Informacje ogólne
Definicja
- Ostre uszkodzenie nerek (Acute Kidney Injury - AKI) jest definiowane w
. wzrostWzrost stężenia kreatyniny w6 µmol5 mcmol/l) w–lub–wzrostWzrost stężenia kreatyniny wćci wyjściowaciowej (znanaznanej lubprognozowanaprognozowanej) w–lub–- Diureza <0,5 ml kg h w ciągu co najmniej 6 godzin.>0,5><0,5 ml/kg m.c./h w ciągu co najmniej 6 godzin.
Terminologia
- W
- Termin „niewydolność” sugerował poważną lub całkowitą utratę funkcji nerek, zaś AKI obejmuje szerokie spektrum od łagodnego uszkodzenia do konieczności leczenia nerkozastępczego.1
.
Klasyfikacja AKI według stopnia zaawansowania
- Po rozpoznaniu AKI należy ocenić stopień zaawansowania klinicznego, ponieważ ryzyko konieczności leczenia nerkozastępczego i
. - Klasyfikacja stopnia zaawansowania AKI zależy od stężenia kreatyniny w
diurezyadiureza)1:
Stopień 1
wzrostWzrost stężenia kreatyniny ≥0,36 µmol5 mcmol/l) lub 1,5–1,9- Diureza <0,5 ml kg h przez 6–12 h>0,5 ml><0,5 ml/kg m.c./h przez 6–12 godzin
Stopień 2
- Wzrost stężenia kreatyniny 2,0–2,9
- Diureza <0,5 ml kg h przez ≥12 h>0,5 ml><0,5 ml/kg m.c./h przez ≥12 godzin
Stopień 3
wzrostWzrost stężenia kreatyniny ≥3354 µmol353,6 mcmol/l) lubpoczątekrozpoczęcie leczenia nerkozastępczego- Diureza <0,3 ml kg h przez ≥24 h lub bezmocz przez ≥12 h>0,3 ml><0,3 ml/kg m.c./h przez ≥24 godziny lub bezmocz przez ≥12 godzin
Częstość występowania
- Roczna zapadalność na AKI w ambulatoryjnym leczeniu w
. - Ogólna zapadalność na AKI wynosi 500
/na 100 - Możliwymi przyczynami wzrostu zapadalności w
rosnącystarzenie sie populacji - zaawansowany wiek ichorobowowielochorobowość pacjentówwiększeujednoliconeskupieniekryteriana ujednoliconych kryteriach diagnostycznychdiagnostyczne AKIz lepszym-kodowaniemefektywniejsze raportowanie przypadków- większa świadomość problemu medycznego
- Przy przyjęciu do szpitala
ok.około 1%. - Około 10–20%
leczonych w trybie stacjonarnymwykazuje ostre uszkodzenie nerek wchorobyróżnych schorzeń. - Największa częstotliwość występowania
ostrejostregoniewydolnościuszkodzenia nerek w szpitalu ma miejsce na oddziałach intensywnej terapii (35–60%).2. - W
występujeistnieje wcześniejsza przewlekła choroba nerek (PChN).3. Z kolei u około 10–20% pacjentów rozwija się ostre uszkodzenie nerek, które prowadzi do PChN.
Etiologia i patogeneza
- Pomimo jednolitej definicji AKI jest zespołem chorobowym o
- Etiologia dzieli się klinicznie na trzy grupy: przednerkową, nerkową i
ponerkowzanerkową, aoddziaływanieuszkodzeniena nefronynefronów.4.
Przednerkowa
OdsetekWystępujewynosiw około 20–25%%przypadków.- Przyczyny przednerkowe3
.HipowolemiahipowolemiaUtratautrata płynów przez nerki (diuretyki, wielomocz)Utratautrata płynów przez przewód pokarmowy (wymioty, biegunka)KrwawieniakrwawieniaUtratautrata płynów przez skórę (pocenie się, oparzenia)- Zapalenie trzustki
- rozległe urazy
Lekileki związane zInhibitoryinhibitory ACEAntagonistyantagoniści receptora angiotensyny (sartany)AminoglikozydyaminoglikozydyAmfoterycynaamfoterycyna B- i
.
Zmniejszonyzmniejszony rzut sercaZawazawał sercaKardiomiopatiakardiomiopatieChorobychoroby zastawekZatorowozatorowość płucna
Ogogólnoustrojowe rozszerzenie naczyńZwzwężenie tętniczek doprowadzających (aferentnych) i niedrożność naczyń nerkowychZespzespół wątrobowo-nerkowyLekileki (np. NLPZ)Hiperkaliemiahiperkaliemia- miażdżyca, zakrzep, zator, tętniak rozwarstwiający, ucisk z zewnątrz5
WewnNerkowa (miątrznerkoweższowa)
OdsetekWystępujewynosiw około 50–70%%przypadków.- Przyczyny wewnątrznerkowe2
Przedkchoroby małębuszkoweych naczyń nerkowychMikroangiopatycznemikroangiopatyczne (nadciśnienie tętnicze złośliwe, twardzina układowa, zespół hemolityczno-mocznicowy (hemolytic uremic syndrome - HUS)/ zakrzepowa plamica małopłytkowa (thrombocytopenic purpura - TTP)Zatorowozatorowość cholesterolowa
Kkłębuszkowe- poinfekcyjne zapalenie nerek związane z
Kkłębuszkowe zapalenie nerekwrazwspółistniejące zZespzespół Goodpasture'a
PokpozakłębuszkoweOstreostre śródmiąższowe zapalenie nerek (AINacute interstitial nephritis - AIN)SarkoidozasarkoidozaZakazakażenie hantawirusemOstraostra martwica cewek nerkowychNefropatianefropatia wałeczkowa
PozanerkoweZanerkowe
OdsetekWystępujewynosiw około 5–30%%przypadków.- Przyczyny
pozanerkowe3Kamieniekamica układu moczowegoZwzwężenia moczowodówGuzyguzy (wZwzwłóknienia
Czynniki predysponujące
Czynniki predysponujące1
- Hipowolemia/odwodnienie
- Zaawansowany wiek
- Przewlekła choroba nerek
- Stan po ostrej niewydolności nerek
- Choroby przewlekłe (serce, wątroba, płuca)
- Cukrzyca
PremedykacjaLeki (m.in. NLPZ)- Choroba nowotworowa
- Niedokrwistość
Czynniki wywołujące1
- Sepsa
- Wstrząs
- Uraz/oparzenia
- Zabieg chirurgiczny, w
- Leki nefrotoksyczne (np. NLPZ, inhibitory ACE, aminoglikozydy i
KontrastRadiologicznecieniującyśrodki kontrastowe
ICD-10
- N17 Ostra niewydolność nerek
- N17.0 Ostra niewydolność nerek z
- N17.1 Ostra niewydolność nerek z
- N17.2 Ostra niewydolność nerek z
- N17.8 Inna ostra niewydolność nerek
- N17.9 Ostra niewydolność nerek, nieokreślona
- N17.0 Ostra niewydolność nerek z
- O08.4 Niewydolność nerek w
- O90.4 Poporodowa ostra niewydolność nerek
Diagnostyka
Kryteria diagnostyczne
Uwagi diagnostyczne
- W
. - Wskaźnik GFR spada dopiero z
ostrymzadziałaniuzdarzeniuczynnika wywołującego AKI - nie jest więc przydatny. W ocenie dynamiki AKI najistotniejsze jest oznaczanie zmian kreatynemii ipożądanebyłyby wskaźniki pozwalające na wczesne wykrycie uszkodzenia morfologicznegodiurezy. - W
- Nie udowodniono jednak ich znaczenia dla leczenia i
Kryteria diagnostyczne
- Ostrą niewydolność nerek lub ostre uszkodzenie nerek (AKI
- acute kidney injury) obecnie definiuje się jako zwiększenie stężenia kreatyniny w- wzrost stężenia kreatyniny w
6 µmol5 mcmol/l) w–lub– - wzrost stężenia kreatyniny w
ćci wyjściowaciowej (znanaznanej lubprognozowanaprognozowanej) w–lub– - diureza <0,5 ml kg h przez co najmniej sześć godzin.>0,5 ml><0,5 ml/kg m.c./h przez co najmniej 6 godzin.
- wzrost stężenia kreatyniny w
Wywiad lekarski
- Rozwój objawów
w następstwiespowodowanyszkódupośledzonąspowodowanychczynnościązmniejszonymwydalnicząwydalaniemnerek- zmniejszona diureza
- obrzęki, duszność (przeciążenie objętościowe)
- pogłębiony oddech Kussmaula lub tachypnoe (przyspieszony oddech) - wyrównanie
) - kołatanie serca (hiperkaliemia)
- nudności, zmęczenie, świąd (mocznica)
- Wcześniejsze występowanie w
Oznakioznaki hipowolemii- słabe nawodnienie
- utrata płynów (krwawienia, biegunki, infekcje gorączkowe)
- przebyta ostra niewydolność nerek, istniejąca przewlekła choroba nerek
- zaostrzenie choroby podstawowej (cukrzyca, choroby serca, choroby wątroby, choroby hematologiczne, przewlekłe infekcje, choroby autoimmunologiczne)
Wstrzwstrząs (w przebiegu sepsy, wstrząsu kardiogennego, wstrząsu hipowolemicznego)- niedawno przebyte zabiegi chirurgiczne (niedociśnienie śródoperacyjne)
- niedawny uraz
- leki nefrotoksyczne
kontrastradiologicznecieniującyśrodkido badania rentgenowskiegokontrastowe
Badanie przedmiotowe
- Ciśnienie tętnicze/
pulstętno (niedociśnienie, tachykardia, arytmie) - Temperatura (infekcja, sepsa)
- Skóra
Stojącewolne rozprostowywanie się fałdydu skórnernego (odwodnienie)Poszerzenieposzerzenie żył szyjnych (niewydolność serca)Żżółtaczka (choroba wątroby)Plamicaplamica (zapalenie naczyń)Obrzobrzęki (przewodnienie)
SerceUkład krążeniaTarcietarcie osierdziowe (mocznicowe zapalenie osierdzia)Rytmrytmgalopujący S3cwałowy (niewydolność serca)
PUkłucoad oddechowyHiperwentylacjahiperwentylacja (w- zastój w krążeniu pł
ucachucnym (przewodnienie, ewentualnie niewydolność serca) Tarcietarcie opłucnowe (mocznicowe zapalenie opłucnej)Hiperwentylacjahiperwentylacja, oddech Kussmaula (kwasica)
ŻoUkłądekad pokarmowy- Zapach mocznicowy z ust - fetor uremicus (mocznica)
NerkaNerkiBból przy opukiwaniu okolicy nerek (zapalenie nerek)
- Pęcherz
Przepeprzepełnienie pęcherza moczowego (niedrożność pozanerkowa)
NeurologiaUkład nerwowy- ogniskowe lub uogólnione deficyty, zmniejszone zdolności poznawcze i
czujnozmiany śćwiadomości (mocznica)
- ogniskowe lub uogólnione deficyty, zmniejszone zdolności poznawcze i
Badania uzupełniające w praktyce lekarza rodzinnego
EKG
- Ewentualnie cechy hiperkaliemii (patrz także lista kontrolna EKG, EKG: zmiany zespołu QRS oraz odcinka ST i
Badania laboratoryjne
krewKrew
- Kreatynina, eGFR (ml/min/1,73 m2)
- Wzory do obliczania eGFR nie oddają dynamiki
w ostrejpostępusytuacjiAKI, dlatego wtylkojedyniewydalanie kreatyninykreatyninemię imoczu(diureza)diurezę.
- Wzory do obliczania eGFR nie oddają dynamiki
- Na, K
Badanie moczu
TestNieprawidłowypaskowywynikdotestubadaniapaskowego moczu możedawabyćpierwszepierwszym sygnałyem strukturalnego uszkodzenia nerek poprzezstwierdzenieobecność:Hematuriakrwinkomoczu/krwiomoczuBiabiałkomoczkomoczu: niskiego wydalania albuminy (albuminouria)<100 mg l nie daje się wykryć przy pomocy rutynowych testów paskowych.>100 mg>/mikroalbuminurii- cech obecności
Infekcjezakażeniadrógukładu moczowych (esteraza leukocytarna, azotyny)
JeśliWdostępnybadaniujestmikroskopowymsprzętosadui doświadczenie, badanie mikroskopowemoczu:Nieprawidnieprawidłowości wskazujące na kłębuszkowe zapalenie nerek, odmiedniczkowe zapalenie nerek, martwicę cewek nerkowych- erytrocyty (wałeczki
erytrocytoweerytrocytarne, erytrocyty wyługowane) - leukocyty (wałeczki
leukocytoweleukocytarne) - nabłonki (wałeczki nabłonkowe)
- erytrocyty (wałeczki
Badanie USG
- Wykluczenie/wykrycie zatrzymania
(retencji)moczu
Diagnostyka w przychodni
RTG klatki piersiowej
- W
Diagnostyka w poradni specjalistycznej
Badania laboratoryjne
krewKrew
- Ewentualnie
rozszerzonerozszerzeniebadaniapanelulaboratoryjnebadańm.in.laboratoryjnychdowdiagnostykicelu poszukiwania chorób ogólnoustrojowych
Mocz
OznaczanieBadaniesoduogólnewmoczui frakcyjnego-wydalania sodu FENa (czgęstowynik pod wpływem leków np. diuretyków)ść- W
zmniejszeniazwiększeniawydalaniagęstościsoduwzględnej(stmoczu >1,023 g/ml, w nerkowym izostenuria - Badanie osadu moczu - leukocyty, erytrocyty, wałeczki
Elektrolity
- Stężenie sodu
w moczu<10–20 mmol l, fena><1%)>1%)>10–20 mmol> W przypadku ostrego niedokrwienia lub toksycznego uszkodzenia nerek,zwiększone wydalanie sodu (stężenie sodu w moczu >30 mmol/lpotasu,FENa >2%)
Gazometria
Stan równowagi kwasowo-zasadowej z cechamiwapniakwasicy metabolicznej
Diagnostyka obrazowa
- Badanie USG
(ew.jamyColorbrzusznejDoppler)z oceną nerek stanowi najważniejszą metodę obrazowania w - Wielkość i
- Ocena
perfuzjiobecności poszerzenia kielichów i miedniczek nerkowych - Wykluczenie/wykrycie przeszkód w odpływie moczu
Diagnostyka w szpitalu
Biopsja nerek
- Do potwierdzenia rozpoznania, jeśli wynik wpływałby na leczenie.
- Jest szczególnie przydatna przy podejrzeniu ogólnoustrojowych chorób immunologicznych.
Wskazania do skierowania do specjalisty/szpitala
- Pacjentów z
potwierdzonympotwierdzeniem AKI należy skierować do szpitala. KonieczneKonieczna jest wczesnewyjaśnienieustalenie przyczyny i jej leczenie, zwłaszcza w- Pacjentów z
mierzoznaczając
Leczenie
Cele terapiileczenia
- Obecnie nie ma dostępnej
terapiijednejleczniczejmetodydlacelowanego leczenia AKI,.więc gGłówne celesą następująceleczenia:Eliminacjaeliminacja przyczynoraz- leczenie wspomagające
.
OgólnePostępowanie leczenielecznicze w AKI
- Zasady leczenia
- leczenie przyczynowe
odpowiednichczynników wywołujących2Hipowolemia wewnątrznaczyniowahipowolemiaOstreostre kłębuszkowe zapalenie nerek iZwzwężenie ii zatorowośćPozanerkowapozanerkowa niewydolność nerek
Odstawienieodstawienie substancji nefrotoksycznych2Unikanieunikanie niedociśnienia i hipoperfuzji nerek2
- leczenie przyczynowe
- Leczenie chorób wtórnych i
NawodnienieodwodnieniaZaburzeniazaburzeń równowagi elektrolitowejMocznicamocznicyKwasicakwasicymetabolicznametabolicznejPrzedawkowanieprzedawkowania leków
PraktykaObecnie nie stosuje się praktyki „przepłukiwania” nerek dużymi objętościami płynów we wlewach ijest już przestarzała.2.
Postępowanie nerkozastępcze
- W
zmianzagrażających życiu pacjenta zaburzeń gospodarki wodno-elektrolitowej i, które zagrażają życiu pacjenta, należybezzwniezwłocznie rozpocząć leczenie nerkozastępcze.1 - W
przeciwnymrazieinnych przypadkach,z powodu braku odpowiednich dowodów, decyzjadecyzję dotyczącacą rozpoczęcia i rodzaju leczenia nerkozastępczegozalenależyodomówicpacjenta;zdotyczy to zarówno czasu rozpoczęcia, jak i rodzaju leczenia nerkozastępczegopacjentem.
Wytyczne: Leczenie AKI zależne od stopnia nasilenia1,56
Wysokie ryzyko
- Jeśli to możliwe, należy odstawić wszystkie leki o
- Zoptymalizować stan nawodnienia i ciś
nienienieniaperfuzyjne.perfuzji nerek - Kontrola parametrów hemodynamicznych
. MonitorowaćMonitorowanie stężenie kreatyniny wprodukcjobjętościmoczu (diureza).diurezyZapobiegaćZapobieganie hiperglikemii.UnikaćUnikaniekontrastupodawaniacieniującego.radiologicznych środków kontrastowych
Stopień nasilenia
- Stadium 1
Zweryfikowazweryfikować bezinwazyjną metodą diagnostyczną.Zweryfikowazweryfikować inwazyjną metodą diagnostyczną.
- Stadium 2
Rozwarozważyćdopasowaniedostosowaniedawkidawekleku.lekówRozwarozważyć leczenie nerkozastępcze.Rozwarozważyć intensywną opiekę medyczną.
- Stadium 3
Unikaunikać cewnikowania żyły podobojczykowej.
Przebieg, powikłania i rokowanie
Powikłania
Zatrzymanie wody (przewodnienie)Przewodnienie- Hiperkaliemia,
arytmiazaburzenia rytmu serca - Kwasica metaboliczna
- Mocznica
67 - Zespół sercowo-nerkowy
- Niewydolność wielonarządowa
Przebieg i rokowanie
- AKI pogarsza rokowanie w
podwwzględemzakresie chorobowości i67. - Nawet stosunkowo niewielki wzrost stężenia kreatyniny w
. - Śmiertelność koreluje
zez zaawansowaniem stadiumchorobyAKI (1–3).78. - Podwyższone ryzyko następujących zdarzeń2:
- postępująca przewlekła choroba nerek, białkomocz, nawrót AKI i
dializyleczenia nerkozastępczego - krwawienie z
- złamania
- ostry zespół wieńcowy (OZW), niewydolność serca
- udar
.
- postępująca przewlekła choroba nerek, białkomocz, nawrót AKI i
- Wbrew dotychczasowym opiniom, AKI często nie jest całkowicie
odwracalnaodwracalne, a. - Wzrost chorobowości i
ogólnychszpitalnych iJeśli podczas pobytu w szpitalu wymagana jest dializa, śŚmiertelność pacjentów hospitalizowanych wymagających dializoterapii jest znaczniewzrastawyższa.56.
- Pacjenci z AKI w przebiegu
Z koleiWczesniewczesnawdrożone leczenie ipozwalapozwalają na obniżenie ryzyka powikłań AKI nawet o
Dalsze postępowanie
- Zalecenia zgodnie z
- Pacjentów należy obserwować przez trzy miesiące po przebyciu ostrej niewydolności nerek:
Rekonwalescencjarekonwalescencja po ostrej niewydolności nerekNowonowo występująca przewlekła choroba nerekProgresjaprogresja wcześniej istniejącej przewlekłej choroby nerek
- W
wydalania albuminalbuminurii.
- Pacjentów należy obserwować przez trzy miesiące po przebyciu ostrej niewydolności nerek:
Informacje dla pacjentów
Informacje dla pacjentów w Deximed
Źródła
Wytyczne
- Kidney Disease Improving Global Outcomes (KDIGO) Clinical Practice Guideline for Acute Kidney Injury. Stan na 2012
Piśmiennictwo
- Kidney Disease: Improving Global Outcomes (KDIGO). Clinical Practice Guideline for Acute Kidney Injury. Stand 2012.
https://kdigo.org/guidelines/acute-kidney-injury/" href="https://kdigo.org/guidelines/acute-kidney-injury/" target="_blank">kdigo.org - Alscher M, Erley C, Kuhlmann M. Acute Renal Failure of Nosocomial Origin. Dtsch Arztebl Int 2019; 116: 149-158. doi:10.3238/arztebl.2019.0149
http://dx.doi.org/10.3238/arztebl.2019.0149" href="http://dx.doi.org/10.3238/arztebl.2019.0149" target="_blank">DOI - Workeneh B. Acute kidney injury. Medscape, updated Dec 24,2020. Zugriff 06.02.21.
https://emedicine.medscape.com/article/243492-overview" href="https://emedicine.medscape.com/article/243492-overview" target="_blank">emedicine.medscape.com - Basile D, Anderson M, Sutton T. Pathophysiology of Acute Kidney Injury. Compr Physiol 2012; 2: 1303–1353. doi:10.1002/cphy.c110041 DOI
- Myśliwiec
http://dxM, Drabczyk R.doiInterna - mały podręcznik.org/10Medycyna Praktyczna.1002/cphy(dostęp 2.c110041"11.2023)href="http://dxwww.doimp.org/10.1002/cphy.c110041" target="_blank">DOIpl - Weiss R, Meersch M, Pavenstädt H, et al. Acute kidney injury—a frequently underestimated problem in perioperative medicine. Dtsch Arztebl Int 2019; 116: 833-842. doi:10.3238/arztebl.2019.0833
http://dx.doi.org/10.3238/arztebl.2019.0833" href="http://dx.doi.org/10.3238/arztebl.2019.0833" target="_blank">DOI - James M, Bhatt M, Pannu N, et al. Long-term outcomes of acute kidney injury and strategies for improved care. Nat Rev Nephrol 2020; 16: 193–205. doi:10.1038/s41581-019-0247-z
http://dx.doi.org/10.1038/s41581-019-0247-z" href="http://dx.doi.org/10.1038/s41581-019-0247-z" target="_blank">DOI - Khadzhynov D, Schmidt D, Hardt J, et al. The Incidence of Acute Kidney Injury and Associated Hospital Mortality. Dtsch Arztebl Int 2019; 116: 397-404. doi:10.3238/arztebl.2019.0397
http://dx.doi.org/10.3238/arztebl.2019.0397" href="http://dx.doi.org/10.3238/arztebl.2019.0397" target="_blank">DOI - Ronco C, Bellomo R, Kellum J. Acute kidney injury. Lancet 2019; 394: 1949-1964. doi:10.1016/S0140-6736(19)32563-2
http://dx.doi.org/10.1016/S0140-6736(19)32563-2" href="http://dx.doi.org/10.1016/S0140-6736(19)32563-2" target="_blank">DOI
Autorzy
- Katarzyna Kosiek, Dr n. med., specjalista medycyny rodzinnej, Poradnia Lekarzy Rodzinnych w Łodzi (recenzent)
- Natalia Jagiełła, lekarz, Praktyka Grupowa Lekarzy Rodzinnych w Krakowie (recenzent)
- Adam Windak, Prof dr hab. n. med., specjalista medycyny rodzinnej, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum w Krakowie (redaktor)
- Tomasz Tomasik, Dr hab. n. med., Prof. UJ, specjalista medycyny rodzinnej, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum w Krakowie (redaktor)
- Michael Handke, prof. dr. n. med., specjalista chorób wewnętrznych, kardiologii i
- Klaus Gebhardt, lekarz rodzinny, Brema (recenzja)