli pacjenci pozostają objawowi pomimo zalecanej terapii inhibitorami ACE i  beta-blokerami.
    • Ważąc korzyści i  ryzyko, można je podawać także u  pacjentów z  cukrzycą, niewydolnością nerek lub graniczną hiperkalemihiperkaliemią (ścisłe monitorowanie w  fazie dostosowania dawki, potem co najmniej co 4 miesiące).
Terapia uzupełniająca w przypadku utrzymujących się objawów pomimo zgodnej z wytycznymi terapii podstawowej
Terapia uzupełniająca w  przypadku nietolerancji beta-blokerów lub częstości akcji serca ≥75 uderzeń na minutę
  • Iwabradyna     
    • warunki wstępne: LVEF ≤35%, stabilny rytm zatokowy, częstość akcji serca w  spoczynku ≥75 uderzeń na minutę pomimo dawki docelowej lub maksymalnej tolerowanej dawki beta-blokera, terapia inhibitorami ACE (lub antagonistami receptora angiotensyny/ sartanami) i  antagonistami receptora mineralokortykoidowego
Poprawa objawów
  • diuretykiDiuretyki
    • W  przypadku wystąpienia objawów retencji płynów należy podać leki moczopędne (preferowane są diuretyki pętlowe).
  • Glikozydy nasercowe
    • lek rezerwowy w  stadium III–IV pomimo optymalnej terapii
    • przy przewlekłej chorobie nerek zmniejszenie dawki podtrzymującej digoksyny lub zamiana na digitoksynę
Zmniejszenie liczby hospitalizacji po dekompensacji  
  • Vericiguat (werycyguat)   
    • lek niedawno dopuszczony do stosowania, dotychczas lek rezerwowy 
    • Może być rozważany u  pacjentów po niedawnej dekompensacji krążenia przy terapii podstawowej w  celu zmniejszenia ryzyka ponownej hospitalizacji.

Konsekwentne zwiększanie dawki

  • Dawkę inhibitorów ACE należy zwiększać w  odstępach dwutygodniowych do najwyższej dawki docelowej określonej w  badaniach lub do maksymalnej tolerowanej dawki.
  • Beta-blokery należy miareczkować do dawki docelowej lub maksymalnie tolerowanej:
    • rozpoczęcie od małej dawki początkowej
    • w  odstępach co najmniej dwutygodniowych
    • dostosowanie do tętna (cel: częstość akcji serca: 55–60 uderzeń na minutę)
    • ukierunkowanie na objawy (cel: maksymalna kontrola objawów)
  • Nawet jeśli niewydolność serca nasili się w  przebiegu choroby (progresja do stadium III–IV), należy w  miarę możliwości utrzymać beta-blokery.

UzupełnienieSuplementacja żelaza

  • U  pacjentów z  niewydolnością serca często stwierdza się niedobór żelaza.
  • Uzupełnienie żelaza prowadzi do poprawy wydolności i  jakości życia u  pacjentów z  HFrEF oraz zmniejszenia ryzyka ponownej hospitalizacji.
    • Dotyczy to tylko dożylnego uzupełnienia żelaza, podawanie doustne okazało się nieskuteczne.
  • Dlatego też należy rozważyć dożylną suplementację żelaza (karboksymaltoza żelazowa, derizmaltoza żelazowa) przy HFrEF i  niedoborze żelaza (ferrytyna i <100 mg l lub ferrytyna 100–299 mg l +>wysycenie transferyny <20%)><20%).3-4 .

Farmakoterapia niewydolności serca z  zachowaną frakcją wyrzutową (HFpEF)

  • Do niedawna nie było żadnej terapii o  potwierdzonej skuteczności pod względem poprawy rokowania u  pacjentów z  HFpEF.
  • Terapia była więc ograniczona do:
    • leczenia podstawowych chorób kardiologicznych i  niekardiologicznych
    • leczenia czynników ryzyka sercowo-naczyniowego
    • leczenia moczopędnego w  przypadku objawów przeciążenia płynami
  • InhibitoryAktualnie SGLT2inhibitory SGLT-2 (empagliflozyna, dapagliflozyna) są pierwszą opcją leczenia HFpEF o  korzystnym wpływie na rokowanie, z  redukcją śmiertelności i  hospitalizacji z  przyczyn sercowo-naczyniowych.3-4 .

Leki o  potencjalnym niekorzystnym wpływie na  niewydolność serca

  • Wskazania do stosowania leków, które mogą nasilić niewydolność serca, należy szczególnie krytyczne i  regularnie weryfikować w  trakcie leczenia. Zalicza się do nich:
  • NLPZ
    • nieselektywne NLPZ
    • selektywne inhibitory COX-2 (koksyby)
  • Leki przeciwcukrzycowe
    • metformina (zwiększone ryzyko kwasicy mleczanowej przy zdekompensowanej niewydolności serca)
    • Inhibitoryinhibitory DPP4 (gliptyny): zwiększone ryzyko hospitalizacji podczas stosowania saksagliptyny
  • Leki przeciwarytmiczne
    • klasy I: flekainid, propafenon
    • klasy III: dronedaron, sotalol
  • Leki hipotensyjne
    • antagoniści kanału Cawapniowego: werapamil, diltiazem, nifedypina
    • agoniści receptorów alfa -2: moksonidyna
    • leki rozszerzające naczynia obwodowe: (dihydralazyna, minoksydyl)
  • Leki przeciwpadaczkowe
    • karbamazepina
    • pregabalina
  • Leki przeciwdepresyjne, leki przeciwpsychotyczne
    • trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne (TCA)
    • citalopram, escitalopram (także fluoksetyna, wenlafaksyna i  inne)
    • lit
    • klozapina
  • Leki urologiczne
    • blokery receptorów alfa -1 (doksazosyna, tamsulozyna, terazosyna)

Dawkowanie powszechnie stosowanych leków

  • Zalecenia dotyczą przede wszystkim pacjentów z  obniżoną frakcją wyrzutową lewej komory (HFrEF).
  • Nie maBrak badań, które dotyczyłyby wyłącznie pacjentów z  pośrednią frakcją wyrzutową (HFmEFHFmrEF), ale zasadniczo można powielić schemat leczenia HFrEF.

Inhibitory ACE

  • Ramipryl: dawka początkowa 1 x 1,25  mg 1 raz na dobę, dawka docelowa 10 mg 1 x 10 mg raz na dobę
  • Enalapryl: dawka początkowa 1 x 2,5  mg 1 raz na dobę, dawka docelowa 20 mg 1 x 20 mg raz na dobę
  • Lizynopryl: dawka początkowa 1 x 2,5  mg 1 raz na dobę, dawka docelowa 20 mg 1 x 20 mg raz na dobę
  • Perindopryl: dawka początkowa 1 x 2,5  mg 1 raz na dobę, dawka docelowa 5 mg 1 x 5 mg raz na dobę
  • Fozynopryl: dawka początkowa 10 mg 1 x 10 mg raz na dobę, dawka docelowa 40 mg 1 x 40 mg raz na dobę
  • Kaptopryl: dawka początkowa 3 x 6,25  mg 3 razy na dobę, dawka docelowa 3 x 25–50  mg 3 razy na dobę

Antagoniści receptora angiotensyny („sartany”)

  • Kandesartan: dawka początkowa 4 mg 1 x 4 mg raz na dobę, dawka docelowa 32 mg 1 x 32 mg raz na dobę
  • Losartan: dawka początkowa 1 x 12,5  mg 1 raz na dobę, dawka docelowa 150 mg 1 x 150 mg raz na dobę
  • Walsartan: dawka początkowa 40 mg 2 x 40 mg razy na dobę, dawka docelowa 160 mg 2 x 160 mg razy na dobę

Beta-blokery

  • Bursztynian metoprololu: dawka początkowa 23,75 mg 1 raz na dobę, dawka docelowa 190 mg 1 raz na dobę
  • Bisoprolol: dawka początkowa 1 x 23,75 25 mg 1 raz na dobę, dawka docelowa 10 mg 1 x 190 mg raz na dobę
  • BisoprololKarwedilol: dawka początkowa 3,125 mg 2 razy na dobę, dawka docelowa 25 mg 2 razy na dobę
  • Nebiwolol: dawka początkowa 1 x 1,25  mg 1 raz na dobę, dawka docelowa 10 mg 1 x 10 mg
  • Karwedilol: dawkaraz początkowana 2 x 3,125 mg, dawka docelowa 2 x 25 mg
  • Nebivolol: dawka początkowa 1 x 1,25 mg, dawka docelowa 1 x 10 mgdobę

antagoniAntagoniści receptora mineralokortykoidowego

Antagonista receptora angiotensyny II oraz inhibitor neprylizyny (ARNI)

  • SakubitrylSakubitril/walsartan: dawka początkowa 49/51 mg 2 x 50 mg razy na dobę, zwiększać co 2–4 tygodnie do dawki docelowej 97/103 mg 2 x 200 mg razy na dobę
    • UwagaUWAGA: Leczenie sakubitrylemsakubitrilem/walsartanem można rozpocząć nie wcześniej niż 36 godzin po odstawieniu inhibitora ACE, w  przeciwnym razie istnieje ryzyko obrzęku naczynioruchowego!

Inhibitory SGLT2SGLT-2

Diuretyki

  • Dawkowanie diuretyków (pętlowych) w  zależności od objawów i  czynności nerek
    • np. furosemid 1 x  20–40  mg 1 raz na dobę, torasemid 1 x  5–10  mg 1 raz na dobę
    • Może być konieczne zastosowanie większych dawek; po wyrównaniu należy w  miarę możliwości ponownie zmniejszyć dawki.

Inne substancje

  • Iwabradyna
    • dawka początkowa 5 mg 2 x  razy na dobę (u osób >70. roku życia można zacząć od dawki 2,5  mg 2 razy na dobę), dawka docelowa 2 x 7,5  mg 2 razy na dobę
  • Vericiguat (werycyguat)   
    • dawka początkowa 1 x 2,5  mg 1 raz na dobę, dawka docelowa 10 mg 1 x 10 mg raz na dobę
  • Preparaty naparstnicy
    • digitoksyna: dawka nasycająca zgodnie z  charakterystyką produktu leczniczego, dawka docelowa 0,07–1,0  mg 1 x dziennie raz na dobę
    • digoksyna: dawka nasycająca zgodnie z  charakterystyką produktu leczniczego, dawka docelowa ok. 0,2–0,3  mg 1 x dziennie raz na dobę (regularne kontrole stężenia, stężenie docelowe <1,2 ng ml)><1,2 ng/ml)

Terapia inwazyjna

Terapia resynchronizująca serca (CRT - cardiac resynchronization therapy)

  • U ok. około 1/3 pacjentów z  HFrEF klasy III–IV wg NYHA występuje dyssynchronia kurczliwości serca (pogorszenie efektywności skurczu serca).
  • W  porównaniu z  samą farmakoterapią, CRT w  dyssynchronii prowadzi do poprawy rokowania i  objawów.
    • niższa śmiertelność
    • mniejsza liczba hospitalizacji
    • lepsza wydolność
    • lepsza jakość życia
  • Najlepsza reakcja na CRT („responder”), jeżeli występuje:
    • blok lewej odnogi pęczka Hisa (LBBB)
    • szeroki zespół QRS
    • u  kobiet
    • kardiomiopatia o  innym podłożu niż niedokrwienie
  • CRT należy zaproponować objawowym pacjentom (NYHA II–IV), którzy spełniają następujące kryteria:5:
    • zmniejszona EF ≤35% pomimo optymalnej farmakoterapii
    • rytm zatokowy
    • blok lewej odnogi pęczka Hisa (LBBB)
    • zespół QRS ≥130 ms
  • Jeśli spełnione są kryteria zarówno dla CRT, jak i  ICD, można rozważyć zastosowanie układu CRT-ICD.

Wszczepialny kardiowerter-defibrylator (ICD - implantable cardioverter-defibrillator)

  • ICD zapobiega nagłemu zgonowi sercowemu w  arytmii komorowej poprzez wysłanie impulsu elektrycznego (lub stymulacji antytachyarytmicznej).
    • ICD nie jest stosowany celem zapobiegania progresji niewydolności serca, w  przypadku której może być wymagane zastosowanie układu CRT-ICD.
  • Profilaktyka wtórna
    • ICD zaleca się po przebytym nagłym zgonie sercowym lub w  przypadku utrzymującego się, stabilnego hemodynamicznie częstoskurczu komorowego.
  • Profilaktyka pierwotna
    • ICD zaleca się pacjentom z  kardiomiopatią niedokrwienną, którzy spełniają następujące kryteria:
      • niewydolność serca klasy II–III według NYHA
      • LVEF ≤35% pomimo optymalnej farmakoterapii
      • oczekiwana dalsza długość życia >>1 roku
      • w W kardiomiopatii o  innym podłożu niż niedokrwienie — w  tym wskazaniu dostępnych jest mniej pewnych dowodów, indywidualne wskazania przez specjalistów.

Inne terapie inwazyjne

  • Rewaskularyzacja mięśnia sercowego
  • Wady zastawek
    • leczenie zgodne z  wytycznymi niezależnie od stopnia niewydolności serca
  • Urządzenia wspomagające pracę serca/przeszczep serca
    • U  pacjentów, u  których mimo optymalnej terapii lekami i  CRT/ICD występują ciężkie objawy, można rozważyć zastosowanie urządzenia wspomagającego pracę serca.
    • Wskazanie to należy rozważyć odpowiednio wcześnie, zanim dojdzie do poważnych zaburzeń czynności narządu.
    • Urządzenie wspomagające pracę serca może pomóc przeczekać czas do przeszczepu serca w  schyłkowej niewydolności serca („bridge-to-transplant”).

TerapieLeczenie uzupełniające, terapie /alternatywne

  • Nie należy stosować innych suplementów leczniczych ani suplementów diety, np. wyciągu z  głogu, koenzymu Q10, migdałecznika chebułowca, karnityny, kwasów tłuszczowych omega-3, tauryny, witamin (z  wyjątkiem przypadków niedoboru).

Szczepienia

  • Szczepienie przeciwko grypie należy wykonywać co roku.
  • Należy przeprowadzić profilaktyczne szczepienia przeciwko  pneumokokom.
  • Szczepienie przeciwko COVID szczepionkami z  mRNA jest bezpieczne dla pacjentów z  przewlekłą niewydolnością serca.

Rehabilitacja

  • W  warunkach ambulatoryjnych należy skierować pacjenta na rehabilitację, jeżeli:
    • chorobaChoroba podstawowa ulega przewlekłemu nasileniu, a  objawy (duszność, retencja płynów) są trudne do opanowania.
    • chorobyChoroby współwystępujące, takie jak cukrzyca, nadciśnienie tętnicze lub niewydolność nerek przewlekle nasilają się i  są trudne do ustabilizowania.
    • pacjentPacjent powinien rozpocząć terapię opartą na treningu, która początkowo wymaga monitorowania.
    • istniejeIstnieje szczególne zapotrzebowanie na edukację/interwencje w  zakresie stylu życia.
    • pacjentPacjent wymaga pomocy psychokardiologicznej, aby nauczyć się radzić sobie z  chorobą i/lub osiągnąć stabilizację psychiczną.
    • istniejeIstnieje perspektywa ustabilizowania lub większego zaangażowania w  życie społeczne i/lub zawodowe.
  • O  skierowaniu na rehabilitację i  rodzaju rehabilitacji (ambulatoryjna czy stacjonarna) należy zdecydować na podstawie aspektów medycznych i  psychospołecznych, a  także preferencji pacjenta i  dostępności odpowiednich placówek.

Opieka paliatywna

  • Opieka paliatywna ma na celu zachowanie jak najlepszej jakości życia chorych i  ich bliskich.
  • Pacjentom z  przewlekłą niewydolnością serca należy wcześnie zaproponować omówienie możliwych przebiegów choroby i  scenariuszy kryzysowych.
  • Elementami składowymi opieki paliatywnej są:   
    • wczesne wykrywanie objawów i  obciążeń wskazujących na konieczność opieki paliatywnej
    • wskazanie pożądanego postępowania
    • w  przypadku niezdolności do wyrażenia zgody — wyznaczenie osoby upoważnionej
  • Jeżeli pacjent umiera, należy zaprzestać lub nie rozpoczynać działań, które nie służą osiągnięciu celu, jakim jest jak najlepsza jakość życia.

Przebieg, powikłania i  rokowanie

Powikłania

Przebieg i  rokowanie

śŚmiertelnościć

  • Przed rokiem 1990, a  więc przed pojawieniem się nowoczesnej terapii niewydolności serca, śmiertelność 5-letnia wynosiła 60–70%.
  • Jednak mimo znacznej redukcji wskaźników śmiertelności dzięki nowym metodom leczenia, śmiertelność 5-letnia jest nadal bardzo wysoka i  wynosi 40–50%.6 .
  • W  zależności od ciężkości niewydolności serca śmiertelność jednoroczna wynosi okokoło:
    • NYHA I: 5–10 %
    • NYHA II–III: 15–30 %
    • NYHA IV: 50 %.
  • W  zaawansowanej niewydolności serca (NYHA IV) śmiertelność jest wyższa niż w  większości nowotworów litych.

Hospitalizacja

  • Chorzy z  niewydolnością serca są hospitalizowani średnio 2 razy w  roku.
    • Ok.Około 1/4 pacjentów jest ponownie hospitalizowana w  ciągu 30 dni od wypisu.
  • Każda hospitalizacja pogarsza rokowanie, a  z  każdą hospitalizacją zmniejsza się czas do kolejnej rehospitalizacji.

Dalsze postępowanie

  • Należy regularnie sprawdzać:
    • wydolność funkcjonalną (klasa według NYHA)
    • masę ciała i  stan nawodnienia
    • ciśnienie tętnicze, częstość akcji serca, rytm
    • równowagę elektrolitową i  czynność nerek
    • Lekileki
    • funkcjonowanie w  dniu codziennym, status psychospołeczny i  jakość życia
    • przestrzeganie zaleceń
  • Nie należy oznaczać peptydów natriuretycznych (NT-proNBP lub BNP) bez klinicznego podejrzenia pogorszenia stanu zdrowia.
  • Pacjenci powinni codziennie mierzyć i  dokumentować masę ciała, a  jeśli w  krótkim czasie ich masa ciała wzrośnie, powinni albo:
    • skonsultować się z  lekarzem prowadzącym, albolub
    • samodzielnie dostosować dawkę diuretyku stosownie do wskazań
  • Wartości referencyjne:
    • wzrost masy ciała o > >1  kg w  ciągu nocy albolub
    • wzrost masy ciała o > >2  kg w  ciągu 3 dni albolub
    • wzrost masy ciała o > >2,5  kg w  ciągu tygodnia

Informacje dla pacjentów

Informacje dla pacjentów w  Deximed

Ilustracje

Obrzęki kończyn dolnych
Obrzęki kończyn dolnych

Szmery w  sercu: rytm galopujący

Źródła

Wytyczne

  • McDonagh TA, Metra M, Adamo M. et al. ESC Scientific Document Group. 2021 ESC Guidelines for the diagnosis and treatment of acute and chronic heart failure. Eur Heart J 2021; 42: 3599-3726. PubMed
  • McDonagh TA, Metra M, Adamo M i wsp.; ESC Scientific Document Group. 2023 Focused update of the 2021 ESC Guidelines for the diagnosis and treatment of acute and chronic heart failure. Eur Heart J 2023 Oct 1;44(37):3627-3639. PubMed
  • Nessler J, Windak A, Mastalerz-Migas A. et al. Zasady postepowania w niewydolności serca. Wytyczne Kolegium Lekarzy Rodzinnych w Polsce, Asocjacji Niewydolności Serca Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego i Polskiego Towarzystwa Medycyny Rodzinnej. Lekarz Rodzinny, wydanie specjalne 1/2022. (dostęp 10.02.2024) klrwp.pl
  • European Society of Cardiology (Europejskie Towarzystwo Kardiologiczne, ESC). Guidelines for the diagnosis and treatment of acute and chronic heart failure (Wytyczne dotyczące diagnostyki i  leczenia ostrej i  przewlekłej niewydolności serca.). Stan z  2021 roku.  academic.oup.com
  • European Society of Cardiology (Europejskie Towarzystwo Kardiologiczne, ESC). Guidelines on cardiac pacing and cardiac resynchronization therapy (Wytyczne stymulacji serca i  terapii resynchronizującej serca). Stan z  2021 roku.  academic.oup.com
  • American College of Cardiology/American Heart Association (Amerykańskie Kolegium Kardiologiczne/Amerykańskie Stowarzyszenie Kardiologiczne).  Guideline for the Management of Heart Failure (Wytyczne postępowania w  niewydolności serca). Stan z  2022 roku.  ahajournals.org

Piśmiennictwo

  1. McDonagh TA, Metra M, Adamo M, et al. 2021 ESC Guidelines for the diagnosis and treatment of acute and chronic heart failure. Eur Heart J 2021: ehab368. PMID: 34447992  http://www.ncbi.nlm.nih.gov/entrez/query.fcgi?cmd=Search&db=PubMed&term=34447992[uid]" href="http://www.ncbi.nlm.nih.gov/entrez/query.fcgi?cmd=Search&db=PubMed&term=34447992[uid]" target="_blank">PubMed
  2. Störk S, Handrock R, Jacob J, et al. Epidemiology of heart failure in Germany: a retrospective database study. Clin Res Cardiol 2017; 106: 913-22. PMID: 28748265  http://www.ncbi.nlm.nih.gov/entrez/query.fcgi?cmd=Search&db=PubMed&term=28748265[uid]" href="http://www.ncbi.nlm.nih.gov/entrez/query.fcgi?cmd=Search&db=PubMed&term=28748265[uid]" target="_blank">PubMed
  3. Anker SD, Butler J, Filippatos G, et al. Empagliflozin in Heart Failure with a Preserved Ejection Fraction. N Engl J Med 2021; 14; 385: 1451-61.  https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34449189/" href="https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34449189/" target="_blank">pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  4. American College of Cardiology/American Heart Association. Guideline for the Management of Heart Failure. Stand 2022.  https://www.ahajournals.org/doi/10.1161/CIR.0000000000001063" href="https://www.ahajournals.org/doi/10.1161/CIR.0000000000001063" target="_blank">www.ahajournals.org
  5. European Society of Cardiology. Guidelines on cardiac pacing and cardiac resynchronization therapy. Stand 2021.  https://academic.oup.com/eurheartj/article/42/35/3427/6358547" href="https://academic.oup.com/eurheartj/article/42/35/3427/6358547" target="_blank">academic.oup.com
  6. Dumitru I. Heart Failure. Medscape, updated July 02,2022.  https://emedicine.medscape.com/article/163062-overview?icd=login_success_email_match_norm#a6" href="https://emedicine.medscape.com/article/163062-overview?icd=login_success_email_match_norm#a6" target="_blank">emedicine.medscape.com

Autorzy

  • Jadwiga Nessler, Prof. dr hab. n. med., specjalista chorób wewnętrzych i kardiologii, Oddział Kliniczny Choroby Wieńcowej i Niewydolności Serca, Krakowski Szpital Specjalistyczny im. św. Jana Pawła II, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum w Krakowie (recenzent) 
  • Adam Windak, Prof. dr hab. n. med., specjalista medycyny rodzinnej, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum w Krakowie (redaktor)
  • Michael Handke, profProf. dr hab. med., specjalista chorób wewnętrznych, kardiologii i  intensywnej terapii, Fryburg Bryzgowijski
I09; I090; I11; I110; I50; I500; I501; I509
Lungeødem; nyha
HerzinsuffizienzNiewydolność serca; ChronischePrzewlekła Herzinsuffizienzniewydolność serca; LinksherzinsuffizienzNiewydolność lewego serca; RechtsherzinsuffizienzNiewydolność prawego serca; HFreF; HFmEF; HFpEF; DyspnoeDuszność; AtemnotZatrzymanie płynów; KurzatmigkeitObrzęki; FlüssigkeitsretentionChoroba wieńcowa serca; Ödeme; Koronare Herzerkrankung; KHK; New York Heart AssociationCHD; NYHA; KardiomyopathieKardiomiopatia; EjektionsfraktionFrakcja wyrzutowa; EF; EchokardiographieEchokardiografia; Inhibitory ACE-Hemmer; Angiotensin-RezeptorblockerBlokery receptora angiotensyny; SartaneSartan; Antagoniści AT-Antagonisten; MineralokortikoidantagonistenAntagoniści mineralokortykoidów; Inhibitory SGLT2-Inhibitoren; SacubitrilSakubitryl; ARNI; DigitalisNaparstnica; DiuretikaDiuretyki; Torasemid; HerztransplantationTransplantacja serca; KardialeTerapia Resynchronisationstherapieresynchronizująca serca; CRT; ImplantierbarerWszczepialny Kardioverterkardiowerter-Defibrillatordefibrylator; ICD
Przewlekła niewydolność serca
document-disease document-nav document-tools document-theme
Definicja: Stan, w  którym serce nie jest zdolne dostarczyć organizmowi wystarczającej ilości krwi ani  tlenu, aby zapewnić stabilny metabolizm podczas wysiłku lub w  spoczynku.
Medibas Polska (staging)
Przewlekła niewydolność serca
/link/30395a0b2bd540a0a164151f94ec9aad.aspx
/link/30395a0b2bd540a0a164151f94ec9aad.aspx
przewlekla.niewydolnosc-serca
SiteDisease
Przewlekła niewydolność serca
K.Reinhardt@gesinform.de
Klive.Reinhardt@gesinformcom#dr.dedabrowska@wp.pl
pl
pl
pl