Compare with  
Legend:
inserted text deleted text

Kłykciny (kłykcinaykciny kończystaczyste)

Streszczenie

  • Definicja: Kłykciny kończyste (brodawki płciowe) to niewielkie brodawki w  okolicy narządów płciowych i/lub odbytu. Są one wywoływane przez wirusy brodawczaka ludzkiego (HPV) typu 6 i  11 i  są przenoszone drogą płciową.
  • Epidemiologia: Szczególnie częste między 20. a  24. rokiem życia.
  • Objawy: Brodawki zewnętrzne są widoczne, ale zazwyczaj nie powodują dyskomfortu. Mogą one jednak ulec podrażnieniu lub zacząć krwawić na skutek uszkodzenia mechanicznego.
  • WynikiBadanie fizykalne: Są to zwykle grudki o  wielkości 1–3  mm, w  kolorze skóry lub białe, o  lekko szorstkiej powierzchni. Rozsiew u  kobiet głównie na spoidle tylnym, ewentualnie wewnątrz pochwy, ale także na całym sromie; u  mężczyzn okołoodbytniczo, na napletku, na trzonie penisa lub na mosznie.
  • Diagnostyka: Diagnozę stawia się na podstawie oględzin brodawki, nie są konieczne dodatkowe badania.
  • TerapiaLeczenie: Leczone miejscowo przez nałożenie środków cytotoksycznych lub immunosupresyjnych, ewentualnie krioterapia, chirurgia laserowa lub elektrodyssekcja. Zakażeniu można zapobiec, stosując prezerwatywę. Chronić przed nimi może dziewięciowalentna szczepionka przeciwko HPV.

Informacje ogólne

Definicja

  • Kłykciny kończyste nazywane są również brodawkami płciowymi.1-2.
  • Zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego przenoszone drogą płciową (HPV), głównie typy 6 i  11
  • U  kobiet zlokalizowane na sromie, okołoodbytniczo, na ścianie pochwy lub na szyjce macicy.
  • U  mężczyzn okołoodbytniczo, na napletku, trzonie prącia lub mosznie, rzadko na żołędziu
  • U dzieci, głównie u dziewczynek (średnio ok. 5 r. ż), występują w pierwszych latach życia. Zmiany stwierdza się w okolicy odbytu. Do zakażenia dochodzi w czasie pielęgnacji dziecka, autoinokulacji lub molestowania.3
  • Oprócz kłykcin kończystych wirusy HPV 6 i HPV 11 wywołują młodzieńcze brodawczaki krtani. Do zakażenia dochodzi w trakcie porodu drogami natury, gdy u matki występują kłykciny na narządach płciowych.3

Epidemiologia

  • Częste w  praktyce lekarza rodzinnego
  • Zapadalność wzrasta, zwłaszcza w  grupie wiekowej między 20. a  24. rokiem życia.
  • Szacuje się, że w  USA brodawki zewnętrznych narządów płciowych występują u  1% aktywnych seksualnie kobiet i  mężczyzn w  wieku od 18 do 49 lat.4
  • U 4-5% mozna wykryć infekcję subkliniczną.3.
  • Wyliczono, że ponad 50% wszystkich aktywnych seksualnie osób raz w  życiu zostaje zakażonych  HPV,  i  przyjmuje się, że u  10–15% z  nich występują epizody tworzenia się brodawek.45.

Etiologia i  patogeneza

  • Czynnikiem sprawczym są różne typy wirusa brodawczaka ludzkiego, ok. 45 typów  HPV  może zakażać narządy płciowe.
    • Typy HPV 6 i  11 są przyczyną kłykcin w  ponad 90%56 przypadków.
    • Uznaje się, że potencjał onkogenny (nowotwór szyjki macicy) wykazują typy 16, 18, 31, 33, 66 i 18 inne63.7
  • Przenoszenie drogą płciową
  • Większość osób, u  których rozwijają się brodawki okołoodbytnicze, nigdy nie odbywała stosunków analnych.
  • U  większości osób zakażonych wirusem HPV nie dochodzi do rozwoju kłykcin.
  • Okres inkubacji wynosi od 1 miesiąca do nawet ponad 8 miesięcy, średnio 3 miesiące.

Czynniki predysponujące

  • Predysponujące do zakażenia
    • Ryzyko zakażenia zwiększają rany lub urazy skóry lub błony śluzowej.
    • Zmianazmiana partnera
  • Predysponujące do rozwoju choroby
    • ciąża
    • immunosupresja
  • Najczęstsza grupa wiekowa78
    • kobiety w  wieku 19–22 lat
    • mężczyźni w  wieku 22–26 lat

ICD-10

  • A63.0 Kłykciny kończyste

Diagnostyka

Kryteria diagnostyczne

  • Typowy wygląd: zmiany o  wielkości od 1–3  mm, pojedyncze, szerokopodstawne brodawczaki, które czasem łączą się w  większe wykwity plackowate. Przeważnie w  kolorze skóry, ewentualnie białe lub pigmentowate.

Diagnostyka różnicowa

Wywiad lekarski

  • Występowanie widocznych brodawek
  • W  większości przypadków brodawki są bezobjawowe.
  • W  fazie tworzenia się mogą powodować świąd.
  • Duże brodawki mogą powodować ból i  krwawić.
  • Brodawki śródcewkowe mogą powodować krwawienia i  zaburzenia w  oddawaniu moczu.
  • Brodawki wewnątrzpochwowe mogą powodować dyskomfort, ból, krwawienie lub w  wyjątkowych przypadkach utrudniać stosunek płciowy.

Badanie przedmiotowe

  • Kłykciny
    Kłykciny
    Typowe, szerokopodstawne brodawczaki, ale zmiany mogą być też płaskie i  małe.
  • Czasami występują w  formie zmian plackowatych.

Diagnostyka specjalistyczna

Podstawowa diagnostyka wszystkich zmian anogenitalnych związanych z  HPV

  • W  przypadku podejrzenia anogenitalnych zmian związanych z  HPV zawsze należy przeprowadzić oględziny i palpację badanie palpacyjne całości zewnętrznych narządów płciowych, w  tym okolicy okołoodbytniczej i  ujścia cewki moczowej w  celu kontroli także dołu łódkowatego.
  • Kobiety ze zmianami anogenitalnymi związanymi z  HPV powinny być poddane badaniu ginekologicznemu z  uwzględnieniem kolposkopii i  cytologii szyjki macicy.
  • W  przypadku zmian okołoodbytniczych związanych z  HPV należy wykonać badanie per rectum oraz proktoskopię/anoskopię lub anoskopię wysokiej rozdzielczości (HRA) w  celu oceny kanału odbytu.
  • Podczas diagnozowania zmian anogenitalnych związanych z  HPV należy stosownie do historii ekspozycji i  indywidualnych czynników ryzyka wykluczyć inne zakażenia przenoszone drogą płciową (rzeżączkę,  zakażenia wywołane przez Chlamydia, kiłę, HIV, zapalenie wątroby typu B/C).
  • W  przypadku nawracających zmian anogenitalnych związanych z  HPV dalszą diagnostykę i  leczenie powinni prowadzić doświadczeni w  tym zakresie specjaliści.
  • Brodawki wewnętrzne mogą występować na błonie śluzowej pochwy, cewki moczowej, odbytu i  jamy ustnej.
  • W  niektórych przypadkach duże nagromadzenie brodawek powoduje zwężenie przy wejściu do pochwy lub w  pochwie.
  • Brodawki szyjki macicy mogą prowadzić do klinicznego podejrzenia raka.
  • Kolposkopia ułatwia rozpoznanie kłykcin na szyjce macicy.
  • Biopsja jest konieczna, jeśli istnieją jakiekolwiek wątpliwości co do diagnozy.
  • Anoskopia może być konieczna w  przypadku nawracających brodawek okołoodbytniczych.
  • Uretroskopia może być wskazana w  przypadku brodawek płciowych i  dolegliwości podczas oddawania moczu.
  • Rozpoznanie ma charakter kliniczny i  dalsze badania zazwyczaj nie są konieczne.
  • Cytologia, a  w  niektórych przypadkach biopsja, może być wskazana w  przypadku brodawek szyjki macicy lub brodawek płaskich, gdy rozpoznanie jest niepewne.
  • Wirus można wykryć metodą posiewuwymazu.

Specjalna diagnostyka w  przypadku brodawek anogenitalnych

  • U  pacjentów bez upośledzenia odporności z  klinicznie typowymi brodawkami anogenitalnymi można rozważyć wykonanie badania histopatologicznego.
  • Badanie histopatologiczne brodawek anogenitalnych należy wykonać w  następujących sytuacjach:
    • niepewność co do diagnozy
    • zmiany atypowe (np. pigmentowate, polichromatyczne, stwardniałe, owrzodzone, krwawiące, zrośnięte z  otaczającą tkanką)
    • duże zmiany (>powyżej 1  cm)
    • podejrzenie kłykcin olbrzymich (guz Buschke-Loewensteina)
    • zmiany oporne na terapię i  szybko nawracające
  • W  przypadku brodawek anogenitalnych nie należy wykonywać badania metodami biologii molekularnej w  celu wykrycia HPV lub typowania HPV.
  • W  przypadku niejasnych wyników klinicznych i  brodawek anogenitalnych okołoodbytniczych można rozważyć wykonanie próby kwasowej (kwas octowy 3–5% m/V) w  celu lepszego uwidocznienia rozległości zmian i  podejrzanych miejsc. Pędzlowanie błony śluzowej 5% roztworem kwasu octowego powoduje, że po 5–10 minutach pojawia się białe zabarwienie, badanie jest jednak niepewne.

Diagnostyka u  kobiet w  ciąży

  • Ponowne badania w  kierunku innych zakażeń przenoszonych drogą płciową należy wykonać u  kobiet w  ciąży z  reaktywacją utajonego zakażenia HPV przy niebudzącej zastrzeżeń opiece przedporodowej (w  tym diagnostyka w  kierunku zakażenia wywołanego przez Chlamydia/HIV/zapalenia wątroby/kiły) i  bez narażenia stwierdzonego w  wywiadzie lekarskim.

Wskazania do skierowania do specjalisty

  • Zasadniczo w  przypadku kłykcin, w  celu przeprowadzenia badania ginekologicznego lub urologicznego, a  w  razie potrzeby dalszej diagnostyki
  • W  przypadku brodawek nieodpowiednich do leczenia miejscowego podofiliną lub imikwimodem
  • W  przypadku niepewności w  odniesieniu do ciąży i  porodu
    • Kobiety w  ciąży nie mogą stosować podofiliny.

TerapiaLeczenie

Cele terapiileczenia

  • Usunięcie objawowych brodawek
  • Ewentualnie uspokojenie pacjentów w  kwestii raka

Ogólne informacje o terapii leczeniu

  • TerapiaLeczenie przyczynowaprzyczynowe nie jest możliwaliwe.
  • Leczenie partnerów seksualnych bez objawów nie jest konieczne.
  • Leczenie kłykcin jest skuteczne, ale wpływ na wirusa jest niepewny.56.
  • Leczy się wywołujące dyskomfort kłykciny w sromie okolicy sromu; nie ma pewności, czy leczenia wymagają kłykciny pochwowe.
  • Rozważa się różne schematy leczenia.
    • dobrzeDobrze udokumentowane efekty leczenia z badańw badaniach randomizowanych dają:
    • również udokumentowane (choć nie tak dokładnie) efekty leczenia:
      • kwas trichlorooctowy
      • krioterapia
      • diatermia (elektrokoagulacja)
      • laser, chirurgia konwencjonalna
  • Wskaźnik odpowiedzi na wszystkie opcje leczenia wynosi 60–90%.45,910.
  • Wszystkie opcje leczenia mogą powodować ból, rumień, nadżerki nabłonka, owrzodzenie miejsca leczenia, depigmentację i  bliznowacenie.1.
    • Leczenie miejscowe powinno być zatem ograniczone do zmienionej chorobowo skóry.

Zalecenia dla pacjentek

  • Patrz rozdział Farmakoterapia.
  • Pacjentom ze zmianami anogenitalnymi związanymi z  HPV należy zawsze proponować leczenie.
  • Pacjentów należy poinformować o  zakaźności, środkach zmniejszających ryzyko przeniesienia choroby, przewidywanym przebiegu (w  tym spontanicznych remisjach) i  możliwościach terapeutycznychleczniczych.

Farmakoterapia

  • Wybór sposobu leczenia zewnętrznych brodawek anogenitalnych powinien być wspólną, świadomą decyzją lekarza i  pacjenta.
  • Leczenie brodawek anogenitalnych powinno ograniczać się do zmian klinicznie jawnych i  otaczających je zmian subklinicznych.
  • Czynniki, które należy wziąć pod uwagę przy wyborze terapiileczenia:
    • wielkość, liczba i  umiejscowienie zmian
    • preferencje pacjenta i  przewidywane przestrzeganie zaleceń
    • wiedza fachowadoświadczenie lekarzy prowadzących leczenie i  dostępny sprzęt
    • rodzaj i  powodzenie wcześniejszego leczenia
    • choroby podstawowe i  współwystępujące
  • W  zależności od wymienionych czynników w terapii pierwotnejleczeniu podstawowym należy wybrać jedną z  poniższych opcji terapeutycznychleczniczych:
    • terapieleczenie miejscowe
    • zabiegi chirurgiczne/ablacyjne
      • łyżeczkowanie, wycięcie za pomocą nożyczek
      • elektrokauteryzacja i  zmodyfikowana koagulacja
      • systemy laserowe o  odpowiedniej długości fali i  działaniu na tkankę
      • krioterapia
      • kwas trichlorooctowy 80–90% (m/V)
  • Można rozważyć leczenie jedną z  następujących opcji terapeutycznych:
    • podofilotoksyna 0,15% krem
    • imikwimod 3,75% krem (zastosowanie poza wskazaniami rejestracyjnymioff label)
    • 5-fluorouracyl 5% krem (zastosowanie pozarejestracyjnepoza wskazaniami rejestracyjnymi, off label)
    • interferon alfa (miejscowo, doogniskowo; zastosowanie pozarejestracyjnepoza wskazaniami rejestracyjnymi, off label)
  • Nie należy stosować opcji terapeutycznychleczniczych wymienionych poniżej. W  przypadku powtarzających się nawrotów zewnętrznych brodawek anogenitalnych po zastosowaniu ww. sposobów postępowania należy przeprowadzić skojarzoną terapię sekwencyjną z  leczeniem chirurgicznym/ablacyjnym, a  po wygojeniu miejscowe leczenie uzupełniające imikwimodem w  postaci kremu o  stężeniu 5% lub sinekatechiną w  postaci maści o  stężeniu 10% w  ramach profilaktyki nawrotów.
    • roztwór podofiliny
    • cydofowir 1% krem/żel (zastosowanie poza wskazaniami rejestracyjnymi, off label) - aktualnie niedostępny w Polsce
  • W  przypadku bardzo obszernych, rozległych, rozsianych brodawek anogenitalnych lub podejrzeniemprzy podejrzeniu zmian złośliwych ocena i  leczenie powinny być prowadzone przez specjalistów doświadczonych w  leczeniu takich zmian.
  • Nie jest wskazane równoległe lub adjuwantowe „terapeutyczne” podawanie szczepionek przeciwko HPV jako uzupełnieniunienie zalecanych terapii miejscowych w  celu zwiększenia skuteczności leczenia brodawek anogenitalnych.
  • Można rozważyć podanie szczepionek przeciwko HPV po skutecznym leczeniu brodawek anogenitalnych (zastosowanie pozarejestracyjne, off label) w  celu zmniejszenia wskaźników nawrotów lub ponownych zakażeń.
  • Leczenie immunostymulujące prowadzi w  ok. 80% przypadków do znacznego zmniejszenia liczby brodawek, brakuje jednak danych długoterminowych.
    • imikwimod
      • Nakładać 3 razy w  tygodniu. Krem należy wmasować aż do wchłonięcia.1011.
      • Zmyć po 6–10 godzinach. Leczenie kontynuuje się do momentu zniknięcia brodawek, nie dłużej niż przez 12 tygodni.
      • Preparat może osłabiać działanie prezerwatyw i  kapturków antykoncepcyjnych; nie zaleca się kontaktów seksualnych podczas stosowania kremu na skórę.
      • Działania niepożądane to miejscowy rumień i  świąd, nadżerki, uczucie pieczenia, ból.
      • Nie stosować w  okolicach pochwy, szyjki macicy, cewki moczowej i  odbytnicy.
      • Efekty leczenia są słabo udokumentowane, a jakość badań jest niska.1112.
  • Maść z  sinekatechiną wykazuje działanie immunostymulujące i  antyproliferacyjne oraz prowadzi do całkowitego ustąpienia brodawek w  50% przypadków.1213.
    • sinekatechina 
      • Maksymalnie 3 razy dziennie na brodawki zewnętrzne nakłada się nie więcej niż 250  mg maści (co odpowiada paskowi maści o  długości 0,5  cm) (dawka dobowa 750  mg = pasek maści o  długości około 1,5  cm).
      • Leczenie można kontynuować przez maksymalnie 16 tygodni.
      • Działania niepożądane to miejscowy rumień, świąd, ewentualnie podrażnienia i  ból.
  • Kwas trichlorooctowy (TCA)
    • Prowadzi do koagulacji chemicznej i  cytolizy.
    • Zabieg może być bolesny i  wymaga częstego powtarzania. Uwaga: ryzyko uszkodzenia otaczającej skóry lub błony śluzowej!
    • Musi być nakładany przez lekarzy.
  • Podofilotoksyna,: leczenie miejscowe (pędzlowanie)
    • doDo samodzielnego leczenia małych niezapalnych kłykcin na penisie.
    • Nierozcieńczona podofilina jest teratogenna i  już się jej nie stosuje.

TerapiaLeczenie w  okresie ciąży

  • U  kobiet w  ciąży z  zewnętrznymi brodawkami anogenitalnymi wskazanie do terapii do 34. tygodnia ciąży należy oceniać bardzo rygorystycznie.
  • U  kobiet w  ciąży z  zewnętrznym brodawkami anogenitalnymi i  wskazaniem do leczenia należy preferować krioterapię, kwas trichlorooctowy 80–90% (m/V) lub zabiegi chirurgiczno-ablacyjne, uwzględniając indywidualne uwarunkowania.
  • Operacja, krioterapia, diatermia i  laseroterapia to dozwolone formy leczenia w  ciąży.45.
  • Podofilotoksyny i  podofiliny nie należy stosować u  kobiet w  ciąży ze względu na ich działanie teratogenne.
  • Ze względu na brak odpowiednich badań u  kobiet w  ciąży nie zaleca się stosowania imikwimodu ani sinekatechiny.1,910.

Dalsze leczenie

  • Można stosować krioterapię, ale zwykle zabiegi trzeba powtarzać.89.
    • Można stosować w  leczeniu brodawek pochwy lub odbytu.
  • AlternatywąAlternatywy dla krioterapii jest
    • ablacja laserowa CO2 .
    • Kolejną alternatywą jest elektrodyssekcja.
  • Możliwe jest również tradycyjne wycięcie chirurgiczne.

Zapobieganie

  • Prezerwatywy częściowo chronią przed zakażeniem.
  • Obrzezanie mężczyzn może ograniczyć przenoszenie wirusa.89.

Szczepienie14

  • Ogólne szczepienie przeciwko wirusom brodawczaka ludzkiego (HPV) jest zalecane u  wszystkich dzieci i  młodych osób w  wieku 9–14 lat.
    • Pominięte szczepienia przeciwko HPV należy uzupełnić najpóźniej do 17. roku życia.
    • Seria szczepień powinna zakończyć się przed pierwszym kontaktem seksualnym.
  • W  przypadku rozpoczęcia serii szczepień w  wieku 9–14 lat zatwierdzono dwudawkowy schemat szczepienia z  odstępem między szczepieniami wynoszącym 5 miesięcy.
    • W  przypadku szczepień przypominających w  wieku ≥15 lat lub przy odstępie między pomiędzy 1. i  2. dawką przekraczającym 5 miesięcy wymagana jest 3. dawka szczepionki.
  • Rozpoczętą serię szczepień przeciwko HPV należy uzupełnić w  miarę możliwości tę samą szczepionką przeciwko HPV.
  • Dwa rodzaje szczepionek przeciwko HPV:
    1. dziewiDziewięciowalentna szczepionka przeciwko HPV typu 6, 11, 16, 18, 31, 33, 45, 52 i  58 (Gardasil 9)
    2. dwuwalentnaDwuwalentna szczepionka przeciwko HPV typu 16 i  18 (Cervarix)
  • Osoby w  wieku 18 lat i powyżej, bez wcześniejszego szczepienia przeciwko HPV również mogą odnieść korzyść ze szczepienia przeciwko HPV, ale skuteczność szczepienia jest mniejsza u  osób wcześniej nieszczepionych na HPV.
  • Niepełną serię szczepień przeciwko HPV należy uzupełnić nawet po ukończeniu 18 lat.

Przebieg, powikłania i  rokowanie

Przebieg

  • Choroba przenoszona drogą płciową
  • Okres inkubacji jest niepewny i  zmienny, trwa zwykle od 2 do 3 miesięcy, czasem do 8 miesięcy.
  • W  badaniach wykazano, że wirus zniknął u  55%–60% skądinąd zdrowych osób zakażonych HPV po 15 miesiącach obserwacji.1315-1416.
    • Przyjmuje się, że u  większości osób zakażonych HPV, prawdopodobnie u  ponad 90%, wirus zanika bez leczenia.
  • W  przypadku leczenia, większość opcji terapiileczniczych powoduje zniknięcie brodawek w  ciągu kilku miesięcy, ale zakażenie może nadal być obecne.
  • Opisano częstość nawrotów sięgającą 75%,; nawroty mogą występować przez kilka lat po leczeniu. Nawroty, mimo leczenia, tłumaczy się obecnością nieleczonego jeszcze zakażenia wirusowego w  komórkach wyglądających na zdrowe, z  których z  czasem rozwijają się brodawki narządów płciowych.

Powikłania

Rokowanie

  • Przez pewien czas kłykciny kończyste często nawracają.
  • Z  biegiem czasu u  niemal wszystkich pacjentów brodawki zanikają pod wpływem leczenia lub samoistnie.

Dalsze postępowanie

  • W  przypadku pierwszego zakażenia z  zewnętrznymi brodawkami anogenitalnymi, jeżeli nie stwierdzono nawrotów w  badaniu kontrolnym po 4–8 tygodniach od leczenia, końcowe badanie kontrolne powinno odbyć się po upływie kolejnych 3–6 miesięcy.
  • W  przypadku pierwszego zakażenia z  brodawkami anogenitalnymi w  kanale odbytu lub cewce moczowej, jeżeli nie stwierdzono nawrotów w  badaniu kontrolnym po 4–8 tygodniach, kolejne badania kontrolne należy przeprowadzać w  odstępie 3–6 miesięcy, aż okres wolny od nawrotów będzie trwać co najmniej 12 miesięcy.
  • W  przypadku nawracających brodawek anogenitalnych badania kontrolne należy przeprowadzać w  odstępie 3–6 miesięcy, aż okres wolny od nawrotów będzie trwać co najmniej 12 miesięcy.
  • U  pacjentów z  niedoborem odporności i  zakażeniem wirusem HIV z  brodawkami anogenitalnymi badania kontrolne należy przeprowadzać przez całe życie w  odstępach 3–12 miesięcy (w zależności od wyników badania) ze względu na zwiększone ryzyko nawrotów i  nowotworów związanych z  HPV.

Informacje dla pacjentów

O  czym należy poinformować pacjentki?

  • Choroba łagodna, która zwykle nie prowadzi do zmian o  charakterze złośliwym
  • Zakaźność

Informacje dla pacjentów w  Deximed

Ilustracje

Typowy wygląd kłykcin w postaci brodawek o szerokiej podstawie, ale brodawki mogą być też płaskie i małe. Niekiedy mają też postać zmian plackowatych.Typowy wygląd kłykcin w postaci brodawek o szerokiej podstawie, ale brodawki mogą być też płaskie i małe. Niekiedy mają też postać zmian plackowatych.
Typowy wygląd kłykcin w  postaci brodawek o  szerokiej podstawie, ale brodawki mogą być również płaskie i  małe. Niekiedy mają też postać zmian plackowatych.

Źródła

Piśmiennictwo

  1. Kodner CM, Nasraty S. Management of genital warts. Am Fam Physician 2004; 70: 2335-42. PubMed
  2. Karnes JB, Usatine RP. Mangagement of external genital warts. Am Fam Physician. 2014 Sep 1;90(5):312-318. PubMed
  3. Jabłońska S., Majewski S. Choroby skóry i choroby przenoszone drogą płciową.PZWL, Warszawa 2020
  4. Woodhall S, Ramsey T, Cai C, et al. Estimation of the impact of genital warts on health-related quality of life published correction appears in Sex Transm Infect. 2008;84(4):328. Sex Transm Infect. 2008; 84(3):161–166.  https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18339658/" href="https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18339658/" target="_blank">pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  5. Buck HW. Warts (genital). Clinical Evidence 2010; 8: 1602.  https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3217761/" href="https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3217761/" target="_blank">www.ncbi.nlm.nih.gov
  6. Sexually transmitted diseases treatment guidelines 2002. Centers for Disease Control and Prevention. MMWR Recomm Rep 2002; 51: 1-78. PubMed
  7. Munoz N, Bosch FX, de Sanjose S, Herrero R, Castellsague X, Shah KV, et al. Epidemiologic classification of human papillomavirus types associated with cervical cancer. N Engl J Med 2003; 348: 518-27. New England Journal of Medicine
  8. Forcier M, Musacchio N. An overview of human papillomavirus infection for the dermatologist: disease, diagnosis, management, and prevention. Dermatol Ther 2010; 23: 458-76. pmid:20868401 PubMed
  9. Workowski KA, Berman S; Centers for Disease Control and Prevention (CDC). Sexually transmitted diseases treatment guidelines, 2010 published correction appears in MMWR Recomm Rep. 2011;60(1):18. MMWR Recomm Rep. 2010;59(RR-12):1–110.  https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21160459" href="https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21160459" target="_blank">www.ncbi.nlm.nih.gov
  10. Mayeaux EJ Jr, Dunton C. Modern management of external genital warts. J Low Genit Tract Dis. 2008;12(3):185–192.  https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18596459/" href="https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18596459/" target="_blank">pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  11. Gotovtseva EP, Kapadia AS, Smolensky MH, Lairson DR. Optimal frequency of imiquimod (aldara) 5% cream for the treatment of external genital warts in immunocompetent adults: a meta-analysis. Sex Transm Dis 2008; 35: 346-51. pmid:18360317 PubMed
  12. Grillo-Ardila CFAngel-Muller ESalazar-Diaz LC. Imiquimod for anogenital warts in non-immunocompromised adults. Cochrane Database Syst Rev. 2014 Nov 1;11:CD010389. Cochrane (DOI)
  13. Tatti S, Swinehart JM, Thielert C, et al. Sinecatechins, a defined green tea extract, in the treatment of external anogenital warts: a randomized controlled trial. Obstet Gynecol 2008; 111: 1371-9. pmid:18515521 PubMed
  14. Zalecenia Ministra Zdrowia dotyczące realizacji szczepień przeciw ludzkiemu wirusowi brodawczaka ludzkiego (HPV) w ramach powszechnego programu szczepień. 19 maja 2023 r. (dostęp 21.11.2023) dziennikmz.mz.gov.pl
  15. Goodman MT, Shvetsov YB, McDuffie K, et al. Prevalence, acquisition and clearance of cervical human papillomavirus infection among women with normal cytology: Hawaii Human Papillimavirus cohort study. Cancer Res 2008; 68: 8813-24. PubMed
  16. Shvetsov YB, Hernandez BY, McDuffie K, et al. Duration and clearance og anal human papillomavirus (HPV) infection among women: the Hawaii HPV cohort study. Clin Infect Dis 2009; 48: 547-9. PubMed

Autorzy

  • Ewa Rudnicka-Drożak, Dr hab. n. med., specjlalista medycyny rodzinnej, Katedra i Zakład Medycyny Rodzinnej Uniwersytetu Medycznego w Lublinie (recenzent)
  • Tomasz Tomasik, Dr hab. n. med. Prof. UJ, specjalista medycyny rodzinnej, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum w Krakowie (redaktor)
  • Marlies Karsch-Völk, dr n. med., lekarz rodzinny, Monachium
  • Julia Trifyllis, dr n. med., specjalista w  dziedzinie ginekologii i  położnictwa, Münster/W.
A630
HPV; kjønnsvorter; kondylomer; Vorter; anogenitale vorter; veneriske vorter; genitale vorter; Condylomata acuminata; anale vorte; perianale vorter; condylom; uretrale vorter; Vårtor; kondylome (condylomata acuminata)
HPV; KondylomeKłykciny; GenitalwarzenBrodawki płciowe; PapillomvirenWirusy brodawczaka; PapillomvirusWirus brodawczaka; Papillom-Papilloma Virus; Papillom-VirenSzczepionka przeciw HPV; HPV-Impfstoff;Szczepienie przeciwko HPV-Impfung
Kłykciny (kłykcinaykciny kończystaczyste)
document-disease document-nav document-tools document-theme
Definicja: Kłykciny kończyste (brodawki płciowe) to niewielkie brodawki w  okolicy narządów płciowych i/lub odbytu. Są one wywoływane przez wirusy brodawczaka ludzkiego (HPV) typu 6 i  11 i  są przenoszone drogą płciową.
Medibas Polska (staging)
Kłykciny (kłykcina kończysta)
/link/211beb0ba5b3491d80ae95b41c6bec97.aspx
/link/211beb0ba5b3491d80ae95b41c6bec97.aspx
klykciny-klykcina-konczysta
SiteDisease
Kłykciny (kłykcina kończysta)
K.Reinhardt@gesinform.de
Kmail#stina.Reinhardt@gesinformbaranowska@gmail.decom
pl
pl
pl