Definicja: ZakaChoroba wywołana przez zakażenie bakterią Bartonella henselae w wyniku zadrapania albo ugryzienia przez kota.
Epidemiologia: W USA odnotowuje się ok. 5 zachorowań na 100 000 osób rocznie.
Objawy: 3–10 dni po zadrapaniu/ugryzieniu chorobaprzez objawiakota pojawia się jednąpojedyncza lub kilkomakilka czerwono-brązowymizowych grudkamigrudek o wielkości 3–5 mm przy ranie kontaktowej, które z czasem przekształcają się w krosty. U niektórych pacjentów występują również objawy ogólne, takie jak gorączka, zmęczenie i ból głowy. Ciężki przebieg choroby występuje rzadko.
WynikiBadanie fizykalne: W dalszym przebiegu miejscowy obrzęk węzłów chłonnych. Zapalenie węzłów chłonnych ujawniarozwija się dopiero po ustąpieniu zmian skórnych.
Rozpoznanie: Kliniczne podejrzenie rozpoznania, w razie potrzeby potwierdzenie testem serologicznym lub PCR.
Terapia: Z reguły choroba ustępuje po 2–8 tygodniach i nie wymaga terapii, koniecznejednak możezalecana byćjest podawanie antybiotykówantybiotykoterapia.
Informacje ogólne
Definicja
ZakażenieBakteryjna choroba zakaźna wywołana przez Bartonella henselae w wyniku zadrapania lub ugryzienia przez kota. Prowadzi do powstania grudek i krostek w okolicy rany kontaktowej oraz obrzpowiękukszenia miejscowych węzłów chłonnych, ale; zwykle ma niegroźnyłagodny i samoograniczający się przebieg1.
Nazwa w języku angielskim: Cat Scratch Disease
Epidemiologia
Rozpowszechniona na całym świecie, występuje częściej w ciepłym i wilgotnym klimacie.
W USA odnotowuje się około 5 przypadków na 100 000 osób rocznie (12 500 przypadków rocznie)2.
W strefach umiarkowanych częstsze występowanie jesienią i zimą, w tropikach przez cały rok
Etiologia i patogeneza
W wielu krajach bakteria Bartonella henselae występuje w pysku (w ślinie) oraz na skórze i pazurach kotów.
Częściej zakażone są kocięta niż osobniki dorosłe koty.
Koty zakażone (przez ukąszenia pcheł) w większości przypadków nie wykazują żadnych objawów3.
Przeniesienie z człowieka na człowieka nie jest możliwe. Rzadko zdarzają się przypadki zakażenia psów.
W wyniku zadrapania lub ugryzienia przez kota bakteria może przeniknąć do rany i wywołać zakażenie.
U ludzi bakteria prowadzi do miejscowej reakcji skórnej w okolicy miejsca ugryzienia lub zadrapania, następuje też miejscowa aktywacja układu limfatycznego.
W odosobnionych przypadkach dochodzi do nietypowego przebiegu choroby z hematogennym rozprzestrzenianiemrozsiewem się patogenubakterii, a tymw samym do zakażenia rozsianego,następstwie którerego może prowadzidojść m.in. dozapalenia mózgu, ropnia wątroby oraz zapalenia kości i szpiku. Choroba może dotyczyć również oczu, i serca lub ośrodkowego układu nerwowego1,4.
Czynniki predysponujące
Zadrapanie lub ugryzienie przez kota
Immunosupresja
ICD-10
A28.1 Choroba kociego pazura
Diagnostyka
Kryteria diagnostyczne
Grudki lub krosty z tworzeniem się ropy na skórze, jednostronne zapalenie węzłów chłonnych po zadrapaniu lub ugryzieniu przez kota, jak również ewentualnie dodatnie wyniki testów serologicznych i/lub PCR z wydzielin.
Nie wszyscy pacjenci pamiętają, że zostali podrapani lub ugryzieni przez kota.
W ok. 95% przypadków choroba przebiega w sposób typowy.
3–10 dni po zadrapaniu lub ugryzieniu choroba objawia się jedną lub kilkoma czerwono-brązowymi niebolesnymi grudkami o wielkości 3–5 mm przy ranie kontaktowej, które z czasem przekształcają się w krosty.
Chorobę kociego pazura należy również rozważyuwzględnić w przypadku diagnostyce różnicowej gorączki bezo żadnejnieustalonej innej rozpoznawalnej przyczynyetiologii.
Badanie przedmiotowe
Małe czerwono-brązowe grudki lub pęcherzekrosty w obszarze okolicy rany kontaktowej
W dalszym przebiegu miejscowymiejscowe wyczuwalnywyczuwalne palpacyjnie obrzpowiękkszenie węzłów chłonnych., Zapalenie węzłów chłonnych ujawniarozwija się dopierozwykle po ustąpieniu zmian skórnych.
W wyjątkowych przypadkach choroba może powodować także inne objawy (patrz wyżej), które wymagają odpowiedniej diagnostyki specjalistycznej.
Badania uzupełniające w ramach podstawowej opieki zdrowotnej
W razie potrzeby oznaczenie OB w ramach rutynowego badania krwi
Należy wykluczyć inne przyczyny miejscowego powiększenia węzłów chłonnych.
Jeśli przebieg choroby przedłuża się, zwłaszcza limfadenopatia, należy wykluczyć nowotwór złośliwy7.
Diagnostyka specjalistyczna
Rozpoznanie zwykle potwierdza się przy użyciu testów serologicznych. W tym przypadkuIch czułość i swoistość testów serologicznych jest umiarkowana. Może też upłynąć kilka tygodni, zanim nastąpi serokonwersja. Zazwyczaj można wykryć tylko przeciwciała IgG przy braku przeciwciał IgM.
U ok. 25% pacjentów pozostajeprzeciwciała seropozytywnychIgG (IgG)wykrywalne są przez ponad 1 rok, co utrudnia wnioskowaniediagnostykę na temat aktywności chorobyróżnicową4.
PCR metodąw aspiracji cienkoigłowej z wydzielinywydzielinie zmiany pierwotnej lub tkanki węzła chłonnego – biopsja cienkoigłowa - (test nie jest ogólnie dostępny)
wysoka swoistość, ale niższa czułość niż testy serologiczne4
Należy wykluczyć inne przyczyny miejscowego obrzęku węzłów chłonnych.
W razie potrzeby oznaczenie OB w ramach rutynowego badania krwi
Posiew krwi: bakteriaB. tahenselae charakteryzuje się bardzo słaboabym, rośniepowolnym wzrostem w posiewach krwi. Może upłynąć kilka tygodni, zanim zostanie wykryta; niska czułość.
Jeśli przebieg przedłuża się, zwłaszcza limfadenopatia, należy wykluczyć nowotwór złośliwy7.
Diagnostyka specjalistyczna
Biopsja węzła chłonnego nie jest zwykle wskazana, ale może być przydatna w przypadkach przedłużającej się limfadenopatii.
Wskazania do skierowania do specjalisty
Pacjenci z niedoborem odporności
Nietypowy, przedłużający się lub/i ciężki przebieg w zalez możnoliwości odą zajętegocia układuwątroby, narządówśledziony, oka, OUN.
Terapia
Ogólne informacje o terapii
Z regułyJakkolwiek chorobau wielu pacjentów limfadenopatia ustępuje postopniowo 2–8bez tygodniach i nie wymaga terapii.
W razie potrzebyantybiotykoterapii, leczenie przeciwgorwłączkowecza i przeciwbólowe
W przypadku nasilonego zapaleniasię węzłówchłonnychcelu i zapobieżenia ciężkichkim objawów wskazana może być powikłaniomantybiotykoterapia8.
WedDo rozsiewu bakterii z możliwością uogólnionego zakażenia z zajęciem wątroby, śledziony, oka czy centralnego układu nerwowego dochodzi aż u ok. 14% pacjentów.
Ponadto według niektórych badań antybiotyki mogą skrócić przebieg zakażenia3,89.
Zalecenia dla pacjentów
Ogólna higiena ran w przypadku zmian skórnych
Farmakoterapia
Antybiotykoterapia może być stosowana w oparciu o obraz kliniczny wraz z wywiadem epidemiologiczny.
Antybiotyk w monoterapii zalecany jest przy wskazananiepowikłanej rzadkolimfadenopatii:
azytromycyna 500 mg doustnie w 1. dniu, następnie 250 mg doustnie w dniach 2–4, dzieci ≤ 45.5 kg: 10 mg/kg 1. dnia, następnie 5 mg/kg przez 4 kolejne dni38-9.
Terapia alternatywna, 7-10 dni
klarytromycyna 500 mg 2x dziennie; u dzieci ≤45.5 kg: 15 to 20 mg/kg/dziennie doustnie w dwóch dawkach (maximum 500 mg/dawkę); >45.5 kg: 500 mg doustnie 2 x dziennie
trimetoprim-sulfometoksazol1–0–1960 2x dziennie; u dzieci 4 mg/kg doustnie przez(w 2–4oparciu tygodnieo dawkę trimetoprimu) 2x dziennie (w zależnościmaximum od160 nasileniamg objawówtrimetoprimu i zajna dawkętego układu narządów), także w skojarzeniu z ryfampicyną w ciężkich przypadkach
KorzyściU osób z terapiischorobą dyskusyjne8kociego pazura o cięższym przebiegu (np.: choroba wątroby lub/i sledziony, objawy neurologiczna, oczne) zalecane jest dołączenie rifampicyny w ramach specjalistycznej opieki ambulatoryjnej ewentualnie hospitalizacji.
PodawanieStosowanie glikokortykoidglikokortykosteroidów ogólnoustrojowych można rozważyć np. w zapaleniu siatkówki i nerwu wzrokowego.
Inne terapie
W przypadku ropnych ropni węzłów chłonnych konieczna może być interwencja chirurgiczna.
Zapobieganie
Należy unikać podrapań lub ugryzień przez kota.
W przypadku ugryzienia przez kota należy natychmiast i dokładnie oczyścić ranę bieżącą wodą i mydłem.
Nie należy pozwalać kotu lizać otwartych ran.
Przebieg, powikłania i rokowanie
Przebieg
Z reguły chorobaprzebieg choroby jest niepowikłanaany i choroba ustępuje po 2–3 miesiącach, nawet bez terapii.
Jeśli nie występują ciężkie objawy, antybiotykoterapia nie wydaje się wpływać na przebieg w takim stopniu, który uzasadniałby jej stosowanie.
Powikłania
Zazwyczaj łagodny przebieg bez powikłań
W przypadku rozsiewu hematogennego może dojść do zajęcia niemal każdego układu narządów, co może skutkować ciężkim przebiegiem.
W badaniu z USA odnotowano 224 nietypowe przypadki choroby kociego pazura w latach 2005–2014, głównie u dziewczynek w wieku 10–14 lat.
Anna Grzeszczuk, Prof. dr hab. n. med., specjalista chorób zakaźnych, Klinika Chorób Zakaźnych i Neuroinfekcji, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku (recenzent)
Sławomir Chlabicz, Prof. dr hab. n. med., specjalista medycyny rodzinnej, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku (redaktor)
Definicja: ZakaChoroba wywołana przez zakażenie bakterią Bartonella henselae w wyniku zadrapania albo ugryzienia przez kota. Epidemiologia: W USA odnotowuje się ok. 5 zachorowań na 100 000 osób rocznie.