Compare with  
Legend:
inserted text deleted text

Zaburzenia erekcji

Streszczenie

  • Definicja: Zaburzenia erekcji to utrzymująca się przez co najmniej 6 miesięcy niezdolność do osiągnięcia albo utrzymania wzwodu prącia umożliwiającego odbycie satysfakcjonującego aktu seksualnego.
  • Epidemiologia: Zapadalność wzrasta z wiekiem i dotyczy 20–25% mężczyzn po 65. roku życia.
  • Objawy: Brak wzwodu prącia należy róznocwać z obniżonym libido, zaburzeniami orgazmu czy zaburzeniami wytrysku.
  • Badanie fizykalne: Z reguły brak nieprawidłowości w badaniu przedmiotowym oraz podstawowych badanich laboratoryjnych. Mogą występować objawy uogólnionej miażdżycy, czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego, objawy neurologiczne lub endokrynologiczne, zaburzenia psychologiczne lub stres w związku partnerskim.
  • Diagnostyka: Różnicowanie psychologicznych i organicznych czynników sprawczych na podstawie wywiadu lekarskiego. Poszukiwana etiologia sercowo-naczyniowa, endokrynologiczna, neurologiczna i psychospołeczna. Badanie zewnętrznych i wewnętrznych narządów płciowych przez lekarzy doświadczonych w andrologii oraz urologii.
  • Leczenie: Przede wszystkim skupia się na eliminacji przyczyn leżących u podstaw choroby, rozpoczynając od terapii par. Można rozważyć leczenie objawowe środkami stymulującymi erekcję. W farmakoterapii doustnej najczęściej stosuje się inhibitory protaglandyny typu 5 (PDE-5). W większości przypadków może to prowadzić do poprawy erekcji.

Informacje ogólne

Definicja

  • Patrz również artykuł o objawach Zaburzenia erekcji.
  • Zaburzenia erekcji definiuje się jako utrzymującą się przez co najmniej 6 miesięcy niezdolność do osiągnięcia lub utrzymania erekcji prącia umożliwiającej odbycie satysfakcjonującego stosunku seksualnego.1
  • U wielu osób dotkniętych tym problemem zaburzenia erekcji prowadzą do istotnych negatywnych następstw w zakresie jakości życia, poczucia własnej wartości i relacji partnerskiej.

Epidemiologia

  • Chorobowość w zakresie zaburzeń erekcji wzrasta z około 2% w 3. dekadzie życia do ponad 50% w 7. dekadzie życia.
  • W przypadku współwystępowania np. cukrzycy, chorób naczyniowych, choroby alkoholowej, chorobowość jest znacznie wyższa.

Etiologia i patogeneza

  • W sferze seksualności czynniki psychologiczne, społeczne (zwłaszcza dotyczące związku partnerskiego) i organiczne są zawsze ze sobą powiązane. Dotyczy to również zaburzeń
  • Brak wystarczających danych, by określić częstość występowaniazaburzeń erekcji o podłożu psychologicznym i somatycznym.

Patofizjologia

  • Zaburzenia następujących układów mogą zmniejszać zdolność do erekcji:
    • uwarunkowania fizjologiczne erekcji pod wpływem stymulacji seksualnej
      • prawidłowa czynność układu nerwowego
      • odruchowe rozszerzanie się tętnic ciał jamistych
      • sprawny mechanizm zamknięcia żylnego ciał jamistych
      • wystarczający poziom testosteronu
    • uwarunkowania psychiczne, które mogą w znacznym stopniu przyczynić się do zaburzeń erekcji
      • obniżone libido
      • zdolność do rozluźnienia się w sytuacji seksualnej
      • brak pewności siebie
      • zaufanie do partnera/partnerki

Psychicznie uwarunkowania zaburzenia erekcji

  • Przykłady czynników psychologicznych, które mogą powodować, wyzwalać lub nasilać zaburzenia erekcji
    • konflikty w związku
    • presja sukcesu
    • reakcja po stracie
    • zaburzenia psychiczne (np. depresja, uzależnienie)

Zaburzenia erekcji o podłożu neurogennym

  • Zmiany w ośrodkowych strukturach nerwowych mających znaczenie dla erekcji, spowodowane np. przez:
  • Zmiany w nerwach obwodowych mających znaczenie dla erekcji
    • polineuropatia, występująca w:
      • cukrzycy: jest to najczęstsza przyczyna zaburzeń erekcji o podłożu neurogennym i czynnik ryzyka potencjalnie uszkadzający naczyniowy komponent erekcji
      • przewlekłym alkoholizmie
    • jatrogenne po terapii radiacyjnej lub leczeniu chirurgicznym, np. :
    • zmiany w korzeniach nerwowych, np. przez:
    • jazda rowerem
      • Ucisk na nerwy krocza może spowodować czasową utratę unerwienia prącia.
      • U rowerzystów występuje dwukrotnie większe ryzyko zaburzeń erekcji niż u mężczyzn nieuprawiających tego sportu (po uwzględnieniu danych dotyczących wieku i chorób współistniejących).2
      • Aby zapobiec uszkodzeniom nerwów, zasadne wydaje się więc zwrócenie uwagi na anatomicznie dopasowany kształt siodełka, wielokrotną zmianę pozycji siedzącej podczas jazdy oraz wstawanie co 10 minut.
      • Dla przepływu krwi i unerwienia krocza szczególnie oszczędzające są rowery poziome.

Przyczyny i mechanizmy o podłożu naczyniowym

  • Czynniki ryzyka miażdżycy ogólnej, takie jak hiperlipidemia, cukrzyca, palenie tytoniu oraz nadciśnienie, są również związane ze zwiększonym ryzykiem miażdżycowego uszkodzenia naczyń prącia.
  • Zaburzenia tętnicze mogą ograniczać przepływ krwi, a tym samym uniemożliwiać utrzymanie prawidłowego ciśnienia w zatokach ciał jamistych prącia.
  • Niedostateczne wypełnienie naczyń zatokowych upośledza funkcję uszczelniania żylnego ciała jamistego.

Zaburzenia erekcji o podłożu hormonalnym

  • Najczęstszym objawem obniżonego poziomu testosteronu jest zmniejszone libido.
  • Niedobór testosteronu rzadko stanowi przyczynę zaburzeń erekcji.

Zaburzenia erekcji jako działanie niepożądane leków

  • Do zaburzeń seksualnych mogą prowadzić leki wpływające na serotoninergiczny, dopaminergiczny i adrenergiczny układ nerwowy, np. :
    • leki przeciwpsychotyczne (leki neuroleptyczne)
    • leki przeciwdepresyjne (np. SSRI/SNRI)
    • leki przeciwnadciśnieniowe (amlodypina, enalapril, chlortalidon, doksazosyna). Beta blokery wykazują jedynie niewielki wpływ na zaburzenia wzwodu.
    • diuretyki tiazydowe
    • leki antyandrogenowe (cymetydyna)
    • estrogeny
    • leki antyandrogenowe
    • agoniści LHRH
    • steroidy anaboliczne
    • statyny
      • Statyny mają potencjalne działanie farmakologiczne pobudzające i zmniejszające erekcję.
      • Przypuszczalnie przeważa działanie lekko pobudzające erekcję.

Inne czynniki

Zaburzenia narządów płciowych

Czynniki predysponujące

ICD-10

  • F52 Zaburzenia seksualne niespowodowane zaburzeniem organicznym ani chorobą somatyczną
    • F52.2 Brak reakcji genitalnej
  • N48 Inne patologie prącia
    • N48.4 Impotencja z przyczyn organicznych

Diagnostyka

Kryteria diagnostyczne

  • Patrz sekcja Definicja.
  • Rozpoznanie zaburzeń erekcji wymaga zróżnicowania:
    • braku libido
    • zaburzeń i zakłóceń orgazmu
    • zaburzeń w zakresie wytrysku

Diagnostyka różnicowa

Wywiad lekarski

  • Główne aspekty wywiadu lekarskiego (więcej szczegółów w artykule Zaburzenia erekcji, objawy):
    • seksualne
    • medyczne
    • społeczne

Czynniki wskazujące na przyczyny psychiczne

  • Nagłe pojawienie się problemu
  • Krótka erekcja
  • Dobre lub lepsze doświadczenia ze spontaniczną, samostymulowaną lub poranną erekcją
  • Zbyt wczesny wytrysk lub jego brak
  • Problemy lub zmiany w związku partnerskim
  • Ważne wydarzenia życiowe lub problemy psychiczne

Czynniki, które mogą wskazywać na przyczynę somatyczną

Badanie przedmiotowe

Informacje ogólne

  • Badanie pierwszo- i drugorzędnych cech płciowych
  • Sprawdzenie, czy występuje ginekomastia i dalsza diagnostyka w kierunku:
  • Obecność objawów miażdżycy: badanie tętna obwodowego, wartość ciśnienia tętniczego?
  • Badanie dolnej części jamy brzusznej w poszukiwaniu
  • Badanie per rectum
    • odruch odbytniczy
    • napięcie zwieracza
    • gruczoł krokowy
  • Poszukiwanie przyczyny neurologicznej
    • orientacyjne badanie neurologiczne
    • odruch odbytniczy i mosznowy
    • badanie nerwów czaszkowych: np. w kierunku zaburzeń pola widzenia

Fizykalno-andrologiczne

Badania uzupełniające w gabinecie lekarza rodzinnego

Diagnostyka specjalistyczna

  • Testy hormonalne
    • w przypadku zmian libido
    • w przypadku ewidentnych objawów niedoboru androgenów, np. :
      • ginekomastia
      • jądra atroficzne
      • nieprawidłowe owłosienie łonowe
    • testosteron, np. w podejrzeniu hipogonadyzmu
    • LH: przy obniżonym testosteronie 
    • prolaktyna
      • w ginekomastii
      • przy obniżonym testosteronie
      • przy zaniku libido
    • ewentualne dalsze istotne badania:
      • globulina wiążąca hormony płciowe (SHBG)
      • FSH

Test iniekcji do ciała jamistego

  • Może być wykonywany w celu oceny przepływów w naczyniach prącia - sprawdzenie działania leków rozszerzających naczynia przed ewentualnym włączeniem leczenia
  • Erekcja (pozytywny wynik testu) świadczy o nienaruszonej czynności tętniczo-żylnej, aczkolwiek badanie daje ograniczone informacje na temat stanu naczyń krwionośnych.
  • Wskazanym leczeniem w tym przypadku mogą być iniekcje leków roszerzających naczynia.

USG Doppler naczyń krwionośnych prącia

  • Badanie bardziej dokładne od testu iniekcji, obrazowo ukazuje patologie hemodynamiczne odpowiedzialne za zaburzenia erekcji.
  • W praktyce klinicznej jest zalecane u pacjentów z cukrzycą, chorobami nerek, wysokim ryzykiem sercowo- naczyniowym oraz miażdżycą naczyń obwodowych, czyli w populacji z wysokim ryzykiem uszkodzenia naczyń.
  • Może być wykonane przed włączeniem leczenia falą uderzeniową o niskiej intensywności.

Wskazania do skierowania do specjalisty

  • W celu szczegółowego badania i dalszego postępowania. W zależności od przyczyny zaburzenia można rozważyć skierowanie do specjalistów w następujących dziedzinach:
    • urologia
    • andrologia 
    • psychoterapia, psychosomatyka
      • terapia par
      • terapia seksualna
    • neurologia
    • endokrynologia
    • kardiologia
  • Jeśli nie można w sposób pewny wyjaśnić podstawowej przyczyny zaburzeń erekcji w gabinecie lekarza rodzinnego
  • Jeśli leczenie inhibitorami PDE-5 nie przynosi efektu.

Lista kontrolna przy skierowaniu do specjalisty

Zaburzenia erekcji

  • Cel skierowania
    • Diagnostyka potwierdzająca? Terapia? Inne?
  • Wywiad lekarski
    • Jaki był początek zaburzeń i kiedy nastąpił? Rozwój zaburzeń nagły czy stopniowy? Jak często? Problemy psychospołeczne? Uraz?
    • Zaburzenia erekcji? Zmiany libido? Problem z wytryskiem? Przedwczesny wytrysk? Brak orgazmu? Oddawanie moczu i wypróżnianie?
    • Potencjalne choroby sprawcze i towarzyszące? Somatyczne? Psychiczne?
    • Regularnie przyjmowane leki?
    • Używki i narkotyki?
  • Badanie przedmiotowe
    • poszukiwanie zaburzeń psychicznych lub somatycznych
    • Cechy płciowe?
    • oznaki patologii zewnętrznych narządów płciowych (prącie, jądra, gruczoł krokowy
  • Badanie uzupełniające

Leczenie

Cele leczenia

  • Przywrócenie erekcji

Ogólne informacje o leczeniu

  • Przed rozpoczęciem leczenia pacjentów należy poinformować o przyczynach rozpoczęcia i opcjach terapeutycznych.
    • W proces leczenia należy w miarę możliwości zaangażować partnerów.

Ukierunkowane na przyczynę

  • Leczenie przyczyny i profilaktyka są na pierwszym miejscu, np. w przypadku:
  • Obejmuje to również zmianę stylu życia i nawyków (patrz poniżej).
  • Dopiero potem, w razie potrzeby, następuje leczenie objawowe.
    • Odkąd na rynku pojawiły się inhibitory PDE-5, ta kolejność często nie jest zachowana.
    • Inne opcje terapii narządowej są rzadko stosowane i zarezerwowane dla lekarzy specjalistów.

Zalecenia dla pacjentów

  • W przypadku nadwagi: redukcja masy ciała
    • Około 30% mężczyzn zmagających się z zaburzeniami erekcji i wyraźną otyłością może odzyskać i utrzymać funkcje seksualne po zmniejszeniu masy ciała i podjęciu/kontynuowaniu aktywności fizycznej (Ib).
  • Zaprzestanie palenia tytoniu
  • Unikanie innych czynników ryzyka sercowo-naczyniowego
  • Ograniczenie spożycia alkoholu
  • Odpoczynek i unikanie stresu

Konsultacja i psychoterapia

  • W zależności od problemu, jako interwencja indywidualna, grupowa lub w parze
  • Połączenie psychoterapii grupowej ze stosowaniem sildenafilu jest skuteczniejsze niż sama farmakoterapia.

Inhibitory fosfodiesterazy typu 5

Informacje ogólne

  • Skuteczność
  • Tolerancja
    • najczęstsze działania niepożądane inhibitorów fosfodiesterazy typu 5 to:
  • Bezpieczeństwo
    • U większości pacjentów z chorobami serca lub leczonych z powodu nadciśnienia tętniczego nie występuje wzrost ryzyka wystąpienia działań niepożądanych ze strony układu sercowo-naczyniowego. Są jednak wyjątki (patrz również sekcja Przeciwwskazania):
      • pacjenci leczeni lekami zawierającymi azotany
      • pacjenci, u których ryzyko sercowo-naczyniowe jest tak duże, że stosunek płciowy stanowiłby dla nich zagrożenie
    • Przed przepisaniem leku należy ocenić ryzyko sercowo-naczyniowe.
  • Przeciwwskazania
  • Substancje czynne
    • Do stosowania dopuszczono awanafil, sildenafil, tadalafil i wardenafil.
    • Nie ma istotnych różnic pomiędzy poszczególnymi inhibitorami PDE-5 pod względem skuteczności i ogólnej tolerancji.
    • Różnice dotyczą głównie początku działania i czasu trwania działania. Profil działań niepożądanych i częstość ich występowania w przypadku poszczególnych substancji różnią się tylko nieznacznie.

Farmakoterapia miejscowa

  • Jeśli przyjmowanie inhibitorów PDE-5 zgodnie z potrzebami jest nieskuteczne lub nie jest wskazane ze względu na działania niepożądane.
    • prostaglandyna E1 (alprostadil) działa bezpośrednio w ciele jamistym.
      • rozluźnienie mięśni gładkich
      • zwiększony dopływ krwi tętniczej
      • zmniejszony odpływ żylny
      • podwyższona objętość krwi
  • MUSE (medical urethral system for erection)
    • Miejscowe aplikowanie peletek zawierających alprostadil do cewki moczowej
    • Prowadzi do satysfakcjonującej erekcji u około 40% mężczyzn.
    • potencjalne działania niepożądane: ból prącia lub cewki moczowej u około 1/3 pacjentów
    • stosowane jako uzupełnienie leczenia inhibitorami PDE-5
  • Miejscowa aplikacja kremu z alprostadilem
    • możliwość stosowania alprostadiu w kremie, miejscowo w okolicy ujścia cewki moczowej
    • Preparat zawiera wzmacniacz przenikania.
    • Działania niepożądane obejmują rumień, pieczenie prącia i ból ustępujące w ciągu 2 godzin od zastosowania.
  • SKAT (autoiniekcja do ciał jamistych)
    • alprostadil 5/10/20 mcg/ml
    • Przeznaczony do wstrzykiwania do ciała jamistego przed aktywnością seksualną.
      • Pacjent może samodzielnie przeprowadzać zabieg po szczegółowym instruktażu i przećwiczeniu w gabinecie specjalistycznym.
    • Erekcja jest niezależna od stymulacji seksualnej.
      • Występuje u 60–80% pacjentów.
      • Trwa 30–60 minut.
    • Działania niepożądane
      • przedłużające się erekcje, łącznie z priapizmem
      • zakrzepica i miejscowe zwłóknienie ciał jamistych z możliwą trwałą utratą czynności
    • Wiele osób przerywa leczenie, bo uważa je za nieprzyjemne.

Miejscowe środki pomocnicze

  • Prezerwatywa wspomagająca wzwód
  • Pierścień na prącie
  • Pompki próżniowe
    • zasada działania
      • Na prąciu umieszcza się cylinder próżniowy.
      • Za pomocą żelu zamyka się go szczelnie wokół podstawy prącia.
      • Pompka wytwarza podciśnienie w cylindrze. Dzięki temu krew jest zasysana do ciał jamistych.
      • Po osiągnięciu pełnej erekcji ciasny gumowy pierścień jest zwijany wokół podstawy prącia, aby utrzymać je w stanie erekcji.
    • jedynie sporadyczne i łagodne powikłania
      • miejscowe krwiaki skóry
      • bóle
    • Niemniej jednak jest to alternatywa możliwa do zaakceptowania tylko przez nielicznych pacjentów.
      • Wielu mężczyzn uważa pompkę próżniową i ciasny pierścień za nieprzyjemne i preferuje samodzielne iniekcje alprostadilu do ciała jamistego.
  • Miejscowa elektroterapia
    • stymulacja mięśnia kulszowo-jamistego
    • jako monoterapia w przypadku łagodnych i umiarkowanych zaburzeń okluzji żylnej
    • w celu poprawy odpowiedzi na farmakoterapię doustną

Zabiegi chirurgiczne

  • Umieszczana w ciele jamistym proteza prącia, półsztywny lub funkcjonalnie nadmuchiwany implant
    • Zabieg chirurgiczny powinien być terapią ostatniego wyboru.
      • Po implantacji protezy prącia dochodzi do trwałego uszkodzenia tkanek, co uniemożliwia rozluźnienie mięśni gładkich.
    • 70% pacjentów i 90% ich partnerów jest zadowolonych z implantacji protezy prącia.
    • Najczęstszym powikłaniem wszczepienia implantu prącia jest zakażenie protezy, które występuje w 2–4% przypadków.
    • Około połowa pacjentów wymaga ponownego zabiegu z powodu powikłań.

Testosteron

  • W przypadku hipogonadyzmu
  • Skuteczność
    • w większości przypadków bez istotnego wpływu na erekcję
    • Może zwiększać libido u pacjentów z hipogonadyzmem.
  • Badania przed rozpoczęciem leczenia
    • badanie hematologiczne i sercowo-naczyniowe oraz badanie klatki piersiowej i gruczołu krokowego5
  • Dalsze badania kontrolne w substytucji testosteronu (szczegóły w artykule Leczenie testosteronem)
    • PSA
    • Ht, Hb
    • kontrola kardiologiczna u pacjentów ze zwiększonym ryzykiem sercowo-naczyniowym

Pozaustrojowa terapia falą uderzeniową o niskiej intensywności (LI-ESWT)

  • Jest to nowa metoda leczenia zaburzeń erekcji.
    • LI-ESWT wywołuje mikrourazy, co ma stymulować uwalnianie czynników angiogennych, a tym samym neowaskularyzację leczonej tkanki jamistej.
    • Badania potwierdzają istotną poprawę funkcji erekcji i hemodynamiki prącia przy dobrej tolerancji.
    • Konieczne są jednak dalsze badania.

Zaburzenia erekcji po radykalnej prostatektomii

  • W zaburzeniach erekcji występujących po prostatektomii radykalnej z zachowaniem nerwów, poprawę erekcji można zaobserwować w okresie do 2 lat po operacji.
  • Brak nocnych erekcji prowadzi do niedotlenienia w ciałach jamistych, co może powodować włóknienie i tym samym upośledzenie krążenia żylnego w tkance odpowiedzialnej za erekcję.
  • Wczesne rozpoczęcie leczenia inhibitorami PDE-5 lub innymi środkami poprawiającymi erekcję może przynieść lepszy efekt końcowy u tych pacjentów.
  • Nie wykazano wyższości inhibitorów PDE-5 nad placebo u pacjentów po operacji lub radioterapii prostaty6.

Przebieg, powikłania i rokowanie

Przebieg

  • Częstość występowania choroby wzrasta wraz z wiekiem.
  • Nasilenie problemu może zmieniać się w czasie.

Rokowanie

  • Przyczyny zaburzeń erekcji mogą być bardzo różne u poszczególnych osób i często występuje złożona interakcja czynników organicznych i psychicznych (patrz sekcja Wywiad lekarski).
    • U większości pacjentów nie można w sposób wiarygodny ustalić, jakie są ich rokowania, również ze względu na brak odpowiednich parametrów prognostycznych.
  • Badania retrospektywne wskazują, że mężczyźni z naczyniowymi zaburzeniami erekcji są również narażeni na zwiększone ryzyko wystąpienia zaburzeń naczyń wieńcowych, mózgowych i obwodowych.
    • Wielu mężczyzn, u których rozpoznaje się chorobę wieńcową, zmaga się z zaburzeniami erekcji już od około 3 lat.

Dalsze postępowanie

  • Stopniowe pogorszenie sugeruje organiczną przyczynę zaburzeń erekcji i może wskazywać na konieczność rewizji rozpoznania.
  • Informacje o badaniach kontrolnych dotyczących substytucji testosteronu przedstawiono w sekcji Testosteron.

Informacje dla pacjentów

Informacje dla pacjentów w Deximed

Ilustracje

Przekrój podłużny przez pęcherz, gruczoł krokowy i prącie
Przekrój podłużny przez pęcherz moczowy, gruczoł krokowy i prącie
Męskie narządy płciowe
Męskie narządy płciowe
Przekrój poprzeczny przez prącie
Przekrój poprzeczny przez prącie

Źródła

Wytyczne

  • Burnett AL. et al: Erectile dysfunction: AUA guideline. J Urol 2018 Sep;200(3):633-641.PubMed
  • EAU Guidelines. Edn. presented at the EAU Annual Congress Milan 2023. ISBN 978-94-92671-19-6.

Piśmiennictwo

  1. Kim ED. Erectile dysfunction. BMJ Best Practice. Last reviewed: 3 Oct 2021; Last updated: 01 Feb 2019. bestpractice.bmj.com
  2. Gan ZS, Ehlers ME, Lin FC et al. Systematic Review and Meta-Analysis of Cycling and Erectile Dysfunction. Sex Med Rev 2021; 9: 304-311. PMID: 32147498 PubMed
  3. Goldstein I, Goren A, Liebert R et al. National Health and Wellness Survey exploratory cluster analysis of males 40-70 years old focused on erectile dysfunction and associated risk factors across the USA, Italy, Brazil and China. Int J Clin Pract 2019; 73: 1-15. PMID: 31120179 PubMed
  4. Ralph D, McNicholas T. UK management guidelines for erectile dysfunction. BMJ 2000; 321: 499–503. www.ncbi.nlm.nih.gov
  5. European Association of Urology. Guidelines on Male Hypogonadism. EAU Guidelines. Edn. presented at the EAU Annual Congress Barcelona 2019. uroweb.org
  6. Stridh A, Pontén M, Arver S, et al. Placebo Responses Among Men With Erectile Dysfunction Enrolled in Phosphodiesterase 5 Inhibitor Trials A Systematic Review and Meta-analysis. JAMA Netw Open 2020. doi:10.1001/jamanetworkopen.2020.1423 jamanetwork.com
  7. Kostis JB, Dobrzynski JM. The effect of statins on erectile dysfunction: a meta-analysis of randomized trials. J Sex Med 2014; 11 (7): 1626–1635. PMID: 24684744 PubMed
  8. Davis R, Reveles KR. et al. Statins and male sexual health: a retrospective cohort analysis. J Sex Med 2015; 12 (1): 158–167. PMID: 25421152 PubMed
  9. Cai X, Tian Y et al. The role of statins in erectile dysfunction: a systematic review and meta-analysis. Asian J Androl 2014; 16 (3): 461–466. doi: 10.4103/1008-682X.123678 DOI
  10. Cui Y, Zong H et al. The effect of statins on erectile dysfunction: a systematic review and meta-analysis. J Sex Med 2014; 11 (6): 1367–1375. PMID: 24628781 PubMed
  11. Kostis JB, Dobrzynski JM. Statins and Erectile Dysfunction. World J Mens Health 2019; 37: 1-3. PMID: 29756418 PubMed
  12. Kim JW, Oh MM, Park MG, et al. Combination therapy of testosterone enanthate and tadalafil on PDE5 inhibitor non-reponders with severe and intermediate testosterone deficiency. Int J Impot Res 2013; 25:29. PMID: 22971615 PubMed
  13. Saad F, Aversa A, Isidori AM et al. Onset of effects of testosterone treatment and time span until maximum effects are achieved. Eur J Endocrinol 2011 165(5): 675-85. PMID: 21753068 PubMed
  14. Grünwald I, Appel B, Kitrey ND, Vardi Y. Shockwave treatment of erectile dysfunction. Ther. Adv. Urol. 2013; 5 (2): 95–99. doi: 10.1177/1756287212470696 DOI
  15. Drury R, Natale C, Hellstrom WJG. Reviewing the evidence for shockwave- and cell-based regenerative therapies in the treatment of erectile dysfunction. Ther Adv Urol 2021; 13:17562872211002059. PMID: 33796149 PubMed

Autorzy

  • Marta Niwińska, lekarz, specjalista medycyny rodzinnej, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku (recenzent)
  • Sławomir Chlabicz, Prof. dr hab. n. med., specjalista medycyny rodzinnej, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku (redaktor)
  • Thomas M. Heim, Dr. med., Wissenschaftsjournalist, Freiburg
F52; F522; N48; N484
ereksjonssvikt; Impotens; sexuell dysfunktion
Zaburzenia erekcji; Słaba erekcja; Impotencja; Dysfunkcja seksualna; Zaburzenia funkcji seksualnych; Niepowodzenie wzwodu; Słaby wzwód
Zaburzenia erekcji
document-disease document-nav document-tools document-theme
Definicja: Zaburzenia erekcji to utrzymująca się przez co najmniej 6 miesięcy niezdolność do osiągnięcia albo utrzymania wzwodu prącia umożliwiającego odbycie satysfakcjonującego aktu seksualnego.
Medibas Polska (staging)
Zaburzenia erekcji
/link/f6deb5615c344a868d0e413b8e0e767c.aspx
/link/f6deb5615c344a868d0e413b8e0e767c.aspx
zaburzenia-erekcji
SiteDisease
Zaburzenia erekcji
K.Reinhardt@gesinform.de
mail#stinaa.baranowska@gmailkardymowicz@bonnierhealthcare.compl
pl
pl
pl