Compare with  
Legend:
inserted text deleted text

Zapalenie zarostowe torebki stawu ramiennego (zamrożony bark)

Streszczenie

  • Definicja: bolesne zesztywnienie barku o nieznanej przyczynie.
  • Częstość występowania: chorobowość w ciągu całego życia 2–5%, bardzo częste u osób cierpiących na cukrzycę.
  • Objawy: przejście przez 3 etapy (zamrożenie, zmrożenie, rozmrożenie) w ciągu 1–3 lat.
  • Wyniki badania: ograniczenie ruchowe, szczególnie w zakresie rotacji na zewnątrz („wzorzec torebkowy”).
  • Diagnostyka: dodatkowe badania zazwyczaj nie są konieczne.
  • Leczenie: choroba samoograniczająca się. Analgezja i fizjoterapia jako leczenie z wyboru.

Informacje ogólne

Definicja

  • Ból stawu ramiennego z ograniczoną ruchomością spowodowaną przez zrosty między torebką stawową a głową kości ramiennej.
  • Synonimy
    • Zapalenie zarostowe torebki stawowej
    • „Zamrożony bark”
  • Postać pierwotna
    • brak wcześniejszych urazów lub chorób barku
  • Postać wtórna
    • zdarzenie poprzedzające, po którym rozpoczęło się ograniczenie ruchu
      • Mogą to być na przykład np. uraz, unieruchomienie, udar, nowotwór złośliwy
  • Prawie zawsze występuje przykurcz torebki stawowej, ale jest on odwracalny.

Częstość występowania

  • Czas trwania
    • z reguły od 1 roku do 3 lat1
    • u niektórych pacjentów do 10 lat
  • Chorobowość
    • Chorobowość w ciągu całego życia 2–5% 2
    • Osób cierpiących na cukrzycę dotyczy znacznie zwiększone ryzyko3.
      • Ryzyko jest podwyższone około 5-krotnie, chorobowość w ciągu całego życia wynosi 13,4%4.
  • Płeć i wiek
    • Schorzenie częste w grupie wiekowej 40–60 lat5
    • Schorzenie częściej dotyka kobiet6.
  • Schorzenie rzadko dotyka jednocześnie obydwu stron5.
    • częste u pacjentów młodych <50. roku życia i cierpiących na>cukrzycę7

Etiologia i patogeneza

  • Dokładna patogeneza ne jest jasna.
  • Pierwotne zarostowe zapalenie torebki stawowej 
    • U większości pacjentów nie udaje się ustalić przyczyny.
  • Wtórne zarostowe zapalenie torebki stawowej
    • pourazowe8
      • Po upadku na bark lub rozległych zabiegach chirurgicznych w obrębie klatki piersiowej, stawu ramiennego lub karku
      • U pacjentów poniżej 40. roku życia postać ta występuje rzadko.
    • na skutek braku aktywności fizycznej
      • Po fazie unieruchomienia ryzyko wzrasta od 5 do 9 razy w porównaniu ze zdrową populacją9.
  • Wiązane z różnymi schorzeniami, m.in takimi, jak:

Patologia i patofizjologia

  • Typowo występują 3 fazy12:
    • Faza I: zamrożenie
      • Rozproszony ból barku, który często występuje również w nocy.
        • w związku z tym nieświadome ograniczenie ruchu barku
      • Zapalenie błony maziowej oraz zapalenie torebki stawowej
      • Czas trwania: do 9 miesięcy5
    • Faza II: zmrożenie:
      • charakteryzujące się zesztywnieniem barku
      • Bóle nieco ustępują.
      • Zagęszczenie włókien kolagenowych i tworzenie zrostów2
      • Czas trwania: 4–20 miesięcy5
    • Faza III: rozmrożenie:
      • postępujący wzrost ruchomości barku
      • im dłuższe są wcześniejsze fazy, tym dłużej trwa „rozmrażanie”2
      • Czas trwania: 5–26 miesięcy5
  • Ból pojawia się zatem przed rozwinięciem się przykurczu i ustępuje przed jego ustąpieniem13.

Czynniki predysponujące

  • cukrzyca
  • choroba Parkinsona10
  • nadczynność tarczycy11
  • Osoby w wieku powyżej 60 lat, u których staw ramienny został unieruchomiony, np. po złamaniu kości ramiennej.
    • Najlepszym sposobem zapobiegania chorobie jest utrzymanie ruchomości stawu ramiennego.

ICD-10

  • M75 Choroby barku
    • M75.0 Zarostowe zapalenie torebki stawu ramiennego

Diagnostyka

Kryteria diagnostyczne

  • Stopniowy początek, przebieg w długim okresie
  • Nasilający się ból, występujący również w nocy, który ogranicza codzienną aktywność14.
  • Stopniowy rozwój „wzorca torebkowego” z typowym różnym ograniczeniem ruchomości na różnych poziomach
    • najsilniejsze ograniczenie rotacji na zewnątrz, po której następuje odwodzenie5
    • Rotacja do wewnątrz jest ograniczona w najmniejszym stopniu.

Diagnostyka różnicowa

Wywiad lekarski

  • Objawy zapalenia torebki stawowej i tendinopatii nakładają się na siebie.

Przebieg kliniczny

  • Jak opisano wyżej, choroba przebiega w trzech fazach:
    1. „Zamrożenie” z rozproszonymi bólami barku
    2. „Zmrożenie” z wyraźnym ograniczeniem czynnościowym i zmniejszeniem bólu
    3. „Rozmrażanie” z odzyskaniem ruchomości

Badanie przedmiotowe

  • Kontrola dokumentacji ruchomości czynnej i biernej barku
    • Porównanie stron
  • Typowy obraz kliniczny = „wzorzec torebkowy”
    • Bierna rotacja na zewnątrz jest bolesna i najbardziej ograniczona (+++).
      • Różnice w rotacji na zewnątrz w porównaniu stron są zwykle najłatwiejsze do wykrycia, nawet przy łagodnych objawach w początkowym stadium choroby.
    • Odwodzenie bierne jest bolesne i ograniczone, ale w mniejszym stopniu niż bierna rotacja na zewnątrz (++).
    • Bierna rotacja do wewnątrz jest bolesna i ograniczona, ale w mniejszym stopniu niż odwodzenie bierne (+).
  • Badanie odcinka szyjnego kręgosłupa
    • Dermatom C5 obszar bólu podobny do zapalenia torebki stawowej

Badania uzupełniające w ramach podstawowej opieki zdrowotnej

  • W przypadku podejrzenia polimialgii reumatycznej z obustronnymi dolegliwościami bólowymi należy oznaczyć OB („OB trzycyfrowe”?).

Diagnostyka specjalistyczna

  • Diagnostyka obrazowa w celu wykluczenia innych przyczyn, szczególnie po urazie
  • Prześwietlenie rentgenowskie
    • Wykluczenie złamania
    • brak specyficznych wyników dla zapalenia torebki stawowej, obrazy zwykle nie wykazują zmian
  • RM
    • Wykluczenie tendinopatii lub zapalenia kaletki maziowej
    • Może przedstawiać pogrubienie torebki stawowej15.

Wskazania do skierowania do specjalisty

  • W razie wątpliwości co do rozpoznania pacjenta należy skierować do ortopedy.
  • W przypadku ciężkich dolegliwości występujących przez kilka miesięcy w celu oceny artroskopowego uwolnienia torebki stawowej

Leczenie

Cele leczenia

  • Złagodzenie bólu
  • Przywrócenie czynności barku

Ogólne informacje o leczeniu

  • W większości przypadków zapalenie torebki stawowej ustępuje samoistnie.
  • Zalecane jest leczenie zachowawcze.
    • U >90% pacjentów w trakcie leczenia ból ustępuje i odzyskują oni ruchomość5.
  • Wybór metody leczenia zależy od następujących czynników:
    • Stopień nasilenia dolegliwości
    • Stadium choroby
  • Fizjoterapia i samodzielne ćwiczenia mobilizacyjne do stosowania w domu są zalecane na każdym etapie2.
  • Łagodzenie dolegliwości bólowych za pomocą NLPZ i kortyzonu podawanych doustnie lub dostawowo

Zalecenia dla pacjentów

  • Pacjenci powinni poruszać ramieniem w zakresie niepowodującym dolegliwości bólowych.

Leczenie farmakologiczne

Iniekcje kortyzonu

  • Krótkotrwałe złagodzenie bólu utrzymujące się przez około 6 tygodni, ale w dłuższej perspektywie działania nie przeważa nad efektem placebo.
  • Infiltracja dostawowa i podbarkowa o porównywalnym działaniu16
    • Rodzaj infiltracji prawdopodobnie nie jest decydujący.
  • Optymalna dawka: 20 mg triamcynolonu17

Doustne przyjmowanie kortyzonu

  • Wskazanie: Znaczne upośledzenie czynnościowe przez okres powyżej 2 miesięcy, silny ból4
    • Uwaga: u pacjentów z cukrzycą należy dokładnie rozważyć stosunek korzyści do ryzyka!
  • Dobra ulga w bólu i poprawa funkcji przez około 6 tygodni, ale po tym czasie efekt maleje18.
  • Typowy schemat, w zależności od ryzyka dla pacjenta, w razie potrzeby dodatkowo inhibitor pompy protonowej5,18.
    • Dzień 1–7: 40 mg prednizolonu
    • Dzień 8–14: 30 mg prednizolonu
    • Dzień 15–18: 20 mg prednizolonu
    • Dzień 19–21: 10 mg prednizolonu
    • Dzień 22: Zakończenie przyjmowanie prednizolonu
  • Podczas przyjmowania zalecana jest przerwa w fizjoterapii.

Inne leki

  • NLPZ: niewielkie łagodzenie bólu19
    • mniej działań niepożądanych niż kortyzon, w związku z czym zalecane w przypadku łagodnych objawów

Fizjoterapia

  • Zalecana we wszystkich stadiach5
  • Lekki trening ruchowy w celu utrzymania pozostałej ruchomości i siły mięśni.
  • Ćwiczenia i ruchy powodujące przekroczenie progu bólu mogą skomplikować przebieg choroby i znacznie zwiększyć ból.
  • Zabiegi manualne i fizjoterapeutyczne w połączeniu z ćwiczeniami wykonywanymi w domu są równie skuteczne w średnim i długim okresie, co mobilizacje anestezjologiczne i uwalnianie torebek stawowych.
    • Dotyczy bólu, ruchomości i upośledzenia sprawności w życiu codziennym.

Zabiegi chirurgiczne

  • Ponieważ z reguły choroba ma charakter samoograniczający, należy unikać zabiegów chirurgicznych.
  • U niektórych pacjentów zabieg chirurgiczny może prowadzić do pogorszenia stanu zdrowia i powikłań, takich jak np. dystrofia odruchowa i nawrót zapalenia torebki stawowej.
  • Wskazanie do zabiegu chirurgicznego wyłącznie u pacjentów całkowicie opornych na leczenie5.
  • Zabieg chirurgiczny z wyboru: artroskopowe uwolnienie torebki stawowej20
    • po raz pierwszy opisany we wczesnych latach 90. XX wieku
    • Połączenie z blokadą mięśnia pochyłego, aby móc rozpocząć bezbolesną mobilizację natychmiast po zabiegu chirurgicznym.
  • Mobilizacja w znieczuleniu
    • Już niezalecana.
    • Powikłania takie jak złamania, uszkodzenia stożka rotatorów lub splotu ramiennego5

Przebieg, powikłania i rokowanie

Przebieg

  • Trzy etapy przebiegają w ciągu od 1 roku do 3 lat.
  • W ciągu pierwszych kilku miesięcy ból i sztywność nasilają się.
  • Ból występuje przez okres 6–12 miesięcy, po czym następuje sztywność, a na koniec stopniowa poprawa i normalizacja.

Powikłania

  • Rozwój odruchowej dystrofii współczulnej
  • Przewlekłe bóle
  • Utrzymujące się ograniczenie sprawności
  • Bakteryjne zapalenie stawów wywołane iniekcją kortyzonu występuje bardzo rzadko.

Rokowanie

  • Chociaż choroba może trwać kilka lat, rokowania są dobre.
  • Po nieco ponad 4 latach tylko 6% pacjentów nadal odczuwa ograniczający ból lub cierpi na ograniczenia ruchowe21.

Dalsze postępowanie

  • Regularne dokumentowanie zakresu ruchomości
  • W przypadku pacjentów całkowicie opornych na leczenie, skierowanie do ortopedy w celu oceny zasadności artroskopowego uwolnienia torebki stawowej
  • Zwolnienie lekarskie jest uzależnione od stopnia aktywności fizycznej w pracy.

Informacje dla pacjentów

O czym należy poinformować pacjentów?

  • Ruch tylko w zakresie niepowodującym dolegliwości bólowych
  • Często istnieje obawa przed trwałym usztywnieniem ramienia.
    • Pacjenci powinni zatem wiedzieć, że u większości osób cierpiących na tę chorobę objawy całkowicie ustępują, ale leczenie wymaga czasu.

Informacje dla pacjentów w Deximed

Ilustracje

Staw ramienny, kości, ilustracja schematyczna
Staw ramienny, kości, ilustracja schematyczna

Źródła

Piśmiennictwo

  1. Grey RG. The natural history of «idiopathic» frozen shoulder. J Bone Joint Surg Am 1978; 60: 564. PubMed
  2. Hsu JE, Anakwenze OA, Warrender WJ, et al. Current review of adhesive capsulitis. J Shoulder Elbow Surg 2011; 20(3): 502-14. www.ncbi.nlm.nih.gov
  3. Sayed-Hassan R, Alourfi Z. Shoulder adhesive capsulitis prevalence among patients with type 2 diabetes mellitus in Damascus, Syrian Arab Republic: a case-control study. East Mediterr Health J 2014; 19: Suppl 3:S19-24. pmid:24995745. www.ncbi.nlm.nih.gov
  4. Zreik NH, Malik RA, Charalambous CP. Adhesive capsulitis of the shoulder and diabetes: a meta-analysis of prevalence. Muscles Ligaments Tendons J 2016; 6(1): 26-34. www.ncbi.nlm.nih.gov
  5. Roberts JR. Adhesive Capsulitis (Frozen Shoulder). Medscape, last updated Sep 18, 2018. emedicine.medscape.com
  6. Dias R, Cutts S, Massoud S. Frozen shoulder. BMJ 2005; 331: 1453-6. pmid:16356983. PubMed
  7. Lamplot JD, Lillegraven O, Brophy RH. Outcomes From Conservative Treatment of Shoulder Idiopathic Adhesive Capsulitis and Factors Associated With Developing Contralateral Disease. Orthop J Sports Med 2018; 6(7): ePub. www.ncbi.nlm.nih.gov
  8. Zuckerman JD, Rokito A. Frozen shoulder: a consensus definition. J Shoulder Elbow Surg 2011; 20: 322-5. pmid:21051244. PubMed
  9. Bruckner FE, Nye CJ. A prospective study of adhesive capsulitis of the shoulder ("frozen shoulder') in a high risk population. Q J Med 1981; 50(198): 191-204. www.ncbi.nlm.nih.gov
  10. Chang YT, Chang WN, Tsai NW, et al. Clinical Features Associated with Frozen Shoulder Syndrome in Parkinson's Disease. Parkinsons Dis 2015. www.ncbi.nlm.nih.gov
  11. Huang SW, Lin JW, Wang WT, et al. Hyperthyroidism is a Risk Factor for Developing Adhesive Capsulitis of the Shoulder: A Nationwide Longitudinal Population-Based Study. Sci Rep 2014; 4: 4183. www.ncbi.nlm.nih.gov
  12. Reeves B. The natural history of the frozen shoulder syndrome. Scand J Rheumatol 1975; 4: 193-96. www.ncbi.nlm.nih.gov
  13. Pearsall AW. Adhesive capsulitis (frozen shoulder). Medscape, last updated Sep 02, 2015. emedicine.medscape.com
  14. Neviaser AS, Hannafin JA. Adhesive capsulitis: a review of current treatment. Am J Sports Med 2010; 38(11): 2346-56. www.ncbi.nlm.nih.gov
  15. Carillon Y, Noel E, Fantino O, et al. Magnetic resonance imaging findings in idiopathic adhesive capsulitis of the shoulder. Rev Rhum Engl Ed 1999; 66: 201. PubMed
  16. Goyal T, Singh A, Negi P, et al. Comparative functional outcomes of patients with adhesive capsulitis receiving intra-articular versus sub-acromial steroid injections: case-control study. Musculoskelet Surg 2019; 103(1): 31-35. www.ncbi.nlm.nih.gov
  17. Sharma SP, Bærheim A, Moe-Nilssen R, et al. Adhesive capsulitis of the shoulder, treatment with corticosteroid, corticosteroid with distension or treatment-as-usual; a randomised controlled trial in primary care. BMC Musculoskelet Disord 2016; 17: 232-9. www.ncbi.nlm.nih.gov
  18. Buchbinder R, Green S, Youd JM, et al. Oral steroids for adhesive capsulitis. Cochrane Database Syst Rev 2006. www.ncbi.nlm.nih.gov
  19. Green S, Buchbinder R, Glazier R, Forbes A.. Interventions for shoulder pain.. PubMed 2007. pmid:17636656 PubMed
  20. Chen J1, Chen S, Li Y. Is the extended release of the inferior glenohumeral ligament necessary for frozen shoulder?. Arthroscopy 2010; 26(4): 529-35. www.ncbi.nlm.nih.gov
  21. Hand C, Clipsham K, Rees JL, et al. Long-term outcome of frozen shoulder. J Shoulder Elbow Surg 2008; 17(2): 231-6. www.ncbi.nlm.nih.gov
  22. Ewald A. Adhesive capsulitis: a review. Am Fam Physician 2011; 83: 417-22. American Family Physician
  23. Hand GC, Athanasou NA, Matthews T, Carr AJ. The pathology of frozen shoulder. J Bone Joint Surg Br 2007; 89: 928-32. pmid:17673588. PubMed
  24. Page MJ, Green S, Kramer S, Johnston RV, McBain B, Chau M,Buchbinder R. Manual therapy and exercise for adhesive capsulitis (frozen shoulder). Cochrane Database Syst Rev. 2014 Aug 26;8:CD011275. doi: 10.1002/14651858.CD011275. The Cochrane Library
  25. Song A, Higgins LD, Newman J, et al. Glenohumeral corticosteroid injections in adhesive capsulitis: a systematic search and review. PM R. 2014 Dec;6(12):1143-56. PubMed
  26. Lorbach O, Anagnostakos K, Scherf C, Seil R, Kohn D, Pape D. Nonoperative management of adhesive capsulitis of the shoulder: oral cortisone application versus intra-articular cortisone injections. J Shoulder Elbow Surg 2010; 19: 172-9. PubMed
  27. Watson L, Dalziel R, Story I. Frozen shoulder: a 12-month clinical outcome trial. J Shoulder Elbow Surg 2000; 9: 16-22. PubMed
  28. Gerber C, Espinosa N, Perren T. Arthroscopic treatment of shoulder stiffness. Clin Orthop Relat Res 2001; 390: 119-28. PubMed
  29. Holloway GB, Schenk T, Williams GR et al. Arthroscopic capsular release for the treatment of refractory postoperative or post-fracture shoulder stiffness. J Bone Joint Surg Am 2001; 83: 1682-7. PubMed
  30. Hosseini H, Agneskirchner JD, Lobenhoffer P. Arthroscopic capsular release in the management of refractory adhesive capsulitis. Technique and results. Unnfallchirurg 2006; 109: 212-8. PubMed

Autorzy

  • Lino Witte, dr med., lekarz rezydent, medycyna wewnętrzna, Frankfurt
M75; M750
Schultergelenkkapselentzündung; Schmerzhafte Schultersteife; Kapselmuster; Gelenkkapselentzündung der Schulter; Posttraumatische adhäsive Kapsulitis; Adhäsive Kapsulitis durch Inaktivität; Frozen Shoulder; Eingeschränkte Schulterbeweglichkeit; Adhäsive Entzündung der Gelenkkapsel; C5-Schmerzen; C5-Dermatom
Zapalenie zarostowe torebki stawu ramiennego (zamrożony bark)
document-disease document-nav document-tools document-theme
Definicja: bolesne zesztywnienie barku o nieznanej przyczynie. Częstość występowania: chorobowość w ciągu całego życia 2–5%, bardzo częste u osób cierpiących na cukrzycę.
Medibas Polska (staging)
Zapalenie zarostowe torebki stawu ramiennego
/link/00dd5b7a189d4e929fb4ee5a95456e37.aspx
/link/00dd5b7a189d4e929fb4ee5a95456e37.aspx
zapalenie-zarostowe-torebki-stawu-ramiennego
SiteDisease
Zapalenie zarostowe torebki stawu ramiennego
K.Reinhardt@gesinform.de
Kj.Reinhardt@gesinformmroz@konsylium24.depl
pl
pl
pl