Czym jest zwichnięcie rzepki?
Definicja
Zwykle rzepka jest osadzona w bruździe międzykłykciowej w dolnej części kości udowej. Upadek na kolano lub uderzenie boczne może spowodować jej wyskoczenie z anatomicznego łożyska ślizgowego. Do urazów tych dochodzi najczęściej podczas aktywności sportowej.
Objawy
Rzepka może wyraźnie wysunąć się na zewnątrz. W ostrej fazie dochodzi do blokady kolana, co oznacza, że nie można go ani wyprostować, ani zginać. Czasami jednak rzepka samoistnie wraca na właściwe miejsce natychmiast po wyskoczeniu.
Często dochodzi do powstania opuchlizny kolana w wyniku krwawienia. Ból zwykle występuje po wewnętrznej stronie kolana. Wielu chorych odczuwa niestabilność w kolanie.
Przyczyny
Zwichnięcie rzepki może powstać w wyniku wypadku lub urazu sportowego. Najczęstszym mechanizmem urazu jest rotacja kolana do wewnątrz, gdy stopa jest osadzona na ziemi. Typowe sporty, podczas których dochodzi do zwichnięcia rzepki to m.in. taniec, piłka nożna, gimnastyka i piłka ręczna.
Czynniki ryzyka
- Osłabienie mięśni wewnętrznej strony uda
- Słaby aparat więzadłowy
- Wysokie ustawienie rzepki
- Spłycenie wgłębienia (dysplazja bloczka kości udowej)
- Koślawa oś kończyn dolnych (koślawe kolana)
Częstotliwość występowania
Zwichnięcie rzepki stanowi od 2 do 3% wszystkich urazów kolana. Większość dotkniętych chorobą to wysportowane dzieci i młodzież w wieku od 10 do 20 lat.
Badania dodatkowe
Zwykle rzepka jest wyraźnie widoczna i przesunięta na zewnątrz. Lekarz przeprowadza dokładną palpację kolana.
Po ostrym zwichnięciu rzepki kolano musi zostać prześwietlone, aby wykluczyć małe złamania rzepki lub na krawędzi kości udowej. Dodatkowo można wykonać rezonans magnetyczny w celu ustalenia, czy więzadła lub chrząstka nie zostały uszkodzone.
Leczenie
Terapia ma na celu stabilizację rzepki, by zapobiec jej ponownemu wyskakiwaniu i uszkodzeniom następczym, takim jak choroba zwyrodnieniowa stawów.
Jako środek pierwszej pomocy stosuje się metodę RICE:
- R: odpoczynek (rest) Należy natychmiast przerwać aktywność sportową i unieruchomić kontuzjowane kolano.
- I: lód (ice) Zranione miejsce należy schłodzić, najlepiej kostkami lodu lub zimnymi okładami. Uwaga: Nie kłaść kostek lodu bezpośrednio na skórę, tylko zawinąć je w ściereczkę!
- C: ucisk (compression) Opaska uciskowa pomaga zmniejszyć obrzęk i wspiera staw.
- E: uniesienie kończyny (elevation) Pomaga zmniejszyć dopływ krwi do uszkodzonego kolana. Ponadto przyspiesza usuwanie płynu tkankowego, co również zmniejsza obrzęk.
Środki przeciwbólowe łagodzą ból. Jeśli rzepka sama nie wróci do pozycji anatomicznej, konieczna jest pomoc lekarska przy przywróceniu jej na miejsce. Następnie rzepkę stabilizuje się za pomocą ortezy lub bandażu elastycznego.
Ćwiczenia fizjoterapeutyczne mogą pomóc wzmocnić wewnętrzny mięsień uda i zapobiec ponownemu przemieszczaniu rzepki.
Jeśli już wcześniej dochodziło do zwichnięcia rzepki lub jeśli występują inne współistniejące urazy, jak urazy kości lub chrząstki, może być konieczna operacja w celu stabilizacji rzepki.
Rokowanie
- Rokowanie jest ogólnie dobre, ale zależy od urazów towarzyszących, leczenia, dalszego leczenia i współpracy ze strony pacjenta.
- Po epizodzie zwichnięcia rzepki mogą wystąpić ograniczenia funkcjonalne stawu kolanowego, wskutek czego po 6 miesiącach tylko około połowa pacjentów wraca do wcześniejszego poziomu aktywności fizycznej.
Dodatkowe informacje
- Zwichnięcie rzepki – informacje dla lekarzy
Autorka
- Ulrike Boos, redaktorka Deximed, Fryburg
- Susanna Allahwerde, lekarka, specjalistka ds. medycyny ogólnej, Berlin