Informacje ogólne
Definicja
- Zapalenie rogówki wywołane przez wirus Herpes simplex
, w tym ubytki zrębu (wrzody) - Zapalenie rogówki i
herpesHerpes simplex (HSV-1 lub HSV-2) może występujepować jakochorobazakażenienoworodków,noworodkowepierwotnapierwotne lub nawracającace. - Oczne manifestacje HSV są
rzróżnenicowane i
Epidemiologia
- Zapalenie rogówki wywołane przez Herpes simplex jest najczęstszą
postaciprzyczyną zapalenia rogówki. - Jest najczęstszą przyczyną ślepoty rogówkowej w
- Zapadalność
- Zapalenie rogówki wywołane przez HSV-1 zwykle występuje jednostronnie.4
- Zakażenie pierwotne
kontraa nawroty- Pierwotne zakażenie wirusem często następuje już w
- Zakażenie HSV-1 występuje endemicznie. Co najmniej 90% osób w
- Większość zakażeń oczu ma charakter endogennych nawrotów. Mniej niż 5% pierwotnych zakażeń
dotyczymanifestujeoczusię zajęciem narządu wzroku.1
- Pierwotne zakażenie wirusem często następuje już w
Etiologia i patogeneza
- Wirus Herpes simplex typu I
- Przypuszczalnie dla przebiegu choroby mają znacznie podtypy o
- Może być
równierwywołana takżspowodowanae przez HSV-2.4
- Przypuszczalnie dla przebiegu choroby mają znacznie podtypy o
Patofizjologia
- Nabłonkowe zapalenie rogówki jest wynikiem
produktywnej,namnażanialitycznej infekcji wirusowejwirusa w - Inne oczne manifestacje zakażenia HSV mogą obejmować zapalenie powiek, niedrożność kanalików łzowych, zapalenie spojówek, zapalenie błony naczyniowej i
- Inokulacja pierwotna odbywa się
bezpośredniow - Nawrót jest zwykle wywoływany przez transport aksonalny
kuwirusaprzodowibytującegozew zwoju trójdzielnegojdzielnym.6 - Takie same mechanizmy immunologiczne i
- W
pojawiająwyróżniamysię takie określenia jakpostaci: dendrytyczne lubdyskowatetarczowate zapalenie rogówki; wedługamerykańskiejklasyfikacjipracy przeglądowej właściwsza jest klasyfikacja choroby opartaopartej na kryteriach anatomicznych wyróżniamy natomiast:- nabłonkowe zapalenie rogówki (dendrytyczne zapalenie rogówki; geograficzne zapalenie rogówki)
- zapalenie w
- zapalenie w
- zrębowe zapalenie rogówki (tarczowate zapalenie rogówki, śródmiąższowe zapalenie rogówki, martwicze zapalenie rogówki)
- zapalenie w
- Uważa się, że zrębowe zapalenie rogówki i
- Dochodzi do neowaskularyzacji rogówki,
co prowadzi donastępnie zmętnienia iwzrokuwidzenia. Procesy te mediowane sąmediowaneprzez cytokiny.6 ZZrębowe zapalenie rogówki jest czynnikiem ryzyka nawrotów choroby, ryzyko względne wynosi 10,0.7
- zapalenie w
- nabłonkowe zapalenie rogówki (dendrytyczne zapalenie rogówki; geograficzne zapalenie rogówki)
Czynniki predysponujące
PogorszonyPogorszeniestanstanu ogólnylnego- Cukrzyca
ŚwiatNarażenie na działoanieultrafioletoweUV- Uraz
soczewkiSoczewki kontaktowe- Stres
psychiczny - Miesiączka
- Immunosupresja miejscowa lub ogólnoustrojowa
- HIV i
- Gorączka
- Wiek, płeć, pochodzenie etniczne i
nieocznainnachorobalokalizacja infekcji HSV nie wiążą się ze zwiększonym ryzykiem nawrotu.7
ICD-10
- H19.1 Zapalenie rogówki lub zapalenie rogówki i
Diagnostyka
Kryteria diagnostyczne
- Typowe dendrytyczne lub geograficzne owrzodzenia na rogówce
Diagnostyka różnicowa4
- Inne wirusowe zapalenie rogówki (wirus Varicella zoster, wirus Epsteina-Barr, adenowirusy, CMV, odra, świnka)
- Bakteryjne zapalenie rogówki (
chlamydia ukobiet/mężczyznchlamydie) - Zapalenie rogówki wywołane przez Acanthamoeba
- Zapalenie rogówki spowodowane narażeniem na działanie substancji chemicznych
- Zapalenie rogówki spowodowane chorobami autoimmunologicznymi
- Polekowe zapalenie rogówki (amiodaron, miejscowo stosowane beta-blokery)
Wywiad lekarski
- Najczęściej jednostronne dolegliwości, ostry początek objawów
, zwykle jednostronne dolegliwości - Ból,
alemoże być o łagodnyagodnym nasileniu ze względu na zmniejszoną wrażliwość rogówki. WraNadwrażliwość na światłoRozmyteZamglone widzenie- Łzawienie
KurczSkurcz powiek- Upośledzenie ostrości widzenia w
- Możliwe zmiany typowe dla opryszczki w
- Cechy innych chorób zakaźnych (odra,
StatusKonieczneszczepieniasprawdzenie statusu szczepień obowiązkowych i zalecanych
Badanie przedmiotowe (w gabinecie okulistycznym)
- Przekrwienie spojówki
- Osłabione czucie
w obrębierogówkiwkowe - Barwienie fluoresceiną
- w
- w
- Często występuje razem z
- Może wystąpić również jako ropostek, wtórne zakażenie bakteryjne lub grzybicze.
- Często występuje razem z
- w
- Często
ograniczonaobniżonazdolnoostrość widzenia - W
Wskazania do skierowania do specjalisty/szpitala
ZawszeWzgłaszajkażdymsięprzypadkudokonsultacjaokulistyokulistyczna- W
głębokiegobakteryjnego zapalenia rogówki pilne skierowanie do kliniki okulistycznej.
TerapiaLeczenie
Cele terapiileczenia
- Zatrzymanie
infekcjireplikacjiwirusowej w rogówcewirusa - Łagodzenie
stanówstanuzapalnych Złagodzeniezapalnego, bólu- Skrócenie czasu trwania choroby
- Zapobieganie nawrotom i
późnym skutkom chorobypowikłaniom
Ogólne informacje o terapiileczeniu
- Leczenie
powinienwzawszekażymprowadziprzypadku powinno byćokulistaprzeprowadzone przez okulistę. - Ogólnoustrojowy lek
wirostatyczny oraz ewent. takżeprzeciwwirusowy miejscowy wdo rogówkilub kropli do oczu (acyklowir, gancyklowir, triflurydyna) iewen.ewentualnie oczyszczenie jako leczenie wstępne (miejscowe ograniczenie wirusa)8 - Miejscowe
kortykosteroidyglikokortykosteroidy zmniejszają szkodliwyefektstan zapalny, ale zwiększająskłonnozdolnośćdoreplikacjiwirusówwirusa iPrzeciwwskazaneprzeciwwskazane w.
Farmakoterapia (zalecenia okulisty)
Nabłonkowe zapalenie rogówki
- Miejscowe lub doustne leczenie przeciwwirusowe (acyklowir, gancyklowir
, triflurydyna) wKortykosteroidyGlikokortykosteroidy są przeciwwskazane.4 Triflurydyna 1% krople do oczu do chorego oka co 3 godziny przez 7 dni. Pod warunkiem wygojenia owrzodzenia maks. przez kolejne 14 dni w zmniejszonej dawce.- Gancyklowir 0,15% żel do oczu 1
x/drazy na dobę do chorego oka do czasu wygojenia się owrzodzenia; następnie 1 kropla 3x/drazy na dobę przez 7 - Acyklowir 400
x/drazy na dobę lub walacyklowir 500x/drazy na dobę, każdorazowo przez 7-10 - Famcyklowir
posiadajest wdopuszczeniedopuszczony tylkodowleczenialeczeniu półpaśca ocznego oraz opryszczki narządów płciowych. W
Zrębowe zapalenie rogówki (śródmiąższowe zapalenie rogówki, tarczowate zapalenie rogówki)
- Miejscowy
sterydglikokortykosteroid oraz ogólnoustrojowy lekwirusostatycznprzeciwwirusowy przez co najmniej 10 - Bez owrzodzenia nabłonka:
doustnedoustnyleczenielekprzeciwwirusoweprzeciwwirusowy pluskortykosteroidyglikokortykosteroidy4kortykosteroidglikokortykosteroid miejscowy1%6x/drazy na dobę przez co najmniej 3
- Z owrzodzeniem nabłonka:
doustnadoustnyterapialekprzeciwwirusowaprzeciwwirusowy plusw dawce terapeutycznejplusmiejscowe lub ogólnoustrojowekortykosteroidyglikokortykosteroidykortykosteroidglikokortykosteroid miejscowy1%2- acyklowir 400
/drazy na dobę lub walacyklowir 1/drazy na dobę każdorazowo przez 7-10 DoustneDawkaleczeniedoustnegoprzeciwwirusoweleku przeciwwirusowego jest indywidualnieobniżanezmniejszana do dawki profilaktycznej po 7-10 dniach i
- Proces gojenia powinien być monitorowany
i udokumentowanyprzez okulistę przy użyciu lampy szczelinowej. - W
zastosowaniekorzyścitakrolizmusuzjakozastosowaniaprzydatnetakrolimusu, ale nie został on jeszcze dopuszczonyw leczeniudo leczenia zapalenia rogówki wywołanego przez wirusa Herpes simplex.9
Inne możliwości leczenia
Chirurgia
- Keratoplastyka/przeszczep rogówki w
dużychbliznowaceniabliznrogówki/ograniczeniaupośledzenia widzenia- Wskazane dopiero po kilkumiesięcznym okresie
nieaktywnościremisjii zakażeniaopryszczkąHSV.
- Wskazane dopiero po kilkumiesięcznym okresie
- Przeżycie i
czynnościfunkcja przeszczepu rogówki popooperacyjnymprzebytym leczeniu przeciwwirusowym i immunosupresyjnym są porównywalne z - Nawrót HSV w
- Leczenie przeciwwirusowe wiąże się z
- Zalecane jest profilaktyczne leczenie acyklowirem przez 1
- Leczenie przeciwwirusowe wiąże się z
Zapobieganie
- Acyklowir doustnie
Dawkowaniedawkowanie: 800 mg/3xdziennierazy na dobę, następnie 400 mg/2xdziennierazy na dobę przez co najmniej 1 rok4- Leczenie acyklowirem doustnie przez 12 miesięcy po epizodzie nabłonkowego lub zrębowego zapalenia rogówki powodowało mniejszą liczbę nawrotów po 1
- Krótkotrwałe leczenie (
przeztrwające tygodnie) nie działa zapobiegawczo.
Przebieg, powikłania i rokowanie
Przebieg
- Z
opryszczceopryszczki wargowej. - W
- W
zdrowychimmunologicznie kompetentnych w - Jeśli odpowiedź immunologiczna jest słaba, przebieg może być przewlekły i
związanyz dużymi uszkodzeniamipowikłany.
- W
- W
- Występuje wyższe ryzyko bliznowacenia i
- Występuje wyższe ryzyko bliznowacenia i
- Po zakażeniu pierwotnym wirus utrzymuje się w
PacjenciU pacjentów z. B. SLE) lub niedoborami odporności (np. AIDS)mogą doświadczyć ciężkich powikłanychprzebieg zakażeń oka wywołanych przez wirusa Herpes simplex jest zwykle powikłany, ciężki, prowadzący do poważnych, trwałych następstw.15
Powikłania
- Nawroty
pogorszenieUpośledzenie widzenia, ślepota- przetrwałe zmętnienie rogówki, rozwój ślepoty rogówkowej, zwłaszcza przy nawrotowym przebiegu17
- Zrębowe/śródmiąższowe zapalenie rogówki lub zapalenie tęczówki
- Występuje u
przejściuprzebyciu nabłonkowego zapalenia rogówki. - Zrębowe zapalenie rogówki może prowadzić do bliznowacenia, destrukcji tkanek,
nowotworów naczyniowychneowaskularyzacji, jaskry iprzetrwatrwałych ubytków nabłonka rogówki.
- Występuje u
Rokowanie
- W
na/33 osoby dotknięte chorobąpacjentów wystąpi nawrót choroby. - Może powodować owrzodzenie rogówki i
- Nabłonkowe zapalenie rogówki
Zazwyczajzazwyczajleczy sięwyleczenie bezkonsekwencjitrwałych następstw.- Wyleczenie jest możliwe bez
interwencji terapeutycznejleczenia, ale zwykle wydłuża to czas trwania choroby.8
- Zrębowe zapalenie rogówki
- Zwykle
goi sięwyleczenie bezkonsekwencjipowikłań, ale choroba możetotrwać od kilku tygodni do miesięcy. - W
- Zwykle
Dalsze postępowanie
KontrolaKontrole u
Informacje dla pacjentów
O czym należy poinformować pacjentów?
HigienaPrzestrzeganie higieny rąk- W
- W
;, morfologia krwi) - Możliwe
sąinterakcje leków przeciwwirusowych z - W
opryszczkowymprzebyciuzapaleniuopryszczkowego zapalenia rogówki w - Użytkownicy soczewek kontaktowych z
ścisłszczególną ostrożność, aby nie zanieczyścić soczewek kontaktowych wirusem HSV: Przed założeniem soczewek kontaktowych należy dokładnie umyć ręce i
Informacje dla pacjentów w Deximed
Ilustracje

Dendrytyczne zapalenie rogówki - potwierdzenie uszkodzenia rogówki po zabarwieniu fluoresceiną
Źródła
Piśmiennictwo
- Farooq AV, Shukla D. Herpes simplex epithelial and stromal keratitis: an epidemiologic update. Surv Ophthalmol 2012; 57: 448-62. pmid:22542912.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22542912-herpes-simplex-epithelial-and-stromal-keratitis-an-epidemiologic-update/?from_single_result=22542912%5Buid%5D" href="https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22542912-herpes-simplex-epithelial-and-stromal-keratitis-an-epidemiologic-update/?from_single_result=22542912%5Buid%5D" target="_blank">pubmed.ncbi.nlm.nih.gov - Young RC, Hodge DO, Liesegang TJ, Baratz KH. Incidence, recurrence, and outcomes of herpes simplex virus eye disease in Olmsted County, Minnesota, 1976-2007: the effect of oral antiviral prophylaxis. Arch Ophthalmol 2010; 128: 1178. pmid:20837803.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/20837803-incidence-recurrence-and-outcomes-of-herpes-simplex-virus-eye-disease-in-olmsted-county-minnesota-1976-2007-the-effect-of-oral-antiviral-prophylaxis/?from_single_result=20837803%5Buid%5D" href="https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/20837803-incidence-recurrence-and-outcomes-of-herpes-simplex-virus-eye-disease-in-olmsted-county-minnesota-1976-2007-the-effect-of-oral-antiviral-prophylaxis/?from_single_result=20837803%5Buid%5D" target="_blank">pubmed.ncbi.nlm.nih.gov - Labetoulle M, Auquier P, Conrad H, et al. Incidence of herpes simplex virus keratitis in France. Ophthalmology 2005; 112: 888. pmid:15878072
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/15878072-incidence-of-herpes-simplex-virus-keratitis-in-france/?from_single_result=15878072%5Buid%5D" href="https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/15878072-incidence-of-herpes-simplex-virus-keratitis-in-france/?from_single_result=15878072%5Buid%5D" target="_blank">pubmed.ncbi.nlm.nih.gov - White ML Chodosh J. Herpes Simplex Virus Keratitis: A Treatment Guideline - 2014. American Academy of Ophthalmology. AAO Compendium of Evidence-Based Eye Care, June 2014 www.aao.org
- Liesegang TJ. Herpes simplex virus epidemiology and ocular importance. Cornea 2001; 20: 1. pmid:11188989.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/11188989-herpes-simplex-virus-epidemiology-and-ocular-importance/?from_single_result=11188989%5Buid%5D" href="https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/11188989-herpes-simplex-virus-epidemiology-and-ocular-importance/?from_single_result=11188989%5Buid%5D" target="_blank">pubmed.ncbi.nlm.nih.gov - Kaye S, Choudary A. Herpes simplex keratitis. Prog Retin Eye Res 2006; 25: 355-80.
https://doi.org/10.1016/j.preteyeres.2006.05.001" href="https://doi.org/10.1016/j.preteyeres.2006.05.001" target="_blank">doi.org - Herpetic Eye Disease Study Group. Predictors of recurrent herpes simplex virus keratitis. Cornea 2001; 20: 123-8. PubMed
- Wilhelmus KR. Antiviral treatment and other therapeutic interventions for herpes simplex virus epithelial keratitis. Cochrane Database of Systematic Reviews 2015. doi:10.1002/14651858.CD002898.pub5
https://www.cochranelibrary.com/cdsr/doi/10.1002/14651858.CD002898.pub5/full" href="https://www.cochranelibrary.com/cdsr/doi/10.1002/14651858.CD002898.pub5/full" target="_blank">www.cochranelibrary.com - Akbari M1, Soltani Moghadam R, Elmi R, Nosrati A, Taghiabadi E, Aghdami N. Topical Tacrolimus as an adjunct to Conventional Therapy for Stromal Herpetic Keratitis: a Randomized Clinical Trial.. J Ophthalmic Vis Res. 2019; 14(4): 400-411. doi:10.18502/jovr.v14i4.5437
http://dx.doi.org/10.18502/jovr.v14i4.5437" href="http://dx.doi.org/10.18502/jovr.v14i4.5437" target="_blank">DOI - Maier AK, Ozlügedik S, Rottler J, et al. Efficacy of postoperative immunosuppression after keratoplasty in herpetic keratitis. Cornea 2011; 30: 1398-405. doi:10.1097/ICO.0b013e31821e65b3.
https://insights.ovid.com/article/00003226-201112000-00020" href="https://insights.ovid.com/article/00003226-201112000-00020" target="_blank">insights.ovid.com - Garcia DD, Farjo Q, Musch DC, Sugar A. Effect of prophylactic oral acyclovir after penetrating keratoplasty for herpes simplex keratitis. Cornea 2007; 26: 930-4. pmid:17721290.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/17721290-effect-of-prophylactic-oral-acyclovir-after-penetrating-keratoplasty-for-herpes-simplex-keratitis/?from_single_result=17721290%5Buid%5D" href="https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/17721290-effect-of-prophylactic-oral-acyclovir-after-penetrating-keratoplasty-for-herpes-simplex-keratitis/?from_single_result=17721290%5Buid%5D" target="_blank">pubmed.ncbi.nlm.nih.gov - Oral acyclovir for herpes simplex virus eye disease: effect on prevention of epithelial keratitis and stromal keratitis. Herpetic Eye Disease Study Group. Arch Ophthalmol. 2000;118(8):1030–1036.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10922194" href="https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10922194" target="_blank">www.ncbi.nlm.nih.gov - Uchoa UB, Rezende RA, Carrasco MA, Rapuano CJ, Laibson PR, Cohen EJ. Long-term acyclovir use to prevent recurrent ocular herpes simplex virus infection. Arch Ophthalmol. 2003;121(12):1702–1704. doi:10.1001/archopht.121.12.1702.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/14662588-long-term-acyclovir-use-to-prevent-recurrent-ocular-herpes-simplex-virus-infection/?from_single_result=14662588%5Buid%5D" href="https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/14662588-long-term-acyclovir-use-to-prevent-recurrent-ocular-herpes-simplex-virus-infection/?from_single_result=14662588%5Buid%5D" target="_blank">pubmed.ncbi.nlm.nih.gov - The Herpetic Eye Disease Study Group. A controlled trial of oral acyclovir for the prevention of stromal keratitis or iritis in patients with herpes simplex virus epithelial keratitis. The Epithelial Keratitis Trial. Arch Ophthalmol 1997; 115: 703-12. PubMed
- Li TH, Lai CC, Wang WH, et al. Risk of severe herpes simplex virus infection in systemic lupus erythematosus: analysis of epidemiology and risk factors analysis in Taiwan. Ann Rheum Dis. 2019;78(7):941–946. doi:10.1136/annrheumdis-2018-214844.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30954968-risk-of-severe-herpes-simplex-virus-infection-in-systemic-lupus-erythematosus-analysis-of-epidemiology-and-risk-factors-analysis-in-taiwan/" href="https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30954968-risk-of-severe-herpes-simplex-virus-infection-in-systemic-lupus-erythematosus-analysis-of-epidemiology-and-risk-factors-analysis-in-taiwan/" target="_blank">pubmed.ncbi.nlm.nih.gov - Stanzel TP, Diaz JD, Mather R, et al. The epidemiology of herpes simplex virus eye disease in Northern California. Ophthalmic Epidemiol 2014; 21: 370. pmid:25299934.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25299934-the-epidemiology-of-herpes-simplex-virus-eye-disease-in-northern-california/?from_single_result=25299934%5Buid%5D" href="https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25299934-the-epidemiology-of-herpes-simplex-virus-eye-disease-in-northern-california/?from_single_result=25299934%5Buid%5D" target="_blank">pubmed.ncbi.nlm.nih.gov - Harris KD. Herpes Simplex Virus Keratitis. Home Healthc Now. 2019;37(5):281–284. doi:10.1097/NHH.0000000000000791.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31483360-herpes-simplex-virus-keratitis/" href="https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31483360-herpes-simplex-virus-keratitis/" target="_blank">pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
Autorzy
- Natalia Jagiełła, lekarz, Praktyka Grupowa Lekarzy Rodzinnych w Krakowie (recenzent)
- Adam Windak, Prof dr hab. n. med., specjalista medycyny rodzinnej, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum w Krakowie (redaktor)
- Marlies Karsch-Völk,
drDr n. med., lekarz rodzinny, Monachium - Gesa Hansen-Prenz, Dr n. med.
Gesa Hansen-Prenz, lekarz rodzinny, Buchholz w Nordheide