Compare with  
Legend:
inserted text deleted text

Ostra biegunka

Informacje ogólne

Definicja

  • Brak równowagi między wydzielaniem i  wchłanianiem w  jelicie oraz jedno z poniższych kryteriów:
    • ≥ 3 nieuformowane stolce/ w ciągu 24 h godzin – lub –
    • zawartość wody ≥ 75% – lub –
    • masa stolca ≥ 250  g
  • Jeśli stolec zawiera krew i  śluz, można choroba nazywana jestpodejrzewać czerwonkę bakteryjną (wywołaną przez Shigella spp.) lub czerwonkę pełzakową (wywołaną przez Entamoeba histolytica).
  • Czas trwania
    • ostra biegunka: do 2  tygodni
    • uporczywa biegunka: 2-4  tygodnie
    • przewlekła biegunka: ponad 4  tygodnie

Epidemiologia

  • Biegunka jest jedną z  najczęstszych przyczyn konsultacji w  gabinecie lekarza rodzinnego.
  • Zapadalność
    • w Europie Środkowej ok.około 1 epizod/ na osobę/rok rocznie u  dorosłych i  0,5-2 epizody u  niemowląt i  małych dzieci
    • Zapadalność w  odniesieniu do ciężkich zakażeń żołądkowo-jelitowych wymagających hospitalizacji, wykazuje tendencję wzrostową; dotyczy to m.in. zakażeń wywołanych przez Clostridioides difficile.
  • Na całym świecie choroby biegunkowe prowadzą do ok.około 2,5 mln zgonów.1
  • W  krajach rozwijających się biegunka jest główną przyczyną zgonów dzieci poniżej 5 . roku życia.1

Etiologia i  patogeneza

Przyczyny zakaźne

  • Większość ostrych biegunek jest spowodowana infekcjami.
  • Najczęstszą przyczyną biegunki infekcyjnej są infekcje wirusowe, zwłaszcza wywołane przez norowirusy.
  • Tuż za nimi plasują się infekcje bakteryjne Campylobacter i  Salmonella.
  • Do zakażenia dochodzi poprzez spożycie skażonej wody, skażonej /żywności lub bezpośredni kontakt człowieka z  człowiekiem.
  • Szczególnie predysponowane do zakaźnych chorób biegunkowych są:
    • osoby z osłabioną odpornością
    • podróżni (patrz także  Biegunka podróżnych)
    • osoby z osłabioną odpornością
    • dzieci w  placówkach opieki dziennej
    • pacjenci hospitalizowani pacjenci.

Przyczyny niezakaźne

ICD-10

  • A09.0 Biegunka i  zapalenie żołądkowo-jelitowe o  przypuszczalnie zakaźnej etiologii
  • K52.9 Niezakaźne zapalenie żołądka, jelita cienkiego i  okrężnicy, nieokreślone

Diagnostyka

Rozważania diagnostyczne

  • W znakomitej ogromnej większości przypadków biegunki stanowią zjawisko samoograniczające się – szybko następuje całkowite wyzdrowienie pacjenta. Istnieją jednak przyczyny, które wymagają szybkiego leczenia.
  • Diagnostyka w  kierunku patogenów jest wskazana tylko w  szczególnych sytuacjach.

Diagnostyka różnicowa

Wywiad lekarski

  • Wywiad lekarski powinien obejmować następujące punkty:
    • wywiad odnoszący się do biegunki
      • Jak długo utrzymują się objawy?
      • Jaka jest częstotliwość oddawania stolca?
      • Czy stolec oddawany jest także w  nocy?
      • Czy w  stolcu pojawia się krew i/lub śluz? Stolec smolisty?
    • Objawyobjawy towarzyszące
      • WystępująObecność bólelu?
      • Czy występuje gorGorączka?
      • Czy zwróciły uwagę jakieś inne objawy?  
    • Wywiadwywiad społeczny/środowiskowy
      • Czy zachorował jeszcze ktoś znajomyz otoczenia?
      • Jaki zawód wykonuje pacjent (obiekty użyteczności publicznej lub branża przetwórstwa spożywczego)?
      • Czy istnieje kontakt z  małymi dziećmi?
    • Czynnikiczynniki wywołujące
      • Co i  gdzie jadł pacjent w  ciągu ostatnich kilku dni?
      • Czy niedawno była prowadzona antybiotykoterapia?
      • Podróż w  wywiadzie?
      • Kontakt ze zwierzętami?
      • Przyjmowanie leków, zwłaszcza immunosupresyjnych?
      • Czy podobna biegunka występowała już w przeszłości
        ?

Badanie przedmiotowe

  • Pierwszą rzeczą, którą należy ocenić, jest nasilenie biegunki:
    • łagodna (bez negatywnego wpływu na organizm)
    • umiarkowana (negatywny wpływ na codzienne czynności)
    • ciężka (znaczący negatywny wpływ na organizm)
  • Czy biegunka ma istotny wpływ na krążenie?
    • Ciciśnienie tętnicze
    • Ttętno
    • Objawyobjawy odwodnienia, np. suche błony śluzowe czy brak natychmiastowego rozprostowania fałdu skóry złapanego między palce.
    • zaburzenia neurologiczne/zaburzenia świadomości w  przebiegu wstrząsu hipowolemicznego
  • Osłuchiwanie, opukiwanie i  badanie palpacyjne brzucha

Badania uzupełniające

Diagnostyka w kierunku organizmów chorobotwórczych

  • Większość epizodów infekcyjnego zapalenia żołądka i  jelit ma charakter samoograniczający się; rozpoznanie z  potwierdzeniem patogenu zwykle nie ma konsekwencji terapeutycznych.
  • W  przypadku podejrzenia zakaźnego zapalenia żołądka i  jelit, diagnostykę patogenów należy przeprowadzić przede wszystkim w  następujących sytuacjach:
    • istotne choroby współistniejące
    • pacjenci poddawani immunosupresji
    • krwista biegunka
    • ciężki przebieg choroby (np. gorączka, odwodnienie, SIRS/sepsa)  
    • hospitalizacja związana z  biegunką
    • pacjenci pracujący w  placówkach środowiskowych lub zakładach zajmujących się przetwórstwem żywności
    • u osób, które w  ciągu ostatnich 3 miesięcy przyjmowały już antybiotyki
    • W w przypadku podejrzenia ogniska zakażeń, prawdopodobnie o charakterze epidemiologicznym. 
    • biegunka szpitalna
    • przed rozpoczęciem antybiotykoterapii
  • Wskazana diagnostyka kału powinna w  pierwszej kolejności koncentrować się na istotnych patogenach.:
  • W  przypadku następujących czynników ryzyka należy przeprowadzić badanie również w  kierunku Clostridioides difficile:
    • trwająca lub wcześniejsza antybiotykoterapia w  ciągu ostatnich 3  miesięcy
    • podeszły wiek (>>65 lat)
    • hospitalizacja lub wcześniejsza hospitalizacja w  ciągu
       ostatnich 3  miesięcy lub umieszczenie w  placówkach zbiorowej opieki zdrowotnej
    • liczne choroby współistniejące
    • przebyte zakażenie C. difficile
  • Jeśli istnieje podejrzenie  zarażenia pasożytówytami, należy zbadać co najmniej 3  próbki kału.

Badania laboratoryjne  

  • Przydatne w  zależności od ciężkości zakażenia i  podejrzewanego rozpoznania:

USG jamy brzusznej lub TK brzucha

  • W  indywidualnych przypadkach, w  zależności od ciężkości obrazu klinicznego

Endoskopia

  • Tylko u  pacjentów ze szczególnym profilem ryzyka (wrodzone lub nabyte niedobory odporności, osoby podróżujące na duże odległości, podejrzenie choroby Whipple'a lub pacjenci z  przewlekłą biegunką)

Wskazania do hospitalizacji

Obowiązek zgłaszania

  • Obowiązek zgłoszenia do Sanepidu na druku ZLK-1 (w formie elektronicznej lub papierowej) w następujących przypadkach:
    • biegunki o etiologii infekcyjnej lub nieustalonej u dzieci do 2. roku życia
    • zakażenia żołądkowo-jelitowe oraz zatrucia pokarmowe o etiologii infekcyjnej lub nieustalonej
    • zatrucie jadem kiełbasianym (botulizm)
    • zespół hemolityczno-mocznicowy i inne postaci zakażenia werotoksycznymi pałeczkami Escherichia coli (STEC/VTEC)
    • zakażenia objawowe wywołane przez C. difficile

TerapiaLeczenie

Ogólnalne informacjainformacje o terapii leczeniu

  • Najważniejszym działaniem w  leczeniu ostrej biegunki jest uzupełnienie utraconych płynów i  elektrolitów w ramachpoprzez doustnegodoustne nawodnienianawodnienie.
  • Zaleca się podawanie dzieciom i  dorosłym „doustnego płynu nawadniającego” (ORS), który ma optymalny skład sodu, potasu, chlorku i  glukozy.
    • Doraźnie roztwór ten można nabyć jako gotowy produkt w  aptekach.
    • Alternatywnie można przygotować w  warunkach domowych roztwór do picia według poniższego przepisu:
      • 1⁄2 litra niegazowanej wody mineralnej (zamiast wody można użyć herbaty ziołowej lub owocowej)
      • +plus 1 łyżeczka soli kuchennej
      • +plus 7-8 łyżeczek glukozy (ew. cukru stołowego)
    • W  nawadnianiu doustnym u  odwodnionych dzieci nie stosować napojów zawierających kofeinę, lemoniad ani nierozcieńczonych soków owocowych.
  • Oprócz nawodnienia doustnego zaleca się wczesne wdrożenie posiłków w  ciągu pierwszych 12  godzin po rozpoczęciu nawadniania.
    • Należy stosować normalną dietę odpowiednią dla wieku dziecka.
  • Przestrzegać zasad higieny:
    • mycie/dezynfekcja dłoni
    • korzystanie z  oddzielnych toalet, jeśli to możliwe
    • ew. izolacja

Farmakoterapia

ObjawoweLeczenie objawowe

  • Krótkotrwałe leczenie objawów substancjami hamującymi motorykę (np. loperamid) może być prowadzone, jeśli mamy do czynienia z  niepowikłanym przebiegiem.
    • dawkowanie: Loperamid loperamid 2  mg, maks.maksymalnie 6 8 mg/dziennie na dobę
    • nie stosować w  przypadku krwawej biegunki, gorączki lub rozdęcia okrężnicy oraz u  małych dzieci
  • Objawowe leczenie przeciwbólowe/spazmolitycznaspazmolityczne może być prowadzone według schematu stopniowego WHO z  zastosowaniem paracetamolu, metamizolu, opioidów, a także butyloskopolaminy.
    • Należy unikać kwasu acetylosalicylowego, niesteroidowych leków przeciwzapalnych i  koksybów.
  • W  przypadku wymiotów można zastosować leczenie przeciwwymiotne, np. dimenhydrynat: domperidonemdorośli podawanymi doustniedzieci (maks.>14 3 x 10lat 50-100 mg/d) lub dimenhydrynatem, w postaci zawiesinyrazie (1–2 x dzienniepotrzeby 150powtarzać co 4-6 godz., dawka maksymalna 400 mg) lub MCP 3-4 x 10 mg/d.
  • Stosowanie probiotyków w ostrej biegunce nie jest zalecane ze względu na możliwe działania niepożądane.dobę

Antybiotyki

  • Antybiotyki nie powinny być stosowane w  warunkach ambulatoryjnych bez potwierdzenia obecności patogenów (ryzyko zwiększonego wytwarzania toksyn).
  • Antybiotykoterapia empiryczna zazwyczaj nie jest zalecana, ale w niektórych przypadkach może być konieczna w takich przypadkach jak:
    • immunosupresja
    • podejrzenie zakażenia ogólnoustrojowego (gorączka > >38,5  °C)
    • krwista biegunka
  • Po wykonaniu diagnostyki w  celu określenia patogenu początkowa empiryczna terapia przeciwdrobnoustrojowa powinna zostać przeprowadzona przy użyciu jednej z następujących substancji:
    • azytromycyna 500 mg/d na dobę doustnie przez 3 dni – lub – 
    • ciprofloksacyna (1  g/d na dobę doustnie lub 800  mg/d na dobę dożylnie przez 3-5  dni) – lub –   
      • UwagaUWAGA: Fluorochinolony powinny być podawane wyłącznie jako leczenie drugiego wyboru!
      • Europejska Agencja Leków zaleca ograniczenie stosowania fluorochinolonów: szczególna ostrożność u  osób w podeszłym wieku oraz u  pacjentów z  zaburzeniami czynności nerek.; nie łączyć z glikokortykosteroidami; Niezalecaneniezalecane jako lek pierwszego wyboru w  łagodnych i  umiarkowanych zakażeniach.
    • ceftriakson (2 g/d na dobę dożylnie) przez 3-5  dni

Zapobieganie

  • Unikanie:
    • brudnej wody
    • niedogotowanego lub niedopieczonego mięsa, a zwłaszcza rozmrożonego drobiu
    • jajek, które nie zostały wystarczająco podgrzane, żywności zawierającej jajka (majonez, lody mleczne, itp.).
    • mleka niepasteryzowanego  
    • surowych owoców i  nieobranych warzyw
  • Regularne mycie rąk po skorzystaniu z  toalety i  przed przygotowywaniem posiłków2
  • Szczepionki

Przebieg, powikłania i  rokowanie

Przebieg

  • Średni czas trwania choroby w  przypadku infekcji żołądkowo-jelitowych u  dorosłych wynosi 3,7  dnia.
  • W  zakaźnym zapaleniu żołądka i  jelit u  dzieci wymioty trwają zwykle 1 -3 dni, podczas gdy biegunka zwykle trwa 5-7  dni, a  w  niektórych przypadkach może trwać do 2  tygodni.

Powikłania

  • Odwodnienie, niedociśnienie,  ostra niewydolność nerek
  • Ciężkie zaburzenia równowagi elektrolitowej i  równowagi kwasowo-zasadowej z  zaburzeniami neurologicznymi (m.in. utrata czujności) lub powikłania kardiologiczne,
  • Zaostrzenie choroby podstawowej przy braku skuteczności istniejących leków
  • Sepsa w  przebiegu migrującego zapalenia otrzewnej
  • Powstanie HUS w  przebiegu zakażenia enteropatogennymi szczepami E. coli (EHEC)
  • Napady drgawek, u  dzieci zwykle związane z  gorączką i  ciężką hiper- lub hiponatremią

Rokowanie

  • W  większości przypadków przebieg choroby jest krótki i  łagodny, bez trwałego uszczerbku na zdrowiu.
  • Około jedna trzecia pacjentów otrzymuje ambulatoryjną opiekę medyczną, mniej niż 1-3% pacjentów jest hospitalizowanych.
    • Wskaźnik hospitalizacji jest znacznie wyższy u  dzieci, z  których około jedna czwarta ma zakażenia rotawirusowe.

Informacje dla pacjentów

Informacje dla pacjentów w  Deximed

QuellenŹródła

LiteraturPiśmiennictwo

  • Wasielica-Berger J. Ostra biegunka. Gastroenterologia Kliniczna 2018; 10(1): 14–22. (dostęp 30.12.2023) journals.viamedica.pl
  1. Kosek M, Bern C, Guerrant RL. The global burden of diarrhoeal disease, as estimated from studies published between 1992 and 2000. Bull World Health Organ. 2003;81(3):197–204.  https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12764516" href="https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12764516" target="_blank">www.ncbi.nlm.nih.gov
  2. Ejemot-Nwadiaro RI, Ehiri JE, Meremikwu MM, Critchley JA. Hand washing for preventing diarrhoea. Cochrane Database of Systematic Reviews 2008, Issue 1. Art. No.: CD004265. DOI: 10.1002/14651858.CD004265.pub2.  http://dx.doi.org/10.1002/14651858.CD004265.pub2" href="http://dx.doi.org/10.1002/14651858.CD004265.pub2" target="_blank">DOI

Autor*innenAutorzy

  • Anna Grzeszczuk, Prof. dr hab. n. med., specjalista chorób zakaźnych, Klinika Chorób Zakaźnych i Neuroinfekcji, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku (recenzent)
  • Sławomir Chlabicz, Prof. dr hab. n. med., specjalista medycyny rodzinnej, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku (redaktor)
  • Lino Witte, Dr. med., Arzt in Weiterbildung Allgemeinmedizin, Münster
A090; K529
DurchfallBiegunka; MagendarmInfekcja jelitowa; GastroenteritisNieżyt żołądka i jelit; DysenterieCzerwonka; Infektion;Infekcja Virusinfektionwirusowa; E. coli; EscharichaEschericha Colicoli; SalmonellenSalmonella; Campylobacter; ParasitenPasożyty; ReisedurchfallBiegunka podróżnych; ReisediarrhöChoroby jelit; DiarrhöZłe wchłanianie; DiarrhöenZaburzenia wchłaniania; DiarrhoeAntybiotyki w biegunce; Darmerkrankungen;Nawadnianie Malabsorption;w Malabosorptionsstörung; Antibiotika; Antibiotikum; M. Whipple; WHO-Trinklösungbiegunce
Ostra biegunka
document-symptom document-nav document-tools document-theme
Brak równowagi między wydzielaniem i  wchłanianiem w  jelicie oraz jedno z poniższych kryteriów: ≥ 3 nieuformowane stolce/ w ciągu 24 h godzin – lub – zawartość wody ≥ 75% – lub – masa stolca ≥ 250  g
Medibas Polska (staging)
Ostra biegunka
/link/6227588800de478eb2e85ea3e0e6878c.aspx
/link/6227588800de478eb2e85ea3e0e6878c.aspx
ostra-biegunka
SiteProfessional
Ostra biegunka
K.Reinhardt@gesinform.de
Klive.Reinhardt@gesinformcom#dr.dedabrowska@wp.pl
pl
pl
pl