Informacje ogólne
Definicja
- Zapalenie wątroby typu
Epidemiologia
- Zakażenia HAV mogą mieć charakter sporadyczny, endemiczny lub epidemiczny.
- Bardzo powszechna choroba na całym świecie, w 2005
12- W
- W
- W Europie liczba zgłoszonych przypadków wynosi rocznie ok. 2,5
/na 100mieszkańcosówb.23.Spadekspadek zapadalności wok.około 40-50% przypadków spowodowanych „podróżnym zapaleniem wątroby” (pobyty w innych krajach)
- W krajach o
34 DzieciU dzieci ize zwiększonymwskaźnikiemnik zakażeń jest zwiększony.23- Choroba znacznie częściej występuje u
- Występuje we wszystkich grupach wiekowych, najwyższa zapadalność u
- Zapadalność w
niechorują bezobjawowo lubchorująłagodnie.
- Zapadalność w
WzorzecSezonowysezonowywzrostzezakażeńwzrostemobserwuje się w okresie od września do listopada- Odzwierciedla zwiększoną aktywność podróżniczą latem/jesienią (opóźnione występowanie ze względu na okres inkubacji).
Etiologia i patogeneza
Etiologia
- Przyczyną choroby jest zakażenie wirusem zapalenia wątroby typu A (HAV).
- Klasyfikacja wirusa zapalenia wątroby typu A
45-56- jednoniciowy wirus RNA bez
błonyotoczki - rodzina: pikornawirus
ów - rodzaj:
wirus wątrobyhepatowirus
- jednoniciowy wirus RNA bez
BardzoWirus bardzo odpornywirusna działanie czynników zewnętrznych, charakteryzujący się:- wyraźną stabilnością w
- wysoką termostabilnością
- wysoką odpornością na środki dezynfekujące
- wyraźną stabilnością w
DrogaDrogi przenoszenia
- Ludzie są
głównym gospodarzem ijedynym istotnym rezerwuarem HAV, wirus wydalany jest z kałem w dużych ilościach. - Przenoszenie głównie drogą fekalno-oralną poprzez kontakt lub przeniesienie na rękach - „choroba brudnych rąk”
- bliskie kontakty, np. w
- zanieczyszczona żywność (zwłaszcza owoce morza, warzywa/sałatki)
- zanieczyszczona woda pitna
- bliskie kontakty, np. w
- W
67 - Transmisja przez
krewskażone igły (u osób przyjmujących narkotyki) lubproduktydrogąkrwiopochodnetransfuzjijestkrwi (bardzo rzadka, ale możliwa). - Seropozytywność jest znacznie wyższa wśród osób uzależnionych od narkotyków w
78Przyczynyprzyczyny:Momożliwość zakażenia doustnego iżyciasocjalne, większe prawdopodobieństwo pobytu w.
Okres zakaźności
- Najwyższa zakaźność 1–2
- Prawdopodobnie większość osób
cierpiących na tę chorobęchorych nie jest już zakaźna po upływie 1JednakUuzakażonych niemowląt wydalanie wirusa z
Patogeneza i przebieg kliniczny89-1213
- Po wchłonięciu wirusa w
następujepenetrujepenetracjaon błonyonę śluzowejluzową idalszydalejtransporttransportowany jest przez układ żyły wrotnej do wątroby. WniknięcieWnika do hepatocytów za pośrednictwem receptora.- Replikacja wirusa odbywa się przypuszczalnie prawie wyłącznie w
- Sam HAV nie jest cytopatyczny.
- Uszkodzenie komórek jest spowodowane przez mechanizmy odpornościowe.
- Martwica komórek wątroby, zwłaszcza w
UwalnianieNastępniewirusówdochodzi do uwalnianie wirusa do dróg żółciowych, transportu z żółcią do jelit iwydalaniewydalaniaichgo z- Okres inkubacji wynosi średnio około 4
- Możliwe przebiegi infekcji
- niezauważalny (
bezobjawowebezobjawowy, bez podwyższenia poziomu enzymów wątrobowych) - subkliniczny (
bezobjawowebezobjawowy, ze wzrostem poziomu enzymów wątrobowych) - bezżółtaczkowy (objawowy, bez żółtaczki)
- żółtaczkowy
- niezauważalny (
- Przebiegi bezobjawowe częste są przede wszystkim u
- Faza prodromalna (15-45 dni)
- niespecyficzne dolegliwości żołądkowo-jelitowe
- ogólne złe samopoczucie
- narastająca niechęć do jedzenia (ale także alkoholu i papierosów)
- ew. podwyższona temperatura
- powiększenie wątroby, śledziony, bradykardia, powiększenie węzłów chłonnych szyjnych tylnych14
- Faza żółtaczkowa (od kilku dni do kilku tygodni)
- Faza rekonwalescencji (2-4
normalizacjpoprawą samopoczucia i - W
- W 0,01-0,1% przypadków występuje piorunujące zapalenie wątroby, często ze skutkiem śmiertelnym
- Częstość występowania wzrasta wraz z
- szczególnie w
- Częstość występowania wzrasta wraz z
- Po zakażeniu odporność nabywana jest prawdopodobnie na całe życie.
Czynniki predysponujące
- Podróż
owaniee do obszarów endemicznego występowania wirusowego zapalenia wątroby typu A (wysokoendemiczne: kraje rozwijające się Azji Południowej, Afryki Środkowej i Południowej)14 - Niski status społeczno-ekonomiczny (np.
ciasnetrudne warunki mieszkaniowe) - Tło migracyjne
- U
- Uzależnienie od narkotyków
- Spożycie skażonej żywności lub wody14
ICD-10
- B15 Ostre wirusowe zapalenie wątroby typu A
- B15.0 Wirusowe zapalenie wątroby typu
- B15.9 Wirusowe zapalenie wątroby typu
- B15.0 Wirusowe zapalenie wątroby typu
- B19 Wirusowe zapalenie wątroby, nieokreślone
Diagnostyka
Kryteria diagnostyczne
- Podejrzenie rozpoznania na podstawie wywiadu lekarskiego i
klinicznegofizykalnego- Rozpoznanie i
odzinnychinnymizapaleńzapaleniami wątroby nie jest możliwe bez badań laboratoryjnych.1315
- Rozpoznanie i
- Badania laboratoryjne
- biochemia
- podwyższony poziom transaminaz oraz bilirubiny
- biochemia
TestTestyserologicznyserologiczne (niedostępne w POZ)Potwierdzenie- potwierdzenie rozpoznania poprzez wykrycie przeciwciał anty-HAV w
- Przeciwciała anty-HAV w
Czasczas wykrywania: ok. 3–4 miesiące
- potwierdzenie rozpoznania poprzez wykrycie przeciwciał anty-HAV w
Diagnostyka różnicowa
- Inne wirusowe zapalenia wątroby
- Zapalenie wątroby wywołane lekami, takimi jak np.:
np.paracetamol, leki przeciwpadaczkowe, izoniazyd, doustne środki antykoncepcyjne, ryfampicyna, sulfonamidy
- Toksyczne zapalenie wątroby, np.:
npwywołane alkoholem lub czterochlorkiem węgla
- Choroby autoimmunologiczne
- Zakażenia bakteryjne
zespZespół Budda-ChiariegochorobaChoroba Wilsona- Ostre niedokrwienie wątroby
- Ostre stłuszczenie wątroby u ciężarnych
- Przerzuty nowotworowe do wątroby
Wywiad lekarski
- Objawy ogólne
uczuciezłechorobysamopoczucie- zmęczenie, brak sił
- brak apetytu
- niechęć do alkoholu i papierosów
- nudności, wymioty
- ból mięśni i
- Dolegliwości brzuszne
- uczucie ucisku/bó
llu w - biegunka
- uczucie ucisku/bó
- Zażółcenie gałek ocznych/skóry
- Ciemny mocz
- Odbarwiony kał
SwędzenieŚwiąd skóry- Czynniki predysponujące
- podróże do obszarów endemicznych
- niski status społeczno-ekonomiczny
- tło migracyjne
- u
. - dożylne przyjmowanie narkotyków
- ognisko epidemii w
Badanie przedmiotowe
- Żółtaczka
- Powiększenie wątroby
- Powiększenie śledziony (25%)
- Krótkotrwała wysypka szklaratynopodobna
- Powiększenie węzłów chłonnych szyjnych tylnych14
Badania uzupełniające w praktyce lekarza rodzinnego
Badania laboratoryjne – krew i mocz
- Biochemia
Transaminazytransaminazy AST, ALT- bilirubina (całkowita i bezpo
średniaipośrednia) - parametry cholestazy (ALP,
gamma GTGGTP) - parametry syntezy wątrobowej w
cholinesterazaINR,INR/Quick, czynniki krzepnięciafibrynogen)
serologiaBadanie ogólne moczu (urobilinogen, bilirubina)
USG
- Bez specyficznych zmian w przebiegu ostrego zapalenia wątroby
- Ew. powiększona wątroba, strukturalnie o osłabionym echu
Badania uzupełniające dostępne w AOS/oddziałach szpitalnych
- Serologia -
- anty-HAV w
- wykrywanie ostrego zakażenia wirusem zapalenia wątroby typu
- przeciwciała anty-HAV w
Czasczas wykrywania: ok. 3–4 miesiące- Przeciwciała anty-HAV w
- wykrywanie ostrego zakażenia wirusem zapalenia wątroby typu
- anty-HAV w
- z
- w
. - Pozostają wykrywalne przez całe życie.
- z
- anty-HAV w
Badania laboratoryjne – mocz i stolec
urobilinogen, bilirubina (test paskowy)diagnostyka kału zazwyczaj nie jest konieczna- wykrywanie antygenu HAV (ELISA) lub RNA HAV (PCR)


Krzywa przebiegu WZW A
USG
Bez specyficznych zmian w przebiegu ostrego zapalenia wątrobyEw. powiększona wątroba, strukturalnie o osłabionym echu
Wskazania do hospitalizacji
- Większość pacjentów z
- Skierowanie jest niezbędne w
Obowiązek zgłaszania
- W przypadku podejrzenia lub rozpoznania zakażenia, wymagane zgłoszenie do Sanepidu na druku ZLK-1 (elektronicznie lub papierowo)
TerapiaLeczenie
Cele terapiileczenia
- Łagodzenie objawów
StabilizacjaLeczenie w
Ogólnalne informacjainformacje o terapii leczeniu
- W
samoograniczającachorobasiustępujechorobasamoistnie. NieBrakistniejespecyficznegospecyficzneleczenialeczenie przeciwwirusoweprzeciwwirusowego wŚrodkiDodatkowepomocniczezalecenia- odpoczynek w
- leczenie objawów ogólnych: wymioty, objawy grypopodobne
- bez specjalnej diety: ewentualnie dieta wysokowęglowodanowa, niskotłuszczowa, ustalane indywidualnie
- całkowita abstynencja od alkoholu
- unikanie leków
toksycznych dla wątrobyhepatotoksycznych, np. paracetamolu
- odpoczynek w
- Staranna higiena rąk i
Zalecenia dla pacjentów
- Izolacja przez 1
- Przestrzeganie
standardowychzasad higieny. - Podczas choroby nie należy przebywać/
niewykonywać żadnych czynności wprzetwórstwaspożywnościywczej.Pobyt wzgl. pracaPraca możliwa z- Ograniczenia obowiązują do momentu, gdy zgodnie z
medycznąlekarza nie ma jużobawryzykao dalszedalszego rozprzestrzenianie się choroby.
Zalecenia dla osób z kontaktu, profilaktyka poekspozycyjna
- Informowanie osób z
- Jak najwcześniejsze
szczepienie(do 14 dni poekspozycjikontakcie) szczepienie poekspozycyjne (schemat 2-dawkowy)- Ochrona poszczepienna pojawia się zazwyczaj po 12-15
- Ochrona poszczepienna pojawia się zazwyczaj po 12-15
- W
- Jeśli immunoglobuliny zostaną podane w
1416 - Osoby zaszczepione powinny zostać poinformowane, że
aniczynnaczynna, anii bierna immunizacja poekspozycyjna nie zapobiega chorobie we wszystkich przypadkach. - Wykluczenie z
- na co najmniej 2
- w
- na co najmniej 2
- Jeżeli istnieje już ochrona poszczepienna lub po infekcji, nie jest konieczne izolowanie osób z
Postępowanie w przypadku pojawienia się ognisk choroby
ZidentyfikujIdentyfikacjaprzyczynęprzyczyny wybuchu epidemii inajszybciejnajszybszawyeliminujeliminacja źródłoa infekcji- często zanieczyszczona żywność, woda pitna
szczepieniaSzczepienia pierścieniowe: szczepienie osób z- U
- najpóźniej do 14 dni po narażeniu
zapobieganieZapobieganie pierwotne poprzez szczepienia
- Wirusowemu zapaleniu wątroby typu A można prawie zawsze zapobiec poprzez szczepienie.
- Wstępne badania serologiczne na obecność przeciwciał anty-HAV są przydatne tylko w
- Wstępne badania serologiczne na obecność przeciwciał anty-HAV są przydatne tylko w
Szczepienia podróżne
- Podróżujący do obszarów o
- regiony tropikalne
- region śródziemnomorski
- Europa Wschodnia
Wskazania do szczepienia
OsobySzczególnie zalecane osobom:- planującym podróże do krajów rozwijających się o wysokiej zapadalności na WZW A
- dzieciom w wieku przedszkolnym, szkolnym i młodzieży, które nie chorowały na WZW A
- z
stanowipredysponującymiodo zwiększonymkszonegoryzykuryzyka narażenia na zakażenie, np. MSM
- z
- zażywają
cycym dożylnie narkotyki - w
porównywalnychpodobnych placówkach opieki dla osób zmózguOUN lub zaburzeniami zachowania - z
przewlekłymi chorobami wątroby, w tymchorobami przewlekłymi, w tym chorobami przebiegającymi z. - zakażonych HIV
Szczepienia w przypadku zwiększonego ryzyka zawodowego
- Osoby ze zwiększonym ryzykiem zawodowym:
ochronapracownicy ochrony zdrowialaboratoriapracownicy laboratoriów (np. badania kału)- przebywający w oś
rodkirodkach opieki dziennej nad dziećmi, placówkiwkach opiekuńczeczych, itp. szpitaleprzebywającypsychiatrycznew szpitalach psychiatrycznych lubporównywalnepodobnych placówkiwkach opieki dla osób zmózguOUN lub zaburzeniami zachowania- zatrudnieni przy produkcji i dystrybucji żywności
- pracownicy zakładów kanalizacji i
Szczepionka
SzczepionkiW Polsce zarejestrowane sądopuszczoneszczepionkiczęściowopojedyncze, inaktywowane, przeciw WZW A dla dzieciw wieku(od2ukończenialat,1częściowor.ż.)dopierooraz dla dorosłych. Dostępne są również szczepionki skojarzone (WZW A i WZW B) dla dorosłych i młodzieżyw wiekuod15–1816.latroku życia.- Przeciwciała ochronne rozwijają się 12–15
- W
- W
- Ze względu na długi okres inkubacji, szczepienie jest zalecane także na krótko przed podróżą.
- W
- Odporność po szczepieniu podstawowym (2
- U
Modelowanie sugeruje, że przeciwciaPrzeciwciała ochronne utrzymują się przez co najmniej 25
- U
Przebieg, powikłania i rokowanie
Powikłania
- Rzadkie objawy pozawątrobowe
1315- zapalenie naczyń
- zapalenie stawów
- zapalenie trzustki
- trombocytopenia
- zespół Guillaina-Barrégo
- niedokrwistość hemolityczna
- zapalenie osierdzia
- ostra niewydolność nerek
Przebieg i rokowanie
- Czas trwania fazy żółtaczkowej: od kilku dni do kilku tygodni
- U ok. 10% pacjentów przebieg choroby przedłuża się do kilku miesięcy.
- Faza zdrowienia: 2-4
- Piorunujące zapalenie wątroby typu A w
- Piorunujące zapalenie wątroby
jestczęstośmiertelneprowadzi do zgonu. - Zaawansowany wiek i
1518
- Piorunujące zapalenie wątroby
BezNie przechodzi w zapalenie przewlekłego zapalenia wątroby, bez przewlekłego wydalania wirusae.1315InfekcjaPrzechorowanie pozostawia trwałą odpornośćna całe życie.
Informacje dla pacjentów
Informacje dla pacjentów w Deximed
Ilustracje


Krzywa przebiegu WZW A
QuellenŹródła
LiteraturPiśmiennictwo
- Juszczyk J, Jaroszewicz J. Ostre wirusowe zapalenie wątroby (WZW) typu A. Interna - mały podręcznik. Medycyna Praktyczna. (dostęp 24.11.2023) www.mp.pl
- World Health Organization (WHO). Weekly epidemiological record 13 July 2012.
https://www.who.int/wer/2012/wer8728_29.pdf?ua=1" href="https://www.who.int/wer/2012/wer8728_29.pdf?ua=1" target="_blank">www.who.int - Michaelis K, Poethko-Müller C, Kuhnert R, et al. Hepatitis A virus infections, immunisations and demographic determinants in children and adolescents, Germany. Scientific Reports 2018; 8: 16696.
https://www.nature.com/articles/s41598-018-34927-1" href="https://www.nature.com/articles/s41598-018-34927-1" target="_blank">www.nature.com - World Health Organization (WHO). Hepatitis A - key facts. Zugriff 09.10.20.
https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/hepatitis-a" href="https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/hepatitis-a" target="_blank">www.who.int - Jeong S, Lee H. Hepatitis A: Clinical Manifestations and Management. Intervirology 2010; 53: 15–19.
https://www.karger.com/Article/Abstract/252779" href="https://www.karger.com/Article/Abstract/252779" target="_blank">www.karger.com - Cuthbert JA. Hepatitis A: old and new. Clin Microbiol Rev 2001; 14: 38-58. PubMed
- European Centre for Disease Prevention and Control (ECDC). Rapid risk assessment: Hepatitis A outbreak in the EU/EEA mostly affecting men who have sex with men, 3rd update, 28 June 2017.
https://www.ecdc.europa.eu/en/publications-data/rapid-risk-assessment-hepatitis-outbreak-eueea-mostly-affecting-men-who-have-sex" href="https://www.ecdc.europa.eu/en/publications-data/rapid-risk-assessment-hepatitis-outbreak-eueea-mostly-affecting-men-who-have-sex" target="_blank">www.ecdc.europa.eu - Lugoboni F, Pajusco B, Albiero A, et al. Hepatitis A virus among drug users and the role of vaccination: a review. Front Psychiatry 2012; 2: 1-9. doi:10.3389/fpsyt.2011.00079
http://dx.doi.org/10.3389/fpsyt.2011.00079" href="http://dx.doi.org/10.3389/fpsyt.2011.00079" target="_blank">DOI - Lemon S, Ott J, Van Damme P, et al. Type A viral hepatitis: A summary and update on the molecular virology, epidemiology, pathogenesis and prevention. J Hepatol 2018; 68: 167-184.
https://www.journal-of-hepatology.eu/article/S0168-8278(17)32278-X/fulltext" href="https://www.journal-of-hepatology.eu/article/S0168-8278(17)32278-X/fulltext" target="_blank">www.journal-of-hepatology.eu - Gilroy R. Hepatitis A. Medscape, updated May 08, 2019. Zugriff 08.10.20.
https://emedicine.medscape.com/article/177484-overview" href="https://emedicine.medscape.com/article/177484-overview" target="_blank">emedicine.medscape.com - Kemmer NM, Miskovsky EP. Hepatitis A. Infect Dis Clin North Am 2000; 14: 605-15.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/entrez/query.fcgi?cmd=Search&db=PubMed&term=Infect Dis Clin North Am [ta]+AND+14[vol]+AND+605[page]" href="http://www.ncbi.nlm.nih.gov/entrez/query.fcgi?cmd=Search&db=PubMed&term=Infect Dis Clin North Am [ta]+AND+14[vol]+AND+605[page]" target="_blank">PubMed - Yong H, Son R. Hepatitis A virus – a general overview. Int Food Res J 2009; 16: 455-467.
http://www.ifrj.upm.edu.my/volume-16-2009.html" href="http://www.ifrj.upm.edu.my/volume-16-2009.html" target="_blank">www.ifrj.upm.edu.my - Leung A, Kellner J, Davies H. Hepatitis A: A Preventable Threat. Advances in Therapy 2005; 22: 578-586.
https://link.springer.com/article/10.1007/BF02849951" href="https://link.springer.com/article/10.1007/BF02849951" target="_blank">link.springer.com - Kuchar E. Wirusowe zapalenie wątroby typu A. Med. Prakt., 2017; 5; 106-111.
- Matheny SC, Kingery JE. Hepatitis A. Am Fam Physician 2012; 86: 1027-34.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/entrez/query.fcgi?cmd=Search&db=PubMed&term=Am Fam Physician [ta]+AND+86[vol]+AND+1027[page]" href="http://www.ncbi.nlm.nih.gov/entrez/query.fcgi?cmd=Search&db=PubMed&term=Am Fam Physician [ta]+AND+86[vol]+AND+1027[page]" target="_blank">PubMed - Bianco E, DeMasi S, Mele A, Jefferson T. Effectiveness of immune globulins in preventing infectious hepatitis and hepatitis A: a systematic review. Dig Liver Dis 2004; 36: 834-42. PubMed
- Ciechanowski P. Wakcynologia praktyczna. Wyd. IX. Wyd. Alfamedica pres, 2023. ISBN 978-83-7522-192-3
- Koenig K, Shastry S, Burns M. Hepatitis A Virus: Essential Knowledge and a Novel Identify-Isolate-Inform Tool for Frontline Healthcare Providers. West J Emerg Med 2017; 18: 1000–1007. doi:10.5811/westjem.2017.10.35983
http://dx.doi.org/10.5811/westjem.2017.10.35983" href="http://dx.doi.org/10.5811/westjem.2017.10.35983" target="_blank">DOI - Gossner C, Severi E, Danielsson N, et al. Changing hepatitis A epidemiology in the European Union: new challenges and opportunities. Euro Surveill 2015; 20: pii=21101. doi:10.2807/1560-7917.ES2015.20.16.21101
http://dx.doi.org/10.2807/1560-7917.ES2015.20.16.21101" href="http://dx.doi.org/10.2807/1560-7917.ES2015.20.16.21101" target="_blank">DOI
Autor*innenAutorzy
- Wiesława Fabian, Dr n. med., specjalista medycyny rodzinnej i chorób wewnętrznych, NZOZ Przychodnia Medycyny Rodzinnej w Szczecinie (recenzent)
- Tomasz Tomasik, Dr hab. n. med., Prof. UJ, specjalista medycyny rodzinnej, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum w Krakowie (redaktor)
- Michael Handke, Prof. Dr. med., Facharzt für Innere Medizin, Kardiologie und Intensivmedizin, Freiburg i. Br.