Co to jest padaczka?
Dzieci i młodzież z padaczką cierpią na powtarzające się napady padaczkowe. Napady te są spowodowane nagłą, synchroniczną aktywacją komórek nerwowych w mózgu i mogą objawiać się na wiele różnych sposobów. Ryzyko zachorowania na padaczkę w dzieciństwie wynosi około 1%.
W powszechnej klasyfikacji napadów drgawkowych wyróżnia się napady uogólnione, które dotyczą obu stron mózgu, oraz napady ogniskowe, które powstają w ograniczonym obszarze mózgu. U dzieci z padaczką odsetek napadów uogólnionych jest wyższy niż u dorosłych.
W zależności od rodzaju napadów padaczki u dzieci i młodzieży klasyfikuje się według tzw. zespołów padaczkowych, które zwykle dotyczą określonej grupy wiekowej i wiążą się z charakterystycznym przebiegiem.
Jednym z przykładów takiego zespołu padaczkowego u dzieci jest padaczka Rolanda. Jest to najczęstsza postać padaczki dziecięcej i zwykle występuje między 4 a 14 rokiem życia. Dzieci dotknięte chorobą mają w trakcie napadu zazwyczaj drgawki twarzy, trudności z połykaniem i ślinotok. Forma ta zazwyczaj ulega całkowitej regresji do 16 roku życia bez trwałych uszkodzeń.
Objawy
Objawy napadu padaczkowego są zróżnicowane i mogą sięgać od drgawek i konwulsji do utraty przytomności.
Typowy napad uogólniony może rozpocząć się od utraty przytomności, całkowitego zesztywnienia ciała, a następnie rytmicznych drgawek rąk, nóg i głowy. Po takim ataku osoby te często są wyczerpane i zmęczone.
Jednak faza nieobecności psychicznej trwająca kilka sekund może być również wyrazem napadu uogólnionego. Ta forma, która nie jest rzadkością u nastolatków, nazywana jest
Nierzadko padaczka u dzieci i młodzieży objawia się napadami atypowymi, co może komplikować rozpoznanie i stwarzać ryzyko, że napady ze zmianami zachowania i nieobecnością psychiczną zostaną błędnie zinterpretowane jako brak zainteresowania i nieuwaga.
Najpoważniejszym rodzajem napadu jest stan padaczkowy. Wówczas dana osoba doświadcza ciągłego napadu padaczkowego lub serii kolejnych napadów bez odzyskania świadomości. Jest to stan zagrożenia życia i należy wezwać pogotowie ratunkowe.
Przyczyny
Padaczka może mieć wiele przyczyn. W przypadku dzieci pierwszych wskazówek dostarcza wiek, w którym choroba pojawia się po raz pierwszy. Napady padaczkowe u dzieci w pierwszych latach życia są często związane z wrodzonym uszkodzeniem mózgu lub wrodzonymi zaburzeniami metabolizmu. U dzieci, u których padaczka rozwija się w późniejszym wieku, częściej przyczynami są zakażenia i choroby układu nerwowego (np. zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych), urazy głowy, guzy mózgu lub czynniki dziedziczne. W większości przypadków nie można jednak jednoznacznie określić przyczyny padaczki.
Czynniki ryzyka
W pewnych warunkach u każdego człowieka może dojść do napadu padaczkowego. U osób z padaczką próg ten jest jednak znacznie niższy, tak że napady występują również bez rozpoznawalnego czynnika wyzwalającego. Typowe czynniki wyzwalające to brak snu i migoczące światła. Alkohol i niektóre leki również mogą zwiększać ryzyko wystąpienia napadów. Jeśli w jednorazowym napadzie padaczkowym można zidentyfikować wyraźny czynnik wyzwalający, nazywa się go napadem sprowokowanym, ale jeszcze nie padaczką.
Diagnostyka
Padaczkę rozpoznaje się zwykle dopiero po drugim niesprowokowanym napadzie. Pomiędzy napadami padaczkowymi dana osoba zwykle nie ma żadnych objawów. Aby mimo to lekarz mógł dokonać oceny, duże znaczenie mają więc dokładne opisy naocznych świadków, zwłaszcza dotyczące czasu trwania i objawów napadu. W przypadku dzieci z powtarzającymi się napadami bardzo pomocne mogą być nagrania audiowizualne.
Lekarz prowadzący przeprowadza badanie fizykalne i neurologiczne, których wyniki w przypadku pacjentów z padaczką mogą być prawidłowe.
Najważniejszym krokiem w diagnostyce padaczki jest więc elektroencefalogram (EEG), który mierzy aktywność elektryczną mózgu. U około połowy dzieci dotkniętych chorobą występują nieprawidłowości o specyficznych, typowych dla padaczki wzorcach. Powtórzenie badania po deprywacji snu lub przy migoczącym świetle może poprawić jego dokładność.
W większości przypadków w celu wykluczenia zmian lub urazów mózgu wykonuje się MRI mózgu.
Zwłaszcza u dzieci w wieku od 6 miesięcy do 5 lat napady drgawkowe mogą występować również w kontekście infekcji przebiegającej z gorączką, nazywane są wtedy drgawkami gorączkowymi. To rozróżnienie jest niezwykle ważne w porównaniu z padaczką dziecięcą, ponieważ drgawki gorączkowe występują wyłącznie w związku z gorączką, trwają zwykle tylko 2–3 minuty i rzadko wymagają terapii.
Terapia
Aby dzieci i młodzież mogły prowadzić normalne życie i rozwijać się, ważne jest leczenie padaczki utrudniającej życie. W leczeniu padaczki trzeba rozróżniać między działaniami podejmowanymi podczas napadu i stałym leczeniem zapobiegającym kolejnym napadom.
Osoby obecne podczas napadu mogą pomóc zapobiec urazom. Nie należy jednak podejmować prób unieruchamiania osoby ani umieszczania czegokolwiek między zębami. Ważne jest zabezpieczenie głowy przed uderzeniami i usunięcie potencjalnie szkodliwych przedmiotów. Po ustąpieniu drgawek należy kontrolować oddech i nie pozostawiać dziecka bez opieki przez pierwsze kilka godzin po napadzie.
Większość napadów mija samoistnie. W rzadkich przypadkach jednak napady mogą trwać tak długo, że wymagają natychmiastowej terapii. Napady trwające dłużej niż 5 minut powinny zostać przerwane lekami, u dzieci zwykle podawanymi w postaci czopków.
W terapii długoterminowej stosuje się leki przeciwpadaczkowe, dzięki którym w wielu przypadkach można osiągnąć stan beznapadowy. Niektóre leki przeciwpadaczkowe mają działania niepożądane, takie jak senność, zawroty głowy, osłabienie koncentracji i trudności w nauce. Dzieci powinny być leczone, aż przez dwa lata nie będzie napadów. Po tym czasie można stopniowo ograniczać terapię.
W niewielkiej grupie pacjentów o ciężkim przebiegu, u których nie dochodzi do ustąpienia napadów pod wpływem leków przeciwpadaczkowych, wskazane może być leczenie operacyjne. Chirurg operuje obszar mózgu, z którego pochodzą napady padaczkowe.
Pewnych rzeczy należy unikać w przypadku dziecka z padaczką. Rozsądną radą jest na przykład prowadzenie regularnego trybu życia, bez deprywacji snu czy okresów głodu. Aktywności, które mogą być niebezpieczne podczas napadu (np. pływanie), powinny być wykonywane tylko pod nadzorem.
Rokowanie
Dzięki farmakoterapii wiele chorych dzieci osiąga stan beznapadowy lub co najmniej silne ograniczenie napadów, a tym samym możliwość prowadzenia w dużej mierze normalnego życia. W zależności od rodzaju padaczki napady często cofają się w okresie dojrzewania.
Powikłaniami padaczki mogą być urazy w wyniku napadów (uderzenie w głowę, uszkodzenia zębów, gryzienieugryzienie języka). U chorych z padaczką częściej niż w populacji ogólnej występują zaburzenia koncentracji, zaburzenia emocjonalne i zaburzenia ruchowe. Groźnym powikłaniem padaczki jest uporczywy napad — stan padaczkowy. Bez szybkiego leczenia lekami i hospitalizacji takie napady mogą spowodować trwałe uszkodzenie mózgu.
Pacjenci cierpiący na padaczkę z napadami mają z reguły ograniczoną zdolność do prowadzenia pojazdów i nie mogą uzyskać prawa jazdy na samochód. W pewnych warunkach, np. przy długim okresie beznapadowym, jest to jednak możliwe.
Dodatkowe informacje
- Co to jest padaczka?
- Padaczka, przyczyny
- Padaczka, diagnostyka
- Jakie są formy padaczki?
- Padaczka, zalecenia dla pacjentów
- Padaczka, prawo jazdy i wybór zawodu
- Pomoc przy ostrym ataku padaczkowym
- Napad padaczkowy, pierwsza pomoc
- Drgawki gorączkowe u dzieci
- Zespół Doosego
- Padaczka u dzieci
- Padaczka
- Drgawki gorączkowe
Autorzy
- Jonas Klaus, lekarz, Fryburg Bryzgowijski
- Lek. Kalina van der Bend, recenzent