Skrót MRSA oznacza gronkowca złocistego opornego na metycylinę (methicyllin-resistant Staphylococcus aureus).
Rozróżnia się bezobjawową kolonizację przez MRSA i zakażenie MRSA.1.
kolonizacja: wzrost i utrzymywanie siwystępowanie MRSA po zanieczyszczeniu na skórze lubi błonie śluzowej człowieka
zakażenie: reakcjewystępowanie zapalneobjawów z dalszymichoroby objawami wywołanymi przezspowodowanych MRSA
Rezerwuar: przede wszystkim nosogardzieljama nosowo-gardłowa
Drogi przenoszenia
kontakt z rękąkami: główna droga przenoszenia w placówkach medycznych
kontakt bezpośredni i pośredni
droga kropelkowa, skażone powierzchnie
MRSA są wysoce odporne na suszę i upały, mogą przetrwać dowiele miesięcy na w środowisku nieożywionychywionym powierzchniach(sprzęt).
Bakterie z grupy gronkowców są normalnymelementem elementemfizjologicznej flory skórnej i zazwyczaj nie powodują żadnych objawów. Natomiast podgrupa Staphylococcus aureus (SA) może prowadzić do zakażeńenia ran i ropni, alea także do zakażeń ogólnoustrojowych i zatrucia krwi.
Kolonizacja (głównie przedsionkówprzedsionek nosa) przez MSSA (methicillin-sensitive Staphylococcus aureus, - gronkowiec złocisty wrażliwy na metycylinę) w populacji ogólnej występuje często (20–30% osób), przez MRSA — rzadko.
Wcześniej zakażenia Staphylococcus aureus można było leczyć konwencjonalną penicyliną, ale bakterie te szybko wykształciły oporność. Metycylinę stosowano jako skuteczny środekantybiotyk przeciwko zakażeniom Staphylococcus aureus od około 1950 roku. Jednak od lat 60. pojawiły się szczepy oporne (MRSA), które obecnie stanowią poważny problem w większości krajów europejskich.
Bakterie oporne na metycylinę często są również oporne na szereg innych antybiotyków.
Choroby wywołane przez MRSA i MSSA nie różnią się klinicznie. Zakażenia MRSA wiążą się ze zwiększoną śmiertelnością i kosztami leczenia w porównaniu z zakażeniami MSSA.
Rozróżnienie pomiędzy zakażeniamiszpitalnymi szczepami MRSA nabytymi w szpitalu (hospital-aquired — HA-MRSA) i zakażeniami pozaszpitalnymi szczepami MRSA nabytymi w środowisku (community-aquired — CA-MRSA) o zasadniczo różnej charakterystyce i bardzo zróżnicowanymnicowane rozpowszechnieniurozpowszechnienie w różnych krajach
CA-MRSA wywodzą się przede wszystkim z ropni, czyraków i zakażeń ran.
Rozprzestrzenianie się CA-MRSA
w otoczeniu pacjentów dotkniętych chorobą
nabycie zakażenia podczas pobytu naw obszarach endemicznych
przypadki zawleczenia w kontekście przyjmowania uchodźców i opieki medycznej nad uchodźcami z różnych regionów objętych kryzysem
Epidemiologia
Po stałym wzroście od 1990 roku odsetka MRSA w populacjiśród S. aureus, od kilku lat ponownie odnotowuje się ich spadek.
Średnia europejska spadobnizyła się z 18% w 2013 r. do 15,5% w 2019 r., natomiast w krajach Europy Południowej i Wschodniej (np. Włochy, Grecja, Rumunia) w 2019 r. nadal przekraczała 35%.2.
Ponad 82% osób dotkniętych chorobą ma co najmniej 60 lat.
W Polsce w 2021 roku zgłoszono 1718 przypadków MRSA.
ICD-10
U80-U85 Czynniki zakaźnebakteryjne z opornościąoporne na niektóre antybiotyki lub środki chemoterapeutyczne
Diagnostyka
Pobieranie próbekwymazu do oznaczeń MRSA
W Polsce w POZ dostępny jest tylko posiew wymazu z gardła.
Rozpoznanie ustala się na podstawie wymazów wysyłanych do laboratorium mikrobiologicznego na konwencjonalnym podłożu transportowym.
Postępowanie
oba przedsionki nosa: wymazaćz obszaru przejścia skóry i śluzówki, pobranie wymazu tym samym gazikiem okołona szerokości 1-2 cm wewnątrz otworu nosowego, przyśrodkowo i bocznie
gardło i migdałki: wymaz z tylnej ściany gardła i migdałków
rany, egzemywypryski, świeże blizny lub inne uszkodzenia skóry
w z okolicy miejsc wprowadzenia ciał obcych (cewniki, dreny, tracheostoma itp.)
Wskazania do pobierania próbekwymazu w gabinecie lekarza rodzinnego
W przypadku ran,przedei wszystkimw szczególności zakażeń ran
Przed przeniesieniem pacjenta do placówki opieki długoterminowej (patrzMRSA w placówkach opieki)
Przy wypisie ze szpitala i rozpoznanych czynnikach ryzyka (patrz poniżej), jeśli leczenie wydaje się sensownewłaściwe i obiecujące.
Czynniki ryzyka
leczenie stacjonarneszpitalne w ciągu ostatnich 6 miesięcy (hospitalizacja przez co najmniej 4 dni)
cewnikiobecność poziomecewników (np. PEG, cewnik do pęcherza moczowego)
choroby skóry/ rany przewlekłe
głębokie zakażenia tkanek miękkich
konieczność dializowania lub immunosupresja
przygotowanie pacjenta do dużego zabiegu chirurgicznego o dużym i średnim ryzyku (zabiegi kardiochirurgiczne, chirurgia naczyniowa, zabiegi ortopedyczne z wszczepieniem implantów)
bezpośrednie przejęcie pacjenta z innej placówki medycznej, w której przebywał ponad 24 godziny
przyjęcie pacjenta na oddział intensywnej terapii
pacjenci przetransportowani ze szpitala za granicą lub hospitalizowani za granicą w ciągu ostatnich 12 miesięcy3
Badania przesiewowe w kierunku MRSA w warunkach ambulatoryjnych u pacjentów bez ww. kryteriów nie są uzasadnione ani konieczne.
Działania w przypadku dodatniego wyniku badania wymazu w kierunku MRSA
Jeśli wynik wymazu MRSA jest dodatni, należy rozważyć, czy sanacjaeradykacja ma sens.
Nosicielstwo MRSA i podejmowanie związanych z tym środków ostrożności jest czasem mniej stresujące niż wielokrotne nieudane próby sanacjieradykacji.
Edukacja osób dotkniętych chorobąnosicielstwem i ich krewnych
W przypadku krewnych nosicieli MRSA, w warunkach ambulatoryjnych ryzyko zakażenia jest niewielkie.
Bliski kontakt fizyczny może prowadzić do biernej kolonizacji członków rodziny, ale zazwyczaj nie stanowi to dla nich zagrożenia.
Zagrożone są osoby z otwartymi ranami lub zmianami skórnymi, bądź znaną predyspozycją do zakażenia S. aureus (diabetycychorzy na cukrzycę, osoby dializowane, osoby z immunosupresją). Nosicieli MRSA należy odizolować od takich osób do czasu skutecznej sanacjieradykacji.
Rygorystyczne środki higieniczne w szpitalu służą przede wszystkim ochronie innych ciężko chorych i poddanych immunosupresji pacjentów w szpitalu, dla których kolonizacja MRSA stanowi zagrożenie., W co w warunkach ambulatoryjnych zwykle tak nie jestma miejsca.
Środki dotyczące skierowania do specjalisty/hospitalizacji
Jeśli pacjenci mają dodatni status MRSA, informowany jest właściwy organ.
Lekarze kierujący do szpitala powinni w porozumieniu z właściwym organem ocenić, czy przed przyjęciem do szpitalahospitalizacją wymagana jest sanacja.
Niezbędne informacje dotyczące zakażenia MRSA należy przekazać również w przypadku zaangażowania innych podmiotów opieki zdrowotnej, np. pogotowia ratunkowego.
Ponadto pacjentów prosi się o to, aby samodzielnie informowali o swoim statusie MRSA przy korzystaniu z usług medycznych.
Obowiązek zgłaszania
Tylko przypadki MRSA spełniające kryterium zakażenia szpitalnego lub zakażenia żołądkowo-jelitowego (w tym zatrucia pokarmowego o etiologii infekcyjnej lub nieustalonej) podlegają zgłoszeniu do Państwowej Inspekcji Sanitarnej na druku ZLK-1 (w formie elektronicznej lub papierowej)
TerapiaLeczenie
Leczenie polega na:
standardowych procedurach zapobiegających dalszemu rozprzestrzenianiu się bakterii
swoistej terapii ukierunkowanej na zakażenie lub kolonizację
Izolacja poza placówkami służby zdrowia nie jest wskazana.
Samo wykrycie MRSA nie stanowi wskazania do terapii miejscowej ani ogólnoustrojowej.
TerapiaLeczenie zakażenia MRSA
Zakażenie leczy się zgodnie ze standardowymi wytycznymi dotyczącymi terapii zakażeń, jeśli taka terapia jest wskazana klinicznie.
Powierzchowne zakażenia skóry lub ran zwykle nie wymagają ogólnoustrojowego leczenia antybiotykami.
W przypadku powikłanych zakażeń należy skonsultować się ze specjalistami chorób zakaźnych lub mikrobiologami.
W przypadku ropni stosuje się drenaż. Jeśli drenaż jest skuteczny, ogólnoustrojowa antybiotykoterapia często nie jest konieczna, nawet w przypadku zakażenia MRSA.
Jeśli antybiotykoterapia jest wskazana, antybiotyk dobiera się na podstawie oznaczenia oporności.
Zapalenie skóry i tkanki podskórnej o łagodnym przebiegu należy leczyć antybiotykami doustnymi.
Leczenie dożylne antybiotykami aktywnymi wobec MRSA należy rozważyć w przypadku:
wystąpienia objawów ogólnoustrojowych związanych z zakażeniem skóry wtórnym do urazu z przerwaniem ciągłości skóry
u chorych będących nosicielami MRSA
u stosujących narkotyki dożylnie, a zwłaszcza gdy występują objawy SIRS
W przypadkach o szczególnie ciężkim przebiegu i prawdopodobnej złożonej etiologii, zaleca sę początkowo empiryczne leczenie wankomycyną z piperacyliną/tazobaktamem.
Antybiotyki beta-laktamowe generalnie nie są zalecane w leczeniu zakażeń MRSA.
Obserwuje się spadek oporności na chinolony, klindamycynę i kotrimoksazol; wskaźniki oporności na antybiotyki rezerwowe: linezolid, tygecyklinę, wankomycynę i teikoplaninę nieznacznie rosną, ale pozostają rzadkie.
TerapiaLeczenie w przypadku kolonizacji MRSA (sanacjaeradykacja)
Ponieważ u osób z kolonizacją MRSA występuje wyższe ryzyko zakażenia MRSA, któremu towarzyszy wyższa śmiertelność, należy rozważyć sanacjeradykację.
SanacjEradykację zaleca się u wszystkich pracowników służby zdrowia, u których stwierdzono obecność MRSA.
U pacjentów o dodatnim statusie MRSA również stosuje się sanacjeradykację,ale- decyzjadecyzję w tym przypadku zalenależy odpodejmować indywidualnej ocenyindywidualnie.
SanacjaEradykacja rzadko kończy się powodzeniem, jeśli chory ma założone cewniki lub sondy albo przewlekłą ranę.
Przed rozpoczęciem sanacjieradykacji należy podjąć leczenie wszelkich zakażeń.
SanacjaWskazania do eradykacji:
zabieg chirurgiczny o średnim i dużym ryzyku (chirurgiczny, naczyniowy, ortopedyczny z wszczepieniem implatnów)
obniżona odporność
Eradykacja trwa 5-10 dni.
Przydatność więcej niż dwóch prób sanacji jest znikoma.
Procedura sanacjieradykacji
Stosowanie maści do nosa zmupirocyną 3 x razy na dobę w obu przedsionkach nosa
Codzienne oczyszczanie całego ciała, w tym mycie włosów z użyciem dezynfekującego płynu do mycia (np. płynem do mycia z oktenidyną)
3 x razy na dobę Higienahigiena jamy ustnej i czyszczenie przyborów do higieny jamy ustnej, mycia zębów lub protez zębowych środkiem antyseptycznym odpowiednim dla błony śluzowej jamy ustnej (np. dichlorowodorkiem oktenidyny lub diglukonianem chlorheksydyny)
Codzienna zmiana pościeli i całej odzieży
pranie ubrania w najwyższej możliwej temperaturze
Podczas leczenia najlepiej używać ubrań, które można prać w temperaturze co najmniej 60 stopni.
Dezynfekcja lub wymiana wszystkich przedmiotów, które mają kontakt ze skórą (okulary, szczoteczka do zębów, protezy zębowe, dezodorant roll-on itp.).
Dezynfekcja przez przetarcie wszystkich powierzchni, które mogą mieć kontakt ze skórą.
SanacjaEradykacja u dzieci lub kobiet w ciąży we współpracy z odpowiednimi specjalistami
W przypadku niepowodzenia sanacjieradykacji, wskazaniem do innych form sanacji, w tym ogólnoustrojowej antybiotykoterapii, mogą być zakażenia, choroby podstawowe, szczególne wzorceniedobory oporności itp.
Kontrola po sanacjieradykacji
Pierwszy wymaz kontrolny po 48 godzinach, następnieaż 2do kolejneuzyskania 3 ujemnych wyników wymazu w kierunku (tygodniowy odstępiep jednegomiędzy dniawymazami)
Wymaz kontrolny po 3–6 i po 12 miesiącach
Zapobieganie
Środki ochrony przed zakażeniem
Jednym z najważniejszych działań zapobiegających występowaniu wieloopornych zarazkówbakterii jest racjonalne stosowanie antybiotyków w medycynie i weterynarii (chów przemysłowy).
W kontakcie z pacjentami, ważnym narzędziemsposobem zapobiegania rozprzestrzenianiu się MRSA i innych patogenów, są zwłaszczaszczególnie środki higieny rąk.
Standardowe procedury postępowania z pacjentami z dodatnim statusem MRSA należy określić w systemie kontroli wewnętrznej danej placówki lub gabinetu.
Stwierdzenie MRSA nie może uniemożliwiać lub opóźniać niezbędnych badań ani leczenia.
Pacjenci z MRSA mogą przebywać w poczekalni z innymi pacjentami.
Personel powinien nosić odzież ochronną (rękawice, maskę na twarz, i fartuch w razie potrzeby fartuch):
kiedypodczas pomagapomocy pacjentom w rozbieraniu się i ubieraniu
podczas usuwania opatrunków lub opatrywania ran
jeżeliw pacjenciprzypadku mająpacjentów z przewlekłą chorobę skóry
jeżeli występuje zakażenie dróg oddechowych lub inne okoliczności zwiększające ryzyko rozprzestrzenienia się MRSA
Nie ma konieczności zakładania rękawic i maski na usta podczas rozmów z pacjentami.
Leżanki i sprzęt medyczny, które mają bezpośredni kontakt ze skórą pacjenta, należy czyścić i w razie potrzeby dezynfekować.
Z odpadami, które mogą być skażone MRSA, postępuje się zgodnie z wewnętrznymi procedurami dotyczącymi odpadów zakaźnych.
Personel z rozpoznanymi indywidualnymi czynnikami ryzyka kolonizacji, powinien stosować niezbędne środki ostrożności podczas pracy z osobami o dodatnim statusie MRSA. Do indywidualnych czynników ryzyka należą:
rany
przewlekłe choroby skóry, które prowadzą do jej ubytków
ciała obce, które naruszają barierę skóry lub błony śluzowej (np. stomia)
Jeśli istnieje uzasadnione podejrzenie, że personel medyczny jest zakażony MRSA, należy przeprowadzić oznaczenie MRSA.
Wszystkim lekarzom i pielęgniarkom, u których stwierdzono obecność MRSA, zaleca się sanacjeradykację.
Nie ma podstawy prawnej do zakazu wykonywania pracy przez lekarzy lub innych pracowników o dodatnim statusie MRSA, jeśli pracują wyłącznie poza placówką.
Podstawowe procedury prewencyjne
W przypadku wszystkich kontaktów z pacjentami — niezależnie od tego, czy istnieje tylko podejrzenie, czy też rozpoznanie zostało już potwierdzone — obowiązują podstawowe środki ochrony przed zakażeniami.
ŚrodkiStosowanie teśrodków opierająochrony sięwynika naz założeniuenia, że wszystkie płyny ustrojowe, takie jak krew, wydzieliny i wydaliny (z wyjątkiem potu), a także uszkodzona skóra i błony śluzowe mogą być skażone patogenami.
Konsekwentne wdrażanie podstawowych środków ochrony zmniejsza ryzyko zakażenia zarówno ze znanych, jak i nieznanych źródeł.
Środki ochrony przed zakażeniem: profilaktyka pierwotna
W kontaktach ze wszystkimi pacjentami: stosować środki higieny rąk!
Jeśli istnieje ryzyko kontaktu z płynami ustrojowymi, uszkodzoną skórą lub błonami śluzowymi: rozważyć inne podstawowe środki ochrony przed zakażeniami w uzupełnieniu higieny rąk.
W kontaktach z pacjentami, którzy są lub mogą być nosicielami patogenów: rozważyć wzmocnienie środków ochrony przed zakażeniami poza podstawowestandardowo środkistosowane.
Higiena rąk
Najważniejszy środek zapobiegający rozprzestrzenianiu się patogenów
Paznokcie powinny być krótko obcięte.
Sztuczne paznokcie i lakier do paznokci są niedozwolone.
Nie wolno nosić obrączek, zegarków na rękę ani kolczyków (wyjątek: dozymetr).
Widoczne zabrudzenia należy umyć zwykłym mydłem i osuszyć jednorazowymi ręcznikami.
Higieniczną dezynfekcję rąk przeprowadza się za pomocą środków do dezynfekcji rąk na bazie alkoholu.
Stosowanie środków higieny rąk przed czynnościami czystymi i po czynnościach brudnych:
przed fizycznym kontaktem z pacjentami i po nim
pomiędzy brudnym i czystym kontaktem z tą samą osobą
między różnymi czynnościami dotyczącymi tej samej osoby
po kontakcie z zanieczyszczonymi przedmiotami i zanieczyszczonym sprzętem
przed rozpoczęciem pracy z czystym sprzętem
przed rozpoczęciem pracy z produktami leczniczymi
po zdjęciu rękawic
po wyjściu z pokoju
Higiena kaszlu
Dotyczy zarówno personelu, jak i pacjentów oraz krewnych.
Podczas kaszlu i kichania należy zakryć usta i nos papierową chusteczką, którą następnie należy natychmiast wyrzucić.
W razie potrzeby osoba kaszląca lub kichająca powinna nosić maskę zakrywającą usta i nos.
Po kontakcie z osobami, które kaszlą lub kichają, należy wykonać higienę rąk.
Środki ochrony indywidualnej:
Rękawice
Kiedy należy nosić rękawice?
w przypadku kontaktu z płynami ustrojowymi, błonami śluzowymi, uszkodzoną skórą oraz zanieczyszczonymi przedmiotami i powierzchniami
w przypadku ran lub wypryskówwyprysku na dłoniach; rany zabezpieczyć wodoodpornym plastrem
Prawidłowe użytkowanie rękawic
Umyć ręce przed założeniem rękawic.
Jeśli rękawice są noszone wraz z innymi środkami ochrony indywidualnej, rękawice zakłada się jako ostatnie.
Jeśli rękawice mają kontakt z potencjalnie zanieczyszczonymi obszarami, należy je zmieniać pomiędzy poszczególnymi czynnościami, nawet jeśli dotyczą one tej samej osoby.
Rękawice zdjąć i wyrzucić natychmiast po zakończeniu czynności.
Zdezynfekować ręce bezpośrednio po zdjęciu rękawic.
Czynności wykonywać w kolejności „od czystej do brudnej”.
Unikać dotykania „czystych” przedmiotów podczas noszenia zanieczyszczonych rękawic.
Ochrona ust i nosa
Ochronę ust i nosa należy rozważyć w przypadku czynności, które mogą wiązać się z rozpryskiwaniem płynów ustrojowych, takich jak krew, wydzieliny i wydaliny, lub innych płynów, które mogą zawierać patogeny.
Maska chirurgiczna
do ochrony nosa i ust, np. w przypadku bliskiego kontaktu z pacjentami, którzy kaszlą lub kichają
Maska musi zakrywać usta i nos, przy czym krawędzie maski muszą być jak najbardziej szczelne.
Po jednym użyciu maskę należy wyrzucić.
Usunąć maskę po zdjęciu rękawic i przeprowadzeniu dezynfekcji rąk. Po zdjęciu maski wykonuje się kolejną dezynfekcję rąk.
Maska chirurgiczna jest też środkiem profilaktyki zakażeń ze strony osoby noszącej maskę, np. podczas operacji. Zapobiega głównie rozprzestrzenianiu się większych kropli z nosa i ust.
Ochrona oczu
Przyłbica i inne środki ochrony oczu (okulary ochronne, gogle ochronne)
Ochronę oczu lub przyłbicę zakłada się w celu ochrony błon śluzowych oczu, jeśli istnieje ryzyko rozprysku.
Ochronę oczu lub przyłbicę zdejmować po zdjęciu rękawic i przeprowadzeniu dezynfekcji rąk. Pasek mocujący i zausznik zwykle nie są zanieczyszczone i można je dotykać gołymi rękami.
Fartuch ochronny
Jeśli istnieje ryzyko rozprysku, oprócz odzieży roboczej należy nosić fartuch ochronny, aby chronić odzież roboczą i skórę.
W przypadku dużych ilości skażonej substancji zakłada się wodoodporny fartuch ochronny.
Zabrudzony fartuch ochronneochronny należy zdjąć natychmiast po zakończeniu danej czynności, a następnie umyć ręce. Jeśli odzież robocza uległa zawilgoceniu, należy ją zmienić.
Tego samego fartucha nie można używać do wykonywania czynności przy więcej niż jednym pacjencie (jeden fartuch do jednego pacjenta).
W przypadku stosowania fartuchów ochronnych wielokrotnego użytku, należy je zmieniać, gdy wykazują widoczne zabrudzenia, ale nie rzadziej niż raz na dobę.
Czyszczenie i dezynfekcja
W przypadku zanieczyszczenia wyposażenia, punktów dotykowych i powierzchni płynami ustrojowymi, zanieczyszczenia należy usunąć, a dane miejsce dezynfekować odpowiednim środkiem dezynfekcyjnym.
Sprzątanie tradycyjne prowadzić zgodnie z harmonogramem sprzątania placówki.
Postępowanie z odpadami
Z odpadami zakaźnymi należy postępować w sposób bezpieczny.
Placówka powinna mieć w swoim systemie kontroli wewnętrznej określone procedury postępowania z odpadami, w tym z odpadami zakaźnymi.
Odpady zakaźne należy pakować w taki sposób, aby można było je przechowywać i transportować bez ryzyka zakażenia. Opakowanie i oznakowanie powinno spełniać wymagania dotyczące opakowań substancji zakaźnych.
Postępowanie z bielizną pościelową i tekstyliami
Bieliznę pościelową i tekstylia skażone płynami ustrojowymi należy przenosić, pakować i transportować jako bieliznę zakaźną w taki sposób, aby wykluczyć bezpośredni lub pośredni kontakt ze skórą, błonami śluzowymi lub odzieżą roboczą personelu.
Widocznie zabrudzone ubrania robocze należy natychmiast zmieniać.
Zniesienie środków ochrony przed zakażeniami
Środki kontroli zakażeń można znieść po uzyskaniu ujemnego wyniku trzech testwymazów w kierunku MRSA wykonywanych w odstępie jednego tygodnia. Dotyczy to zarówno pacjentów, jak i personelu.
Antimicrobial resistance surveillance in Europe 2023 - 2021 data. Stockholm: European Centre for Disease Prevention and Control and World Health Organization; 2023. ecdc.europa.eu
Smiatacz T, Hryniewicz W, Rymer W. Zakażenia gronkowcowe. Interna Szczeklika. Mały Podręcznik 2023/2024. Medycyna Praktyczna 2023. mp.pl
Piśmiennictwo
Muto CA, Jernigan JA, Ostrowsky BE, Richet HM, Jarvis WR, Boyce JM, et al. SHEA guidelines for preventing nosocomial transmission of multi-drug resistant strains of Staphylococcus aureus and Enterococcus. Infect Control Hosp Epidemiol 2003; 24: 362-86. PubMed
European Centre for Disease Prevention and Control. Antimicrobial resistance in the EU/EEA (EARS-Net) Annual Epidemiological Report 2019. Stockholm: ECDC; 2020. https://www.ecdc.europa.eu/en/publications
Skrót MRSA oznacza gronkowca złocistego opornego na metycylinę (methicyllin-resistant Staphylococcus aureus). Rozróżnia się bezobjawową kolonizację przez MRSA i zakażenie MRSA1MRSA.1
kolonizacja: wzrost i utrzymywanie siwystępowanie MRSA po zanieczyszczeniu na skórze lubi błonie śluzowej człowieka
zakażenie: reakcjewystępowanie zapalneobjawów z dalszymichoroby objawami wywołanymi przezspowodowanych MRSA