Co to jest dyspepsja czynnościowa?
Definicja
Dyspepsja czynnościowa odnosi się do dyskomfortu w górnej części jamy brzusznej obejmującego np. uczucie pełności lub ból i pieczenie w okolicy żołądka bez dowodów na zapalenie błony śluzowej żołądka.
W przeszłości dyspepsję czynnościową nazywano również „drażliwym żołądkiem drażliwym”.
Objawy
Charakterystyczny jest ból i/lub dyskomfort w okolicy żołądka i ewentualnie także uczucie pełności, nudności, wymioty, wzdęcia, cofanie się kwasu oraz zgaga jak również szybkie uczucie sytości.
Około 30% pacjentów cierpi również na zespół jelita drażliwego z zaparciami, biegunką i wzdęciami. Jeśli zgaga i cofanie się kwasu są głównymi objawami, możliwe, że pacjent ma chorobę refluksową przełyku (GERD).
Objawy alarmowe, które wymagają dokładniejszego wyjaśnienia to:
Pierwszepierwsze wystąpienie objawów u osób powyżej 40 roku życiaNasilanienasilanie się dolegliwościZaburzeniazaburzenie snu nocnego z powodu objawówPowtarzajpowtarzające się wymioty, krwawe wymiotyZaburzeniazaburzenia połykaniaUtratautrata masy ciałaGorgorączka oKrewkrew w stolcu lub zmieniony rytm wypróżnień.
Przyczyny
Dokładna przyczyna choroby nie jest znana, ale istnieje wiele różnych wyjaśnień.
Bariera śluzówkowa może być osłabiona, co ułatwia substancjom drażniącym przedostawanie się z jelita do tkanek i wywoływanie reakcji ze strony układu odpornościowego. Może to prowadzić do miejscowych reakcji zapalnych. Często nerwyukład przewodunerwowy pokarmowegow reagująprzewodzie pokarmowym reaguje wtedy nadwrażliwie na sygnały. Zaburzone przekazywanie sygnałów może prowadzić do opóźnienia opróżniania żołądka.
Często dochodzi do zmiany składu flory bakteryjnej w jelicie (mikrobiomu), np. w wyniku zakażenia bakterią Helicobacter pylori.
Stres psychologiczny i lęki mogą nasilać objawy. Pewną rolę mogą odgrywać również czynniki genetyczne.
Częstotliwość występowania
- Dolegliwości z powodu drażliwego żołądka są bardzo powszechne, około 20% populacji cierpi na takie dolegliwości od czasu do czasu.
- Objawy mają różne nasilenie, a u niektórych osób niekorzystny wpływ na życie codzienne jest tak silny, że szukają porady lekarskiej.
- Kobiety są nieco bardziej narażone.
- Częstotliwość występowania dolegliwości dyspeptycznych zmniejsza się z wiekiem.
Badania dodatkowe
Czas trwania, nasilenie i opis objawów są ważne dla ustalenia rozpoznania. Lekarz zapyta, jak częsty i jak silny jest ból, czy istnieją czynniki wyzwalające i jak sobie z nim radzimy. Należy też poinformować lekarza, jeśli zauważymy inne objawy w innych narządach, takich jak głowa, mięśnie, brzuch lub klatka piersiowa.
Podczas badania fizykalnego brzucha przy dyspepcji czynnościowej lekarz nie zauważy żadnych zmian patologicznych z wyjątkiem ewentualnej tkliwości w nadbrzuszu.
Jednak jednoznaczne odróżnienie dyspepsji czynnościowej od zapalenia żołądka lub wrzodu żołądka może być problematyczne. Objawy mogą być podobne, należy wykonać dalsze badania (np. badanie krwi, USG, gastroskopia i duodenoskopiakolonoskopia).
Badania krwi wykonuje się zazwyczaj, aby sprawdzić m.in. wartość Hbhemoglobiny, wartości stanu zapalnego, wartości wątrobowe oraz niektóre nietolerancje pokarmowe w celu wykluczenia innych chorób, które mogłyby być odpowiedzialne za objawy. W dyspepsji czynnościowej wszystkie wartości krwi są w normie.
Mogą być wskazane dalsze badania, np. testy oddechowe w przypadku podejrzenia nietolerancji pokarmowych, kolonoskopia lub tomografia komputerowa/rezonans magnetyczny.
Leczenie
Priorytetem jest złagodzenie dyskomfortu i świadomość, że nie stoi za nim poważna choroba.
Ważne jest, aby zastanowić się nad bólem wspólnie z lekarzem lub samodzielnie: czy
Czy w odniesieniu do dolegliwości żołądkowych można określić jakiś wzorzec?
Czy istnieją czynniki ryzyka?
Czy dolegliwości zwiększają swoją częstotliwość przy stresie lub niepokoju?
Duże znaczenie w leczeniu ma redukcja stresu i nerwowości w życiu codziennym (joga, trening autogenny czy progresywna relaksacja mięśni).
Środki ogólne
Regularne posiłki i nawyki dotyczące snu, aktywność fizyczna oraz rzucenie palenia mają pozytywny wpływ na wielu chorych.
W fazach dyskomfortu należy unikać pokarmów, których nie tolerujemy. Dziennik żywieniowy lub dziennik dolegliwości może pomóc w odkryciu takich pokarmów.
Leczenie farmakologiczne
Jeśli zgaga jest jednym z głównych problemów, pomocna może być terapia lekami hamującymi wydzielanie kwasu, tzw. inhibitorami pompy protonowej. Nie należy ich jednak przyjmować dłużej niż 4 tygodnie, a przed odstawieniem należy powoli zmniejszać dawkę, w przeciwnym razie objawy mogą się nasilić po zaprzestaniu terapii.
Skuteczne mogą być również leki naturopatyczne na bazie roślin. Wykorzystywane są m.in. mięta pieprzowa, olej kminkowy, chroszcz nagołodygowy, piołun, goryczka, arcydzięgiel, rumianek i melisa.
Skuteczne mogą być również leki przeciwdepresyjne, zwłaszcza jeśli ból brzucha jest główną dolegliwością i jest możliwa również współistniejąca choroba psychiczna lub zaangażowanie psychologiczne.
Jeśli występuje zakażenie Helicobacter pylori, leczenie może doprowadzić do poprawy u 10–15% pacjentów.
Rokowanie
Dolegliwości przychodzą i odchodzą, ich nasilenie jest różne. Wielu pacjentom pomaga świadomość, że nie cierpią na poważną chorobę. U niektórych osób jednak objawy utrzymują się mimo terapii i badań.
Dolegliwości wynikające z dyspepsji czynnościowej są niegroźne, choć mogą wiązać się z silnym bólem. Według badań nawet pacjenci z trwającą całe życie dyspepsją czynnościową nie mają zwiększonego ryzyka raka żołądka.
Dodatkowe informacje
- Zakażenie Helicobacter pylori
- Zgaga
- Zespół jelita drażliwego
- Dyspepsja czynnościowa – informacje dla personelu medycznego.
Autorka
- Kalina van der Bend, lekarz, Blachownia (recenzent)
- Susanna Allahwerde, lekarz rodzinny, Berlin