Definicja: zapalenieZapalenie spojówki wywołane przez czynnik zakaźny.
Epidemiologia: czCzęsta infekcja, zarówno wirusowao etiologii wirusowej, jak i bakteryjna bakteryjnej.
Objawy: podraPodrażnienie, pieczenie, swędzenieświąd, uczucie ciała obcego pod powieką i (ewent. cuchnąca) wydzielina, zwykle początkowo tylko w jednym oku.
Obraz kliniczny: przekrwieniePrzekrwienie spojówek, z zaczerwienieniem najbardziej widocznym po stronie wewnętrznej powiek i obwodowej części gałki ocznej z malejącym przekrwieniemnasileniem przekrwienia w kierunku rogówki.
Diagnostyka: badaniaBadania uzupełniające rzadko przynoszą większe korzyści.
Leczenie: antybiotykoterapiaAntybiotykoterapia w zależności od podejrzewanej przyczyny. W niektórych przypadkach strategia „odczekaj i zobacz”wyczekująca jest dobrym podejściemwystarczająca.
Informacje ogólne
Definicja
Zapalenie spojówki (conjunctivaconjunctivitis) po wewnętrznej stronie powiek i na powierzchni gałki ocznej wywołane przez patogen zakaźny1
Jeśli rogówka jest również zajęta, mówimyrozpoznaje o zapaleniusię zapalenie spojówek i rogówki.
Epidemiologia
Wirusowe zakażenia oczu są najczęstszą formą zapalenia spojówek.
Wirusowe zapalenie spojówek występuje częściej latem, bakteryjne zimą.1
Etiologia i patogeneza
Zapalenie spojówki objawia się rozszerzeniem naczyń (przekrwienie spojówek), naciekiem komórkowym i wodnistym, śluzowatym lub ropnym wysiękiem (sklejone powieki).
Zapalenie spojówek często ma przyczyny zakaźne.
Należy odróżnić od niego niezakaźne zapalenie spojówek, takie jakalergiczne zapalenie spojówek, reakcje toksyczne oraz współistniejące objawy chorób okulistycznych lub ogólnoustrojowych.
Do zakażenia dochodzi zwykle poprzez bezpośredni kontakt (przeniesienie patogenu na rękach).2
Zazwyczaj zaczynają się po jednej stroniejednostronnie, po kilku dniach często zajęte jest również drugie oko.
Chorzy mają przez ok. 1-3 tygodnie intensywne uczucie ciała obcego pod powieką, ból, zmniejszenie ostrości widzenia i często ogólne poczucie choroby.
Faza ostra kończy się w ciągu 1-3 tygodni. Po tym okresie mogą się utrzymywać się zmętnienia rogówki (bielmo) i nadal ograniczaćzaburzenia ostrośćci widzenia poprzez rozpraszanie światła i nieregularny astygmatyzm.3
Zapalenie spojówek wywołane przez inne wirusy jest zwykle mniej zaraźliwe.
Zapalenie rogówki i spojówek wywołane przez wirus Herpes simplex występuje w 1-5% przypadków, jest zwykle jednostronne, i z wydzielin obecnością surowicząwydzieliny surowiczej oraz tworzeniem pęcherzyków i objawami bólowymi.
Bakteryjne zapalenie spojówek
Zakażenie najczęściej przez kontakt bezpośredni lub drogą kropelkową
Użytkownicy soczewek kontaktowych mogą zostać zakażeni np. w wyniku zanieczyszczenia pojemników do przechowywania przez Acanthamoeba lub Pseudomonas aeruginosa, które mogą być odporneoporne na powszechnie stosowane antybiotyki.
RównieżNeisseria gonorrhoeae może wywołać bakteryjne zapalenie spojówek (rzeżączkaczkowe ocznazapalenie spojówek).
PojawiajObjawy pojawiają się nagle, szybko postępują i mogą prowadzić do perforacji rogówki.
Obraz kliniczny jest dramatycznypoważny, leczenie należy rozpocząć natychmiast.
Jeśli leczenie jest opóźnione, a przebieg ciężki, zakażenie może prowadzić do ślepoty.
Chlamydia jest również często przyczyną uporczywego zapalenia spojówek.4
Zakażenie serotypami A-C Chlamydia trachomatis prowadzi do przewlekłego zapalenia, które w wyniku bliznowacenia może doprowadzispowodować do poważnegone uszkodzenia oka.
Choroba ta pozostaje częstą przyczyną ślepoty w krajach rozwijających się.
W krajach uprzemysłowionych częściej dochodzi do zakażenia oczu serotypami D-K.
Objawia się to przewlekłym, zwykle jednostronnym zapaleniem spojówek z niewielką poprawą pod wpływem zastosowanej miejscowej antybiotykoterapii.
Do zakażenia dochodzi najczęściej przez przeniesienie na rękach, ale możliwe jest również zakażenie przez niechlorowaną wodę w basenie.
Noworodki
Zapalenie spojówek noworodków to zapalenie spojówek, które występuje u 30-40% noworodków po porodzie siłami natury z przejściem przez zakażony kanał rodny. Może być spowodowana przez matczyne gonokoki- lub zakażeniegonokokami lub chlamydią.
Nabyte zakażenie chlamydialneC. trachomatis oka objawia się zwykle w 5-14 dniu życia.
Z kolei objawy rzeżączkiczkowego ocznejzapalenia spojówek pojawiają się już w 2-5 dniu po porodzie.
Kliniczne różnicowanie pomiędzy bakteryjnym i wirusowym zapaleniem spojówek jest zwykle trudne.5-6
Śluzowata wydzielina i sklejone rano oczypowieki bardziej wskazują na przyczynę bakteryjną; w przypadku epidemicznego występowania podejrzewa się wirusowe zapalenie spojówek.
Wirusowe zapalenie spojówek jest zwykle bardziej bolesne.7
Może wystąpić powiększenie węzłów chłonnych okołousznych i podżuchwowych.8
Badania uzupełniające w praktyce lekarza okulisty
Badanie mikrobiologiczne
W celu pobrania materiału w przypadku podejrzenia ostrego bakteryjnego zapalenia spojówek, do określenia czynnika etiologicznego, należy po odciągnięciu dolnej powieki wymazać wacikiem całą długość spojówki.
Przewlekłe zapalenie spojówek i procesy ziarniniakowe powinny być poddane biopsji w celu postawienia rozpoznania.
TerapiaLeczenie
Cele terapiileczenie
WyeliminowaćEliminacja zakażenieenia lub czekaćpostawa nawyczekująca, w wielu przypadkach samoistne wyleczenie
Niespecyficzne bakteryjne zapalenie spojówek
Wskaźnik samoistnego wyleczenia w ciągu 1-2 tygodni wynosi 60%.
Krople do oczu zawierające antybiotyki mają tę zaletę, że przyspieszają powrót do zdrowia, zmniejszają ryzyko zarażenia otoczenia i umożliwiają wcześniejszy powrót do pracy.6
Możliwe jest więc zarówno leczenie z regularnymi badaniami kontrolnymi (strategia "poczekaj„czujnej i zobacz"obserwacji”), jak i miejscowe podawanie antybiotyków.9
Podawanie antybiotyków należy zlecić zawsze w następujących przypadkach stosować zawsze:
u pacjentów z obniżoną odpornością
w przypadku obecności śluzowo-ropnej wydzieliny w worku spojówkowym
w przypadku silniejszego bólu
u osób noszących soczewki kontaktowe
Odpowiednimi antybiotykami są:
aminoglikozydy (np. gentamycyna4x 4 razy dziennie przez 1 tydzień, tobramycyna 3-4 razy dziennie przez 7-10 dni)
fluorochinolony (np. ofloksacyna4x 4 razy dziennie przez 1 tydzień)
makrolidy (erytromycyna4x 4 razy dziennie przez 1 tydzień, azytromycyna2x 2 razy dziennie przez 2 dni, następnie 1x 1 raz dziennie przez 1 tydzień).
Leczenie łączone antybiotykami i miejscowymi sterydamiglikokortykosteroidami może przyspieszyć gojenie, ale w przypadku (nierozpoznanego) zakażenia herpesHerpes simplex lub oporności może przyczynić się do pogorszenia stanu miejscowego.
Zakażenie wywołane przez chlamydię
Oczne zakażenie C. trachomatis powinno być leczone antybiotykami podawanymi ogólnoustrojowo.
TerapiaLeczenie ogólnoustrojowalnoustrojowe: Azytromycynaazytromycyna doustnie 1,5gp. o.g jednorazowo lub 0,5 g/d przez 3 dni lub – przy dobrej współpracy ze strony pacjenta – doksycyklina2x 100 mg/d 2 razy na dobę przez 7-14 dni lub erytromycyna 500 mg 4 razy na dobę przez 7 dni
Azytromycyna jest raczek lekiem drugiego wyboru, ponieważ sprzyja rozwojowi oporności.
W przypadku podejrzenia niedostatecznego przestrzegania zaleceń dotyczących stosowania doksycykliny, preferowana jest azytromycyna.
Powodem zmiany leczenia na azytromycynę mogą być też reakcje fototoksyczne w leczeniu trakcie leczenia doksycykliną.
Samo leczenie miejscowe tylko w przypadku pojedynczych jaglicowych pęcherzyków zapalnych: azytromycyna miejscowo (2x 2 razy dziennie przez 3 dni), erytromycyna miejscowo (1 raz dziennie lub częściej przez 7 dni)
Diagnostyka w kierunku zakażenia narządów płciowych, ewent. jednoczesne leczenie ogólnoustrojowe oraz współleczenie partnera.
NieBrak maleczenia terapiiprzyczynowego, przyczynowej,a antybiotyki są pomocne co najwyżej w przypadku nadkażenia.
Środki higieniczne są stosowane w celu opanowania epidemii.
Dezynfekcjadezynfekcja rąk
Nie należy dzielić się artykułami higienicznymi, np. ręcznikami.
Niezdolnoniezdolność do pracy do czasu całkowitego wyleczenia z zapalenia
Wywyłączenie wszystkich objawowo chorych osób z placówek zbiorowych (przedszkole, szkoła) na okres ok.około 2–3 tygodni
Jeśli objawy utrzymują się dłużej niż ok.około 10 dni bez tendencji do ustępowania, należy rozważyć skierowanie na badanie okulistyczne.
Miejscowe sterydyglikokortykosteroidy mogą przynieść ulgę w objawach nasileniu objawów, ale są problematyczne pod względem ryzyka wzrostu ciśnienia wewnątrzgałkowego, a także niew powinnyprzypadku byćewentualnego podawane ze względu na ewentualne nierozpoznanenierozpoznanego zakażenieenia opryszczkąwirusem opryszczki.8
Zapalenie rogówki i spojówek wywołane przez wirusy opryszczki
Wirusy Herpes simplex są w 1-5% przypadków czynnikiem wywołującymetiologicznym ostreostrego zapaleniezapalenia spojówek.
W przypadku powierzchownego zapalenia wskazane jest leczenie przeciwwirusowymimiejscowe kroplami do oczu lub maściami do oczu zawierającymi leki przeciwwirusowe (acyklowir, gancyklowir lub bromowinylodeoksyurydyna [BVDU = brywudyna]) 5x 5 razy dziennie przez 2-3 tygodnie.
W ciężkich przypadkach lub w nawrotach choroby należy rozważyć doustne podanie acyklowiru.
Zajęcie oczu może również wystąpić w przypadku półpaśca. Tutaj rWównieżwczas należy zastosować leczenie przeciwwirusowe miejscowo i ogólnoustrojowo.
Zapobieganie
DobraPrawidłowa higiena rąk i używanie własnego ręcznika
Najskuteczniejszą profilaktyką dlanoworodkowego noworodkzapalenia spojówwek są badania prenatalne matek w kierunku chorób przenoszonych drogą płciową i ich leczenie.
Uczęszczanie do placówek środowiskowych
Zalecenia dotyczące ognisk adenowirusowego zapalenia spojówek w placówkach opieki zbiorowej:
W przedszkolach i szkołach nie można zazwyczaj zagwarantować przestrzegania skutecznych środków higieny.
Dlatego wszystkie osoby objawowo chore powinny być wykluczone z wizyt przebywania w placówce opieki zbiorowej, z reguły na 2-3 tygodnie.
Ponowne przyjęcie jest możliwe tylko przy okazaniu zaświadczenia lekarskiego.
W przypadku zakażeń bakteryjnych już po kilku godzinach od rozpoczęcia antybiotykoterapii nie ma ryzyka zakażenia otoczenia. Uczęszczanie do placówek środowiskowych jest możliwe 1 dzień po rozpoczęciuwdrożeniu leczenia.11
Zalecenia dla pacjentów
Informowanie pacjentów o ryzyku zarażenia
DobraPrawidłowa higiena rąk i używanie własnego ręcznika
W przypadku infekcji oczuspojówek należy zrezygnować z soczewek kontaktowych do czasu pełnego wyzdrowienia.
Wcześniej używane soczewki kontaktowe wyrzucić razem z pojemnikiem do przechowywania.
Przebieg, powikłania i rokowanie
Przebieg
Niespecyficzne bakteryjne zapalenie spojówek to zwykle samoograniczająca się infekcja.
Zapalenie spojówek wywołane przez adenowirusy pozostaje zakaźne dla otoczenia do 2 tygodni.
Przy odpowiednim leczeniu, zakażenia chlamydią lub gonokokami zwykle leczą się bez pozostawienia trwałych następstw.
Sheikh A, Hurwitz B, van Schayck CP, McLean S, Nurmatov U. Antibiotics versus placebo for acute bacterial conjunctivitis. Cochrane Database of Systematic Reviews 2012, Issue 9. Art. No.: CD001211. DOI: 10.1002/14651858.CD001211.pub3 DOI
Definicja:zapalenie Zapalenie spojówki wywołane przez czynnik zakaźny. Epidemiologia:cz Częsta infekcja, zarówno wirusowao etiologii wirusowej, jak i bakteryjna bakteryjnej. Objawy:podra Podrażnienie, pieczenie, swędzenieświąd, uczucie ciała obcego pod powieką i (ewent. cuchnąca) wydzielina, zwykle początkowo tylko w jednym oku.