Artroza stawu kolanowego

Streszczenie

• Definicja: chorobaChoroba zwyrodnieniowa stawu kolanowego (gonartroza) jest terminem stosowanym do opisania zmian zwyrodnieniowych stawu kolanowego.
• Częstość występowania: chorobowoChorobowość wykrywana w  badaniu radiologicznym wynosi >>20%, z  czego tylko 10–15% pacjentów ma charakter objawowyobjawy.
• Objawy: bBól zwykle nasilający się w ruchu i ustępujący w spoczynku, którya mow stanach zaawansowanych także występować w  nocy lub w  trakcie spoczynku, ból startowy oraz sztywność, która ustępuje po pewnejrozpoczęciu aktywności.
• WynikiBadanie badaniafizykalne: obrzObrzęk kolanastawu kolanowego, zanik mięśni, ograniczona bierna ruchomość.
• Diagnostyka: badanieBadanie przedmiotowe i prześwietlenie badanie RTG, ewentualnie RM.
• Leczenie: w W zależności od nasilenia bólu: aktywność fizyczna, odbarczenie, lekifarmakoterapia, fizjoterapia, operacjaleczenie operacyjne.

Informacje ogólne

Definicja

• Choroba zwyrodnieniowa stawu kolanowego jest zmianą zwyrodnieniową (czyli niezapalną) w  stawie kolanowym (udowo-piszczelowym i  rzepkowo-udowym).
• Inną nazwą spotykaną w  literaturze jest gonartroza.
• Początkowo dochodzi do degeneracji chrząstki stawowej, następnie błony maziowej, a  na końcu kości.^1-2.
• Rozróżnia się artrozę pierwotną i  wtórną.
  • Wtórna choroba zwyrodnieniowa stawów powstaje wskutek istniejących wcześniej uszkodzeń lub obciążeń stawu, takich jak uraz, infekcja, nadwagaotyłość.

Informacje ogólne o  chorobie zwyrodnieniowej stawów

• Choroba zwyrodnieniowa stawów jest określeniem zbiorczym dla chorób stawów charakteryzujących się pogarszającą się funkcją stawu z  różnym stopniem zniszczeniadegradacji chrząstki stawowej i  zmianami kostnymi wokół stawu.
• Objawy radiologiczne choroby zwyrodnieniowej stawów
  • zwężenie jamy stawowej (wskutek utraty chrząstki stawowej)
  • osteofity
  • sklerotyzacja podchrzęstna
  • torbiele podchrzęstne
• W  wielu przypadkach występuje rozbieżność między wynikami badań rentgenowskich a  objawami klinicznymi oraz stopniem nasilenia bólu.
  • jedynieJedynie część pacjentów wykazujących zmiany radiologiczne ma zaburzenia czynnościowe lub dolegliwości bólowe.

Skala radiologiczna Kellgrena i  Lawrence’a¹³

• Stopień 0
  • bez zmian radiologicznych
• Stopień 1
  • minimalne zmiany
    • nieznacznadrobne sklerotyzacja podchrzęstna
    • brak osteofitów czy zwężenia jamy stawowejosteofity
• Stopień 2
  • nieznaczne zmiany
    • umiarkowane osteofity w początkowym stadium  
• Stopień 3
  • wyraźne zmiany
    • umiarkowane zwężenie jamy stawowej
    • wyraźneduże osteofity
• Stopień 4
  • nasilone i  wyraźne zmiany
    • deformacjasklerotyzacja powierzchni stawowychpodchrzęstna
    • znacznebardzo i wyraźneduże osteofity oraz znaczne zwężenie jamy stawowej

Częstość występowania

• Chorobowość
  • Choroba zwyrodnieniowa stawów należy do najczęstszych choróbschorzeń stawów na świecie.
  • Dokładne zdefiniowanie chorobowości gonartrozy jest trudne.
    • silna zależność choroby od wieku
      • U  pacjentów powyżej 70. roku życia odsetek nowych przypadków wynosi około 1% w  skali rocznej.²¹.
    • brak korelacji radiologicznego stopnia zaawansowania zwyrodnienia stawów z objawami klinicznyminasileniem objawów klinicznych 
      • wspWspółczynnik chorobowości gonartrozy wykazanej radiologicznie wynosi >>20%.
      • Jedynie 10–15% pacjentów z  potwierdzoną radiologicznie chorobą zwyrodnieniową stawu kolanowego ma objawy.¹³.
  • Dane dotyczące zapadalności na gonartrozę są wciąż niewystarczające.
  • W  wyniku wydłużenia średniej długości życia i  zwiększonej częstości występowania nadwagi oczekuje się, że chorobowość wzrośnie w  nadchodzących latach.³⁴.
• Płeć
  • Występuje częściej u  kobiet niż u  mężczyzn.
  • U  mężczyzn w  wieku 60–64 lat choroba zwyrodnieniowa stawu kolanowego występuje częściej po prawej stronie niż po lewej stronie, natomiast u  kobiet stosunek ten wydaje się być bardziej wyrównany.^5-6.
• Liczba zabiegów chirurgicznych implantacji protez stawu biodrowego i  kolanowego różni się w  zależności od kraju:
  
  • ŚW 2012 roku średnia operacji wymiany stawu kolanowego na 100  000 mieszkańców wynosiła:  w  UE 113, Holandii 118, Norwegii 132, Finlandii 206, Niemczech 206, Austrii 217, a w Polsce 24.⁴⁷
  • W 2021 roku wskaźnik ten dla Polski wynosił 69,8.⁸
• Choroba zwyrodnieniowa stawu kolanowego jest jedną z  głównych przyczyn ograniczonej sprawności ruchowej osób starszych.⁵⁹.

Etiologia i  patogeneza

• Staw kolanowy składa się z  trzech przedziałów:
  1. przedział boczny stawu udowo-goleniowego
  2. przedział przyśrodkowy stawu udowo-goleniowego
  3. staw rzepkowo-udowy
• Choroba zwyrodnieniowa stawu rozwija się,
  • gdy chrząstka szklista powierzchni stawowych ściera się, co prowadzi do podrażnienia błony maziowej, przebudowy stawu z  jednoczesnym tworzeniem się osteofitów, sklerotyzacji podchrzęstnej i  tworzenia się torbieli.
    • Zmiany te są widoczne na typowych wynikach badańzdjęciach rentgenowskich.
• Choroba zwyrodnieniowa stawu kolanowego dotyka wszystkich struktur stawu i  otaczających go tkanek miękkich.
  • Dochodzi do utraty chrząstki, przebudowy kości, rozciągnięcia torebki stawowej i  osłabienia mięśni okołostawowych.
  • U  niektórych pacjentów występuje zapalenie błony maziowej, osłabienie więzadeł, zmiany w  szpiku kostnym w  wyniku urazu kości.⁶¹⁰.
  • Wraz z  postępującą utratą chrząstki i  przebudową kości dochodzipojawia do powstaniasię nieregularnościć powierzchni stawowej, wskutek czego proces degeneracji przyspiesza.⁷¹¹.
• Ból
  • Miejscowe zapalenie błony maziowej i  chrząstki przyczynia się do powstania dolegliwości bólulowych i rozpadu uszkodzenia stawówpowierzchni stawowej.⁸¹².
  • Ból najczęściej wynika ze zmian patologicznych w  odcinku rzepkowo-udowym.⁹¹³.
  • Prawdopodobnymi źródłami bólu są tarcie kości, której nie chroni już chrząstka, zapalenie błony maziowej i  rozciąganie torebki stawowej przez płyn powodujący stan zapalny, ale objawy mozemoże również wywoływać zapalenie kaletki maziowej.^14-16.

Czynniki predysponujące

• wiekWiek¹⁰¹⁷
• Predyspozycje genetyczne
• pPłeć (kobiety)
• nadwagaNadwaga
• niefizjologiczneNiefizjologiczne szpotawe lub koślawe ustawienie kolan
• obciObciążenie zawodowe związane z  częstym kucaniem, wchodzeniem po schodach i  podnoszeniem/przenoszeniem ciężarów²¹
• Artroza wtórna występuje w  przypadku:
  • wczeWcześniejszego złamania lub urazu, wskutek których powstały nieregularne powierzchnie stawowe.
  • przebytychWspółistniejących chorób, które uszkodziły chrząstkę stawową, np. reumatoidalne zapalenie stawów, cukrzyca, otyłość, niedoczynność tarczycy.
  • wcześniejszych wewnątrzstawowych zmian mechanicznych, jak uszkodzenie łąkotki lub oddzielająca martwica kostno-chrzęstna

ICD-10

• M17 Choroba zwyrodnieniowa stawów kolanowych [Gonartroza]
  • M17.0  Pierwotna obustronna gonartroza
  • M17.1  Inne pierwotne gonartrozy
  • M17.2 Pourazowa obustronnaObustronna pourazowa gonartroza
  • M17.3 Inne pourazowe gonartrozy
  • M17.4  Inna wtórna obustronna gonartroza
  • M17.5  Inna wtórna gonartroza
  • M17.9  Nieokreślona gonartroza

Diagnostyka

Kryteria diagnostyczne

• Wysoce prawdopodobną diagnozę choroby można postawić na podstawie wywiadu i  wyników badańbadania przedmiotowychprzedmiotowego.
• Rozpoznanie potwierdza badanie rentgenowskie.
  • Zmiany radiologiczne nie zawsze odpowiadają obrazowi klinicznemu¹¹¹⁸, dlatego niezwykle ważne jest badanie fizykalne.
  • Stopień uszkodzenia stawu należy klasyfikować według zmian radiologicznych.
    • Patrz skala Kellgrena i  Lawrence'a.

Diagnostyka różnicowa

• Choroba zwyrodnieniowa stawu biodrowego z  bólami promieniującymi do stawu kolanowego
• Bóle pleców promieniujące do stawu kolanowego
• Zapalenie kaletki maziowej i  zapalenie ścięgna w  okolicy stawu kolanowego
• Choroba zwyrodnieniowa stawu rzepkowo-udowego
• Zmiany zwyrodnieniowe z uszkodzeniem łąkotki
• Reumatoidalne zapalenie stawów
• Oddzielająca martwica kostno-chrzęstna
• Dna moczanowa                                          
• Spontaniczna martwica stawu kolanowego
• Guzy i  przerzuty nowotworowe
• Infekcje bakteryjne
• Zaburzenia neurogenne
• Choroby naczyniowe
• Zespól objawów podskórnych

Wywiad lekarski 

• Szczegółowy wywiad lekarski i  badanie przedmiotowe powinny poprzedzać interpretację zdjęćbadań rentgenowskich.
  • Wczewcześniejsze występowanie podobnych dolegliwości w  wywiadzie, wcześniejsze choroby, (początkowe) dolegliwości, wywiad rodzinny, własne wcześniejsze choroby i  urazy, choroby wrodzone u  bliskich
  • Wiekwiek, płeć, wzrost, masa ciała (przyrost lub spadek), wskaźnik masy ciała (BMI)
  • Zawzawód (siedzący, klęczący, praca fizyczna, itp.), rodzina
  • Zachowaniazachowania (w  czasie wolnym): aktywność fizyczna, ewentualnie sporty ekstremalne, brak ruchu/bezruch, niewłaściwe obciążenie w  życiu codziennym
  • Nawykinawyki
  • Stanstan psychiczny/stres emocjonalny
  • Powipowiązania społeczne
  • Jakojakość życia
  • Nastawienienastawienie/przekonania
  • Czasczas trwania, umiejscowienie, przebieg i  charakter dotychczasowych dolegliwości
  • Dystans chodzeniadystans i  czas trwania bezbolesnego marszu
  • Historiahistoria bólu: ostry/przewlekły – wystarczająca medyczna wytłumaczalność 
  • Pobytypobyty w  szpitalu (głównie z  powodu bólu)
  • Deficytydeficyty neurologiczne, gorączka
  • Wywiadwywiad lekarski (polipragmazja), przeciwwskazania do stosowania konkretnych preparatów, alergie na leki, itp.
  • Chorobychoroby współistniejące, przebyte choroby (operacje, wypadki, urazy, endoprotezoplastyki innych stawów)
  • Śśrodki rehabilitacyjne, inne formy dotychczasowego leczenia
• Ból
  • W  pierwszej fazie ból ma umiarkowane nasilenie i  nie jest ciągły.
  • Ból zwykle pojawia się najpierw w  przyśrodkowej lub przedniej części stawu kolanowego.
  • Aktywność powoduje nasilenie bólu;, zwłaszcza przy zginaniu stawu kolanowego: m.in. Mogą to być na przykład podczas wstawania z  pozycji siedzącej, wchodzenia lub schodzenia po schodach, skakania.²¹.
  • Nocny ból może zakłócać sen.
  • Wczesnawczesna triada
    • Bból rozruchowystartowy
    • Bból zmęczeniowy
    • Bból obciążeniowy
  • Ppóźna triada
    • Bból nieprzerwanyciągły
    • Bból odczuwalny w  nocy
    • Bbóle mięśni
• Sztywność
  • pojawiaPojawia się głównie po odpoczynku lub po długotrwałej pracy w  pozycji stojącej lub związanej z  chodzeniem.¹²¹⁹.
  • Poprawa następuje po około 30  minutach aktywności.
• Urazy?
  • Wielu pacjentów zgłasza wcześniejsze urazy stawów kolanowych.
• Nieprawidłowe obciążenie?
  • Zawzawód
  • Sportsport
• Choroby towarzyszące lub podstawowe?
  • Cukrzycacukrzyca, hiperlipoproteinemia, nadwaga, hiperurykemia, niewydolność serca, niewydolność żylakiylna kończyn dolnych
• Nasilone zapalenie stawów
  • Często występują również bóle spoczynkowe i  nocne.
  • Istnieje prawdopodobieństwo rozwinięcia się ograniczonejprzykurczy i ograniczenia mobilności i przykurczy.
• Powikłania
  • Zwyrodnienie może prowadzić do ostrego odklejania się fragmentów chrząstki z  wolnymi ciałami stawowymi.

Badanie przedmiotowe

• Obserwacja boczna porównawcza
  • obrzęk
  • Mimięśnie
    • czCzęsto pojawia się zanik mięśnia czworogłowego uda (musculus quadriceps femoris).
    • OdrRóżniającynica sięw obwódobwodach uda i  podudzia w  porównaniu bocznym?
  • różnica w  długości nógkończyn dolnych
  • Ocenaocena osi nógkończyn z  przodu i  z  boku
    • Kolano szpotawe, koślawe, wygięcie tylne kolana?
    • Przykurcz zgięciowy?
  • Wzorzecwzorzec chodu
• Test sprawności
  • Dokumentowaniedokumentowanie zakresu ruchu
    • Zgięcie bierne jest zwykle bardziej ograniczone niż wyprost.
  • Stabilnostabilność pasma biodrowo - piszczelowego
    • rozwarciebolesność boczneuciskowa i przynadkłykcia kośrodkoweci udowej przy stawie kolanowym wyprostowanym i  lekko zgiętym
    • Testtest szuflady przedniej i  tylnej, test Lachmana
  • Objawobjawy uszkodzenia łąkotki
• Palpacja
  • Wrawrażliwa jamapodczas stawowapalpacji okolica jamy stawowej i  ewentualnie wyczuwalne egzostozy (pogrubienie kości w  konturze stawu)
  • czCzęsto występuje torbiel Bakera w  dole podkolanowym.
  • w  przypadku aktywnej choroby zwyrodnieniowej stawów, miejscowejmiejscowego hipertermiiucieplenia lub wysięku stawowego
  • objaw „tańczeniebalotowania rzepki” w  przypadku tworzenia się wysięków
    • Wygwygładzenie zachyłku nadrzepkowego, a  następnie elastycznejprzemieszczenie rzepki poprzez wywarcie pionowego nacisku na nią

Badania uzupełniające w  ramach podstawowej opieki zdrowotnej

• Możliwość zaleceniaZalecenie wykonania badań laboratoryjnych krwi w  celu wykluczenia chorób reumatycznych i  dny moczanowej lub rzekomej dny moczanowej.
  • w W przypadku aktywnej choroby zwyrodnieniowej stawu kolanowego prawdopodobnie podwyższone są parametry zapalnestanu zapalnego.
  • Obecnie żaden biomarker molekularny nie został zatwierdzonyzwalidowany dow celu diagnozowania anilub określania rokowania w  codziennej praktyce klinicznej.

Diagnostyka specjalistyczna

• Podstawową metodą diagnostyki obrazowej jest tradycyjne obrazowaniebadanie rentgenowskie.
• DalsząInne diagnostykębadania obrazowąobrazowe zachowujezaleca się naw specjalneprzypadku przypadkiistnienia wskazań do pogłębienia diagnostyki.

PrześwietlenieBadanie rentgenowskie

• Zmiany radiologiczne pojawiają się późno w  przebiegu choroby zwyrodnieniowej stawów; zwykle najpierw jest widoczne jest zwężenie jamy stawowej.
• Brak wiarygodnej korelacji obrazu radiologicznego ze stopniem nasilenia dolegliwości bólulowych¹¹¹⁸
• RTG stawu kolanowego
  • w  dwóch płaszczyznach
  • w  pozycji stojącej pod obciążeniem, z  obrazowaniem osi nogikończyny
  • widok styczny rzepki w  celu oceny zarzepkowej powierzchni stawowej

Badanie płynu maziowego

• W  chorobie zwyrodnieniowej stawów błona maziowa jest przezroczysta i  żółtawa, a  liczba komórek jest niska (poniżej 1000 leukocytów na mm³).

Dalsze badania

• RM
  • Wskazaniawskazania: podejrzenie uszkodzenia łąkotki lub więzadeł
• TK
  • Wskazaniawskazania: podejrzenie zmian w strukturze kości, np. pourazowych
• USG
  • Wskazaniawskazania: obrzęk (kaletka, torbiel Bakera)

Wskazania do skierowania do specjalisty

• W  przypadku bólu nocnego, bólu spoczynkowego lub przykurczów
• W  przypadku utrzymujących się dolegliwości w trakciepomimo leczenia zachowawczego
• W  przypadku choroby zwyrodnieniowej stawów u  młodych pacjentów

Lista kontrolna dotycząca skierowania

Leczenie

Cele leczenia

• Złagodzenie bólu
• Złagodzenie nasilenia objawów
• Poprawa jakości życia
• Utrzymanie/poprawa ruchomości
• Utrzymanie/poprawa mobilności / wydajności chodu
• Zmniejszenie niewspółosiowości
• Zapobieganie postępompowi choroby

Ogólne informacje o  leczeniu

• Zwykle wystarczające są środki standardowe.^20-21.
• Dostępnych jest wiele skutecznych środkówmetod leczenia, które należy indywidualnie dostosować do pacjenta.
• Porady motywacyjne
  • Pacjenci powinni otrzymać informacje o  chorobie, zapobieganiu jej rozwojowi, poprawiesposobach poprawy jakości życia i  sprawności ruchowej.
• Ćwiczenia fizyczne
  • Udowodniono, że są one skuteczne w  łagodzeniu bólu i  zmniejszaniu upośledzenia ruchowegofunkcji ruchowej.¹³²².
  • Ćwiczenia aerobowe, wzmacnianie mięśni i  stymulacja poprzez aktywność fizyczną, prawdopodobnie będmogą ropównieźnić skuteczne,potrzebę jaki/lub poprawić skuteczność leczenie farmakologicznefarmakologicznego.¹⁴²³.
  • Metaanaliza wskazuje na dobre działanie przeciwbólowe treningu siłowego i ćwiczeń w basenie.
  • Indywidualnie dostosowana kinezyterapia jest bezpieczna i  prowadzi do poprawy sprawności fizycznej nawet w  przypadku silnychznacznie nasilonych objawów.¹⁵²⁴
• Leczenie farmakologiczne
  • Łagodzi objawy, ale nie wpływa na przebieg choroby.
  • Efekt wydaje się być umiarkowany i  zmniejsza się w  ciągu tygodni/miesięcy.¹⁶²⁵.
  • Miejscowe leczenie NLPZ wydaje się być równie skuteczne, jak leczenie doustne, i  powinno być preferowane ze względu na mniej działań niepożądanych.¹⁷²⁶.
  • stopniowe zwiększanie dawki środków przeciwbólowych, począwszy od ich zastosowania miejscowego  
• Program fizjoterapii
  • Udowodniono, że jest on skuteczny.¹⁸²⁷.

Leczenie zachowawcze niefarmakologiczne

• Skuteczne środki zmniejszające ból to:
  • Zmniejszeniezmniejszenie masy ciała
  • Fizjoterapiafizjoterapia: trening siłowy, wytrzymałościowy i elastyczności
  • Sportysporty chroniące stawy: pływanie, jazda na rowerze, golf
  • Technikitechniki ortopedyczne
    • szczególnie pomocne w  przypadku gonartrozy przyśrodkowej
    • Ograniczenieograniczenie przywodzenia w  stawie kolanowym poprzez korygujące wkładki do butów na koślawość lub ortezę stawu kolanowego
  • Ergoterapiaergoterapia
  • Akupunkturaakupunktura
  • Gimnastykagimnastyka w  wodzie
  • Fitoterapiafitoterapia miejscowa: żel z  ekstraktem z  żywokostu
  • okłady z  błota
• NIE zaleca się:
  • treningu wibracyjnego
  • uprawiania sportu przyw przypadku obrzęku stawu
• Brak możliwości określenia przydatności z  powodu braku dowodów:
  • Hirudoterapiahirudoterapia
  • Homeopatiahomeopatia
  • Fitoterapiafitoterapia ustna: kadzidło, imbir, kurkuma
  • Fitoterapiafitoterapia miejscowa: żel z  arniki
• Zmniejszenie masy ciała^1017,28-2917
  • Prawdopodobnieprawdopodobnie najważniejszy środek spowalniający postęp choroby zwyrodnieniowej stawów. 
  • Amerykańskie wytyczne zalecają zmniejszenie masy ciała o  co najmniej 5% w  ciągu 20  tygodni dla każdej osoby z  BMI >>25.^19-20,30.
• Aktywność fizyczna
  • zwiZwiększa wydolność tlenową, siłę i  wytrzymałość mięśni.
  • przyczyniaPrzyczynia się do utraty masy ciała.
  • zmniejszaZmniejsza nasilenie bóllu i  poprawia sprawność fizyczną oraz poziom codziennej aktywności u  osób z  endoprotezami stawu kolanowego.^2726,3130
    
  • brak szybszegospowolnienie postępu choroby zwyrodnieniowej stawów wskutek aktywności fizycznej²¹³¹
  • Najlepsze efekty przyniesie program ćwiczeń siłowych trzy razy w  tygodniu przez co najmniej cztery tygodnie.²²³².
  • ukierunkowany trening wzmacniający mięśnie czworogłowe uda  
  • zmniejszaZmniejsza ból i  poprawia mobilność, nawet przy zaawansowanej artrozie stawu kolanowego.²²³²
  • jestJest związany z  mniejszą utratą chrząstki w  stawie rzepkowo-udowym, ale nie wydaje się zmniejszać utraty chrząstki w  stawie piszczelowo-udowym.²³³³
  • Działanie przeciwbólowe jest porównywalne z  NLPZ.²⁷²⁶
    
• Aktywności wzmacniające mięśnie bez większego wysiłku, takie jak pływanie i  jazda na rowerze, mają działanie przeciwbólowe.²⁴³⁴
• Program ćwiczeń wykonywanych w  domu może również złagodzić ból i  poprawić funkcjonowanie.²⁵³⁵.
• Odbarczenie
  • laskaLaska/kula stosowana po przeciwnej stronie zmniejsza obciążenie strony chorej.
  • obuwie amortyzujące, na przykład wkładki amortyzujące pod piętą
  • wkładki korygujące pod piętę w  kolanie szpotawym i  gonartrozie przyśrodkowej²⁶³⁶
  • ortezy na koślawość u  pacjentów z  chorobą zwyrodnieniową przedziału przyśrodkowego i  niestabilnym stawem kolanowym
  • działanie przeciwbólowe i  poprawiające funkcjonowanie^37-39
  • • Efekt jest porównywalny do wkładki na koślawość pod piętą.²⁶³⁶.

Leczenie farmakologiczne

• Leczenie objawowe za pomocą NLPZ jest leczeniem pierwszejpierwszego liniiwyboru.
  • Dawkadawka
  • Dawkowaniedawkowanie na żądanie, przerywane (tymczasowe) lub ciągłe  
  • W  przypadku pacjentów z nasileniem bólemlu od łagodnego do umiarkowanego, dawkowanie na żądanie jest często wystarczające. Może być wskazane podanie większej dawki początkowej niż dawki podawane podczas leczenia ciągłego.
  • Leczenieleczenie łączone
  • U  niektórych pacjentów przydatne może być połączenie leków o  różnych mechanizmach działania (np. NLPZ lub opioidy).
  • stopniowe zmniejszanie dawek
  • Jeśli pacjenci nie odczuwają bólu, należy podjąć próbę odstawienia leków.
  • W  zależności od możliwości należy przejść na dawkowanie leku na żądanie lub przerywane.
  • Ważne: Zawszezawsze należy omówić z  pacjentem ewentualne działania niepożądane terapii.
  • Nie istnieje forma leczenia farmakologicznego, która miałaby udowodniony pozytywny wpływ na chrząstkę, ponadto dostawowe wstrzykiwanieiniekcje glikokortykosteroidów przez dłuższy czas możemogą prowadzić do zniszczenia chrząstki stawowej.²⁷⁴⁰.
• Schemat etapów:

1. 1. NLPZ stosowane miejscowo
   2. Doustne NLPZ
   • • w  przypadku zwiększonego ryzyka zaburzeń żołądkowo-jelitowych - połączenie z  IPP
     • Jeśli istnieje zwiększone ryzyko sercowo-naczyniowe, zaleca się wybór naproksenu.
     • NIENie należy stosować paracetamolu jako leczenia pierwszego wyboru; w przypadku przeciwwskazań do stosowania NLPZ zalecane dzienne dawki do 2 g.

   3. Kwas hialuronowy dostawowo: jeśli NLPZ są przeciwwskazane lub niewystarczająco skuteczne

.

2. 4. Glikokortykosteroidy podawane dostawowo: w  przypadku nagłego zaostrzenia stanu zapalnego

3. 5. Opioidy: ultimajako ratiośrodek ostateczny, u  pacjentów nieoperacyjnych lub w  celu zniwelowania bólu do czasu zabiegu chirurgicznego

• Inne możliwości:
  • Doustnadoustna glukozamina: sprzeczne dane dotyczące skuteczności, brak wiarygodnych dowodów na działanie chondroprotekcyjne
  • Osoczeosocze bogatopłytkowe podawane dostawowo: brak danych na temat skuteczności
• NLPZ
• lepiejLepiej łagodziagodzą ból niż paracetamol.^41-42
• działające miejscowo środki NLPZ – leczenie pierwszej linii
  • leczenieLeczenie miejscowe jest równie skuteczne, jak leczenie ogólnoustrojowe.
  • Dziadziałania niepożądane na poziomie placebo²⁸³⁷.
  • Należy zwrócić uwagę na ryzyko wystąpienia reakcji fotouczuleniowej podczas stosowania żelu z  ketoprofenem: unikać ekspozycji na słońce.
• Doustne NLPZ nie nadająpowinny się dobyć długotrwałegougotrwale stosowaniastosowane ze względu na ryzyko poważnenych działaniaań niepożądanedanych.^2942-3043.
• Na przykładadowe dawkowanie: ibuprofen 600 mg: 1 tabletka 3 razy na dobę przez określony czas.
• Jest to pierwszy z  alternatywnych wyborów; lek pacjent może stosować samodzielnie.
• W  przypadku stosowania ciągłego u  wielu starszych pacjentów występują działania niepożądane.
• Zaleca się leczenie przerywane z  kontrolą bólu.
• Inhibitoryinhibitory COX-2
• PowodujePowodują mniej niestrawnościobjawów dyspeptycznych.³¹⁴⁴.
• Zaleca sięzalecane pacjentom z  ryzykiem zaburzeń żołądkowo-jelitowych i  bez wcześniejszych chorób sercowo-naczyniowych.
• Paracetamol
• nieNie zaleca się rutynowego stosowania w  chorobie zwyrodnieniowej stawu kolanowego; w przypadku przeciwwskazań do stosowania NLPZ zalecane dzienne dawki do 2 g.
• Podanie dostawowe glikokortykosteroidów
• przynosiPrzynosi krótkotrwałe złagodzenie bólu w  przypadku aktywnej choroby zwyrodnieniowej stawów.^20,2345
  
• możliwe nasilenie objawów w  ciągu pierwszych 24  godzin³²⁴⁶
• możliwe hamowanie metabolizmu komórek chrząstki w  przypadku podawania w  dużych dawkach^1423,3347
• zZłagodzenie następuje w  ciągu 4–8 tygodni³²⁴⁶, brak wyraźnych dowodów na długotrwały efekt.^34-3541,48
• liczbaLiczba wstrzyknięć w  ten sam staw nie może przekraczać czterech dawek w  ciągu roku.³⁶⁴⁹
• zastrzykiIniekcje mogą wykonywać tylko lekarze zaznajomieni z  właściwą techniką podania.
• ryzyko septycznego zapalenia stawów
• Opiaty
• tylkojako ultimaśrodek ratioostateczny w  przypadku silnego bólu, u  pacjentów nieoperacyjnych lub w  celu krótkotrwałego zniwelowania bólu do czasu zabiegu chirurgicznego
• zgodnie ze stopniowym schematem leczenia bólu wyznaczonym przez WHO, zawsze w  połączeniu z  obwodowymi lekami przeciwbólowymi z niższych stopni drabiny analgetycznej
• duże prawdopodobieństwo działań niepożądanych i  uzależnienia³⁷⁵⁰
• Chondroityna/glukozamina
• Obecnie nie są dostępne jednoznaczne dowody na modyfikujący strukturę (chondroprotekcyjny) wpływ siarczanu chondroityny lub glukozaminy w  przypadku choroby zwyrodnieniowej stawów kolanowych.²⁰.
• WstrzyknięcieDostawowe substancjiiniekcje lepkichkwasu (kwas hialuronowy)hialuronowego
• Hipoteza: maź stawowa o  bardziej lepkiej konsystencji lepiej „smaruje” staw.
• Wstrzyknięcia kwasu hialuronowego można stosować u  pacjentów,:
• u  których zastosowanie NLPZ jest przeciwwskazane
• u  których NLPZ nie wykazuje sięsą wystarczającąco skutecznościąskuteczne.
• Jedna metaanaliza wskazuje na działanie łagodzące objawy³⁴⁴¹, inna zaś wskazuje na działanie porównywalne z  placebo.⁶⁴⁵¹.
  

Dalsze leczenie

• Trening
  • Wpływa pozytywnie na ból i funkcje utrzymanie oraz poprawę funkcji.³⁸⁵².
  • dostosowanydostosowywany do stopnia nasilenia choroby
  • zalecany w  każdym wieku
  • bezpośrednio po wysiłku fizycznym możliwość silniejszego odczuwania bólu
    • do zaakceptowania tylko pod warunkiem przejściowego nasilenia bólu

Fizjoterapia

• Formy leczenia, które można stosować w  celu zmniejszenia bólu:
• fizjoterapia
• przezskórna elektryczna stymulacja nerwów (TENS)
• laseroterapia w  połączeniu z  kinezyterapią
• elektroterapia z  fizjoterapią
• impulsowa terapia ultradźwiękami
• mikrofale
• ciągłe fale krótkie
• prąd interferencyjny
• fala uderzeniowa
• leczenie trakcyjne
• Metody leczenia, których należy unikać w  przypadku gonartrozy:
• elektryczna stymulacja nerwowo-mięśniowa (NMES) do wzmacniania mięśni
• terapia polem magnetycznym (brak zaleceń z  uwagi na brak spójnych danych)
• promieniowanie podczerwone
• Cel
  • Wzmocnieniewzmocnienie mięśni
  • Utrzymanieutrzymanie/zwiększenie mobilności³⁸⁵².
• Program ćwiczeń
  • Fizjoterapiafizjoterapia plus:
    • bierne ćwiczenia kolan
    • Rozcirozciąganie mięśni i  leczenie tkanek miękkich bioder, pleców i  kolan  
    • Trening siłowy kolana/biodra: łagodzi objawy, zwiększa dystans marszu i  ogranicza konieczność przeprowadzenia zabiegu chirurgicznego.³⁹.
  • Najlepsze efekty przynosi program ćwiczeń siłowych trzy razy w  tygodniu przez co najmniej cztery tygodnie.²²³².
• Przerywane obciążenie jest ważne dla odżywienia chrząstki i  utrzymania struktury kości.
• TENS (przezskórna elektryczna stymulacja nerwów)
  • łŁagodzi ból i  zmniejsza sztywność w  porównaniu z  placebo.⁴⁰⁵³
• Elektroterapia z  fizjoterapią
  • przyczyniaPrzyczynia się do zmniejszenia bólu.²⁰
  • Mogą to być na przykład np.: impulsowa terapia ultradźwiękami, mikrofale, ciągłe fale krótkie, prąd interferencyjny
• falaFala uderzeniowa
  • skutkujeSkutkuje zmniejszeniem bólu i  poprawą mobilności.²⁰
• Akupunktura
  • w  przewlekłym bólu kolana i  gonartrozie
    • Akupunktura i  pozorowana akupunktura (umieszczanie igieł w  określonych miejscach) są lepsze krótkoterminowo niż brak leczenia.⁴¹⁵⁴.
    • Nie mabrak różnicy między prawdziwą a  pozorowaną akupunkturą w  przypadku ostrejostrego poprawy.zaostrzenia
    • Popo upływie 12  miesięcy nie mabrak różnicy między akupunkturą a  brakiem leczenia.

Leczenie chirurgiczne

• Wskazanie
  • Wskazanie do zabiegu jest indywidualną decyzją, którą należy podjąć wspólnie z  pacjentem.²⁰.
• Ewentualne wskazania³⁴
• nieskuteczne leczenie zachowawcze przez co najmniej 6  miesięcy
• silnySilny ból, którego nie można wystarczająco kontrolować lekamifarmakoterapią.
• znaczne ograniczenie codziennej aktywności i  dystansu chodzenia
• jeślizaburzenia pacjent ma problemy ze snemsnu  z  powodu bólu
• niezdolność do pracy z  powodu choroby zwyrodnieniowej stawów  
• Wybór leczenia chirurgicznego
  • MetodaPreferowana metoda zależy od stopnia ciężkości i  rozległości choroby zwyrodnieniowej stawów.
  • Niemal wszyscy pacjenci z  chorobą zwyrodnieniową stawu kolanowego cierpią na uszkodzenie łąkotki, ale urazy te niekoniecznie są przyczyną objawów.⁶ .
    • (Czczęściowa) menisketomiameniscektomia tylko w  przypadku dodatnich testów specyficznych dla łąkotki lub w  razie zakleszczenia
• Osteostomia korekcyjna jest wskazana wena wczesnejwczesnym fazieetapie schorzenia. 
• Artroplastyka może być wskazana w  późnejniejszej fazie.

RóżneChirurgiczne metody chirurgiczneleczenia

• Zabiegi chirurgiczne oszczędzające stawy
• płukanie artroskopowe, oczyszczanie – niezalecane
• Rozsądnym krokiem może być artroskopowa operacjanaprawa łąkotki i  usunięcie wolnych ciał stawowych.
• Artroskopowe zabiegi wymiany chrząstki – nie mogą być stosowane w  zaawansowanej artroziechorobie zwyrodnieniowej.
• możliwe tylkojedynie w  przypadku wczesnej artrozy ogniskowej
• Osteotomie – mogą być wskazane w  przypadku deformacji osiowych.
• Radiosynowiorteza – możliwa redukcja bólu w aktywowanej aktywnej, zapalnej gonartrozie
• Chirurgiczne zabiegi wymiany stawu
• endoproteza jednoprzedziałowa
• endoproteza rzepkowo-udowa
• niesprzężona lub sprzężona całkowita endoproteza
• Artrodezaartrodeza
• Artroskopia   
  • Chirurgicznechirurgiczne oczyszczanie stawu/płukanie
    • W  przypadku klinicznie i  radiologicznie potwierdzonej choroby zwyrodnieniowej stawu kolanowego nie zaleca się stosowania artroskopii z  płukaniem lub chirurgicznym oczyszczaniem.²⁰
  • Operacjaoperacja łąkotki, wolne ciała stawowe
    • Artroskopia jest wskazana u  młodszych pacjentów w  celu opóźnienia wymiany stawu.³⁴.
  • Wymianawymiana chrząstki
    • niewskazana w  przypadku objawowej choroby zwyrodnieniowej stawów²⁰
• Osteotomia
  • wskazana przy deformacjach osiowych z  izolowaną chorobą zwyrodnieniową przedziału przyśrodkowego lub bocznego²⁰
  • Przesuwa oś przenoszącą obciążenie w  kierunku mniej uszkodzonej części stawu.
    • Mogą to być na przykład np. osteotomia walgizująca w  gonartrozie przyśrodkowej.
  • szczególnie zaleca sięzalecana w  przypadku artrozy przyśrodkowej z  deformacją szpotawą⁴²⁵⁵
  • Długi czas rekonwalescencji i  ograniczone złagodzenie objawów, ale może opóźnić konieczność całkowitej alloplastyki stawu kolanowego o  5 do–10 lat.^56-57.
  • Ryzykoryzyko
    • nieprawidłowe zrastanie się miejsca osteotomii
    • uraz nerwu strzałkowego (nervus peroneus)
    • ból  
    • nadmierna lub niedostateczna korekcja deformacji
• Radiosynowiorteza
  • dostawowe wstrzyknięcie preparatu radioaktywnego
    • miejscowe napromienianie błony maziowej
  • Wskazaniewskazanie: aktywowanaaktywna choroba zwyrodnieniowa stawów oraz wyczerpującewyczerpanie metodyinnych alternatywnemetod leczenia
  • pozytywny efekt u  około 2/3 pacjentów
  • Powikpowikłania
    • martwica kości (do >>20%)
    • infekcje
• Proteza jednoprzedziałowa
  • Wskazaniewskazanie: izolowana gonartroza przyśrodkowa lub boczna
  • Przewaga nad endoprotezami całkowitymi
    • Zabieg jest mniej inwazyjny.
    • mniejmniejsze ryzyko krwawienia
    • szybsza rekonwalescencja i rehabilitacja
    • często poprawia siępoprawa mobilnośćci
    • Istnieje możliwość późniejszego założenia protezy całkowitej.^56-57.
  • Wymaganiawymagania wstępne
    • stabilny staw (brak niewydolności więzadłowej)
    • korygowana deformacja szpotawości lub koślawości
    • inny przedział niedotknięty jeszcze zmianami zwyrodnieniowymi
    • Zapewnia długotrwałą poprawę, zwłaszcza u  starszych pacjentów z  izolowaną przyśrodkową lub boczną chorobą zwyrodnieniową stawów.^58-60.

Wskazania do endoprotezendoprotezoplastyki (alloplastyki) stawu kolanowego

• Główne kryteria: Minimalneminimalne wymagania dotyczące wskazania
• Bból kolanastawu kolanowego
  • przez minimum 3–6 miesięcy
  • ból przerywany lub ból ciągły kilka razy w  tygodniu
• Dowodydowody uszkodzeń strukturalnych (artroza, martwica kości)
  • Potwierdzeniepotwierdzenie w  badaniu RTG
  • Zdjęcie RTG wykonane pod obciążeniem powinno wykazać wyraźne zwężenie przestrzeni stawowej.
• Brakbrak efektywności zachowawczych środków leczenia zachowawczego
  • Nieskutecznonieskuteczność środków leczenia zachowawczego stosowanego przez co najmniej 3–6 miesięcy (udokumentowana)
  • słaba odpowiedź na połączone leczenie zachowawcze farmakologiczne i  niefarmakologiczne w  tym czasie
• Ograniczenieograniczenie jakości życia
  • przez co najmniej 3–6 miesięcy, spowodowane gonartrozą
• odpowiednie subiektywnie ocenione cierpienie
• Kryteria drugorzędne:
  
  • Ograniczeniaograniczenia dystansu chodzenia
  • Ograniczeniaograniczenia przy długotrwałym staniu
  • Ograniczeniaograniczenia przy wchodzeniu po schodach
  • Niewspółosiowośćzaburzenia osi nógkończyny
  • Niestabilnoniestabilność stawu kolanowego
  • Ograniczenia dystansu chodzenia
  • Ograniczenieograniczenie siły nógkończyn
  • Trudnotrudności z  siadaniem, klęczeniem, czynnościami związanymi z  higieną
  • Niezbniezbędne wsparcie asystentaosoby drugiej w codziennych czynnościach
  • Trudnotrudności w  wykonywaniu obowiązków domowych
  • Trudnotrudności w  korzystaniu z  transportu
  • Ograniczeniaograniczenia w  życiu towarzyskim, wykonywaniu pracy i  uprawianiu sportu
  • Unikaniezmniejszenie ryzyka wystąpienia chorób współistniejących (sercowo-naczyniowych)
• Bezwzględne przeciwwskazania
  • Aktywnaaktywna infekcja stawu kolanowego
• Względne przeciwwskazania
  • Wyrawyraźnie skrócona oczekiwana długość życia z  powodu chorób współistniejących
  • Bardzobardzo wysoki wskaźnik BMI (≥40)
• Endoproteza całkowita
  • W  przypadku znacznejzaawansowanej artrozy skuteczną długoterminową opcją terapeutyczną jest całkowita endoprotezoplastyka.
  • Obecnie zabieg jest przeprowadzany na wcześniejniejszym etapie niż przed laty.⁴³⁶¹.
  • W  porównaniu z  obrazem radiologicznym decydujące znaczenie mają objawy kliniczne.
  • Po 15 latach u  84–98% pacjentów proteza całkowita jest w  stanie nienaruszonym.^62-63.
  • Długofalowe wyniki są satysfakcjonujące zarówno pod względem jakości życia, jak i  poziomu zadowolenia pacjentów.^62-63.
  • Nadal brak konsensusu odnośnie do niektórych technik zabiegowych w ramach tej metody.^34,4464.
  • Powikpowikłania u  około 5% pacjentów⁴⁵⁵¹
    • głębokie infekcje na poziomie 0,5–1,5% pacjentów  
    • bezobjawowa zakrzepica żył głębokich u  50% pacjentów  
    • objawowa zakrzepica żył głębokich lub zatorowość płucna u  1–3% pacjentów  
    • Ryzyko zgonu w  pierwszych dniach po zabiegu wynosi około 0,5%.
  • Dziadziałania niepożądane
    • trudności z  przysiadem lub przyklękiem
    • drętwienie poniżej kolana (prawie zawsze uszkodzenie przyśrodkowej gałęzi nerwu udowego)
    •   mechaniczny hałas lub „stukanie” pochodzące ze stawu
  • Powikpowikłania
    • Rewizjarewizja i  wymiana protez
    • Młody wiek jest głównym czynnikiem ryzyka konieczności wymiany protez w przyszłości.^51,65.
• Artrodeza
  • Wskazaniawskazania: przy rozległych infekcjach kości lub tkanek miękkich lub niewydolności układu prostowników
  • obecnie rzadko wykonywana

Fizjoterapia i  trening po wszczepieniu protezy całkowitej

• Pooperacyjny 12-tygodniowy program treningowy pod okiem fizjoterapeuty wykazuje jedynie słabe i  krótkotrwałe efekty.⁴⁶⁶⁶.
• Pooperacyjny trening wyrównujący poprawia równowagę, mobilność i  funkcję w  porównaniu do ogólnego treningu, który koncentruje się na sprawności.⁴⁶⁶⁶.

Nowe techniki

• Dostęp małoinwazyjny
• Iloilość utraconej krwi, długość pobytu w  szpitalu i  dokładność implantacji oceniono pozytywnie⁴⁷⁶⁷
• Metody obrazowania
• Nawigacjanawigacja komputerowa pod kontrolą TK i  RM
• większa dokładność w  trakcie zabiegu i  precyzja w  umieszczaniu elementów protetycznych  

Zapobieganie

• Należy zapobiegać postępowi choroby za pomocą środków opisanych w  części Leczenie zachowawcze niefarmakologiczne.
• Przedoperacyjna
• Zaprzestanie palenia tytoniu zmniejsza częstość powikłań.⁴⁸⁶⁸
• Środki higieny szpitalnej po endoprotezoplastyce
• Dodatkowa ochrona i  kontrola u  pacjentów po endoprotezoplastyce skutkuje mniejszą liczbą infekcji.
• Plastyka więzadła krzyżowego w  przypadku zerwania więzadła krzyżowego przedniego zmniejsza ryzyko rozwoju wtórnej gonartrozy.⁴⁹⁶⁹.

Przebieg, powikłania i  rokowanie

Przebieg

• Choroba zwyrodnieniowa stawów często ma zmienny przebieg, czasami z  samoistną poprawą zarówno nasilenia objawów, jak i  struktury stawu.
• Poprawa kliniczna i  radiologiczna jest również możliwa w  przypadku wcześniej postępującej choroby zwyrodnieniowej stawów spowodowanejpo utratąredukcji masy ciała i przerywanym zmniejszeniu obciążeniemenia.

Powikłania

• Ograniczony poziom aktywności fizycznej
• Zakłócony sen w nocy z  powodu bólu
• Ogólne powikłania po zabiegu chirurgicznym:
• krwiak
• problemy z  gojeniem się ran, infekcja
• zakrzepica żył głębokich, zator, uszkodzenie naczyń
• uszkodzenie nerwów
• zespół ciasnoty międzypowięziowej
• Specyficzne (rzadkie) możliwe powikłania po zabiegu chirurgicznym są rzadkie, możliwe są:
• zakażenie protezy / zapalenie kości i  szpiku
• poluzowanie protezy
• niestabilność lub ograniczona ruchomość stawu
• złamanie okołoprotezowe lub pęknięcie materiału protetycznego
• ból rzepkowo-udowy

Rokowanie

• W  dużej mierze zależąy od zastosowanych środków terapeutycznych i  ewentualnie choroby podstawowej.
• Leczona i  nieleczona choroba zwyrodnieniowa stawu kolanowego zmienia się w  przewlekłąe chorobęschorzenie związanązane ze zużyciem stawu.  
• Regularne środki lecznicze i  kontrole stanu stawów mogą spowolnić rozwój choroby zwyrodnieniowej i  złagodzić objawy.
• Do 10–20% pacjentów nie jest lub jest tylko częściowo zadowolonych z wyniku rezultatu chirurgicznego leczenia choroby zwyrodnieniowej stawu kolanowego (endoprotezy całkowitej stawu kolanowego).
• Można oczekiwać, że wytrzymałość 95% endoprotez całkowitych kolan wynosi około 10  lat. W  przypadku endoprotez jednoprzedziałowych należy spodziewać się wyższego wskaźnika rewizji.
• Osteotomia korekcyjna
  • Współczynnik konwersji dotyczący endoprotezy całkowitej stawu kolanowego wynosi 10–50% po 10  latach.

Dalsze postępowanie

• Kontynuacja samodzielnego leczenia
• BadaniePo leczeniu zabiegowym badanie i obserwacja okresowa kontrolna kwestii związanych z  zabiegiem chirurgicznym, we współpracy z  ortopedą

Informacje dla pacjentów

O  czym należy poinformować pacjentów?

• O  znaczeniu zmniejszenia masy ciała i  aktywności fizycznej^{1017,2028,5030}
• O  możliwościach operacjileczenia zabiegowego i  szansach na powodzenie oraz o  powikłaniach ogólnych i  szczegółowych

Informacje dla pacjentów w  Deximed

• Choroba zwyrodnieniowa stawu kolanowego
• Endoproteza stawu kolanowego

Źródła

Wytyczne

• Gibbs AJ, Gray B, Wallis JA. et al. Recommendations for the management of hip and knee osteoarthritis: A systematic review of clinical practice guidelines, Osteoarthritis and Cartilage, Volume 31, Issue 10, 2023. PubMed
• American academy of orthopedic surgeons. Treatment of osteoarthritis of the knee. Stand 2013.  www.aaos.org
• OARSI guidelines for the non-surgical management of knee osteoarthritis. Osteoarthritis and Cartilage 2014; 22: 363-88.  www.oarsi.org
• EULAR recommendations for the non-pharmacological core management of hip and knee osteoarthritis. 2013. Ann Rheum Dis. www.eular.org
• American College of Rheumatology 2012 recommendations for the use of nonpharmacologic and pharmacologic therapies in osteoarthritis of the hand, hip, and knee. www.rheumatology.org

Piśmiennictwo

• Jones BQ, Covey CJ, Sineath MH Jr. Nonsurgical Management of Knee Pain in Adults. Am Fam Physician. 2015 Nov 15; 92(10): 875-83. PMID: 26554281 PubMed

Autorzy

• Natalia Jagiełła, lekarz, specjalista medycyny rodzinnej, Praktyka Grupowa Lekarzy Rodzinnych w Krakowie (recenzent)
• Adam Windak, Prof. dr hab. n. med., specjalista medycyny rodzinnej, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum w Krakowie (redaktor)
• Lino Witte, drDr med., lekarz rezydent, medycyna wewnętrzna, Frankfurt

 

M17; M170  Pierwotna; M171  Inne; M172 Pourazowa; M173; M174  Inna; M175  Inna; M179  Nieokreślona

osteoartrose; gonartrose; kneartrose; artrose, kne; glukosamin; kneleddsartrose; artrose; Kniegelenksarthrose

GonarthroseGonartroza; FemoropatellararthroseArtroza udowo-rzepkowa; degenerativeZmiany Veränderungzwyrodnieniowe desstawu Kniegelenkskolanowego; ArthroseChoroba deszwyrodnieniowa Kniegelenksstawu kolanowego; RetropatellareArtroza Arthrosezarzepkowa; KellgrenSkala Kellgrena-Lawrence-Score’a; OsteophytenOsteofity; GelenkerkrankungChoroba stawów; GelenkzerstörungZniszczenie stawu kolanowego; GelenkverschleißZużycie stawu kolanowego; Geody; Ból stawu kolanowego; Ból kolana

Artroza stawu kolanowego

document-disease document-nav document-tools document-theme

Definicja: chorobaChoroba zwyrodnieniowa stawu kolanowego (gonartroza) jest terminem stosowanym do opisania zmian zwyrodnieniowych stawu kolanowego. Częstość występowania: chorobowoChorobowość wykrywana w  badaniu radiologicznym wynosi >>20%, z  czego tylko 10–15% pacjentów ma charakter objawowyobjawy.

Medibas Polska (staging)

Artroza stawu kolanowego

/link/17713d9ff7d84975b7c09f54e2f7cd4f.aspx

/link/17713d9ff7d84975b7c09f54e2f7cd4f.aspx

artroza-stawu-kolanowego

SiteDisease

Artroza stawu kolanowego

K.Reinhardt@gesinform.de

Klive.Reinhardt@gesinformcom#dr.dedabrowska@wp.pl

pl

pl

pl