Compare with  
Legend:
inserted text deleted text

Podostre ziarniniakowe zapalenie tarczycy (zapalenie tarczycychoroba de Quervaina)

Streszczenie

  • Definicja: Samoograniczające się zapalenie tarczycy. Przypuszczalnie procesyProcesy zapalne prawdopodobnie są wywoływane przez czynniki wirusowe u osób predysponowanych genetycznie.
  • Częstość występowania: Zapadalność 12 przypadków na 100  000 mieszkańcosówb. Częstsze występowanie po zakażeniach wirusowych górnych dróg oddechowych, u kobiet najczęściej pomiędzy 3. a 5. dekadą życia i u genetycznie predysponowanych nosicieli haplotypu HLA-Bw35B*35 (ryzyko jest zwiększone nawet 50-krotnie)
  • Objawy: Choroba przechodzizazwyczaj przezma 3przebieg fazowy. Poszczególne fazy kliniczne, które mogą trwać od kilku tygodni do kilku miesięcy: początkowa nadczynność tarczycy, późniejszanormalizacja czynności tarczycy, przejściowa (zwykle) niedoczynność tarczycy i ostatecznie rekonwalescencjaprawidłowa funkacja tarczycy u większości pacjentów. W fazie ostrej tarczycazazwyczaj możeobserwuje byćsię bolesnabolesną i czasami występujtkliwą wyraźnetarczycę oraz objawy ogólne o różnym nasileniu.
  • ObjawyBadanie fizykalne: Z klinicznego punktu widzenia u chorych czCzęsto wystpowiępujekszona i bolesna iprzy tkliwapalpacji tarczyca, możliwa gorączka lub stan podgorączkowy.
  • Diagnostyka: Laboratoryjne oznaczenia parametrów stanu zapalnego i panelubadań tarczycowegohormonalnych w celu oceny funkcji tarczycy. Ważnych informacji diagnostycznych dostarcza USG tarczycy. W niejasnych przypadkach punkcjakonieczna jest biopsja cienkoigłowa tarczycy.
  • Leczenie: CzLeczenie często leczenie nie jest konieczne, można zastosować leczenie objawowe za pomocą NLPZ, glikokortykoidglikokortykosteroidów, beta-blokerów i/lub tyroksyny.

Informacje ogólne

Definicja

  • SynonimSynonimy: podostre zapalenie tarczycy, choroba de Quervaina, zapalenie tarczycy: granulocytowe, ziarniniakowe, olbrzymiokomórkowe
  • Podostre ziarniniakowe zapalenie tarczycy jest samoistniedestrukcyjnym, ustępujsamoograniczającym stanemsię zapalnymzapaleniem tarczycygruczołu tarczowego o etiologii prawdopodobnie (po)wirusowym pochodzeniuwirusowej.1.
    • Geneza nie jest szczegów pełowoni wyjaśnionapoznana, ale zaobserwowano częste występowanie po zakażeniach dróg oddechowych.
    • Pierwszym,Poprzedzająca ktinfekcja wirusowa jest uważana za czynnik wyzwalający podostre zapalenie tarczycy u osóryb topredysponowanych opisagenetycznie.
    • Po raz pierwszy choroba została byłopisana szwajcarskiprzez lekarzszwajcarskiego Fritzlekarza Fritza de Quervain, który np. opisał również zespół de Quervaina (tendovaginitis stenosans de Quervain), który nie mamający jednak żadnego patogenetycznego związku z zapaleniem tarczycy de Quervaina.
  • Należy je różnicowaznicować z ostrym, ropnym zapaleniem tarczycy, które jest zakażeniem bakteryjnym i może zagrażaćającym życiu.

Częstość występowania

  • Roczna zapadalność wynosi około 12 przypadków na 100  000 mieszkańcosówb.2
    .
    • KobietyChorba odnajczęściej występuje u kobiet (75-80%), zwykle pomiędzy 3. doa 5. dekadydekadą życia chorują częściej.

Etiologia i  patogeneza

  • Z patogenetycznego punktu widzenia zakłada się, wyzwolenieże procesuprzebyta zapalnegoinfekcja wirusowa (zwykle 2-6 tygodni wcześniej) jest czynnikiem wyzwalającym proces zapalny tarczycy poprzez zakażenie górnych dróg oddechowych o etiologii wirusowej, występujące u osób predysponowanych genetycznie (HLA-Bw35obecność określonych antygenów zgodności tkankowej, zwłaszcza HLA-B67B*35).3.
    • Obecność haplotypu HLA-Bw35B*35 wydaje się wzmacniać odpowiedź immunologiczną na czynnik zakaźny, przez co nosiciele mają nawet 50-krotnie zwiększone ryzyko wystąpienia podostrego ziarniniakowego zapalenia tarczycy.
  • Zapalenie jest często związane z zakażeniami wirusowymi (wirusami Coxsackie, świnki, grypy, EBV, echowirusamiwirusami ECHO, adenowirusami, SARS-CoV-2), ale bezpośrednie wykrycie wirusów w tkance tarczycy udało się tylko w pojedynczych przypadkach.
  • ZapaleniePodostre zapalenie tarczycy przechodzima przezprzebieg trzyfazowy - można wyróżnić 4 fazy kliniczne:
    1. wstępna Przemijająca nadczynność tarczycy
    • Wynikający
      • Faza znadczynności tegotarczycy jest efektem destrukcji gruczołu tarczowego - stan zapalny powoduje uszkodzenie pęcherzyków tarczycygruczołu i niekontrolowane uwalnianie hormonów tarczycy.
      • Czasczas trwania 3–6  tygodni do momentu opróżnieniauwolnienia zapasów wytworzonych hormonów tarczycy4 
    • przej

2. Prawidłowa czynnościowa ć tarczycy - normalizacja parametrów hormonalnych

3. niedoczynnoNiedoczynność tarczycy

  • P
      • Nie wystęcherzykipuje całkowicieu opróżnione,wszystkich hormony tarczycy są ponownie wytwarzanechorych.
      • Czaszwykle przemijająca
      • czas trwania zazwyczaj od kilku tygodni do 6 miesięcy
    • Wreszcie,

4. Normalizacja funkcji tarczycy - w przypadku większości pacjentów: rekonwalescencja5

  • U
      • Trwała niedoczynność tarczycy występuje rzadko, ale, wg niektórych badań, nawet u około 1/4 pacjentów niedoczynność tarczycy utrzymuje się jeszcze po 3 latach.6.

Czynniki predysponujące

  • Nieswoiste zakażenie wirusowe górnych dróg oddechowych
    • Czasczas do wystąpienia zapalenia tarczycy od 2 do 6-8  tygodni7
  • Haplotyp HLA-Bw35B*35
    • wykrywalny w ponadokoło 8070% przypadków3

ICD-10

  • E06.1 Zapalenie tarczycy podostre

Diagnostyka

Kryteria diagnostyczne

  • Ból w przedniej części szyi w połączeniu z wywiadem wcześniejszymniejszego zakażeniemenia górnych dróg oddechowych powinien- byćpodejrzenie oznakąpodostrego chorobyzapalenia tarczycy.
  • W celu odróżnienia chorobypodostrego zapalenia tarczycy od innych zaburzeńchorób tarczycy, stosujewykonuje się badania laboratoryjne - hormonalne i obrazowe.
  • USG tarczycy jest prostym i szybkim badaniem, które może dostarczyćdostarczającym ważnych informacji do rozpoznania chorobydiagnostycznych.

Diagnostyka różnicowa

Wywiad lekarski 

  • Choroba występuje zwykle latem lub jesienią po zakażeniu górnych dróg oddechowych.5.
  • Zapalenie tarczycy występuje podostro, tj. w ciągu kilku tygodni po zakażeniu.7.
  • Głównym objawem jest zwykle ból gardłaszyi o różnym nasileniu, może być silny. Ból może promieniować do uszu, żuchwy i górnej części klatki piersiowej. Choroba może również przebiegać bez bólu.
  • Niektórzy chorzy doświadczajzgłaszają tylko łagodnychagodne, przejściowychciowe objawówobjawy.
  • JednakInne typowe sąobjawy: równieżzłe poważniejsze objawy, takie jak znużeniesamopoczucie, gorączka, ból mięśni, zaburzenie połykania i ból w okolicy tarczycy, który często promieniuje do uszu8.
  • We wczesnych stadiach wielewielu osób dotkniętych chorobąchorych zgłasza typowe objawy  nadczynności tarczycy (o różnym nasileniu), które charakteryzują się uczuciem kołataniematania serca, drżeniem rąk i ciągłym uczuciem gorąca.

Badanie przedmiotowe

  • Pacjenci często wyglądają na chorych.
  • Tarczyca jest często powiększona i bolesna.
  • Może występować stan podgorączkowy lub gorączka.
  • Klinicznie objawy nadczynności tarczycy o różnym nasileniu (u części chorych)

Badania uzupełniające w  praktyce lekarza rodzinnego — testy laboratoryjne 

  • Parametry stanu zapalnego:
    • znacznie podwyższony OB, podwyższony  CRP9
    • wW odróżnieniu od bakteryjnego zapalenia tarczycy, często nie ma leukocytozy.
  • Hormony tarczycy
    • wstępnew początkowej fazie - potwierdzenie nadczynności tarczycy: zzwiększone podwystęższonym enie FT4 i FT3 i obniżonym TSH
    • Stosunek FT3/FT4 jest znacznie obniżony w porównaniu do choroby Gravesa-Basedowa, np.zmniejszone typowa jest  wartość <0,4 (jeśli oba wolne hormony tarczycy są mierzone w pmol l).>stężenie TSH
  • Przeciwciała przeciwtarczycowe   

Badanie USG

  • Zobacz także artykuł USG, tarczyca.
  • Typowy obraz: ogniskowe, słabo odgraniczone obszary hipoechogeniczne, któreo częstozmniejszonym wyglądają jak „mapa”unaczynieniu (np. zobacz tutaj).
  • W przeciwieństwie do choroby Gravesa-Basedowa, mimo nadczynności tarczycy, zwykle występuje hipoperfuzja w ultrasonografii dopplerowskiej.10

Punkcja cienkoigłowa

  • Niektórzy autorzy zalecają w ramach rozpoznania wykonanie punkcji cienkoigłowej w celu odróżnienia od procesów złośliwych11.
    • histologicznie komórki olbrzymie ze zmianami ziarniniakowymi tkanki tarczycy12
  • Zdaniem innych autorów punkcja cienkoigłowa tarczycy odgrywa podrzędną rolę, zwłaszcza jeśli w zestawieniu wyników klinicznych i laboratoryjnych wyłania się typowy obraz.

Wskazania do skierowania do specjalisty

  • W przypadku niepewnego rozpoznania
    • w razie potrzeby aspiracjabiopsja cienkoigłowa
      • Zaleca się wykonanie biopsji cienkoigłowej w celu odróżnienia podostrego zapalenia tarczycy od procesów złośliwych we wszystkich przypadkach wątpliwych oraz u pacjentów, u których nie obserwuje się poprawy.11
        • badanie cytologiczne: komórki olbrzymie i komórki jednojądrowe12
    • wBardzo razie potrzebyrzadko scyntygrafia w celu różnicownia z nadczynnością tarczycy 
      • zazwyczaj niski wychwyt znacznika, szczególnie w porównaniu z ogólnie zwiększonym wychwytem w chorobie Gravesa-Basedowa lub ogniskowo skoncentrowanymogniskowym wychwytem przy autonomiiwolu tarczycyguzkowym nadczynnym 

Leczenie

Ogólne informacje o leczeniu

  • Zazwyczaj leczenie nie jest konieczne, ponieważ objawy są łagodne i często już w momencie rozpoznania są w fazie zaniku.13.
  • Jeśli ból jest silny, NLPZ lub salicylany mogą miezmniejszyć działanie łagodząceobjawy.
  • GlikokortykoidyGlikokortykosteroidy mogąstosuje byćsię braneu pod uwagęchorych, jeśliu których objawy ogólne są wyraźnenasilone i nie ustepują po NLPZ lub salicylanach.
  • FazęObjawy nadczynności tarczycy można złagodzić za pomocą beta-blokerów.
  • LekiNie tyreostatycznezaleca sąsię przeciwwskazanestosowania leków tyreostatycznych w fazie nadczynności tarczycy.4.
  • Tyroksyna może być stosowana w fazie niedoczynności tarczycy przejściowo przez kilka miesięcy lub przewlekle w przypadkach długotrwatrwałej niedoczynności tarczycy.

Leczenie farmakologiczne

  • Łagodzenie bólu, np. salicylanami lub NLPZ
  • GlikokortykoidyGlikokortykosteroidy
    • wStosuje przypadkusię niewystarczaju chorych, u których objawy sącej analgezjinasilone podi wpływemnie ustępują po NLPZ lub silnego złego samopoczucia salicylanach.
    • uwagaUWAGA: leczenie indywidualnie dopasowane do pacjenta, uwzględniające przeciwwskazania i reakcje niepożądane leczenia sterydami!
    • Amerykańskie wytyczne zalecają następujący schemat leczenia4:
      • 40  mg prednizonu przez okres od 1 tygodnia do 2 tygodni
      • następnie stopniowe zmniejszenie dawki przez 2–4 tygodnie, lub dłużej, w zależności od przebiegu klinicznego, przez dłuższy czas
      • Powolna redukcja dawki sterydów w  niskim zakresie dawek (2,5  mg tygodniowo przy dawkowaniu 15–20  mg/d na dobę) może zapobiec wystąpieniu nawrotów choroby.
  • Jeśli objawy nie ulegną znacznej poprawie w ciągu 48–72 godzin po podaniu prednizolonu, należy zweryfikować rozpoznanie.    
    • W takim przypadku należy wykonać punkcjbiopsję cienkoigłową tarczycy, np. aby móc wykluczyć proces nowotworowy.
  • Propranolol
    • leczenie objawowe przyw wyraźnej fazie nadczynności tarczycy
    • dawkowanie: 10-40  mg 3-4 razy na dobę, dostosowanie dawki pod kontrolą częstości akcji serca i ciśnienia tętniczego
  • Lewotyroksyna
  • Tyreoidektomia: ostateczny środek w przypadku oporności na sterydy lub częstych nawrotów

Przebieg, powikłania i  rokowanie

Przebieg

  • Choroba utrzymuje się od kilku tygodni do kilku miesięcy i może tymczasowo prowadzibyć doprzyczyną przemijających objawów nadczynności tarczycy, a później  niedoczynności tarczycy.
  • W niektórych przypadkach choroba osiąga szczyt po 3–4 dniach i ustępuje po tygodniu.
  • Bardziej typowe są dolegliwości, które nasilają się w okresie od 1 do 2 tygodni, a następnie utrzymują się w zmiennym nasileniu przez okres od 3 do 6 tygodni.

Powikłania

Rokowanie

  • Podostre zapalenie tarczycy (choroba de Quervaina) leczyjest chorobą samoograniczającą się, ustępuje samoistnie i bez konsekwencji w ciągu 6–12  miesięcy u około 90% pacjentów.
  • Stała substytucja tyroksyny może być wymagana u 5–25% pacjentów z powodu trwałej niedoczynności tarczycy.6.
  • Dane dotyczące częstości występowania nawrotów wahają się w granicach 2–20%.14.

Czynniki prognostyczne

Dalsze postępowanie

  • Należy proponować pacjentom badaniaBadania kontrolne w odstępach co kilka tygodni.
  • SprawdzenieOkresowa ocena ogólnego samopoczucia, a także parametrów tarczycy i stanu zapalnego.

Informacje dla pacjentów

O  czym należy poinformować pacjentów?

  • W zdecydowanej większości przypadków choroba ustępuje samoistnie bez trwałych konsekwencji.
  • Mogą wystąpić nawroty, ale generalnie są rzadkie.

Informacje dla pacjentów w  Deximed

QuellenŹródła

LeitlinienWytyczne

  • Ross DS, Burch HB, Cooper DS, et al. American Thyroid Association guidelines for the diagnosis and management of hyperthyroidism and other causes of thyrotoxicosis. Stand 2016. www.pubmed.gov

LiteraturPiśmiennictwo

  1. Sweeney LB, Stewart C, Gaitonde DY. Thyroiditis: An integrated approach. Am Fam Physician. 2014 Sep 15;90(6):389-396. PubMed
  2. Golden SH, Robinson KA, Saldanha I, et al. Clinical review: Prevalence and incidence of endocrine and metabolic disorders in the United States: a comprehensive review. J Clin Endocrinol Metab 2009; 94(6): 1853-78.  https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19494161/" href="https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19494161/" target="_blank">pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  3. Stasiak M, Tymoniuk B, Michalak R, et al. Subacute Thyroiditis is Associated with HLA-B*18:01, -DRB1*01 and -C*04:01—The Significance of the New Molecular Background. J Clin Med 2020; 9: 534.  https://www.mdpi.com/2077-0383/9/2/534" href="https://www.mdpi.com/2077-0383/9/2/534" target="_blank">www.mdpi.com
  4. Ross DS, Burch HB, Cooper DS, et al. 2016 American Thyroid Association guidelines for the diagnosis and management of hyperthyroidism and other causes of thyrotoxicosis. Thyroid 2016; 26: 1343-1421.  https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27521067/" href="https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27521067/" target="_blank">pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  5. Nishihara E, Ohye H, Amino N, et al. Clinical characteristics of 852 patients with subacute thyroiditis before treatment. Intern Med 2008;47:725-729. PubMed
  6. Görges J, Ulrich J, Keck C, et al. Long-term Outcome of Subacute Thyroiditis. Exp Clin Endocrinol Diabetes 2019; 128(11): 703-8.  https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31546269/" href="https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31546269/" target="_blank">pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  7. Desailloud R, Hober D. Viruses and thyroiditis: an update. Virol J 2009; 6: 5.  https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19138419/" href="https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19138419/" target="_blank">pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  8. Bindra A, Braunstein GD. Thyroiditis. Am Fam Physician 2006;73:1769-1776.  https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16734054" href="https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16734054" target="_blank">www.ncbi.nlm.nih.gov
  9. Pearce EN, Farwell AP, Braverman LE. Thyroiditis. N Engl J Med 2003; 348: 2646-55. New England Journal of Medicine
  10. Frates MC, Marqusee E, Benson CB, et al. Subacute granulomatous (de Quervain) thyroiditis: grayscale and color Doppler sonographic characteristics. J Ultrasound Med 2013; 32: 505-11.  https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23443191/" href="https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23443191/" target="_blank">pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  11. Stasiak M, Michalak R, Lewinski A. Thyroid primary and metastatic malignant tumours of poor prognosis may mimic subacute thyroiditis—time to change the diagnostic criteria: case reports and a review of the literature. BMC Endocr Disord 2019; 19(1): 86 .  https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31387553/" href="https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31387553/" target="_blank">pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  12. Engkakul, P., Mahachoklertwattana, P. && Poomthavorn, P. Eponym: de Quervain thyroiditis. Eur J Pediatr (2011) 170: 427. https://doi.org/10.1007/s00431-010-1306-4  https://link.springer.com/article/10.1007%2Fs00431-010-1306-4" href="https://link.springer.com/article/10.1007%2Fs00431-010-1306-4" target="_blank">link.springer.com
  13. Bahn RS, Burch HB, Cooper DS, et al. Hyperthyroidism and other causes of thyrotoxicosis: management guidelines of the American Thyroid Association and American Association of Clinical Endocrinologists. Endocr Pract 2011;17:456-520. PubMed
  14. Iitaka M, Momotani N, Ishii J, Ito K. Incidence of subacute thyroiditis recurrences after a prolonged latency: 24-year survey. J Clin Endocrinol Metab 1996;81:466-469. PubMed

Autor*innenAutorzy

  • Aleksandra Gil-Januszewska, Dr hab. n. med., Prof UJ, specjalista chorób wewnętrznych i endokrynologii, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum w Krakowie (recenzent)
  • Adam Windak, Prof dr hab. n. med., specjalista medycyny rodzinnej, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum w Krakowie (redaktor)
  • Lino Witte, Dr. med., Arzt in Weiterbildung, Innere Medizin, Frankfurt
E061
subakute granulomatöse thyreoiditis (thyreoiditis de quervain); Thyreoiditis, subakute granulomatöse
ThyreoiditisChoroba de QuervainQuervaina; subakutePodostre granulomatöseziarniniakowe Thyreoiditiszapalenie tarczycy; EntzündungZapalenie der Schilddrüsetarczycy; TemporärePrzejściowa Hypothyreoseniedoczynność tarczycy; SchilddrüsenunterfunktionNiedoczynność tarczycy; TemporärePrzejściowa Hyperthyreosenadczynność tarczycy; SchilddrüsenüberfunktionNadczynność tarczycy; RiesenzellthyreoiditisOlbrzymiokomórkowe zapalenie tarczycy; RiesenzellenKomórki olbrzymie
Podostre ziarniniakowe zapalenie tarczycy (zapalenie tarczycychoroba de Quervaina)
document-disease document-nav document-tools document-theme
Definicja: Samoograniczające się zapalenie tarczycy. Przypuszczalnie procesyProcesy zapalne prawdopodobnie są wywoływane przez czynniki wirusowe u osób predysponowanych genetycznie. Częstość występowania: Zapadalność 12 przypadków na 100  000 mieszkańcosówb. Częstsze występowanie po zakażeniach wirusowych górnych dróg oddechowych, u kobiet najczęściej pomiędzy 3. a 5. dekadą życia i u genetycznie predysponowanych nosicieli haplotypu HLA-Bw35B*35 (ryzyko jest zwiększone nawet 50-krotnie)
Medibas Polska (staging)
Podostre ziarniniakowe zapalenie tarczycy (choroba de Quervaina)
/link/0f32503cba924807a22804c8d7124fb1.aspx
/link/0f32503cba924807a22804c8d7124fb1.aspx
podostre-ziarniniakowe-zapalenie-tarczycy-choroba-de-Quervaina
SiteDisease
Podostre ziarniniakowe zapalenie tarczycy (choroba de Quervaina)
K.Reinhardt@gesinform.de
Kmail#stina.Reinhardt@gesinformbaranowska@gmail.decom
pl
pl
pl