Zmiany na języku

Informacje ogólne

Definicja

• Zmiany w obrębie języka mogą być reaktywne, miejscowe lub wtórne do choroby podstawowej.
• Niektóre charakterystyczne zmiany na języku są niespecyficzne i/lub bez znaczenia chorobowego, inne mogą wskazywać na choroby ogólnoustrojowe, zakaźne lub złośliwe.^1-2
• Zobacz również artykuł Zmiany w jamie ustnej

Częstość występowania

• Punktowa częstość występowania zmian na języku wynosząca 15,5% w USA^1,3
  • częściej w przypadku palenia tytoniu i protez zębowych

Zagadnienia diagnostyczne

Anatomia i funkcja języka²

• Język jest złożonym narządem składającym się głównie z mięśni, który odgrywa ważną rolę w mówieniu, odczuwaniu smaku, żuciu i połykaniu.
• Budowa języka
  • korzeń języka (radix linguae)
  • trzon języka (corpus linguae)
    • tylna część języka (dorsum linguae) z bruzdą środkową języka
    • spodnia strona języka (facies inferior linguae) z wędzidełkiem
  • Czubek języka (apex linguae)
• Mięśnie języka składają się z zewnętrznych i wewnętrznych mięśni języka unerwionych przez nerw podjęzykowy (XII).
• Brodawki języka, które odpowiadają za odczuwanie smaku, znajdują się na tylnej części języka.

Przyczyny wtórnych zmian na języku¹

• Amyloidoza
• Celiakia
• Zakażenia miejscowe (zwłaszcza kandydoza/pleśniawki)
• Zakażenia ogólnoustrojowe (np. kiła)
• Niedożywienie i niedobory (np. żelazo, kwas foliowy, witamina B12, ryboflawina, niacyna)
• Sarkoidoza
• Zespół Sjögrena
• Dermatozy pęcherzykowe (np. zespół Stevensa-Johnsona)
• Podrażnienia chemiczne (np. płyny do płukania ust)
• Skutki uboczne leków

ICD-10

• C01 Nowotwór złośliwy nasady języka
• C02 Nowotwór złośliwy innych i nieokreślonych części języka
• K14 Choroby języka
  • K14.0 Zapalenie języka
  • K14.1 Język geograficzny
  • K14.2 Zapalenie języka pośrodkowe romboidalne
  • K14.3 Przerost brodawek języka
  • K14.4 Zanik brodawek języka
  • K14.5 Język pofałdowany
  • K14.6 Pieczenie i ból języka
  • K14.8 Inne choroby języka
  • K14.9 Choroba języka, nieokreślona

Diagnostyka różnicowa

Zmiany reaktywne i zapalne

Język pofałdowany^1-2,4-6

• 

  Język pofałdowany
  Definicja i przyczyna
  • zmiana powierzchni języka w dużym stopniu dziedziczona
  • rzadko wtórnie do innych zaburzeń
    • zespół Downa, akromegalia, łuszczyca lub zespół Sjögrena, zespół Melkerssona-Rosenthala (triada objawów języka pofałdowanego, obrzęku ustno‑twarzowego i porażenie nerwu twarzowego)
• Częstość występowania
  • najczęstsza zmiana na języku
  • częstość występowania wynosi 10–30%.
  • częściej w zaawansowanym wieku
• Badanie fizykalne
  • grzbiet języka z głębokimi fałdami, szczególnie centralnie i bocznie
• Leczenie
  • łagodna zmiana bez konieczności leczenia
  • Higiena jamy ustnej, aby zapobiec infekcjom wywołanym przez resztki jedzenia

Język geograficzny^1-2,7-8

• 

  Język geograficzny
  Definicja i przyczyna
  • zmiana nabłonka językowego z zapalną atrofią brodawek językowych
  • etiologia jak dotąd niejasna
  • związek z językiem pofałdowanym i odwrotny związek z paleniem
• Częstość występowania: około 1–2%
• Badanie fizykalne
  • niejednolite obszary o gładkiej powierzchni i wypukłej krawędzi oraz szaro-białe przebarwienia powierzchni języka
  • samoistna poprawa i migracja obszarów („pierścień wędrujący“)
  • często bezobjawowa, rzadko wrażliwość języka (np. na ostre potrawy).
• Leczenie
  • łagodna zmiana bez konieczności leczenia

Język czarny włochaty^1-2,9-11

• 

  Język czarny włochaty
  Definicja i przyczyna
  • nadmierne rogowacenie i przerost brodawek nitkowatych
  • związek z paleniem tytoniu, kserostomią, nieprawidłową higieną jamy ustnej i lekami (zwłaszcza z antybiotykami)
• Częstość występowania: 0,5–11,3%.
• Badanie fizykalne
  • powierzchnia języka wyglądająca jak futrzana, z przebarwieniami (białymi, brązowymi, czarnymi)
• Leczenie
  • higiena jamy ustnej i używanie szczoteczki do języka

Zapalenie języka pośrodkowe romboidalne^1-2,4,12-13

• Definicja i przyczyny
  • reaktywna zmiana na języku, zwykle związana z kandydozą jamy ustnej
• Częstość występowania
  • Mężczyźni chorują częściej niż kobiety (3:1).
    

    Zapalenie języka pośrodkowe romboidalne
• Badanie fizykalne
  • gładka, ostro odgraniczona plama rumieniowa w postaci rombu w okolicy tylnej środkowej części języka
  • przeważnie bezobjawowe, rzadko uczucie pieczenia lub świądu
• Leczenie
  • dobra odpowiedź na miejscowe lub doustne leki przeciwgrzybicze

Zakażenia

Leukoplakia włochata jamy ustnej^1-2,4,14-15

• Definicja i przyczyna
  • reaktywacja lub zakażenie wirusem Epsteina-Barr
  • związek z immunosupresją (np. w przebiegu zakażenia HIV)
• Badanie fizykalne
  • białe, nie dające się wytrzeć, matowe naloty, szczególnie na bocznym brzegu języka i na spodniej powierzchni języka
    

    Leukoplakia włochata jamy ustnej
• Leczenie
  • leki przeciwwirusowe (np. acyklowir)
  • diagnostyka i leczenie przyczyny immunosupresji

Kandydoza jamy ustnej i pleśniawki^1-2,13,16

• Zobacz artykuł Zakażenia grzybicze w jamie ustnej i gardle.
• 

  Zakażenie kandydozą
  Definicja i przyczyna
  • infekcje jamy ustnej najczęściej wywołane przez Candida albicans
  • związek z immunosupresją
• Częstość występowania
  • Candida albicans w 50% stanowi część fizjologicznej flory jamy ustnej
  • Częstość występowania kandydozy jamy ustnej
    • u chorych na HIV: 6–93%
    • u pacjentów z nowotworami i przeszczepami komórek macierzystych: 25–35%
• Badanie fizykalne
  • zaczerwieniony język z białym nalotem
  • pieczenie języka, ból w jamie ustnej, zaburzenia smaku

Wirus brodawczaka ludzkiego (HPV)^1-2

• Zobacz artykuł Wirus brodawczaka ludzkiego (HPV).
• Definicja i przyczyna
  • Zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV) prowadzi do powstania brodawek i zmian śródnabłonkowych skóry i błony śluzowej.
  • Warianty wysokiego ryzyka związane są z dysplazją i rakiem.
• Częstość występowania: u dorosłych ok. 1%
• Badanie kliniczne
  • zazwyczaj pojedyncze, egzofityczne, szypułkowe zmiany
  • Kłykciny kończyste wywołane przez HPV typu 6 i 11 zwykle obecne są w okolicy narządów płciowych, ale mogą również wystąpić w jamie ustnej w przypadku seksu oralnego.
  • Brodawki wewnątrzustne (Verruca vulgaris) wywołane przez HPV typu 1, 2, 4, 26, 27 i 57 są stosunkowo rzadkie.

Wirus ospy wietrznej i półpaśca (VZV),²

• Zobacz artykuł Półpasiec
• Definicja i przyczyna
  • reaktywacja wirusa ospy wietrznej i półpaśca
  • częste zajęcie języka głównie w półpaścu w okolicy twarzy (zwłaszcza nerw żuchwowy, V3)
• Częstość występowania
  • Rocznie około 500 przypadków półpaśca na 100 000 osób
  • częściej spotykane w niedoborach odporności
• Badanie fizykalne
  • miejscowy piekący ból i wysypka pęcherzykowa

Wirus opryszczki zwykłej (HSV)²

• Zobacz artykuł Opryszczka zwykła oraz Zakażenie opryszczką jamy ustnej
• Definicja i przyczyna
  • często infekcja pierwotna, rzadziej reaktywacja jako opryszczkowe zapalenie dziąseł i jamy ustnej
  • szczególny przypadek opryszczkowego geometrycznego zapalenia języka
    • symetryczne, prążkowane uwypuklenia na grzbiecie języka w niedoborze odporności
• Częstość występowania
  • przeważnie u dzieci w wieku od 6 miesięcy do 5 lat
• Badanie fizykalne
  • pęcherzyki lub pęcherze błon śluzowych w jamie ustnej i na języku

Nowotwory i zmiany poprzedzające

Leukoplakia (rogowacenie białe) i erytroplakia^1-2

• Zobacz artykuł Rak w jamie ustnej.
• Definicja i przyczyna
  • biała lub czerwona, zrogowaciała, przylegająca plama błony śluzowej jamy ustnej lub powierzchni języka
  • zmiana poprzedzająca (zmiana przedrakowa) raka płaskonabłonkowego jamy ustnej
• Częstość występowania: 0,2–5%
• najczęstsza przewlekła zmiana jamy ustnej
• główny czynnik ryzyka to palenie tytoniu, częstsze w zaawansowanym wieku

 

• Badanie fizykalne

 

• • biała lub czerwona plama o różnym nasileniu, zwłaszcza w przedniej części języka
  • zwykle bezobjawowa
  • klinicznie nie do odróżnienia od innych jednostek
  • Tkliwość uciskowa i stwardnienie są oznakami złośliwości.
• Diagnostyka
  • Biopsja i badanie histologiczne
• Rokowanie
  • Ryzyko zezłośliwienia: 2–3 %

Rak jamy ustnej (rak języka)^1-2,17-19

• Zobacz artykuł Rak w jamie ustnej.
• 

  Rak płaskonabłonkowy
  Definicja i przyczyna
  • złośliwa masa na powierzchni języka
  • 95% wszystkich nowotworów złośliwych jamy ustnej to rak płaskonabłonkowy.
• Częstość występowania
  • Około 5% wszystkich nowotworów złośliwych dotyczy jamy ustnej.
  • Mężczyźni chorują częściej niż kobiety.
  • Do głównych czynników ryzyka należy palenie tytoniu oraz spożywanie alkoholu.
• Badanie fizykalne
  • najczęstsze lokalizacje: przednie 2/3 i brzeg języka, dno jamy ustnej i dolna warga
  • objawy kliniczne bardzo zmienny
  • zmiany o charakterze nadmiaru tkanki, ubytki lub owrzodzenia błony śluzowej, zmiana koloru (białe lub czerwone plamy), stwardnienie; często centralne owrzodzenie z obwodową obwódką, nieświeży oddech
  • obrzęk węzłów chłonnych szyi

Mięsak Kaposiego^1-2

• Zobacz artykuł Zakażenie wirusem HIV i AIDS.
• Definicja i przyczyna
  • związane z wirusem (HHV-8) nowotwory złośliwe skóry i błon śluzowych
  • objawy w przebiegu immunosupresji, zakażenia HIV lub endemicznie
• Badanie fizykalne
  • lokalizacja głównie na podniebieniu lub powierzchni języka
  • zazwyczaj blaszki o zmiennym zabarwieniu (brązowe, czerwone, fioletowe)

Włókniak jamy ustnej^1,20

• 

  Włókniak jamy ustnej
  Definicja i przyczyna
  
  • ogniskowe nagromadzenie gęstej tkanki łącznej w miejscach przewlekłego podrażnienia mechanicznego
• Badanie fizykalne
  • miejscowe, kopulaste uniesienie/grudka w kolorze prawidłowej błony śluzowej języka
• Diagnostyka
  • biopsja i badanie histologiczne w celu odróżnienia od innych nowotworów

Guz ziarnistokomórkowy¹

• 

  Guz ziarnistokomórkowy
  Definicja i przyczyna
  • Rzadki łagodny nowotwór, który może występować na całym ciele.
  • W około 1/3 przypadków dotyczy języka.
• Badanie fizykalne
  • małe, samotne, twarde i bezbolesne zmiany 
  • gładka, jednorodna powierzchnia
• Diagnostyka
  • biopsja i badanie histologiczne w celu odróżnienia od innych nowotworów

Ektopowa językowa tarczyca¹

• Definicja i przyczyna
  • nieprawidłowość rozwojowa położenia tkanki tarczycy (dysgenezja)
• Częstość występowania: około 1 przypadek na 7000 osób
  • w 90% przypadków na tylnej stronie języka
• Badanie fizykalne
  • guzek/masa w linii środkowej tylnej części języka
  • często z towarzyszącą niedoczynnością tarczycy (70%)

Zmiany na języku w chorobach ogólnoustrojowych

•  Zobacz także artykuł Objawy ustne chorób ogólnoustrojowych.

Zanikowe zapalenie języka^2,16,21-24

• Definicja i przyczyny
  • zmiana z zanikiem brodawek języka
  • Częstą przyczyną jest niedobór witaminy B12 z niedokrwistością Addisona-Biermera (zapalenie języka Huntera).
  • inne przyczyny: anemia z niedoboru żelaza, infekcje, celiakia, kserostomia i niedożywienie (niedobór kwasu foliowego, ryboflawiny, niacyny)
• Badanie fizykalne
  • pieczenie, ból, tkliwość i rumień języka
  • gładka, wypolerowana, różowa lub czerwonawa powierzchnia języka
  • poprawa po leczeniu przyczyny

Amyloidoza układowa¹

• Zobacz artykuł Amyloidoza.
• Definicja i przyczyna
  • choroba heterogeniczna ze złogami amyloidu w różnych narządach
• Częstość występowania w Europie: około 1 przypadek na 100 000 osób
• Badanie fizykalne
  • zmienne objawy narządowe (np. nerki, serce, układ nerwowy)
  • zajęcie języka w około 15% przypadków
  • często makroglosja, rzadziej plamica z purpurowymi przebarwieniami lub pęcherzami

Lakierowany język

• Definicja i przyczyna
  • zaczerwieniony język o gładkiej, błyszczącej powierzchni
  • wskazuje na marskość wątroby

Język malinowy

• Definicja i przyczyna
  • zaczerwieniony język z uniesionymi brodawkami językowymi
    

    Szkarlatyna, malinowy język
  • częsty w przypadku szkarlatyny lub choroby Kawasaki

Liszaj czerwony płaski^1,25

• Zobacz artykuły Liszaj czerwony płaski oraz Liszaj płaski w jamie ustnej.
• Definicja i przyczyna
  • przewlekła zapalna choroba autoimmunologiczna skóry i błon śluzowych
• Badanie fizykalne
  • wolno postępujące zmiany na błonie śluzowej, często na wewnętrznej stronie policzków, rzadziej na języku, dziąsłach i dnie jamy ustnej
  • często ból i uczucie pieczenia
    

    Liszaj płaski jamy ustnej
  • zmiany siateczkowe: zmiany o układzie siateczkowatym składające się z białych linii (rozstępy Wickhama)
  • zmiany nadżerkowe: zmiany rumieniowe z owrzodzeniami

Inne zmiany na języku

Kresa biała^1-2

• Definicja i przyczyna
  • pogrubienie nabłonka spowodowane podrażnieniem mechanicznym w następstwie ugryzienia języka lub policzka
• Badanie fizykalne
  • cienka, liniowa, biała zmiana błony śluzowej na bocznej krawędzi języka
  • Może również pojawić się na błonie śluzowej policzka.
• Leczenie
  • konsultacja stomatologiczna i zmiana zachowania

Ankyloglosja^1,26-27

• 

  Skrócone wędzidełko językowe
  Definicja i przyczyna
  • zmiana wrodzona ze skróconym w różnym stopniu wędzidełkiem językowym
• Częstość występowania
  • Dotyczy około 1–5% wszystkich noworodków.
• Badanie fizykalne
  • ograniczenie ruchomości języka
  • problemy z karmieniem piersią u niemowląt
• Leczenie
  • podcięcie wędzidełka językowego (frenotomia)

Torbiel podjęzykowa

• 

  Torbiel podjęzykowa
  Definicja i przyczyna
  • torbiel retencyjna w wyniku zaburzeń odpływu śliny, często ślinianki podjęzykowej większej
• Badanie fizykalne
  • torbiel wypełniona płynem na spodniej stronie języka
  • zaburzenia połykania i mowy, w zależności od wielkości

Makroglosja^4,28

• 

  Makroglosja
  Definicja i przyczyna
  
  • niespecyficzny objaw w przebiegu różnych chorób
  • możliwe przyczyny: trisomia 21, niedoczynność tarczycy, gruźlica, sarkoidoza, amyloidoza, szpiczak mnogi, neurofibromatoza, infekcje (kiła), obrzęk naczynioruchowy lub reakcja alergiczna
• Badanie fizykalne
  • język powiększony nieproporcjonalnie w stosunku do jamy ustnej
  • czasami ślady zębów na bocznych krawędziach języka

Suchość w ustach (kserostomia)

• Zobacz artykuł Suchość w ustach(Kserostomia.
• Definicja i przyczyna
  • suchość w ustach z lub bez zmniejszonej produkcji śliny (hiposaliwacja) z różnych przyczyn (np. leki, zespół Sjögrena)
• Częstość występowania: 30% u osób w wieku powyżej 65 lat
• Objawy i badanie fizykalne
  • uczucie podrażnienia, czasem brak wrażliwości języka, trudności w połykaniu i mówieniu, zaburzenia smaku, krwawienie dziąseł lub języka
  • brak połysku błony śluzowej jamy ustnej i popękany, suchy język

Zespół pieczenia jamy ustnej oraz pieczenie i ból języka^1,29-31

• Zobacz artykuł Zespół pieczenia jamy ustnej.
• Definicja i przyczyna
  
  • zespół o niewyjaśnionej patogenezie, prawdopodobnie somatyczne zaburzenie bólowe
• Częstość występowania: 11,4 przypadków na 100 000 osób
• Objawy
  • codzienne pieczenie i ból języka oraz jamy ustnej
  • czasami suchość w ustach i zmienione odczuwanie smaku

Wywiad lekarski

• Dolegliwości
  • ból lub dyskomfort
  • zaburzenia smaku
  • dysfagia
• Czynniki ryzyka
  • palenie
  • spożywanie alkoholu
  • przyczyny mechaniczne, np. protezy, nieprawidłowo ustawione zęby
  • narażenie na działanie substancji chemicznych, np. nieodpowiednie płyny do płukania ust
  • choroba ogólnoustrojowa
  • regularnie przyjmowane leki
• Często zbyt późne wykrycie istotnych zmian patologicznych na języku
  • błędna interpretacja zmian przez osoby chore (np. jako uraz lub rana w wyniku ugryzienia)

Badanie przedmiotowe

• Stan ogólny i stan odżywienia
• Badanie całej błony śluzowej jamy ustnej, w tym stanu uzębienia
• Badanie języka
• Badanie zmiany na języku
  • umiejscowienie i zakres
    • pojedyncze lub mnogie
    • ograniczone lub rozlane
  • morfologia powierzchni
    • jednorodna lub niejednorodna
  • uszkodzenia błony śluzowej
  • zmiana koloru
  • konsystencja
  • urazy
• Czucie dotyku na języku
• Ruchomość języka
• Badanie węzłów chłonnych szyjnych

Badania uzupełniające

W ramach podstawowej opieki zdrowotnej

• Opcjonalnie w celu diagnostyki podejrzewanej choroby podstawowej

Diagnostyka specjalistyczna

• Dalsza diagnostyka w zależności od rodzaju zmiany na języku, np. biopsja i badanie histopatologiczne

Działania i zalecenia

Wskazania do skierowania do specjalisty

• W przypadku niejasnych zmian błony śluzowej języka utrzymujących się dłużej niż 2 tygodnie -  skierowanie do poradni specjalistycznej w celu diagnostyki
• W zależności od wyniku badania fizykalnego należy skierować pacjenta do laryngologa, chirurga szczękowo-twarzowego lub chirurga stomatologicznegoj.¹
• Badania przesiewowe w kierunku raka skóry obejmują kontrolę jamy ustnej.

C01; C02; K14; K140; K141; K142; K143; K144; K145; K146; K148; K149

Zmiany na języku; Zmiany na błonie śluzowej jamy ustnej; Choroby języka; Zanikowe zapalenie języka; Atroficzne zapalenie języka; Glossitis rhombica mediana; Zapalenie języka pośrodkowe romboidalne; Język Huntera; Pęknięcie języka; Lingua plicata; Język czarny włochaty; Leukoplakia włochata jamy ustnej; Włókniak jamy ustnej; Rak języka; Rak jamy ustnej; Rak kolczystokomórkowy; Język geograficzny; Język pofałdowany; Amyloidoza; Kandydoza jamy ustnej; Macroglossia; Język powiększony; Nietolerancja glutenu; HIV; Lingua geographica; Lingua villosa nigra; Kandydoza jamy ustnej; HPV; Wirus brodawczaka ludzkiego; Brodawczak; Brodawka; Półpasiec; HSV; Leukoplakia; Erytroplakia; Miesak Kaposiego; Guz ziarnistokomórkowy; Atroficzne zapalenie języka; Język atroficzny; Zapalenie języka; Język lakierowany; Język malinowy; Język truskawkowy; Lichen ruber planus; oraler Lichen planus; Liszaj płaski; Liszaj płaski jamy ustnej; Linea alba; Skrócone wędzidełko języka; Ankyloglosja; Torbiel podjęzykowa; Kserostomia; Zespół pieczenia jamy ystnej; Glossodynie

Zmiany na języku

document-symptom document-nav document-tools document-theme

Zmiany w obrębie języka mogą być reaktywne, miejscowe lub wtórne do choroby podstawowej. Niektóre charakterystyczne zmiany na języku są niespecyficzne i/lub bez znaczenia chorobowego, inne mogą wskazywać na choroby ogólnoustrojowe, zakaźne lub złośliwe.1-2

Medibas Polska (staging)

Zmiany na języku

/link/911e5553ca8e4a679912a39a3b9b8e3d.aspx

/link/911e5553ca8e4a679912a39a3b9b8e3d.aspx

zmiany-na-jezyku

SiteProfessional

Zmiany na języku

K.Reinhardt@gesinform.de

mail#stinaa.baranowska@gmailkardymowicz@bonnierhealthcare.compl

pl

pl

pl