Co to jest nadpłytkowość?
Płytki krwi (trombocyty) są stale wytwarzane w szpiku kostnym, są obecne w dużych ilościach we krwi i po pewnym czasie ponownie obumierają. Ich zadaniem jest szybkie uszczelnienie naczyń krwionośnych, gdy zostaną one uszkodzone (zakrzepica/powstanie skrzepu), a tym samym zatrzymanie powstałego krwawienia.
Przy nadpłytkowości we krwi występuje zwiększona liczba trombocytów. Zgodnie z definicją: liczba płytek krwi przekraczająca 450 000 na mclmikrolitr krwi wskazuje na nadpłytkowość. Choroba może być spowodowana reakcją na chorobę podstawową (nadpłytkowość wtórna) lub niekontrolowaną produkcją płytek krwi w szpiku kostnym (nadpłytkowość samoistna lub pierwotna). Zwiększona liczba komórek jest czasami wykrywana przypadkowo podczas badania krwi z innego powodu, a rozróżnienie między nadpłytkowością wtórną a nadpłytkowością pierwotną może być początkowo trudne. Często jednak u osób z nadpłytkowością wtórną występują objawy i dolegliwości związane z chorobą podstawową (patrz rozdział Przyczyny).
Wielu chorych na trombocytozę nie ma objawów, w innych wypadkach występują np. ból głowy, zawroty głowy, drętwienie lub zaburzenia widzenia. Ze względu na zwiększone powstawanie skrzepów krwi, które mogą blokować małe tętnice, możliwe są jednak poważniejsze problemy z krążeniem (udar, zawał serca, u kobiet w ciąży również poronienie).
Nadpłytkowość samoistna występuje stosunkowo rzadko (szacuje się, że rocznie występuje od 1 do 2,5 nowych przypadków trombocytozy samoistnej wśród 100 000 osób).
Jakie są przyczyny nadpłytkowości?
Nadpłytkowość reaktywna (wtórna)
Jest to zdecydowanie najczęstsza przyczyna nadpłytkowości i stanowi 80–90% przypadków. Najczęstszymi przyczynami są uszkodzenia tkanek spowodowane poważnymi zabiegami chirurgicznymi, wypadkami/urazami, zakażeniami, poważnymi krwawieniami lub przewlekłymi stanami zapalnymi. W odpowiedzi na „uraz” organizm uwalnia określone czynniki, które sprzyjają powstawaniu płytek krwi. Jest to zdrowaprawidłowa czynnośćreakcja organizmu w celu przywracania liczby płytek krwi do normy (po utracie z powodu krwawienia) oraz szybkiego zamykania lub naprawy urazów naczyń krwionośnych lub zatrzymania krwawienia. Dlatego w takich sytuacjach bardzo duża liczba płytek krwi może być wytwarzana jedynie tymczasowo;, czasami jednak nadpłytkowość trwa dłużej.
W niektórych przypadkach nadpłytkowość może również wystąpić jako reakcja na leki lub jako objaw towarzyszący przewlekłej chorobie, a nawet nowotwór innego narządu. Nadpłytkowość występuje również często w przypadkach uporczywego niedoboru żelaza po usunięciu śledziony lub w niektórych postaciach anemii.
Nadpłytkowość samoistna
Wszystkie krwinki powstają jako komórki prekursorowe w szpiku kostnym. Jeśli występuje tam zaburzenie/choroba, dochodzi do zmniejszenia lub zwiększenia liczby niektórych lub wszystkich krwinek. Podobnie jak białe krwinki (leukocyty) namnażają się w sposób niekontrolowany w przypadku raka krwi (białaczki), może to również dotyczyć płytek krwi (trombocytoza). W wielu przypadkach u pacjentów występuje mutacja genetyczna.
Dziedziczna, wrodzona postać nadpłytkowości występuje bardzo rzadko.
W jaki sposób rozpoznaje się chorobę?
Nadpłytkowość wtórna jest czasami wykrywana przypadkowo przez stwierdzenie zwiększonej liczbęliczby płytek krwi wew krwibadaniu laboratoryjnym czyli tak zwanej morfologii. Ta forma nadpłytkowości prawie nigdy nie prowadzi do powikłań związanych z płytkami krwi. Jednak osoby dotknięte chorobą często wykazują objawy lub skutki choroby podstawowej (uraz, krwawienie, ciężkie zakażenie, nowotwór itp.).
Nadpłytkowość samoistna w niektórych przypadkach nie powoduje żadnych objawów, ale może prowadzić do powikłań w postaci krwawień i skrzepów krwi — szczególnie u osób starszych z innymi czynnikami ryzyka. Choć brzmi to nielogicznie, ryzyko krwawienia jest zwiększone w przypadku skrajnej nadpłytkowości (>>1,5 miliona płytek krwi na mm3 krwi). Typowym objawem jest zmniejszone krążenie krwi w palcach rąk i nóg. Badanie fizykalne może wykazać prawidłowe wyniki. Jednak u niektórych osób może wystąpić miejscowe ciepło, niebieskie przebarwienie skóry (sinica), krwawienia i cętkowana czerwona wysypka w dotkniętych obszarach. Niektórzy pacjenci mają powiększoną śledzionę. Niektórzy pacjenci zgłaszają bóle głowy, przejściowe zaburzenia widzenia, a nawet przebyty udar, zawał serca , zakrzepicę żył głębokich nogi, zatorowość płucną lub poronienie.
Dla rozpoznania kluczowe znaczenie ma badanie krwi. Zwykle przydatna jest również dokładna ocena płytek krwi w badaniu rozmazu krwi;. wW tym przypadku kropla krwi jest bardzo cienko rozprowadzana na szkiełku mikroskopowym i badana pod mikroskopem. W przypadku nadpłytkowości samoistnej płytki krwi mają zazwyczaj wyraźny kształt. Konieczne może być szczegółowe badanie szpiku kostnego i testy na obecność pewnych zmian genetycznych.
W przypadku nadpłytkowości wtórnej zwykle przeprowadza się również dalsze badania w celu ustalenia przyczyny.
Jak wygląda leczenie?
W przypadku terapii ważne jest rozróżnienie między nadpłytkowością wtórną a nadpłytkowością samoistną.
Nadpłytkowość wtórna
Pacjenci ci zwykle nie wymagają terapii zmniejszającej liczbę płytek krwi lub minimalizującej ryzyko powstawania skrzepów krwi. W tym przypadku nieprawidłowo wysoka liczba płytek krwi nie zwiększa ryzyka powstawania skrzepów krwi (zakrzepicy). Często jednak należy leczyć podstawową przyczynę nadpłytkowości.
Nadpłytkowość samoistna
Ponieważ w tym obrazie klinicznym występuje zwiększone ryzyko skrzepów krwi, należy leczyć zwiększone ryzyko zakrzepicy. Do tego celu nadaje się kwas acetylosalicylowy (75–100 mg/dzień) jako „rozrzedzacz krwi”. Kwas acetylosalicylowy wykazuje dobre działanie, szczególnie w przypadku zmniejszonego krążenia krwi na przykład w palcach rąk i nóg. W cięższym przebiegu choroby konieczne może być dodatkowe podawanie leków zmniejszających liczbę płytek krwi. Dostępne są różne opcje, o których lekarz może szczegółowo poinformować.
Środki dodatkowe
Wysokie ciśnienie tętnicze, bardzo wysokie stężenie lipidów we krwi, cukrzyca, nadwaga i palenie tytoniu zwiększają ryzyko skrzepów krwi lub nadpłytkowości, a tym samym dodatkowo udaru, zawału serca itp. Jeśli te choroby zostaną stwierdzone, konieczna jest konsekwentna terapia.
Ponadto zaleca się stosowanie zrównoważonej diety (aby zapobiec nadwadze), regularną aktywność fizyczną oraz rezygnację z palenia tytoniu. Należy poprosić lekarza o szczegółowe informacje na temat wczesnych objawów zakrzepicy (w tym zakrzepicy żylnaylnej, udaru, zatorowości płucnej, i zawału serca), aby móc szybko zareagować w nagłych wypadkach i wezwać pogotowie.
Rokowanie
Rokowanie w przypadku nadpłytkowości wtórnej zależy od choroby podstawowej; a sama nadpłytkowość nie powoduje powikłań. W przypadku nadpłytkowości samoistnej mogą wystąpić powikłania w postaci krwawienia, skrzepów krwi, zmniejszonego krążenia krwi w dłoniach i stopach lub udaru mózgu i podobnych zaburzeń krążenia. Wczesna terapia poprawia rokowanie.
Dodatkowe informacje
- Niedokrwistość z
- Niedokrwistość (anemia)
- Skrzep krwi w ramieniu lub nodze, zakrzepica żył głębokich
- Udar
- Zatorowość płucna
- Zawał serca
- Nadciśnienie tętnicze
- Wysokie stężenie lipidów we krwi (hiperlipidemia)
- Cukrzyca typu 2
- Nadwaga
- Dlaczego warto rzucić palenie i
- Wskazówki dotyczące zbilansowanej diety
- Aktywność fizyczna: lekarstwo dla ciała i
- Nadpłytkowość
Autoren
- Susanne Meinrenken,
Drdr n. med., Bremen - Lek. Kalina van der Bend, recenzent