Informacje ogólne
Cały rozdział oparto na tych źródłach literaturowych.
Definicja
- Zakażenie układu nerwowego wywołane przez wirusa polio
- Może prowadzić do niedowładu wiotkiego lub porażenia mięśni w
. - Na nagminne porażenie dziecięce chorują wyłącznie ludzie
. - Enders, Robbins i
. - Pierwsza szczepionka pojawiła się na rynku w
.
Epidemiologia
- W pierwszej połowie XX wieku doszło do epidemii w
. - Europa została oficjalnie uznana za wolną od polio w
—dla Regionu Zachodniego Pacyfiku oraz w—dla 11 krajów Azji Południowo-Wschodniej, w.- Od tego czasu 80% ludności świata żyje w
.
- Od tego czasu 80% ludności świata żyje w
- W
.- Jeśli nie uda się całkowicie wyeliminować choroby, prognozy wskazują, że zapadalność na nią wzrośnie o
.
- Jeśli nie uda się całkowicie wyeliminować choroby, prognozy wskazują, że zapadalność na nią wzrośnie o
- Do krajów zagrożonych, tj. o
populacjipopulacyjnej i. - W
byłoodnotowano kilka zakażeń mutacjami wirusa polio pochodzenia szczepionkowego (Circulating Vaccine Derived Polio-Virus,- CVDPV). Żywe szczepionki,sze względu na niskąwprowadzane do obrotu po niskich cenach i dlategocenę, nadal są stosowane w.- W 2020 roku zanotowano 1039 przypadków zachorowań z
w 2020zroku,czego około połowa w - Ponieważ tylko 1 na około 200 zakażeń wiąże się z
.
- W 2020 roku zanotowano 1039 przypadków zachorowań z
- Od 1988 do 2018 roku liczba zgłoszonych przypadków polio na świecie zmniejszyła się o
. - Szczegółowe informacje na temat krajów, w
.
Etiologia i patogeneza
Etiologia
- Wirus polio należy do grupy enterowirusów z
.- WPV2 i
.
- WPV2 i
- Wirus rozprzestrzenia się poprzez transmisję fekalno-oralną. Namnaża się w
. - Wirus jest wydalany w
.- W
- W
- Okres wylęgania wynosi zwykle 1–2 tygodnie (zakres 3–35 dni)
. - Wskaźnik zakażeń jest niezwykle wysoki, ale 90–95% wszystkich zakażeń przebiega bezobjawowo. Kolejne 4–8 % objawia się jako przemijająca choroba z
.
Patogeneza
- U
. - Ryzyko zachorowania na jawne nagminne porażenie dziecięce wzrasta z
. - Wirus może dotrzeć do układu nerwowego drogą
hematogennkrwionośną oraz przez wsteczny transport aksonalny. - Neurotropizm: wirus preferuje komórki rogów przednich rdzenia kręgowego (zakażenie motoneuronów alfa). Śmierć tych komórek prowadzi do niedowładu wiotkiego
.
Czynniki sprzyjające
- Nieodpowiednie warunki higieniczne i
ICD-10
- A80 Ostre nagminne porażenie dziecięce
- A80.0 Ostre nagminne porażenie poszczepienne
- A80.1 Ostre nagminne porażenie dziecięce, wirus dziki, importowany
- A80.2 Ostre nagminne porażenie dziecięce, wirus dziki, miejscowy
- A80.3 Inne i
postaciepostaci ostrego nagminnego porażenia dziecięcego - A80.4 Ostre nagminne porażenie dziecięce, postać nieporażenna
- A80.9 Ostre nagminne porażenie dziecięce, nieokreślone
- B91 Następstwa nagminnego porażenia dziecięcego
- G14 Zespół post-polio
Diagnostyka
Cały rozdział oparto na tych źródłach literaturowych.
Kryteria diagnostyczne
- Osłabienie mięśni, ból głowy, sztywność karku, gorączka, nudności/wymioty
- Uszkodzenie dolnych neuronów ruchowych (niedowład wiotki) z
- Metodą diagnostyczną z
istolca lub wymaz z gardła, metodą drugiego wyboru jest test PCR wykrywający RNA wirusa i. - W
.
Diagnostyka różnicowa
Wywołane przez inneenterowirusyzapalenieZapalenie opon mózgowo-rdzeniowych wywołane przez inne enterowirusy- Inne wirusowe zakażenia OUN
- Zespół Guillaina-Barrégo
najczNajczęstsza przyczyna ostrego niedowładu wiotkiegoniedowNiedowład wczCzęsto szybka progresja wczCzęsto w- Rzadko: gorączka, ból głowy, nudności i
raczej rzadko
- Ostra porfiria przerywana (AIP)
- Borelioza
- Miastenia rzekomoporaźna
- Zatrucie jadem kiełbasianym (botulizm)
Wywiad lekarski
- 90–95% wszystkich zakażonych osób pozostaje bezobjawowych. U
. - U
.
Przebieg poronny bez zapalenia rdzenia kręgowego (choroba łagodna)
- 4–8% przypadków
ObjawyNieswoistetoobjawy ostrej infekcji wirusowej: ból głowy, mialgie, wymioty, biegunka, zaparcia i
Nieporażenna postać nagminnego porażenia dziecięcego
- 1–4% przypadków
- Oprócz objawów łagodnej
chorobyinfekcji wirusowej występują objawy zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych oraz skurcze mięśni.wysokaWysoka gorączka, ból pleców, skurcze mięśniaseptyczneAseptyczne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych bez niedowładu, często z
Porażenna postać nagminnego porażenia dziecięcego
- <1% przypadków>1%>Poniżej 1% przypadków
- Czynnik wywołujący jest niejasny; aktywność fizyczna i
. - Może wystąpić drżenie, osłabienie mięśni, zaparcia oraz niedrożność
jelitajelit. - Porażenne nagminne porażenie dziecięce można podzielić na postać rdzeniową i
.postaPostać rdzeniowa nagminnego porażenia dziecięcegoPoczpoczątkowo występuje ból mięśniowy iosiąganajbardziejnajwyższynasilonepoziom nasileniajest w.Zajzajęcie mięśni oddechowych prowadzi do zmniejszenia pojemności życiowej.
postaPostać opuszkowa nagminnego porażenia dziecięcego- niedowład mięśni unerwianych przez nerwy czaszkowe (porażenie opuszkowe)
- objawy to m.in. diplopia (rzadko), obwodowy niedowład twarzy, dysfagia, dysfonia, nosowy głos, niedowład mięśnia mostkowo-
obojczykowosutkowo-sutkowegoobojczykowego iregurgitacjapłynuynów z żołądka (regurgitacja) przez nos - wysoka śmiertelność, zwłaszcza u
Badanie przedmiotowe
- W
.uszkodzenieUszkodzenie dolnych neuronów ruchowych (niedowład wiotki) z
Badania uzupełniające w ramach podstawowej opieki zdrowotnej
Badanie krwi
- Prawidłowa liczba leukocytów albo łagodna leukocytoza
Diagnostyka specjalistyczna
Badanie krwi
- Test serologiczny
12- Rozpoznanie można postawić
rna podstawie wynikównieżwserologiczniebadań serologicznych (obecność lub wzrost miana przeciwciał w klasie IgM),alejednak ta metoda jest powolna i.
- Rozpoznanie można postawić
- Diagnostyka molekularna metodą PCR w
.
Diagnostyka specjalistyczna
Badanie płynu mózgowo-rdzeniowego - wykonywane w warunkach szpitalnych
- Ciśnienie płynu mózgowo-rdzeniowego i
. - Poziom glukozy nie jest obniżony
. - Liczba komórek wynosi zwykle poniżej 500/mikrolitr i
. - Płyn mózgowo-rdzeniowy jest w
Posiew
- Wymazy z
- Wirus polio można wyizolować ze stolca przez okres do 6 tygodni od początku choroby
.
Wskazania do hospitalizacji
- W
TerapiaLeczenie
Cel terapiileczenia
- Zmniejszenie ryzyka niedowładu
Ogólne informacje o terapiileczeniu
- Nie jest dostę
pnapneterapialeczenieukierunkowana na przyczynę.przyczynowe - Kluczowa jest fizjoterapia prowadzona od wczesnego etapu choroby, zapobiegająca zesztywnieniu porażonych mięśni, ćwiczenia oddechowe, walka z nałogiem palenia, mobilizacja odksztuszania wydzieliny zalegającej w drogach oddechowych, przy długotrwałym unieruchomieniu profilaktyka choroby zakrzepowo-zatorowej. Chorzy z porażeniami mięśni oddechowych wymagają wspomagania oddychania w warunkach szpitalnych1
Opieka medyczna24
Faza ostra
- Złagodzenie bólu i
- Może szybko wystąpić ostra niewydolność oddechowa, która wymaga intubacji i
. - Jeśli konieczna jest długotrwała wentylacja lub jednocześnie występuje porażenie opuszkowe, konieczne może być wykonanie tracheostomii w
.
Faza mobilizacji
- W
. - Intensywna fizjoterapia powinna skupiać się na treningu uszkodzonych mięśni w
.
Obowiązek zgłaszania
W Polsce istnieje obowiązek zgłaszania do właściwych Państwowych Inspektorów Sanitanych, telefonicznie oraz potwierdzania w postaci papierowej lub elektronicznej podejrzenia lub rozpoznania: ostergo nagminnego porażenia dziecięcego (Poliomyelitis), ostrego porażenia wiotkiego, w tym zespołu Guillaina-Barrégo
Szczepienia/zapobieganie
Cały rozdział oparto na tych źródłach literaturowych.
Ogólne
- Najskuteczniejszą metodą chroniącą przed zachorowaniem na Poliomyelitis jest utrzymanie wysokiego odestka zaszczepionych oraz przestrzeganie higieny, gdyż choroba przenosi się drogą pokarmową (fekalno-oralną). Od 2016 roku trójwalentne żywe szczepionki zastąpiono szczepionkami dwuwalentnymi, zawierającymi inaktywowane (zabite) wirusy przeciwko typowi 1 i
żywe szczepionki przeciwko typowityp 2wyjątkowowirusa polio obecny w żywych szczepionkach często ulegałymutacji wpochodzenia szczepionkowego(cVDPV2).powodując transmisję zakażenia SzczepionkiWinaktywowane,Polscez wyjątkiem szczepionki monowalentnejszczepienia przeciwkoWPV1,Poliomyelitispozostajsątrójwalentne.obowiązkoweTymczasemizalecafinansowanesięzjedyniebudżetuszczepienieMinisterstwaszczepionką inaktywowaną.Zdrowia
Zalecenia dotyczące szczepień
- Immunizacja podstawowa
noworodkiNoworodki urodzonew terminieo czasierozpoczęcie3immunizacjidawkipodstawowejszczepieniaw wiekupodstawowego:- pierwsza
2dawka: 3-4. miesięcyąc życia Wdruga dawka: 5-6. miesiąc życia, po 6-8 tygodniach od podania pierwszej dawki- trzecia dawka: 16-18 miesiąc życia, po 6 miesiącach od podania drugiej dawki
- pierwsza
- w przypadku
szczepionkiszczepioneksześwysokoskojarzonych: pięciowalentnej,która uodparnia na(przeciwko błonicęonicy,eccowi,krztusieckrztuścowi, polio, Haemophilus influenzae typuwirusowewirusowemuzapaleniezapaleniu wątroby typu,)zalecany jest schemat 2+1 ze szczepieniami w wieku 2,- 4i 11dawki szczepienia podstawowego:- pierwsza dawka: 2. miesi
ęcyąc życia - druga dawka: 3-4. miesiąc życia
- trzecia dawka: 5-6. miesiąc życia
- czwarta dawka: 16-18 miesiąc życia
- pierwsza dawka: 2. miesi
wczeWcześniaki(urodzone przed 37. tygodniem ciąży)zeszczepieniawzglprzeprowadza sięduna niedojrzały układ odpornościowy schemat szczepień 3+1,zgodnie z4dawkamiwiekiemszczepionkiliczonymw 2.,od3.,momentu4.narodzini 11. miesiącu życia(chronologicznym)
- Szczepienie przypominające
wW wieku9–166 latprzyPrzypodstawowychzrealizowanymszczepieniachiochronnychudokumentowanymw wiekucyklu szczepień u osoby dorosłymjednoejszczepienieobejmującymprzypominające w odstępie co najmniej 10 lat od ostatniej4 dawki szczepionki przeciwko polio wramachdzieciństwie (lub 3 dawki, jeżeli szczepienie było wykonane w przeszłości, ale już u osoby dorosłej), nie są wymagane szczepieniapodstawowego
- W
.- np. podczas podróży do obszarów o
- np. podczas podróży do obszarów o
Minimalne odstępy czasu dlaUzupełnianie szczepieńuzupeu osoby nieszczepionej lub która trwale utraciłniającychai kolejnychdokumentację szczepieńprzypominających:w 1Wiek poniżej 6.rokużyciaminimalnylat: 3 dawki szczepienia z zachowaniem odstęp:ów26-8miesiącetygodni popierwszympierwszejszczepieniudawce szczepienia, 6 miesięcy po drugiej dawce i dawka przypominająca w 6. roku życia- Wiek 6 lat i powyżej: wymagane jest tylko szczepienie podstawowe (bez dawki przypominają
cecej): dwie dawki wwieku9–16odstępielat
w wieku od 121-2 miesięcy,dotrzecia <5 lat>minimalny odstęp: w zależności od szczepionki i wskazania 1–2 miesiącedawka popierwszym szczepieniu,upływie 6-12 miesięcy po drugiej dawceszczepienie przypominające w wieku 9–16 lat
w wieku5–11 latminimalny odstęp: 1 miesiąc po pierwszym szczepieniu, 6 miesięcy po drugiej dawceszczepienie przypominające w wieku 10–17 lat
w wieku 11–18 latminimalny odstęp: 1 miesiąc po pierwszym szczepieniu, 6 miesięcy po drugiej dawceszczepienie przypominające po 5–10 latach
dorośliminimalny odstęp: 1 miesiąc po pierwszym szczepieniu, 6 miesięcy po drugiej dawceszczepienie przypominające co 10 lat
- Liczy się każde szczepienie
.- Jeśli przekroczone zostaną zalecane odstępy między szczepieniami, nie jest konieczne rozpoczynanie cyklu uodparniania od nowa
.
- Jeśli przekroczone zostaną zalecane odstępy między szczepieniami, nie jest konieczne rozpoczynanie cyklu uodparniania od nowa
Szczepienia dla podróżnych36
- Szczepienia ochronne odpowiednie do wieku (patrz wyżej)
- Szczepienie przypominające przeciwko polio służy nie tylko ochronie podróżnych, ale także ochronie populacji i
wskazane.zalecane
Wskazania do szczepienia uzupełniającego przed podróżą
- Cele podróży z
- Podróż trwająca
>powyżej 4 tygodni wymaga szczepienia od 4 tygodni do 1 roku przed wyjazdemzdo kraju docelowego. - W
zdo kraju docelowego. - Obowiązek dokumentacji: szczepienia przed podróżą do tych krajów muszą być wpisane na pierwszej stronie świadectwa szczepień
. krajeKraje, w
- Podróż trwająca
- Kategoria II (obecnie krążący wirus cVDPV2)
- Podróż trwająca
>powyżej 4 tygodni wymaga szczepienia od 4 tygodni do 1 roku przed wyjazdemzdo kraju docelowego. krajeKraje, w
- Podróż trwająca
- Inne kraje, w
- Afganistan, Arabia Saudyjska, Brunei Darussalam, Egipt, Filipiny, Gruzja, Indie, Iran, Irak, Jordania, Katar, Libia, Malediwy, Maroko, Nepal, Oman, Pakistan, Saint Kitts i
- Afganistan, Arabia Saudyjska, Brunei Darussalam, Egipt, Filipiny, Gruzja, Indie, Iran, Irak, Jordania, Katar, Libia, Malediwy, Maroko, Nepal, Oman, Pakistan, Saint Kitts i
- Należy rozważyć szczepienie przypominające:
- Kraje w
.
- Kraje w
Przebieg, powikłania i rokowanie
Przebieg
- Okres wylęgania wynosi 3–35 dni (najczęściej 7–14 dni)
. - U
. - Łagodna i
.
Zespół post-polio
- Po wielu latach od ostrej choroby może dojść do tzw. zespołu post-polio z
. - W
.- 85% zgłaszało osłabienie mięśni uszkodzonych wcześniej w
. - 58% zgłaszało zmniejszenie siły mięśni, które wcześniej nie były objęte procesem chorobowym
. - 57% zgłaszało zwiększoną męczliwość
. - 62% doświadczało nietolerancji zimna
. - 64% zgłaszało nasilony ból mięśni
. - 58% zgłaszało nasilenie bólu stawów
.
- 85% zgłaszało osłabienie mięśni uszkodzonych wcześniej w
Powikłania
- Zakażenia układu moczowego
- Niewydolność oddechowa
- Niedodma
- Zapalenie płuc
- Obrzęk płuc
- Zapalenie mięśnia sercowego
- Zgon
Rokowanie
- Paraliż szczątkowy
- Łagodne osłabienie małych grup mięśniowych ustępuje łatwiej niż nasilone osłabienie dużych mięśni
.
- Łagodne osłabienie małych grup mięśniowych ustępuje łatwiej niż nasilone osłabienie dużych mięśni
- W
.
Informacje dla pacjentów
Informacje dla pacjentów w Deximed
Piśmiennictwo
- Kuchar E. Polio. Medycyna Praktyczna 2017 (dostęp 21.11.2023) www.mp.pl
- Jubelt B. Enterovirus infections. In: Viral Infections of the Human Nervous System, Jackson AC (Ed), Springer Basel, 2013. p.117.
- Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 10 grudnia 2019 r. w sprawie zgłaszania podejrzeń i rozpoznań zakażeń, chorób zakaźnych oraz zgonów z ich powodu Komunikat Głównego Inspektora Sanitarnego w sprawie programu szczepień ochronnych na rok 2023 z dnia 28 października 2022. Dz.U.2023 r. Poz.1045. (dostęp 21.11.2023) isap.sejm.gov.pl
- Khan OA, Heymann DL. Poliovirus infection. BMJ Best Practice. Last reviewed: 28 May 2021; Last updated: 26 Jun 2020
https://bestpractice.bmj.com/topics/en-gb/902" - Narodowy
href="https://bestpracticeInstytut Zdrowia Publicznego Państwowy Instytut Badawczy.bmjJak realizować szczepienia przeciw poliomyelitis u osób dorosłych? (dostęp 21.com/topics/en-gb/902"11.2023)target="_blank">bestpracticeszczepienia.bmjpzh.comgov.pl - World Health Organization. Fact sheets: Poliomyelitis. 22 July 2019
http://www.who.int/en/news-room/fact-sheets/detail/poliomyelitis" href="http://www.who.int/en/news-room/fact-sheets/detail/poliomyelitis" target="_blank">www.who.int - World Health Organization. Global Polio Eradication Initiative. Geneva, 2021.
http://www.polioeradication.org/" href="http://www.polioeradication.org/" target="_blank">www.polioeradication.org
Autorzy
- Lek. Thomas M. Heim, dziennikarz naukowy, Freiburg
- Lino Witte, dr. n. med., lekarz podstawowej opieki zdrowotnej, Frankfurt nad Menem