Compare with  
Legend:
inserted text deleted text

Zapalenie powięzi podeszwowej

Streszczenie

  • Definicja: tendinopatia powięzi podeszwowej przy kości piętowej.
  • Częstość występowania: chorobowość 5–17% u aktywnych biegaczy, schorzenie częste u osób w wieku powyżej 40 lat.
  • Objawy: ból podeszwowy pięty, szczególnie wyraźny podczas stawiania pierwszych kroków po wstaniu.
  • Wyniki badania: ból przy nacisku na przyśrodkową podeszwową część kości piętowej (przyczep powięzi podeszwowej).
  • Diagnostyka: wywiad lekarski i badanie przedmiotowe. Diagnostyka obrazowa tylko w przebiegu opornym na leczenie.
  • Leczenie: leczenie zachowawcze, przede wszystkim program rozciągania mięśni łydki, prowadzi do ustąpienia objawów po 1 roku w >90% przypadków.

Informacje ogólne

Definicja

  • Podeszwowe bóle pięty
  • Tendinopatia przyczepu rozcięgna podeszwowego (powięzi podeszwowej) na podeszwowej przyśrodkowej guzowatości kości piętowej
  • Ryzyko pomylenia z podeszwową ostrogą piętową
    • Widoczny radiologicznie wyrostek kostny kości piętowej
    • Obecność, kształt i rozmiar bez związku z zapaleniem powięzi podeszwowej

Częstość występowania

  • Jest najczęstszą przyczyną bólu pięty zgłaszanego w gabinecie lekarskim.
  • Chorobowość u aktywnych biegaczy na poziomie 5,2–17,5%1
  • Schorzenie dotyka osób z każdej grupy wiekowej, najczęściej osoby starsze niż 40 lat2.
  • Kobiety dotyka dwukrotnie częściej niż mężczyzn3.

Anatomia kliniczna rozcięgna podeszwowego

  • Budowa
    • Wielowarstwowa, włóknista blaszka ścięgnista składająca się z trzech części: przyśrodkowej, środkowej i bocznej4
  • Przebieg
    • od kości piętowej do torebek stawowych stawów śródstopno-paliczkowych
  • Funkcje
    • bierne usztywnienie wysklepienia podłużnego stopy
    • amortyzacja uderzeń
    • początkowy odcinek i przyczep mięśni krótkich stopy

Etiologia i patogeneza

Czynniki predysponujące

  • Zapalenie powięzi podeszwowej jest związane ze skróceniem mięśni łydki w 83% przypadków7.
    • Zgięcie grzbietowe ≤0 stopni w górnym stawie skokowym zwiększa ryzyko wystąpienia 23-krotnie w porównaniu do możliwości zgięcia grzbietowego >10 stopni5.
  • Zawody, których wykonywanie wiąże się z długim staniem lub chodzeniem5.
  • Nadwaga8
    • BMI >27 zwiększa ryzyko 3,7-krotnie9.
  • Stopa wydrążona, wykoślawienie lub płaskostopie10
  • Aktywności takie jak bieganie i skakanie11
  • Różnica w długości nóg
  • Antygen zgodności tkankowej HLA-B27

ICD-10

  • M72.2 Zapalenie powięzi podeszwowej

Diagnostyka

Kryteria diagnostyczne

  • Ustalenie wiarygodnego rozpoznania jest możliwe na podstawie wywiadu i badania przedmiotowego12.
  • Diagnostyka rentgenowska jest zalecana tylko w przypadku dolegliwości opornych na leczenie13.

Diagnostyka różnicowa

  • Podeszwowa ostroga piętowa
  • Złamanie zmęczeniowe kości piętowej (bóle w części tylnej i środkowej) 
  • Zespół tylnej ciasnoty górnego stawu skokowego
  • Zapalenie ścięgien mięśnia zginacza długiego palucha (tendinitis m. flexor hallucis longus)
  • Zespół cieśni stępu
  • Apophysitis calcanei (choroba Severa)
    • Zapalenie przyczepu ścięgna Achillesa w obrębie chrząstki nasadowej
  • Tendinopatia ścięgna Achillesa (w kierunku kranialnym od kości piętowej)
  • Nowotwór
  • Nerwiak 
    • Ból pięty spowodowany nerwiakiem nerwu piętowego przyśrodkowego występuje rzadko, ale objawy mogą przypominać objawy zapalenia powięzi podeszwowej14.
      • Czasami w podeszwie stopy wyczuwalny jest bolesny guzek.
      • Możliwa jest błędna interpretacja jako zapalenie powięzi podeszwowej.
    • Jeśli leczenie zachowawcze zapalenia powięzi podeszwowej nie prowadzi do złagodzenia objawów, należy rozważyć nerwiaka.

Wywiad lekarski

  • Narastające bóle w okolicy pięty
    • na podeszwowym, przyśrodkowym końcu kości piętowej
    • początkowo tylko pod obciążeniem, w dalszym przebiegu również w spoczynku
    • możliwe promieniowanie do przodostopia
  • bóle często są najsilniejsze rano, a w ciągu dnia słabną  
    • Przede wszystkim pierwsze kroki po wstaniu z łóżka są bardzo bolesne.
  • U niektórych pacjentów ból łagodzi chodzenie na palcach.
  • Wielu pacjentów wymienia następujące czynniki ryzyka:
    • zwiększona intensywność treningu
    • zmiana obuwia
    • trening odbywany na twardym podłożu

Badanie przedmiotowe

  • Ból przy nacisku na podeszwowym, przyśrodkowym odcinku kości piętowej
  • Nasilenie bólu spowodowane zgięciem grzbietowym palców (efekt „windlass”).
  • W przypadku wyczuwalnego uszkodzenia w podeszwie stopy z miejscowym obrzękiem podejrzewa się zerwanie powięzi podeszwowej

Diagnostyka specjalistyczna

  • Dodatkowe badania w większości przypadków nie są konieczne. Jeśli jednak istnieją jakiekolwiek wątpliwości co do rozpoznania, wskazane może być wykonanie diagnostyki obrazowej.
  • RM lub ultrasonografia
    • Potwierdzenie pogrubionej powięzi podeszwowej (>4 mm) z reakcją tkanek otaczających (obrzęk)
    • występuje jednak również u 21% pacjentów bezobjawowych15
  • Prześwietlenie rentgenowskie
    • Nie ma dobrej czułości ani swoistości, ale może być stosowane do wykluczania innych chorób16.
    • Ostrogi piętowe często występują u osób, które nie cierpią na zapalenie powięzi podeszwowej i odwrotnie, u wielu pacjentów z zapaleniem powięzi podeszwy nie występuje ostroga piętowa.

Wskazania do skierowania do specjalisty

  • Skierowanie do specjalisty jest konieczne rzadko.
  • W przewlekłych przypadkach opcją może być zabieg chirurgiczny.

Leczenie

Cele leczenia

  • Złagodzenie dolegliwości
  • Ograniczenie stanu zapalnego i zapobieganie dolegliwościom w przyszłości

Ogólne informacje o leczeniu

  • Z reguły wdrażane jest leczenie zachowawcze17.
  • W przypadku leczenia zachowawczego u 90–95% pacjentów objawy ustępują w ciągu jednego roku lub możliwe jest wystarczające złagodzenie bólu.
  • Zalecane jest połączenie różnych procedur zachowawczych3.
  • Skrócenie mięśnia łydki / ścięgna Achillesa jest najistotniejszym czynnikiem ryzyka rozwoju zapalenia powięzi podeszwowej5.
    • Zwiększone napięcie powięzi podeszwowej
      • Ćwiczenia rozciągające są najprostszym i najbardziej wskazanym działaniem leczniczym2,8.
      • Realizowanie programu kilka razy na dzień

Środki doraźne

  • Przez pierwsze 6 tygodni codzienne, regularne chłodzenie
    • najlepiej po ćwiczeniach rozciągających i wzmacniających3
  • Fizyczne oszczędzanie i odciążenie stopy
  • NLPZ
    • Brak znaczącego zmniejszenia bólu i poprawy czynnościowej w dłuższej perspektywie, ale pomocne w ostrej fazie18.

Leczenie zachowawcze

  • Zmniejszenie masy ciała przy zwiększonym BMI8
  • Wkładki odciążające wysklepienie stopy
    • Redukcja bólu i poprawa czynnościowa19
  • Założenie taśmy kinezjologicznej 
  • Ekscentryczne ćwiczenia rozciągające i wzmacniające mięśnie łydki / ścięgno Achillesa8
    • Na przykład przednią część stopy ustawić na stopniu, stanąć na palcach, a następnie powoli opuścić piętę tak daleko, jak to możliwe, poniżej poziomu stopnia.
  • Rozciągania powięzi podeszwowej20
    • Na przykład stopę położyć na piłeczce golfowej i przetoczyć ją w górę i w dół powięzi podeszwowej.
  • Wzmocnienie wewnętrznych mięśni stopy21
    • Na przykład podnoszenie ręcznika lub monet palcami stóp.
  • Mięśniowo-powięziowa terapia punktów spustowych mięśni brzuchatego łydki (musculus gastrocnemius) i płaszczkowatego (musculus soleus)22
  • Szyna zakładana na noc utrzymująca stopę w zgięciu grzbietowym.
    • Skuteczność została udowodniona, ale wielu pacjentów skarży się na dyskomfort powodowany przez szynę podczas snu19.
  • Pozaustrojowa terapia falą uderzeniową
    • Z punktu widzenia łagodzenia dolegliwości bólowych ustępuje ćwiczeniom rozciągającym23.
    • .
    • .
    • Do przeprowadzania zabiegów uprawnieni są ortopedzi, chirurdzy urazowi oraz specjaliści medycyny fizykalnej i rehabilitacyjnej.
    • Ze względu na niewielkie ryzyko działań niepożądanych to wskazana opcja leczenia, jeśli inne środki zawiodą.
  • Radioterapia w niskich dawkach  
    • 4 Gy na cykl, frakcjonowane do 1 Gy na sesję24
      • Przeprowadzenie 2 cykli
      • Uśmierzenie bólu u 75% pacjentów po 2 cyklach
    • 1 cykl z 6 Gy, frakcjonowane do 1 Gy na sesję25
      • Znacznie lepsze złagodzenie bólu w porównaniu do infiltracji kortyzonem
  • Ultradźwiękowe procedury lecznicze
    • Porównanie samych ćwiczeń rozciągających z ćwiczeniami rozciągającymi i leczeniem ultradźwiękami nie wykazało różnic w skuteczności leczenia26
    • Zalecenia autorów
      • Wykonywanie ćwiczeń rozciągających
      • Rezygnacja z ultradźwiękowych procedur leczniczych
  • Miejscowe iniekcje kortyzonu
    • Tylko nieznaczne zmniejszenie dolegliwości bólowych, czas trwania skuteczności ograniczony27.
    • Zalecane są maksymalnie 2–3 iniekcje rocznie28.
    • Ryzyko zerwania powięzi podeszwowej lub zaniku poduszki tłuszczowej
    • Na początkowym etapie należy preferować metody leczenia wiążące się z niższym ryzykiem.

Inne działania

  • Ze względu na brak badań w chwili obecnej nie można wypowiedzieć się na temat metod takich jak:
    • igłowanie,
    • infiltracje botoksem,
    • infiltracja osoczem bogatopłytkowym (koncentraty płytek krwi).
      • Jedna z metaanaliz wykazała lepsze działanie w dłuższym okresie w porównaniu z iniekcjami kortyzonu29.
      • brak różnicy w krótkotrwałej uldze w bólu i poprawie czynnościowej

Leczenie chirurgiczne

  • Wskazane w przypadku dolegliwości opornych na leczenie przez 6–12 miesięcy.
  • Metoda z wyboru: Fasciotomia
    • powodzenie w 70–90% przypadków3
    • Zabieg endoskopowy jest bardziej skuteczny niż zabieg otwarty, szczególnie w przypadku mniej nasilonych dolegliwości30.
    • Powikłania3
      • Spłaszczenie wysklepienia stopy z wynikającymi z niego dolegliwościami bólowymi
      • Hipestezje w obszarze pięty
  • Alternatywnie: Nacięcie powięzi mięśnia brzuchatego łydki (musculus gastrocnemius)
    • pośrednie odciążenie powięzi podeszwowej
    • W niewielkim badaniu (n = 21) u 81% pacjentów nastąpiła poprawa dolegliwości bólowych po 1 roku31.
    • Połączenie obu metod jest obecnie przedmiotem badań.

Zalecenia dla pacjentów

  • Odbarczenie
  • Regularne schładzanie
  • Utrata masy ciała w przypadku nadwagi
  • Miękka podkładka stosowana podczas aktywności w pozycji stojącej
  • Odpowiednie obuwie
    • Wkładki wspierające wysklepienie stopy
    • w razie potrzeby Podwyższenie oparcia pięty
    • w razie potrzeby Specjalna podeszwa z wgłębieniem w bolesnym miejscu
  • Trening alternatywny
    • Unikanie długotrwałego biegania lub chodzenia po twardych nawierzchniach
    • Dwie pary butów do biegania noszone na zmianę
      • Materiał amortyzujący w podeszwie buta ma więcej czasu na regenerację.
    • Rozciąganie rozcięgna podeszwowego i mięśni podudzia

Przebieg, powikłania i rokowanie

Przebieg

  • Choroba ma charakter samoograniczający i ustępuje u ponad 90% pacjentów po roku leczenia zachowawczego3.
  • W przypadku objawów opornych na leczenie 70–90% pacjentów można pomóc, wykonując zabieg chirurgiczny3.

Powikłania

  • Wzrost masy ciała w wyniku unieruchomienia
  • Przewlekłe bóle
  • Spłaszczenie wysklepienia stopy
  • Samoistne zerwanie powięzi podeszwowej

Rokowanie

  • Bardzo dobrze poddaje się leczeniu zachowawczemu

Informacje dla pacjentów

O czym należy poinformować pacjentów?

  • Z reguły choroba ma charakter samoograniczający.
  • U większości pacjentów znaczna poprawa następuje w ciągu jednego roku.
  • Pacjentów należy informować o możliwościach samoleczenia i profilaktyki.

Informacje dla pacjentów w Deximed

Ilustracje

Rozcięgno podeszwowe, widok boczny
Rozcięgno podeszwowe, widok boczny

Źródła

Piśmiennictwo

  1. Dias Lopes A, Hespanhol LCJ, Yeung SS, et al. What are the Main Running-Related Musculoskeletal Injuries? A Systematic Review. Sports Med 2012; 42(10): 891-905. www.ncbi.nlm.nih.gov
  2. Atkins D, Crawford F, Edwards J, et al. A systematic review of treatments for the painful heel. Rheumatology 1999; 38: 968-73. Rheumatology
  3. Young CC. Plantar Fasciitis. Medscape, last updated Jan 22, 2019. emedicine.medscape.com
  4. Aldridge T. Diagnosing heel pain in adults. Am Fam Physician 2004; 70: 332-8. American Family Physician
  5. Riddle DL, Pulisic M, Pidcoe P, Johnson RE. Risk factors for plantar fasciitis: a matched case-control study. J Bone Joint Surg Am 2003; 85: 872-7. PubMed
  6. Lemont H, Ammirati KM, Usen N. Plantar fasciitis: a degenerative process (fasciosis) without inflammation. J Am Podiatr Med Assoc 2003; 93: 234-7. PubMed
  7. Patel A, DiGiovanni B. Association between plantar fasciitis and isolated contracture of the gastrocnemius. Foot Ankle Int 2011; 32(1): 5-8. www.ncbi.nlm.nih.gov
  8. Rano JA, Fallat LM, Savoy-Moore RT. Correlation of heel pain with body mass index and other characteristics of heel pain. J Foot Ankle Surg 2001; 40: 351-6. PubMed
  9. van Leeuwen KD, Rogers J, Winzenberg T, et al. Higher body mass index is associated with plantar fasciopathy/'plantar fasciitis': systematic review and meta-analysis of various clinical and imaging risk factors. Br J Sports Med 2016; 50(16): 972-81. www.ncbi.nlm.nih.gov
  10. Pohl MB, Hamill J, Davis IS. Biomechanical and anatomic factors associated with a history of plantar fasciitis in female runners. Clin J Sport Med 2009; 19(5): 372-6. www.ncbi.nlm.nih.gov
  11. Taunton JE, Ryan MB, Clement DB, McKenzie DC, Lloyd-Smith DR, Zumbo BD. A retrospective case-control analysis of 2002 running injuries. Br J Sports Med 2002; 36: 95-101. British Journal of Sports Medicine
  12. Alazzawi S, Sukeik M, King D, et al. Foot and ankle history and clinical examination: A guide to everyday practice. World J Orthop 2017; 8(1): 21-29. www.ncbi.nlm.nih.gov
  13. Schneider HP, Baca JM, Carpenter BB, et al. American College of Foot and Ankle Surgeons Clinical Consensus Statement: Diagnosis and Treatment of Adult Acquired Infracalcaneal Heel Pain. J Foot Ankle Surg 2018; 57(2): 370-81. www.ncbi.nlm.nih.gov
  14. Davidson MR, Copoloff JA. Neuromas of the heel. Clin Podiatr Med Surg 1990; 7: 271-88. PubMed
  15. Ehrmann C, Maier M, Mengiardi B, et al. Calcaneal attachment of the plantar fascia: MR findings in asymptomatic volunteers. Radiology 2014; 272(3): 807-14. www.ncbi.nlm.nih.gov
  16. Ahn JM, El-Khoury G. Radiologic evaluation of chronic foot pain. Am Fam Physician 2007; 76: 975-83. American Family Physician
  17. Goff JD, Crawford R. Diagnosis and treatment of plantar fasciitis. Am Fam Physician 2011; 84: 676-82. American Family Physician
  18. Donley BG, Moore T, Sferra J, et al. The efficacy of oral nonsteroidal anti-inflammatory medication (NSAID) in the treatment of plantar fasciitis: a randomized, prospective, placebo-controlled study. Foot Ankle Int 2007; 28(1): 20-23. www.ncbi.nlm.nih.gov
  19. Lee SY, McKeon P, Hertel J. Does the use of orthoses improve self-reported pain and function measures in patients with plantar fasciitis? A meta-analysis. Phys Ther Sport 2009; 10: 12-8. PubMed
  20. Hyland MR, Webber-Gaffney A, Cohen L, Lichtman PT. Randomized controlled trial of calcaneal taping, sham taping, and plantar fascia stretching for the short-term management of plantar heel pain. J Orthop Sports Phys Ther 2006; 36: 364-71. PubMed
  21. Young CC, Rutherford DS, Niedfeldt MT. Treatment of plantar fasciitis. American Family Physician 2001; 63(3): 467-74. europepmc.org
  22. Renan-Ordine R, Alburquerque-Sendin F, de Souza DP, et al. Effectiveness of myofascial trigger point manual therapy combined with a self-stretching protocol for the management of plantar heel pain: a randomized controlled trial. J Orthop Sports Phys Ther 2011;41: 43-50. PubMed
  23. Rompe JD, Cacchio A, Weil L Jr, et al. Plantar fascia-specific stretching versus radial shock-wave therapy as initial treatment of plantar fasciopathy. J Bone Joint Surg Am 2010; 92(15): 2514-22. www.ncbi.nlm.nih.gov
  24. Hajtmanová E, Kinclová I, Kostková L, et al. [Low-dose radiotherapy in the treatment of plantar fasciitis].. Klin Onkol 2010; 23(2): 104-110. www.ncbi.nlm.nih.gov
  25. Canyilmaz E, Canyilmaz F, Aynaci O, et al. Prospective Randomized Comparison of the Effectiveness of Radiation Therapy and Local Steroid Injection for the Treatment of Plantar Fasciitis. Int J Radiat Oncol Biol Phys 2015; 92(3): 659-66. www.ncbi.nlm.nih.gov
  26. Katzap Y, Haidukov M, Berland OM, et al. Additive Effect of Therapeutic Ultrasound in the Treatment of Plantar Fasciitis: A Randomized Controlled Trial. J Orthop Sports Phys Ther 2018; 48(11): 847-55. www.ncbi.nlm.nih.gov
  27. David JA, Sankarapandian V, Christopher RH, et al. Injected corticosteroids for treating plantar heel pain in adults. Cochrane Systematic Review 2017. www.cochranelibrary.com
  28. Levy JC, Mizel MS, Clifford PD, et al. Value of Radiographs in the Initial Evaluation of Nontraumatic Adult Heel Pain . Foot & Ankle International 2006; 27(6): 427-30. doi.org
  29. Huang K, Giddins G, Wu LD. Platelet-Rich Plasma Versus Corticosteroid Injections in the Management of Elbow Epicondylitis and Plantar Fasciitis: An Updated Systematic Review and Meta-analysis. Am J Sports Med. 2019. PMID: 31821010. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  30. Bazaz R, Ferkel RD. Results of endoscopic plantar fascia release. Foot & Ankle Int 2007; 28(5): 549-556. journals.sagepub.com
  31. Abbassian A, Kohls-Gatzoulis J, Solan MC. Proximal medial gastrocnemius release in the treatment of recalcitrant plantar fasciitis. Foot Ankle Int 2012; 33(1): 14-19. www.ncbi.nlm.nih.gov
  32. Buchbinder R. Plantar fasciitis. N Engl J Med 2004; 350: 2159-66. PubMed
  33. Ahmad J, Karim A, Daniel JN. Relationship and Classification of Plantar Heel Spurs in Patients With Plantar Fasciitis.. Foot Ankle Int 2016; 37(9): 994-1000. www.ncbi.nlm.nih.gov
  34. Kirkpatrick J, Yassaie O, Mirjalili SA. The plantar calcaneal spur: a review of anatomy, histology, etiology and key associations. J Anat 2017; 230(6): 743-51. www.ncbi.nlm.nih.gov
  35. Pfeffer G, Bacchetti P, Deland J, et al. Comparison of custom and prefabricated orthoses in the initial treatment of proximal plantar fasciitis. Foot Ankle Int 1999; 20: 214-21. PubMed
  36. Martin JE, Hosch JC, Goforth WP, Murff RT, Lynch DM, Odom RD. Mechanical treatment of plantar fasciitis. A prospective study. J Am Podiatr Med Assoc 2001; 91: 55-62. PubMed
  37. Karabay N, Toros T, Hurel C. Ultrasonographic evaluation in plantar fasciitis. J Foot Ankle Surg 2007; 46: 442-6. PubMed
  38. McMillan AM, Landorf KB, Barrett JT, Menz HB, Bird AR. Diagnostic imaging for chronic plantar heel pain: a systematic review and meta-analysis. J Foot Ankle Res 2009; 2: 32. PubMed
  39. Martin JE, Hosch JC, Goforth WP, Murff RT, Lunch DM, Odom RD. Mechanical treatment of plantar fasciitis: A prospective study. J Am Podiatr Med Assoc 2001; 91: 55-62. PubMed
  40. Roos E, Engström M, Söderberg B. Foot orthoses for the treatment of plantar fasciitis. Foot Ankle Int 2006; 27: 606-11. PubMed

Autorzy

  • Lino Witte, dr med., lekarz rezydent, medycyna wewnętrzna, Frankfurt
M722
hælsmerter; fotsmerter
Aponeurosis plantaris; Plantaraponeurose; Plantarfasciitis; Plantarer Fersensporn; Plantarer Fersenschmerzn; Degenerative Plantarisveränderung; Entzündung der Plantarfaszie; Tuber calcanei; Fersenschmerzen; Überbeanspruchung der Plantaraponeurose; Policeman's Heel
Zapalenie powięzi podeszwowej
document-disease document-nav document-tools document-theme
Definicja: tendinopatia powięzi podeszwowej przy kości piętowej. Częstość występowania: chorobowość 5–17% u aktywnych biegaczy, schorzenie częste u osób w wieku powyżej 40 lat.
Medibas Polska (staging)
Zapalenie powięzi podeszwowej
/link/988605e9410a4e19bc7ad6f01ef0fd04.aspx
/link/988605e9410a4e19bc7ad6f01ef0fd04.aspx
zapalenie-powiezi-podeszwowej
SiteDisease
Zapalenie powięzi podeszwowej
K.Reinhardt@gesinform.de
j.mroz@konsylium24.pl
pl
pl
pl