Compare with  
Legend:
inserted text deleted text

Badanie geriatryczne

Informacje ogólne

Ocena geriatryczna1

Definicja

  • Ocena zdrowia fizycznego i psychicznego osób starszych, w tym funkcjonowania fizycznego, psychicznego i codziennegow życiu codziennym.
  • Interdyscyplinarny, wielowymiarowy proces

Etapy oceny geriatrycznej

  • Etap 1: Identyfikacja pacjentów geriatrycznych
  • Etap 2: Podstawowa ocena geriatryczna
    • Etap 2a: Identyfikacja wymiarów (domen) istotnych dla terapii (np. ograniczenia ruchowe, deficyty poznawcze). W przypadku stwierdzenia takich zaburzeń wskazana jest ocena na etapie 2b i/lub 3.
    • Etap 2b: Opisanie zakresu zaburzeń w ujęciu wymiarowym (istotne domeny geriatryczne).
  • Etap 3: Szczegółowa diagnostyka zaburzeń, np. za pomocą testów neuropsychologicznych.

Współpraca interdyscyplinarna

  • Wielochorobowość w starszym wieku: wysokie wymagania dotyczące jakości opieki medycznej, psychospołecznej i pielęgniarskiej
  • Diagnostyka i planowanie leczenia, jeśli to możliwe, w interdyscyplinarnym zespole z udziałem specjalistów wz następujących dziedzinachdziedzin:
    • opiekaOpieka i pielęgnacja
    • fizjoterapiaFizjoterapia i/lub terapia zajęciowa
    • pracaPomoc socjalna
    • wW razie potrzeby inne dziedziny, np. logopedia, pomoc dietetycznadietetyk, neuropsychologia, psychoterapia
  • Regularne konsultacje członków zespołu, w miarę możliwości w obecności osób dotkniętych chorobą i ich krewnych.

Postępowanie

Cele oceny interdyscyplinarnej

  • Rozpoznanie i ocena:
    • dolegliwoDolegliwości i problemy
    • chorobyChoroby
    • ograniczeniaOgraniczenia funkcjonalne i utrata zdolności
    • sytuacjaProblemy związana z opiekąopiekuńcze
  • Osoba dotknięta chorobą powinna być zachęcana do określenialania swoich osobistych celów i priorytetów. Wyjaśnienie znaczenia następujących kwestii:   
    • zachowanieZachowanie roli społecznej (zatrudnienie, działalność społeczna, życie rodzinne)
    • zapobieganieZapobieganie określonym zdarzeniom (np. udarowi)
    • zmniejszenieZmniejszenie obciążenia związanego z leczeniem (np. skutki uboczne leków)
    • przedPrzedłużenie życia, wydłużenie okresu życia wolnegow od słabościzdrowiu

Lista kontrolna do oceny

Formułowanie i wdrażanierealizowanie celów

  • Leczenie chorób
  • Rehabilitacja, poprawa sprawności funkcjonalnej
  • Dostosowanie pomocy ido sytuacji życiowej
  • Cele związane z opieką pielęgniarską
  • Korzystanie z innych usług wspierających, np.:
    • interwencjeInterwencje psychospołeczne
    • specjalneSpecjalne usługi doradcze
    • grupyGrupy samopomocy dla osób dotkniętych chorobą i/lub ich krewnych

Badanie przedmiotowe1

Informacje ogólne

  • U osób starszych wiele chorób może objawiać się nietypowo.
    • Na przykład splątanie lub niepokój u osoby starszej niekoniecznie wskazują na chorobę neurologiczną.
      • Często takie objawy są wyrazem fizycznego dyskomfortu, na przykład z powodu bólu lub choroby zakaźnej.
      • Choroby psychiczne, takie jak lęk, depresja lub konflikty społeczne i dysfunkcyjna komunikacja w środowisku społecznym mogą również wywoływać takie objawy.
      • Zobacz też artykuł Behawioralne i psychologiczne objawy otępienia.
  • Przydatne może być zatem ustrukturyzowane podejście.
    • Należy uwzględnić następujące obszary:
      • sprawnoSprawność funkcjonalna (więcej informacji w artykule  Ocena funkcjonalna pacjentów w ośrodkach opieki)
      • zdrowieZdrowie fizyczne
      • funkcjeFunkcje poznawcze i zdrowie psychiczne
      • śŚrodowisko życia i warunki społeczne
      • ocenaOcena przyjmowanych leków, witamin i suplementów diety oraz możliwych interakcji między nimi
  • MożliwePrzykładowe okazjesytuacje skłaniające do przeprowadzenia ustrukturyzowanego badania geriatrycznego to np.:
    • przeprowadzkaPrzeprowadzka do ośrodka opieki
    • wypisyWypisy ze szpitala po poważnych, ostrych chorobach (np. udar, złamanie szyjki kości udowej)
    • powtarzajPowtarzające się hospitalizacje
    • ostre unieruchomienieUnieruchomienie w łóżku przez ponad 14 dni w domu lub w szpitalu
    • stanyStany splątania  (np. również poważne błędy w przyjmowaniu leków)
    • wielolekowoWielolekowość (regularnieregularne stosowanie ≥ 5 różnych leków)
    • niedoNiedożywienie lub nieprawidłowe odżywianie
    • osOsłabienie  wzroku  lub  słuchu (ubytek słuchu jest istotnym czynnikiem ryzyka rozwoju otępienia2)
    • ograniczeniaOgraniczenia ruchowe, powtarzające się upadki
    • depresjaDepresja  o  niejasnej etiologii
    • konstelacjeKonstelacje problemów społecznych, takich jak nadmierne wymagania wobec krewnych lub krewnych wobec pacjenta, utrata partnera życiowego
    • monitorowanieMonitorowanie znanych deficytów funkcjonalnych

Ogólna ocena geriatryczna dokonywana przez lekarzy rodzinnych

Warunki

Badania obowiązkowe

  • Ocena i/lub monitorowanie narządowych i wielopoziomowych zaburzeń sprawności motorycznej, emocjonalnej i poznawczej (patrz rozdział    Ocena funkcjonalna)
  • Ocena zdolności pacjenta do samodzielnej egzystencji metodą standaryzowanych, potwierdzonych naukowo testów (przykłady w sekcji Testy standaryzowane)
  • Ocena mobilności i ryzyka upadków z wykorzystaniem standaryzowanych testów (więcej informacji na ten temat w sekcji  Testy mobilności do oceny ryzyka upadków)

Badania opcjonalne

Ocena funkcjonalna

  • Ocena zdolności do radzenia sobie z zadaniami w życiu codziennym
  • Czynności życia codziennego (Activities of Daily Living –, ADL):
    • jedzenieJedzenie
    • ubieranieUbieranie i rozbieranie się
    • kKąpiel
    • przejściePrzemieszczanie z pozycji leżącej do siedzącejsię
    • wyjWyjście do toalety
    • Kontrola nad funkcjami wydalniczymizwieraczy
  • InstrumentalneZłożone czynności życia codziennego (Instrumental Activities of Daily Living, IADL), np.:
    • pracePrace domowe
    • przygotowywaniePrzygotowywanie posiłków
    • odpowiednieOdpowiednie przyjmowanie leków
    • zarzZarządzanie finansami osobistymi
    • korzystanieKorzystanie z telefonu
  • Umiejętności praktyczne można łatwo zaobserwować.
    • zapinanieZapinanie i rozpinanie guzików koszul
    • podnoszeniePodnoszenie długopisu i pisanie zdań
    • zakZakładanie i zdejmowanie butów
    • wchodzenieWchodzenie i schodzenie zez stołukozetki do badań
  • Testy standaryzowane
    • skalaSkala Barthel
    • czynnoSkala Złożonych Czynności instrumentalneŻycia wedługCodziennego (skala Lawtona, i Brody'ego (IADL)
      • odpowiednie tylko dla stosunkowo sprawnych osób (skala Barthel >>80)
    • podstawoweSkala czynnoPodstawowych Czynności ADLŻycia Codziennego (BADL) wedługskala Katza , ADL)
    • geriatryczne badania przesiewowe według Lachsa
  • Więcej szczegółów można znaleźć w artykule  Ocena funkcjonalna pacjentów w ośrodkach opieki.

Zdrowie fizyczne

Badania przesiewowe w kierunku chorób

Dieta

  • Ocena odżywiena: Niedoniedożywienie?
  • Niedobór witamin lub minerałów?
    • witaminaWitamina A, C, D i B12
    • wapWapń, żelazo, cynk i inne pierwiastki śladowe

SehvermögenWzrok

GehörSłuch

  • Głuchota starcza?
  • Należy zapytać osobę o jej słuch i sprawdzić go szeptemtestem szeptu.
  • Leki ototoksyczne?
  • Wskazany aparat słuchowy?

Nietrzymanie moczu

Nietrzymanie stolca

  • Badanie per rectum
  • W razie potrzeby skierowanie do proktologa
  • Więcej szczegółów w artykule Nietrzymanie stolca

Mobilność i zapobieganie upadkom

  • Upadki są główną przyczyną hospitalizacji i zgonów związanych z urazami u osób w wieku powyżej 75 lat.3
  • Poniższe środkiinterwencje mogą zmniejszyć ryzyko upadków u osób starszych:
    • regularneRegularne ćwiczenia
    • fizjoterapiaFizjoterapia
    • ocenaOcena i eliminacja zagrożeń w gospodarstwie domowym
    • unikanie leków psychotropowych wW miarę możliwości unikanie leków psychotropowych
  • Testy mobilnościchodu i równowagi w celu oceny mobilności i ryzyka upadkuupadków
    • testTest „Wstań i  idź” (Timed Up and Go - TUG)
      • testTest wydajnoczynnościciowy, służący do pomiaruoceny mobilnościchodu, równowagi i oceny ryzyka upadkuupadków
      • Należy wstać z siedzeniakrzesła, przejść 3 m3m tam i z powrotem i usiąść.
      • Zmierzyć czas.
      • moMożliwość zlecenia wykonania testu przeszkolonemu personelowi medycznemu
      • wymaganyWymagany czas: w zależności od mobilności, ok. 1–5 min
      • Dla niektórych osób przebywających w placówkach opieki test ten może być zbyt trudny.
      • Wynik testu wskazuje, jakie dalsze badania lub testy mogą być przydatne, np. w przypadku zmniejszonej wytrzymałości (test 2- lub 6-minutowego marszu, ergometria, więcej szczegółów w artykule Przewlekła niewydolność serca), zmniejszeniaosłabienie siły mięśniowej (testpomiar siły uścisku rąkęki, test wstawania z krzesła, patrz poniżej), pogorszenie zdolności motorycznych (test 20 centów) lub zaburzeń równowagi (próba Romberga, próba chodu po linii, więcej szczegółów w artykule Zawroty głowy).
    • Stanie w pozycji tandem
      • ocenaOcena ryzyka upadkuupadków
      • Osoba powinna stać w pozycji tandem przez 10 sekund, tj. stopy mają być ustawione w jednej linii jedna za drugą.
      • delegierbarMożliwość anzlecenia geschulteswykonania medizinisches Fachpersonaltestu przeszkolonemu personelowi medycznemu
      • Test jest powtarzany 2 razy.
      • ZeitbedarfWymagany czas: kilka minut
    • Test wstawania z krzesła (Chair Stand Up)
      • ocena połączeniaOcena mobilności i siły mięśni nóg
      • pomiarPomiar czasu potrzebnego do 5-krotnego wstania z krzesła
      • moMożliwość zlecenia przeszkolonemu personelowi medycznemu
      • ZeitbedarfWymagany czas: przy dobrej współpracy ok. 2–3 min

Osteoporoza

  • Może sprzyjać spontanicznym złamaniom patologicznym lub złamaniom niskoenergetycznym, np. w wyniku upadku.
  • Gęstość kości?
  • Podaż wapnia i witaminy D?

Wielolekowość

  • Hospitalizacje, upadki i splątanie są często spowodowane skutkami ubocznymi leków.
  • Czy dana osoba przyjmuje leki wysokiego ryzyka, które można odstawić?
  • Więcej informacji można znaleźć w artykule Wielolekowość w wieku podeszłym.
  • W przypadku leczenia farmakologicznego należy sprawdzić faktycznie stosowane leki. Jednocześnie należy wyjaśnić i wyeliminować nieporozumienia dotyczące wskazań, działania i sposobu przyjmowania lub stosowania leków.

Funkcje poznawcze i sytuacja psychospołeczna

Depresja

  • Do wstępnego, szerokiegoogólnego badania przesiewowego odpowiednie są następujące dwa pytania:
    1. „Czy w ciągu ostatniego miesiąca czuł(a) się Pan(i) smutny(a), przygnębiony(a) lub pozbawiony(a) nadziei?“
    2. „Czy częściej cierpi Pan/Pani na brak zainteresowania lub przyjemności z robienia różnych rzeczy?“

Funkcje poznawcze, ocena stopnia otępienia

  • PierwszePrzesiewowo wrażeniefunkcje dotyczące funkcji poznawczychpoznawcze można uzyskazbadać za pomocą łatwego do wykonania testu Six-Item-Screener (SIT), w którym należy:
    • wymieniWymienić trzy rzeczy (np. samochód/kwiat/piłka), poprosić o ich powtórzenie i zapamiętanie,
    • zapytaZapytać o rok/miesiąc/dzień tygodnia,
    • powtPowtórzyć trzy zapamiętane słowa.
    • 1 punkt za każdą poprawną odpowiedź (maks. 6)
  • Testy poznawcze są stosowane w przypadku otępienia przede wszystkim do ilościowego określenia (poziomstopnia oceny 2b)demencji i monitorowania przebiegu deficytów poznawczych.
    • Testy najbardziej odpowiednie do wczesnego wykrywania to:
  • Lęk, depresja, drażliwość, pobudzenie itp. mogą stanowić objawy otępienia. Więcej szczegółów można znaleźć w artykule  Behawioralne i psychologiczne objawy otępienia.
  • Więcej szczegółów na temat procedury diagnostycznej można znaleźć w artykułach Objawy otępienia i Ocena stopnia otępienia.

Czynniki społeczne i środowiskowe

  • Warunki mieszkaniowe: We wspólnocie z innymi osobami? Samotnie? W placówce?
  • Sieć społeczna, dostęp do usług wsparcia, specjalne potrzeby, bezpieczeństwo w środowisku życia

Testy psychologiczne i behawioralne

  • SyndromübergreifendeSkale Skalendotyczące różnych objawów
    • inwentarzInwentarz neuropsychiatryczny (Neuropsychiatric inventory, NPI) – skala składająca się z 12 elementów do oceny zaburzeń zachowania, pobudzenia i lęku
    • Pielęgniarska Skala Obserwacji Pacjentów Geriatrycznych (Nurses' Observation Scale for Geriatric Patients –, NOSGER) – szwajcarska skala obejmująca 30 pytań z 6 obszarów
  • Depresja
    • Geriatryczna skala oceny depresji  (GDS-15)
    • Skala depresji Hamiltona (HAM-D)
    • Inwentarz depresji Becka (samoocena) (BDI)
  • Apatia
    • Skala oceny apatii (Apathy Evaluation Scale, AES)
  • AgitiertheitPobudzenie
    • Inwentarz Pobudzenia Cohena-Mansfielda (Cohen Mansfield Agitation Inventar –, CMAI)

Wskazania do skierowania do specjalisty1

  • Podstawowe badanie geriatryczne można przeprowadzić w gabinecie lekarza rodzinnego.
    • Szczególnie wieloletniaWieloletnia znajomość pacjentów i ich otoczenia jest dobrymdobrą warunkiem wstępnympodstawą do realistycznej i dokładnej oceny ich sytuacji fizycznej i psychospołecznej oraz podjęcia niezbędnych środków terapeutycznych i pielęgnacyjnych, na przykład w przypadku otępienia alzheimerowskiego.
  • W przypadku osób z deficytami poznawczymi, skierowanie do innych specjalistów jest wskazane szczególnie w następujących sytuacjach:
    • szybka progresja objawów psychicznych lub neurologicznych lub specyficzne deficytyubytki neurologiczne: Überweisungskierowanie Neurologiena oddział neurologiczny
    • problemy behawioralne i poważne objawy psychiczne: Überweisungskierowanie Psychiatriedo psychiatry, ggf.szczególnie mitzajmującego gerontopsychiatrischemsię Schwerpunktpsychiatrią wieku podeszłego
    • ewent.ewentualnie dorozpatrzenie ocenywskazań i w razie potrzeby wprowadzenie leczenia farmakologicznego, np. otępienia lub depresji

QuellenŹródła

Literatur

  1. Elsawy B, Higgins KE. The geriatric assessment. Am Fam Physician 2011; 83: 48-56. American Family Physician
  2. Livingston G, Huntley J, Sommerlad A et al. Dementia prevention, intervention, and care: 2020 report of the Lancet Commission. Lancet 2020; 396: 413-46. PMID: 32738937  http://www.ncbi.nlm.nih.gov/entrez/query.fcgi?cmd=Search&db=PubMed&term=32738937[uid]" href="http://www.ncbi.nlm.nih.gov/entrez/query.fcgi?cmd=Search&db=PubMed&term=32738937[uid]" target="_blank">PubMed
  3. Gillespie LD, Robertson MC, Gillespie WJ, Sherrington C, Gates S, Clemson LM, Lamb SE. Interventions for preventing falls in older people living in the community. Cochrane Database of Systematic Reviews 2012, Issue 9. Art. No.: CD007146. DOI: 10.1002/14651858.CD007146.pub3.  http://dx.doi.org/10.1002/14651858.CD007146.pub3" href="http://dx.doi.org/10.1002/14651858.CD007146.pub3" target="_blank">DOI

Autor*innenAutorzy

  • Thomas M. Heim, Dr. med., Wissenschaftsjournalist, Freiburg
  • Tomasz Tomasik; Dr hab. n. med. Prof.; specjalista medycyny rodzinnej; Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum w Krakowie (redaktor)
  • Anna Pachołek;Dr n. med.; w trakcie specjalizacji z medycyny rodzinnej; Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum w Krakowie (recenzent)
MultimorbiditätWielochorobowość; Assessmentinstrumente in der GeriatrieGeriatria; Skala Barthel-Index; Stan odżywienia; Mini Nutritional Assessment; MNA; Polypharmazie im AlterPolipragmazja; MAGICADL; ManageableCzynności Geriatricżycia Assessmentcodziennego; Timed-up-and-go-IADL; Instrumentalne czynności życia codziennego; Test Wstań i idź; TUG; Tandem-StandTimed up and go; Stuhl-Aufsteh-TestRyzyko upadków; Chair Stand UpDemencja; SturzrisikoDepresja; DemenzPobudzenie; DepressionAparia; TFDDOcena funkcjonalna; FunktionsbewertungStarczowzroczność; hausärztliches-geriatrisches BasisassessmentNiedożywienie; InkontinenzOcena ryzyka upadku Esslingera; Presbyakusis; Mangelernährung; Esslinger Sturzrisikoassessment; OsteoporoseOsteoporoza; Mini -Mental -Status; MMST; DemTect; TFDD;Test MoCA; Uhrentest;Test NOSGERzegara; GDS-15
Badanie geriatryczne
document-symptom document-nav document-tools document-theme
Ocena zdrowia fizycznego i psychicznego osób starszych, w tym funkcjonowania fizycznego, psychicznego i codziennegow życiu codziennym. Interdyscyplinarny, wielowymiarowy proces Etap 1: Identyfikacja pacjentów geriatrycznych
Medibas Polska (staging)
Badanie geriatryczne
/link/af82d77aa46d495ab5a4e3c38a2b0448.aspx
/link/af82d77aa46d495ab5a4e3c38a2b0448.aspx
badanie-geriatryczne
SiteProfessional
Badanie geriatryczne
K.Reinhardt@gesinform.de
Klive.Reinhardt@gesinformcom#aleksbelz@gmail.decom
pl
pl
pl