Informacje ogólne
Definicja
- Zagrożenie wynikające z nadciśnienia (pilny stan nadciśnieniowy,
ang.hypertensive urgency): znacznie podwyższone ciśnienie tętnicze (skurczowe>>180 i/lub rozkurczowe110–>120 NagStany nagłyestanzwiązane z nadciśnieniowynieniem tętniczym (nadciśnienie złośliwe, nagły przypadek związany z nadciśnieniem tętniczym): znacznie podwyższone ciśnienie tętnicze (skurczowe>>180 i/lub rozkurczowe110–>120
Definicja stanów nagłegoych stanuzwiązanych z nadciśnieniowegonieniem tętniczym
- Pacjenci ze złośliwym nadciśnieniem tętniczym,
charakteryzujobjawiającymcy się ciężkim nadciśnieniem tętniczym (głównie stopnia 3.), związanym z charakterystycznymi zmianami dna oka (pasmowate krwotoki i/lub tarcza zastoinowa), mikroangiopatią i rozsianym wykrzepianiem wewnątrznaczyniowym, encefalopatią (w około 15% przypadków), ostrą niewydolnością serca iostrymistotnym pogorszeniem czynności nerek.- Termin „złośliwy” odnosi się do bardzo złego rokowania w tej
chorobychorobie w przypadku braku właściwego leczenia.
- Termin „złośliwy” odnosi się do bardzo złego rokowania w tej
- Pacjenci z ciężkim nadciśnieniem tętniczym związanym z innymi stanami klinicznymi, które mogą wymagać pilnego obniżenia ciśnienia tętniczego, np. ostre rozwarstwienie aorty, ostre niedokrwienie mięśnia sercowego lub ostra niewydolność serca.
- Pacjenci z nagłym ciężkim nadciśnieniem tętniczym spowodowanym
- Kobiety w ciąży z ciężkim nadciśnieniem tętniczym lub stanem przedrzucawkowym
Częstość występowania
WNadużympodstawieamerykańskimbadańbadaniuNATPOLkliniczno-kontrolnymi WOBASZ szacuje się liczbę chorych zudzianadciśnieniem w Polsce na okołemo1,311milionamilionówosóosób. Utrzymanie się obserwowanych tendencji może spowodować,u których wykonano pomiary ciśnienia tętniczego, wykazano, żżeryzykodo roku 2035 liczba pacjentów z nadciśnienia występowałonieniem w4,6%Polscewszystkichzwiększypomiarówsię(wotym w gabinetach lekarskich i specjalistycznych)połowę.
Etiologia i patogeneza
- Ogólne informacje na temat etiologii i patogenezy nadciśnienia tętniczego można znaleźć w artykule
Czynniki predysponujące
Słabo ustabilizowane nadciNadciśnienie tętnicze niedostatecznie kontrolowane za pomocą leków- Nierozpoznane i nieleczone wysokie ciśnienie tętnicze
- Nieprzestrzeganie zaleceń lekarskich
- Niepokój emocjonalny
- Choroby nerek
- Zwężenie tętnic nerkowych
- Guz chromochłonny
ICD-10
- I10 Nadciśnienie samoistne (pierwotne)
- I10.0 Łagodne nadciśnienie samoistne
- I10.00 Łagodne nadciśnienie samoistne: bez oznak przełomu nadciśnieniowego
- I10.01 Łagodne nadciśnienie samoistne: z oznakami przełomu nadciśnieniowego
- I10.1 Złośliwe nadciśnienie samoistne
- I10.10 Złośliwe nadciśnienie samoistne: bez oznak przełomu nadciśnieniowego
- I10.11 Złośliwe nadciśnienie samoistne: z oznakami przełomu nadciśnieniowego
- I10.9 Nadciśnienie samoistne, nieokreślone
- I10.90 Nadciśnienie samoistne, nieokreślone: bez oznak przełomu nadciśnieniowego
- I10.91 Nadciśnienie samoistne, nieokreślone: z oznakami przełomu nadciśnieniowego
Diagnostyka
Kryteria diagnostyczne1
- Zagrożenie wynikające z nadciśnienia (pilny stan nadciśnieniowy):
mocnoistotnie podwyższone ciśnienie tętnicze (skurczowe>>180 i/lub rozkurczowe110–>120 NagStany nagłyestanzwiązane z nadciśnieniowynieniem tętniczym (nadciśnienie złośliwe, nagły przypadek związany z nadciśnieniem tętniczym): znacznie podwyższone ciśnienie tętnicze (skurczowe>>180 i/lub rozkurczowe110–>120
Diagnostyka różnicowa
RefleksyjniePrzejściowe podwyższone ciśnienie tętnicze przyudarudarze mózgu- Podwyższone ciśnienie wewnątrzczaszkowe
Wywiad lekarski
- Zarówno w sytuacji zagrożenia związanego z nadciśnieniem (stan pilny), jak i w stanach nagł
ymychstaniezwiązanych z nadciśnieniowymnieniem tętniczym, mogą wystąpić następujące objawy:- bóle głowy
- krwawienie z nosa
- ból w klatce piersiowej
- duszność
- osłabienie
- pobudzenie psychoruchowe
- deficyty neurologiczne
- zawroty głowy
- parestezje
- wymioty
- arytmie
objawyObjawy uszkodzenia narządów wewnętrznych?- deficyty neurologiczne
- zaburzenie świadomości
- dolegliwości dławicowe
- duszność
- Ciąża?
Badanie przedmiotowe
- Pomiar ciśnienia tętniczego
wna oburamionachkończynach górnych - Osłuchiwanie serca i
EKG- Saturacja
O2 - Obrzęki obwodowe?
- Fizykalne badanie neurologiczne (odruchy własne mięśni, odruch Babińskiego, reakcja źrenic
,testnatrzymania ręki i nogiświatło, sztywność karku?)
Badania uzupełniającepodstawowe niezależnie od potencjalnych przyczyn w praktyce lekarza rodzinnego
Badania laboratoryjne
:kreatynina,mocznik, elektrolity, enzymy sercowe,morfologia krwi, krzepliwość,glukoza we krwi, test paskowy moczu: białko?
Diagnostyka w szpitalu
Wspólne testy dla wszystkich możliwych przyczynFunduskopia jest kluczową częścią procesu diagnostycznego.12-odprowadzeniowe badanie EKGhemoglobinaHemoglobina,- Elektrolity
kreatyninaKreatynina, eGFR- Badanie ogólne moczu (badanie osadu w kierunku obecności erytrocytów,
elektrolity,LDHleukocytów,haptoglobinawałeczków) wskaWskaźnik albumina:/kreatyninaw moczu, w osadzie moczu:erytrocyty,leukocytyi wałeczkitest12-odprowadzeniowe badanie EKG- Badanie dna oka
- Test ciążowy u
kobietpacjentek w
SzczegółoweDiagnostyka
testyw szpitalu w zależnieności od wskazańtroponinaTroponina,CKNT-MBproBNPjeśli podejrzewa się zajęcie serca,np. ostryiNT-proBNP- RTG klatki piersiowej (gdy np. przeciążenie płynami)
echokardiografiaEchokardiografiaAngiografia TKAngio-CT klatki piersiowej i/lub jamy brzusznej w przypadku podejrzenia ostrej choroby aorty (np. rozwarstwienieaorty)TKCT lubRMMRI mózgu (zajęcieobjawyukładuzenerwowegostrony OUN)- Badanie USG nerek (zaburzona czynność nerek lub podejrzenie
testBadanie toksykologiczne moczuna obecność narkotyków(podejrzeniezażyciastosowania metamfetaminy lub kokainy)- W przypadku zagrożenia związanego z nadciśnieniem: badanie kardiologiczne po skutecznym obniżeniu ciśnienia tętniczego
- ocena pod kątem: choroby wieńcowej, nadciśnieniowej choroby serca, stanu naczyń krwionośnych
PrzyWpodejrzeniuprzypadku podejrzenia wtórnego nadciśnienia tętniczego: skierowanie dokardiologaporadni kardiologicznej/nefrologanefrologicznej lub nadciśnienia tętniczego- W
przypadkusytuacji trudnego do ustabilizowania ciśnienia tętniczego, zwłaszcza w przypadku współistniejących chorób, takich jak niewydolność serca lub choroba wieńcowa: skierowanie dokardiologaporadni kardiologicznej lub nadciśnienia tętniczego - W przypadku kobiet w ciąży z nadciśnieniem: opieka
ginekologaw poradni ginekologicznej - Przy nagłym stanie nadciśnieniowym należy natychmiast
przyjąskierować pacjenta do szpitalapod nadzorem lekarza.1. - W przypadku zagrożenia związanego z nadciśnieniem tętniczym (stan pilny) rzadko istnieje wskazanie do leczenia szpitalnego.
- Jeśli nie ma pewności, czy doszło do uszkodzenia narządów wewnętrznych
,lub jeśli objawy nie są jasne, również należyprzyjąpacjenta skierowaćpacjentado szpitala. - W sytuacji zagrożenia związanego z nadciśnieniem: kontrolowana normalizacja ciśnienia tętniczego za pomocą leków podawanych doustnie, zapobieganie nagłym stanom nadciśnieniowym
- W nagłych stanach nadciśnieniowych: monitorowanie i normalizacja ciśnienia tętniczego w ramach intensywnej terapii, leczenie/minimalizacja uszkodzeń narządów wewnętrznych w szpitalu
- Zobacz artykuły
stanStan przedrzucawkowy i rzucawka. - Ogólne informacje na temat kontroli ciśnienia tętniczego znajdują się w artykule
- Istnieje niewiele danych na temat obniżania ciśnienia tętniczego w stanach zagrożenia związanego z nadciśnieniem tętniczym i stanów nagł
ymychstaniezwiązanych z nadciśnieniowymnieniem.ZaleceniaPostępowanie opartesąjest na doświadczeniu lekarza.1 - Leczenie stanów nagłych związanych z nadciśnieniem tętniczym zależy od rodzaju uszkodzeń narządowych i obejmuje zarówno maksymalnie ostrożną redukcję ciśnienia w przypadku ostrego udaru mózgu, ale również natychmiastową redukcją ciśnienia u pacjentów z ostrym obrzękiem płuc czy rozwarstwieniem aorty.
- W sytuacji zagrożenia związanego z nadciśnieniem (stan pilny), ciśnienie tętnicze należy obniżać powoli (w ciągu kilku godzin lub dni) za pomocą leków doustnych. Skierowanie do szpitala nie wiąże się z żadnymi korzyściami.2
. - Nagły stan nadciśnieniowy jest traktowany jako przypadek do hospitalizacji.
- W perspektywie krótkoterminowej konieczne jest ścisłe monitorowanie, a w perspektywie długoterminowej rozwiązanie/leczenie podstawowego problemu (np. problem z przestrzeganiem schematu leczenia).
- Stabilizacja wartości ciśnienia tętniczego na przestrzeni
wielukilku godzin lub dni za pomocą leków doustnych - Ścisłe monitorowanie wyników badań i ciśnienia tętniczego
- Nitrogliceryna 0,8
- działania niepożądane: ból głowy, tachykardia, wymioty, objawy uderzeń gorąca, methemoglobinemia
- przeciwwskazania: wstrząs, kardiomiopatia przerostowa z zawężeniem drogi odpływu, zaciskające zapalenie osierdzia, nadciśnienie śródczaszkowe, leczenie inhibitorami PDE-5 (leczenie zaburzeń erekcji)
- Klonidyna 0,25
- działania niepożądane: hipotonia ortostatyczna, suchość w ustach, nudności, wymioty, zmęczenie, sedacja, zawroty głowy, zaburzenia snu
- przeciwwskazania: bradyarytmia, blok AV II/III, zespół chorej zatoki, karmienie piersią
- Kaptopryl 25
- Losartan 50
- działania niepożądane: bóle głowy, zawroty głowy, kołatanie serca, tachykardia,
- przeciwwskazania: ciężka niewydolność wątroby, dziedziczny obrzęk naczynioruchowy, ciąża, karmienie piersią; ostrożnie w przypadku obrzęku naczynioruchowego pod wpływem inhibitorów ACE!
- działania niepożądane: bóle głowy, zawroty głowy, kołatanie serca, tachykardia,
- Furosemid 40
- działania niepożądane: hipokaliemia, hiponatremia, wzrost
poziomustężenia kwasu moczowego - przeciwwskazania: niewydolność nerek z bezmoczem, ciężka niewydolność wątroby, ciężka hipokaliemia, hipowolemia, ciąża, karmienie piersią
- działania niepożądane: hipokaliemia, hiponatremia, wzrost
- Nifedypina (o przedłużonym uwalnianiu!) 20–30
- działania niepożądane: ból głowy, tachykardia, kołatanie serca, zaparcia, złe samopoczucie
- przeciwwskazania: wstrząs, niestabilna dławica piersiowa, ostry zawał mięśnia sercowego, ciąża do 20 tygodnia ciąży, karmienie piersią
- Nie należy podawać nierozcieńczonej nifedypiny (podjęzykowo) (nadmierne obniżenie ciśnienia tę
tniczetniczego, częstoskurcz odruchowy). - Urapidyl dożylnie jest zalecany jako lek z wyboru w większości przypadków (w zależności od
zachowaniareakcji ciśnienia tętniczego1012,5–5025 mgpowoli jako wstrzyknięcie w bolusiebolus,dawkaapoczątkowanastępnie2wlew dożylny 5-40 mg/minw formie wlewu dożylnego, dawka podtrzymująca średnio 9 mg/h). - W przypadku wystąpienia dolegliwości dławicowych, szczególnie w przypadku ostrego zespołu wieńcowego i/lub obrzęku płuc, nitroglicerynę należy podawać w formie wlewu dożylnego (33–133
- Ponadto zaleca się stosowanie diuretyków pętlowych (np. furosemid w formie dożylnego bolusa).
- W opornych na leczenie nagłych stanach nadciśnieniowych dożylnie podaje się inhibitor ACE — enalaprylat — (0,625–1,25
- W bardzo ciężkich przypadkach można podać nitroprusydek sodu w formie wlewu dożylnego (0,2–10
- Jeśli występuje pobudzenie, niepokój lub zespół odstawienia alkoholu uzasadnione jest podanie dożylne sympatykolityku (klonidyny) działającego ośrodkowo (75–150
jest-rozsądną opcją (ostrożnie u starszych pacjentów w wieku powyżej 65). - Nie zaleca się podjęzykowego stosowania blokerów kanału wapniowego o nieprzedłużonym działaniu (np. nifedypiny) w postaci kropli, sprayu, fiolek,
i tym podobnychitp., ze względu na wyraźnie słabsze możliwości kontroli dawki, aktywację współczulnego układu nerwowego i ryzyko zbyt szybkiego i przede wszystkim niekontrolowanego spadku ciśnienia tętniczego z konsekwencją niedokrwienia mózgu i serca. - Leczenie objawów takich jak krwawienia z nosa, nudności, wymioty, bóle głowy, zaburzenia rytmu serca
- Regularne przyjmowanie leków na nadciśnienie
- Regularne samodzielne pomiary ciśnienia tętniczego
- Regularna kontrola ciśnienia tętniczego i przyjmowanych leków przez lekarza rodzinnego
- W przypadku pomiaru ciśnienia skurczowego
>>180 i/lub rozkurczowego110–>120dalszychinnych objawów:- Należy zachować spokój,
wziprzyjąć drugą dawkę zwykleprzyjmowanychstosowanych leków na nadciśnienie i dokonać ponownego pomiaru po upływie pół godziny.
- Należy zachować spokój,
- W przypadku wystąpienia objawów lub jeśli ciśnienie tętnicze nie daje się obniżyć za pomocą powyższej metody:
- Należy zwrócić się o pomoc medyczną.
- Odpowiednia kontrola ciśnienia tętniczego
- Regularne kontrole ciśnienia tętniczego przez pacjentów i w gabinecie lekarza rodzinnego
- Regularny przegląd leków przez lekarza rodzinnego
- Unikanie leków podwyższających ciśnienie tętnicze
- Kontrola czynności nerek u pacjentów z nadciśnieniem tętniczym
- Wykluczenie wtórnego nadciśnienia tętniczego
- Zagrożenie związane z nadciśnieniem zwykle daje się opanować w warunkach ambulatoryjnych. Hospitalizacja zwykle nie jest konieczna i nie stanowi wartości dodanej dla pacjenta.
udarUdarkrwotokKrwotok wewnątrzczaszkowyostraOstra niewydolność sercaencefalopatiaEncefalopatiaostryOstry zespół wieńcowyrozwarstwienieRozwarstwienie aortystanStan przedrzucawkowy- Istnieje niewiele danych na temat przebiegu nadciśnienia tętniczego po wystąpieniu zagrożenia związanego z nadciśnieniem tętniczym
. Według dużego amerykańskiego badania u około 2/3 wszystkich pacjentów nie udaje się osiągnąć odpowiedniej kontroli ciśnienia tętniczego nawet 6 miesięcy po takim zdarzeniu2. - Rokowanie w nagłych stanach nadciśnieniowych zależy od współistniejących chorób oraz rodzaju i zakresu uszkodzenia narządów wewnętrznych.
- Regularne pomiary ciśnienia tętnicze i przegląd leków
- Zobacz artykuł Nadciśnienie tętnicze.
- Zagrożenie związane z nadciśnieniem samo w sobie ma dobre rokowanie, ale wskazuje na nieodpowiednią kontrolę ciśnienia tętniczego u pacjenta.
- Nagły stan nadciśnieniowy zagraża życiu i wymaga natychmiastowego przyjęcia do szpitala.
- Ostre problemy przy dużym nadciśnieniu (nagły stan nadciśnieniowy)
- Wysokie ciśnienie tętnicze (nadciśnienie tętnicze)
- Przyczyny wysokiego ciśnienia krwi
- Objawy nadciśnienia
- Badania i diagnostyka nadciśnienia
- Nadciśnienie — co można zrobić we własnym zakresie?
- Farmakologiczne leczenie nadciśnienia
- Powikłania nadciśnienia
- Uszkodzenie oczu przy nadciśnieniu
20182023ESC/ESHClinical PracticeGuidelines for theManagementmanagement ofArterialarterial hypertension The Task Force for the management of arterial hypertension of the European Society of Hypertension: Endorsed by the International Society of Hypertension (ISH) and the European Renal Association (ERA).StandJ2018Hypertens 2023; 41(12): 1874-2071.wwwPubMed- Polskie Towarzystwo Nadciśnienia Tętniczego.
escardioZasady postępowania w nadciśnieniu tętniczym — 2019 rok.orgWytyczne Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego. (dostęp 21.01.2024) nadcisnienietetnicze.pl 20182023ESC/ESHClinical PracticeGuidelines for theManagementmanagement ofArterialarterial hypertension The Task Force for the management of arterial hypertension of the European Society of Hypertension: Endorsed by the International Society of Hypertension (ISH) and the European Renal Association (ERA).StandJ2018Hypertens 2023; 41(12): 1874-2071.https://wwwpubmed.escardioncbi.org/Guidelines/Clinical-Practice-Guidelines/Arterial-Hypertension-Management-of" href="https://wwwnlm.escardionih.org/Guidelines/Clinical-Practice-Guidelines/Arterial-Hypertension-Management-of" target="_blank">www.escardio.orggov- Patel KK, Young L, Howell EH, Hu B, Rutecki G, Thomas G, Rothberg MB. Characteristics ans Outcomes of Patients Presenting With Hypertensive Urgency in the Office Setting. JAMA Intern Med 2016; 176(7): 981-8. doi:10.1001/jamainternmed.2016.1509
http://dx.doi.org/10.1001/jamainternmed.2016.1509" href="http://dx.doi.org/10.1001/jamainternmed.2016.1509" target="_blank">DOI - Katarzyna Nessler, Dr n. med., specjalista medycyny rodzinnej, Joondalup Health Campus, Emergency Department, Zachodnia Australia (recenzent)
- Adam Windak, Prof. dr hab. n. med., specjalista medycyny rodzinnej, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum w Krakowie (redaktor)
- Marlies Karsch-Völk,
drDr n. med., lekarz rodzinny, Monachium