Wtórne nadciśnienie tętnicze

Informacje ogólne

Definicje

• Wtórne nadciśnienie tętnicze: wzrost ciśnienia tętniczego spowodowany określoną, potencjalnie odwracalną przyczyną (ok. 10% pacjentów z nadciśnieniem tętniczym)¹
• NadciPierwotne nadciśnienie tętnicze (samoistne): podwyższenie ciśnienia tętniczego bez wyraźnej etiologii (ok. 90% pacjentów z nadciśnieniem tętniczym)
• Nadciśnienie tętnicze jest obecnie definiowane jako skurczowe ciśnienie tętnicze na poziomie ≥140  mmHg i/lub rozkurczowe ciśnienie tętnicze ≥90  mmHg.¹.

  patrz tabela: Nadciśnienie tętnicze, wartości progowe według Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego (ESC — European Society of Cardiology) i Europejskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego (ESH —European Society of Hypertension)

Definicja nadciśnienia tętniczego w  zależności od metody pomiaru

• Pomiar ciśnienia tętniczego w gabinecie: skurczowe ≥140  mmHg i/lub rozkurczowe ≥90  mmHg
• Domowy pomiar ciśnienia tętniczego: skurczowe ≥135  mmHg i/lub rozkurczowe ≥85  mmHg
• Ambulatoryjny pomiar ciśnienia tętniczego
  • pomiar 24-godzinny: skurczowe ≥130  mmHg i/lub rozkurczowe ≥80  mmHg
  • w  ciągu dnia: skurczowe ≥135  mmHg i/lub rozkurczowe ≥85  mmHg
  • w  nocy: skurczowe ≥120  mmHg i/lub rozkurczowe ≥70  mmHg

Definicja nadciśnienia tętniczego u  dzieci i  młodzieży

• CiU dzieci do rozpoznania nadciśnienienienia tętniczetniczego u dzieciwymagane i młodziejest stwierdzenie w trakcie 3 niezależynych zależypomiarów odwartości ciśnienia ≥95 centyla dla wieku, płci, wieku i  wzrostu.²
  • Od 14 . roku życia ciśnienie tętnicze jest fizjologicznie nieco wyższe u  chłopców niż u  dziewcząt (różnica w skurczowym ciśnieniu tętniczym u 17-latków — mediana 8 mmHg).  
• DefinicjaU nadciśnienia tętniczego u dzieci i młodzieży jest≥16. arbitralnaroku i opierażycia zaleca się nastosowanie rozkładzieklasyfikacji ciśnienia tętniczegojak u osób zdrowych²dorosłych.
• Nadciśnienie tętnicze definiuje się jako ciśnienie tętnicze ≥95. centyla zmierzone w trzech różnych terminach². 
  • w idealnym przypadku potwierdzone pomiarem 24-godzinnym
• Generalnie punktem odniesienia mogą być następujące wartości:
  • noworodki: średnia 60/35 mmHg; nadciśnienie >90/50 mmHg
  • 1. rok życia: średnia 85/40 mmHg; nadciśnienie >100/60 mmHg
  • 4 lata: średnia 95/50 mmHg; nadciśnienie >110/70 mmHg
  • 8 lat: średnia 100/60; nadciśnienie >115/80 mmHg
  • 12 lat: 105/62 mmHg; nadciśnienie >125/80 mmHg
  • 16 lat: 115/65 mmHg; nadciśnienie >135/85 mmHg

Częstość występowania wtórnego nadciśnienia tętniczego

• Ok.Około 5-10% pacjentów z nadciśnieniem tętniczym
• Przyczyny nadciśnienia wtórnego (chorobowość jako odsetek wszystkich osób cierpiących naz nadciśnienienieniem)³:
  • pierwotny hiperaldosteronizm = zespół Conna (1,4–10%)
  • zespołu bezdechu sennego = OSASOBS (>>5%)
  • choroba miąższowa nerek (1,6–8,0%)
  • zwężenie tętnicy nerkowej (1,0–8,0%)
  • nadczynność/niedoczynność tarczycy (1–2%)
  • hiperkortyzolizm = zespół Cushinga (0,5%)
  • guz chromochłonny (0,2–0,5%)
  • koarktacja aorty (<1%)><1%)
• Wtórne postaciepostaci nadciśnienia tętniczego unależy pacjentórozważyć w zprzypadku opornymoporności na leczenie nadciśnieniem tętniczym występują znacznie częściej niż u pacjentów z kontrolowanym ciśnieniem tętniczymhipotensyjne.³.

Rozważania diagnostyczne

• W przypadku wtórnych postaci nadciśnienia tętniczego, przy odpowiedniej diagnostyce i leczeniu, możliwa jest normalizacja lub przynajmniej obniżenie ciśnienia tętniczego i zmniejszenie ryzyka sercowo-naczyniowego.^1,4.
• Szeroko zakrojone badania diagnostyczne w kierunku wtórnych postaci nadciśnienia tętniczego u każdego pacjenta nie są opłacalne³.
• Jednak uU każdego pacjenta należy przeprowadzić proste badanie przesiewowe na podstawie¹:
  • wywiadu lekarskiego
  • badania fizykalnego
  • prostychpodstawowych badań laboratoryjnych

Co nasuwa podejrzenie wtórnego nadciśnienia tętniczego?

• Obecność wtórnego nadciśnienia tętniczego należy rozważyć zwłaszcza u następujących pacjentów:
  • z ciężkim nadciśnieniem tętniczym (>>180/110  mmHg)^1,3
    
  • z gwałtownym wzrostem ciśnienia tętniczego⁵
  • z brakiem dobowego spadku ciśnienia tętniczego w 24-godzinnym pomiarze³  
  • z bardzo późnym początkiem nadciśnienia tętniczego⁶
  • którzy nie osiągnęli docelowej wartości ciśnienia tętniczego po terapii trójlekowej
  • ze znacznym uszkodzeniem narządów pomimo stosunkowo krótkiego czasu trwania nadciśnienia¹
  • u dzieci i młodzieży⁷
  • w wieku <30 lat bez otyłości i bez dodatniego wywiadu rodzinnego>⁵

ICD-10

• I10 Nadciśnienie samoistne (pierwotne)
• I11 Nadciśnieniowa choroba serca
• I12 Choroba nadciśnieniowa z zajęciem nerek
• I13 Choroba nadciśnieniowa z zajęciem serca i nerek
• I15 Nadciśnienie wtórne
• R03 Nieprawidłowy wynik pomiaru ciśnienia tętniczego krwi, bez rozpoznania
  • R03.0 Podwyższone ciśnienie tętnicze krwi, bez rozpoznanego nadciśnienia tętniczego

Diagnostyka różnicowa wtórnego nadciśnienia tętniczego

Najczęstsze przyczyny wtórnego nadciśnienia tętniczego  

Pierwotny hiperaldosteronizm, zespół Conna

• Najczęstsza postać wtórnego nadciśnienia tętniczego
  • W przeszłości częstość występowania była niedoszacowana.
• Współczynnik chorobowości: ok.około 20% u pacjentów z opornym na leczenie nadciśnieniem tętniczym⁸
• Przyczyną jest gruczolak lub przerost (rzadko rak) nadnerczy.  
• UwagaUWAGA: hipokaliemia u około 30% pacjentów⁹, ale większość pacjentów ma normokaliemię!
• Osłabienie mięśni, skurcze, wielomocz/polidypsja jako możliwe objawy kliniczne hipokaliemii

Miąższowa choroba nerek

• Najczęstsza przyczyna u dzieci i druga najczęstsza u dorosłych³
• Przyczyny wrodzone lub rzadziej nabyte (np. wielotorbielowatość nerek)

Zwężenie tętnic nerkowych

• U dzieci i młodych pacjentów spowodowane dysplazją włóknisto-mięśniową (częściej u płci żeńskiej)
• Głównie tło miażdżycowe u starszych pacjentów
  • chorobowość u pacjentów z uogólnioną miażdżycą do 25%³

Zespół obturacyjnego bezdechu sennego (OBS) (obstructive sleep apnea syndrome — OSAS)

• Nawracające bezdechy/hipopnoezy podczas snu
• Typowe objawy to chrapanie, poranny ból głowy, senność w ciągu dnia
• Występowanie głównie u otyłych pacjentów
• Chorobowość wzrasta wraz z wiekiem, najczęściej u pacjentów w wieku 40–60  lat, a mężczyźni chorują częściej niż kobiety.⁶.
  • zwiększona chorobowość również u pacjentów z pierwotnym hiperaldosteronizmem⁸

Rzadsze przyczyny wtórnego nadciśnienia tętniczego

Nadczynność/niedoczynność tarczycy

• Nadczynność tarczycy może powodować izolowane nadciśnienie skurczowe, a niedoczynność tarczycy zwiększa rozkurczowe ciśnienie tętnicze.⁵.
• Objawy nadczynności tarczycy: częstoskurcz, utrata masy ciała, nietolerancja ciepła, pocenie się, osłabienie mięśni, oftalmopatia
• Objawy niedoczynności tarczycy: bradykardia, zaparcia, nietolerancja zimna, obrzęk śluzowaty, szorstki głos
• Występuje we wszystkich grupach wiekowych w wieku dorosłym, TSH jest czułym markerem obu zaburzeń czynnościowych.⁵.

Guz chromatochchromochłonny

• Rzadki guz rdzenia nadnerczy
  • w 20% przypadków produkcja katecholamin w ciałkach przyzwojowych
• Napadowe wzrosty ciśnienia tętniczetniczego
• Klasyczna triada kliniczna: ból głowy, kołatanie serca, pocenie się⁵
  • inne objawy to bladość, utrata masy ciała, niepokój

Zespół Cushinga

• Przyczyną jest guz przysadki mózgowej (85%) lub guzy/nadczynność nadnerczy (15%).
• 5 razy częściej u kobiet niż u mężczyzn, najczęściej między 20. a 50. rokiem życia⁸
• Typowe objawy i wyniki to zwiększenie masy ciała, otyłość tułowiowabrzuszna, pełnatwarz twarzksiężycowata, bawoli kark, rozstępy, hirsutyzm, osłabienie mięśni, szybkie męczenie się i zmiany psychologiczne (depresja)

Koarktacja aorty

• Druga najczęstsza przyczyna u dzieci i młodzieży³
  
  • od 2 do 5 razy częściej u chłopców niż u dziewcząt⁶
• Objawy: ból głowy, krwawienie z nosa, chromanie³  
• Wyniki badań: różnica pomiarów ciśnienianień tętniczetniczych (≥20/10  mmHg) między kończyną górną i dolną i/lub między prawym i lewym ramieniem, osłabione tętno na tętnicy udowej, szmery skurczowe między łopatkami³

Rozkład częstości występowania i przyczyny wtórnego nadciśnienia tętniczego w zależności od wieku

• Wtórne postaciepostaci nadciśnienia tętniczego występują z różną częstością i mają różną etiologię w różnych grupach wiekowych⁵:
•   Dzieci w wieku 0–11  lat (70–85% nadciśnienie wtórne)
  • choroba miąższowa nerek
  • Koarktacjakoarktacja aorty
• Młodzież w wieku 12–18  lat (10–15% nadciśnienie wtórne)
  • choroba miąższowa nerek
  • koarktacja aorty
• Młodzi dorośli w wieku 19–39  lat (5% nadciśnienie wtórne)
  
  • zaburzenia czynności tarczycy
  • dysplazja włóknisto-mięśniowa
  • choroba miąższowa nerek
• Dorośli w średnim wieku 40–64  lat (8–12% nadciśnienie wtórne)
  • hiperaldosteronizm
  • zaburzenie czynności tarczycy
  • zespół obturacyjnego bezdechu sennego (OSAS)
  • zespół Cushinga
  • guz chromochłonny
• Osoby starsze ≥65.  roku życia (17% wtórne nadciśnienie tętnicze)
  • niewydolność nerek
  • miażdżycowe zwężenie tętnicy nerkowej
  • niedoczynność tarczycy

Wywiad lekarski

• W wywiadzie choroba nerek, nawracające zakażenia układu moczowego, krwiomocz, choroba nerek w wywiadzie rodzinnym
• Uogólniona miażdżyca tętnic (zwężenie tętnic nerkowych)
• Chrapanie, senność w ciągu dnia (OSAS)
• Przerwy w oddychaniu obserwowane przez partnera (OSAS)
• Utrata masy ciała (nadczynność tarczycy,  guz chromochłonny)
• Osłabienie mięśni (hiperaldosteronizm,  zespół Cushinga)
• Kołatanie serca (guz chromochłonny, OSASOBS, nadczynność tarczycy)
• Pocenie się (nadczynność tarczycy, guz chromochłonny)
• Nietolerancja ciepła (nadczynność tarczycy)
• Nietolerancja zimna (niedoczynność tarczycy)
• Szorstki głos (niedoczynność tarczycy)
• Wielomocz/polidypsja (hiperaldosteronizm)
• Biegunka (nadczynność tarczycy)
• Zaparcia (hiperaldosteronizm, niedoczynność tarczycy)
• Nadużywanie narkotyków/stosowanie leków: kortykosteroidyglikokortykosteroidy, krople do nosa obkurczające śluzówkę, środki antykoncepcyjne, niesteroidowe leki przeciwzapalne, chemioterapia ¹

Badanie przedmiotowe

• Otyłość (OSASOBS)
• Otyłość brzuszna, księżycowata twarz, bawoli kark, rozstępy, hirsutyzm (zespół Cushinga)
• Wytrzeszcz (nadczynność tarczycy)
• Tachykardia, arytmia (nadczynność tarczycy, guz chromochłonny, OSASOBS)
• Bradykardia (niedoczynność tarczycy)
• Osłabione tętno na tętnicy udowej (koarktacja aorty)
• Różnica pomiarów ciśnienianień tętniczetniczych (≥20/10 mmHg) między rękamikończyną górną i nogamidolną i/lub między prawym i lewym ramieniem ≥20/10 mmHg (koarktacja aorty)
• Osłuchiwanie
• serce: szmer wydechowy (nadczynność tarczycy), szmer międzyłopatkowy (koarktacja aorty)
• jama brzuszna: szmer przepływowy (zwężenie tętnicy nerkowej)
• Obrzęk śluzowaty  (niedoczynność tarczycy)
• Nerwiakowłókniaki skóry (guz chromochłonny)  
• osOsłabienie mięśni (hiperaldosteronizm,  zespół Cushinga, nadczynność tarczycy)

Badania uzupełniająceDiagnostyka

WBadania praktycepodstawowe

• U lekarzawszystkich rodzinnegochorych 12-odprowadzeniowy EKG

EKG (patrz także artykuł  Lista kontrolna EKG).

• objawyObjawy przerostu lewej komory serca
• objawyObjawy uszkodzenia lewej komory (zmiany w odcinku końcowym)
• zaburzeniaZaburzenia rytmu

Badania laboratoryjne

• BadanieMorfologia, biochemiczne
  • elektrolity (sód,  potas), kreatynina, eGFR, mocznik,  kwas moczowy, TSH (jeśliw dotyczy)razie potrzeby FT3, FT4), glukoza, HbA1c, cholesterol całkowity, HDL, LDL, trójglicerydy, ALT
    
  • Badanie ogólne moczu (z oceną osadu moczu)
  • Ocena albuminurii (test paskowy lub UACR)

  Badania rozszerzone

   

  U pacjentów z nadciśnieniem tętniczym i nieprawidłowościami w wywiadzie, badaniu fizykalnym lub wynikach badań podstawowych

   

  • USG nerek z oceną dopplerowską przepływów w tętnicach nerkowych
  • Badanie moczu
    echokardiograficzne
    • stanObliczenie wskaźnika albumina/kreatynina w moczu, wydalanie albuminy(UACR)
  • Obliczenie wskaźnika aldosteronowo-reninowego po 2 godzinach pionizacji (chorzy z nadciśnieniem tętniczym 2. i 3. stopnia)
  • Badanie dna oka (chorzy z nadciśnieniem tętniczym 2. i 3. stopnia).
  • Badanie dopplerowskie tętnic szyjnych
  • Badanie wskaźnika kostka–ramię (ankle-brachial index - ABI)
  • Badanie prędkości fali tętna (pulse wave velocity - PWV)
  • Ocena wydalania sodu i potasu z moczem
  • Ilościowa ocena białkomoczu/albuminurii

  24-godzinny ambulatoryjny pomiar ciśnienia tętniczego

  • Ważny element diagnostyczny w rozpoznaniu wtórnego nadciśnienia tętniczego³
    • najlepszaocena metodadobowych ilościowego pomiaruwahań ciśnienia tętniczego
    • dowód na brak fizjologicznego obniżenia ciśnienia tętniczego lub wzrost ciśnienia tętniczego w nocy
    • wykluczenie nadciśnienia w warunkach klinicznych (nadciśnienia „białego fartucha”)

  Holter EKG

  • Przy podejrzeniu arytmii lub w celu określenia jej typu i nasilenia

  Kwestionariusze przesiewowe OSASOBS

  • Kwestionariusze do wstępnej oceny prawdopodobieństwa wystąpienia OSASOBS obejmują(skala np.senności kwestionariusz STOP-BANG i Epworth, kwestionariusz berliński) jednaknie z ograniczonmają czułościwystarczają icej swoistości, by na ich podstawie można było wykluczyć OBS. Mogą służyć do wyodrębnienia chorych, u których ryzyko występowania OBS jest wyższe. Kwestionariusze te powinny wchodzić w skład podstawowej oceny chorego na nadciśnienie tętnicze.^10-11. 

  UProcedury specjalistyi badania w poradni specjalistyczej (endokrynologicznej, nefrologicznej, kardiologicznej, nadciśnienia tętniczego)

  Pierwotny hiperaldosteronizm

  • Wskaźnik aldosteron/renina
    • Przygotowanie przed pomiarem wskaźnika aldosteron/renina ³: ustabilizowanie jakiejkolwiek  hipokaliemii, mniej rygorystyczne ograniczenie soli, zmiana leków na przeciwnadciśnieniowe o niewielkim wpływie na układ renina-angiotensyna (werapamil, hydralazyna, doksazosyna).
    • Lekileki wpływające na układ renina-angiotensyna³: beta-blokery, inhibitory ACE, antagoniści ATreceptora angiotensyny (sartany), leki moczopędne, antagoniści Cawapnia, aliskiren, klonidyna
  • W razie potrzeby testy potwierdzające (test obciążenia solą fizjologiczną, badanie ortostatyczne), oznaczanie poziomu aldosteronu we krwi żylnej nadnerczy, obrazowanie (TK, RM)

  Miąższowa choroba nerek

  • USG nerek
  • W razie potrzeby dodatkowa diagnostyka nefrologiczna pod kątem podstawowego zaburzenia nerek 

  Zwężenie tętnic nerkowych

  • Badanie USG dopplerowskietętnic nerkowych z dopplerowskim obrazowaniem przepływu (alternatywnie RM, TK, obrazowanie inwazyjne)

  Zespół obturacyjnego bezdechu sennego (OSASOBS)

  • Poligrafia ambulatoryjna
  • Polisomnografia pełna w laboratoriumpracowni snu

  Nadczynność/niedoczynność tarczycy

  • Badania laboratoryjne: przeciwciała
  • BadanieUSG USGtarczycy
  • Scyntygrafia

  guzGuz chromochłonny

  • Metanefryna w 24-godzinnym moczu lub wolna metanefryna w osoczu
  • W razie potrzeby dodatkowe badania obrazowe (TK, RM, PET)

  zespZespół Cushinga

  • 24-godzinne wydalanie kortyzolu z moczem, test hamowania deksametazonem
  • W razie potrzeby badania potwierdzające, obrazowanie (RM, TK)

  Koarktacja aorty

  • Echokardiografia przezklatkowa

  Wskazania do skierowania do specjalisty

  • Jeśli podejrzewa sięPodejrzenie wtórnernego nadciśnienia tętniczego 
  • Nadciśnienie tętnicze, któregooporne przyczynna leczenie przynajmniej trzema lekami w pełnej dawce (w tym diuretyku)
  • Nadciśnienie tętnicze trudnoponiżej wyjaśnić30. roku życia lub w ciąży

  Lista kontrolna dotycząca skierowania pacjenta z podejrzeniem wtórnego nadciśnienia tętniczego

  Nadciśnienie tętnicze, podejrzenie nadciśnienia wtórnego

  • Cel skierowania
    • Dalsza diagnostyka? Leczenie? Oporność na leczenie?
  • Wywiad lekarski
    • Ciężkie nadciśnienie? Silny wzrost ciśnienia tętniczego w ostatnim czasie?
    • Nadciśnienie tętnicze oporne na leczenie?
    • Wcześniejsze choroby: choroba nerek, uogólniona miażdżyca?
    • Objawy chorobysugerujące podstawowejnadciśnienie wtórne?
    • Aktualnie przyjmowane leki?
  • Badanie przedmiotowe
    • ciśnienie tętnicze, tętno
    • BMI
    • wyniki osłuchiwania
    • Kliniczne oznakiobjawy chorobynadciśnienia podstawowejwtórnego?
  • Badania uzupełniającepodstawowe
    • 12-odprowadzeniowy EKG
    • Badaniabadania laboratoryjne: morfologia, elektrolity, kreatynina, eGFR, mocznik, kwas moczowy, TSH (w razie potrzeby FT3, FT4), glukoza, HbA1c, cholestrol całkowity, HDL, LDL, trójglicerydy, ALT
      
    • 24-godzinnybadanie pomiarogólne ciśnieniamoczu tętniczego(z oceną osadu moczu)
    • ocena albuminurii (test paskowy lub UACR)

  Wskazania do hospitalizacji

  • Nagły stan nadciśnieniowy
    • Wzrost ciśnienia tętnicze >180 mmHgtniczego skurczowego >180 mmHg lub >rozkurczowego >120  mmHg rozkurczowego z objawami (np. ból głowy, krwawienie z nosa, nudności, zaburzenia widzenia) i/lub jawne powikłania (zawał serca, niewydolność lewokomorowa, udar niedokrwienny, krwotok mózgowy, rozwarstwienie aorty, rzucawka)  

  Wytyczne: wyjaśnieniediagnostyka wtórnego nadciśnienia tętniczego¹  

  Wywiad lekarski

  • Przewlekłe zaburzenie nerek (wielotorbielowatość nerek) w wywiadzie rodzinnym
  • Zaburzenie nerek, zakażenie układu moczowego, krwiomocz, nadużywanie leków przeciwbólowych
  • Leki i  narkotyki: np. kortykoidyglikokortykosteroidy, niesteroidowe leki przeciwzapalne, środki antykoncepcyjne, krople do nosa obkurczające naczynia krwionośne, amfetamina, kokaina, itp.
  • Nawracające epizody z nadpotliwością, bólami głowy, niepokojem, kołataniem serca (guz chromochłonny)
  • Epizody z osłabieniem mięśni (hiperaldosteronizm)
  • Objawy wskazujące na chorobę tarczycy

  Badanie przedmiotowe

  • Kliniczne objawy  zespołu Cushinga
  • Zmiany skórne spowodowane nerwiakowłókniakowatością (guz chromochłonny)
  • Badanie palpacyjne powiększonych nerek (wielotorbielowatość nerek)
  • Osłuchiwanie dźwięków przepływu w jamie brzusznej (zwężenie tętnicy nerkowej)
  • Osłuchiwanie odgłosów klatki piersiowej (koarktacja aorty)
  • Osłabienie tętna / zmniejszenie ciśnienia na tętnicy udowej (koarktacja aorty)
  • Różnica ciśnienia tętniczego między lewym i prawym ramieniem (koarktacja aorty)

  Informacje dla pacjentów

  Informacje dla pacjentów w  Deximed

  • Zespół metaboliczny

  Nadciśnienie

  • Co to jest nadciśnienie?
  • Leczenie nadciśnienia
  • Przyczyny wysokiego ciśnienia krwi
  • Objawy nadciśnienia
  • Badania i diagnostyka nadciśnienia
  • Nadciśnienie — co można zrobić we własnym zakresie?
  • Farmakologiczne leczenie nadciśnienia
  • Powikłania nadciśnienia
  • Ostre problemy przy bardzo nadciwysokim ciśnieniu tętniczym (nagły stan nadciśnieniowy)
  • Uszkodzenie oczuwzroku przy nadciśnieniu
  • Ambulatoryjny 24-godzinny pomiar ciśnienia tętniczego
  • Zmiana stylu życia przy nadciśnieniu

  Ilustracje

  

  Zwężenie tętnicy nerkowej, radiogram z kontrastem
  

  Zwężenie tętnicy nerkowej, poszerzone za pomocą balonika
  

  Zwężenie tętnicy nerkowej po leczeniu

  Źródła

  Wytyczne

  • EuropeanMancia SocietyG, Kreutz R, Brunström M. et al. 2023 ESH Guidelines for the management of Cardiology.arterial Managementhypertension The Task Force for the management of Arterialarterial Hypertension.hypertension Standof 2013.the www.escardio.org
  • European Society of Hypertension. Management: Endorsed by the International Society of highHypertension blood pressure in children(ISH) and adolescentsthe European Renal Association (ERA). StandJ 2016Hypertens.  2023;41(12):1874-2071. wwwjournals.ncbilww.nlmcom
  • Polskie Towarzystwo Nadciśnienia Tętniczego.nih Zasady postępowania w nadciśnieniu tętniczym — 2019 rok.gov Wytyczne Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego.
    (dostęp: 21.01.2024) nadcisnienietetnicze.pl

  LiteraturPiśmiennictwo

  1. Mancia G, Fagard R, Narkiewicz K, et al. 2013 ESH/ESC Guidelines for the management of arterial hypertension.  http://www.escardio.org/Guidelines-&-Education/Clinical-Practice-Guidelines/Arterial-Hypertension-Management-of" href="http://www.escardio.org/Guidelines-&-Education/Clinical-Practice-Guidelines/Arterial-Hypertension-Management-of" target="_blank">www.escardio.org
  2. Lurbe E, Agabiti-Rosei E, Cruickshank J, et al. Guidelines for the management of high blood pressure in children and adolescents. J Hypertens 2016; 34: 1887-1920. doi:10.1097/HJH.0000000000001039  http://dx.doi.org/10.1097/HJH.0000000000001039" href="http://dx.doi.org/10.1097/HJH.0000000000001039" target="_blank">DOI
  3. Rimoldi S, Scherrer U, Messerli F. Secondary arterial hypertension: when, who, and how to screen. Eur Heart J 2014; 35: 1245–1254. doi:10.1093/eurheartj/eht534  http://dx.doi.org/10.1093/eurheartj/eht534" href="http://dx.doi.org/10.1093/eurheartj/eht534" target="_blank">DOI
  4. Omura M, Saito J, Yamaguchi K, Kakuta Y, Nishikawa T. Prospective study on the prevalence of secondary hypertension among hypertensive patients visiting a general outpatient clinic in Japan. Hypertens Res 2004; 27: 193-202. PubMed
  5. Charles L, Triscott J, Dobbs B. Secondary hypertension: discovering the underlying cause. Am Fam Physician 2017; 96: 453-461. pmid:29094913  http://www.ncbi.nlm.nih.gov/entrez/query.fcgi?cmd=Search&db=PubMed&term=29094913[uid]" href="http://www.ncbi.nlm.nih.gov/entrez/query.fcgi?cmd=Search&db=PubMed&term=29094913[uid]" target="_blank">PubMed
  6. Viera AJ, Neutze DM. Diagnosis of secondary hypertension: an age-based approach. Am Fam Physician 2010; 82: 1471-8.  https://www.aafp.org/afp/2010/1215/p1471.html" href="https://www.aafp.org/afp/2010/1215/p1471.html" target="_blank">www.aafp.org
  7. Miller D, Woodward N. Whom should you test for secondary causes of hypertension? J Fam Pract 2014; 63: 41-54.  https://www.mdedge.com/jfponline/article/79621/pediatrics/whom-should-you-test-secondary-causes-hypertension" href="https://www.mdedge.com/jfponline/article/79621/pediatrics/whom-should-you-test-secondary-causes-hypertension" target="_blank">www.mdedge.com
  8. Young W, Calhoun D, Lenders J. Screening for Endocrine Hypertension: An Endocrine Society Scientific Statement. Endocrine Reviews 2017; 38: 103–122. doi:10.1210/er.2017-00054  http://dx.doi.org/10.1210/er.2017-00054" href="http://dx.doi.org/10.1210/er.2017-00054" target="_blank">DOI
  9. Puar T, Mok Y, Debajyoti R, et al. Secondary hypertension in adults. Singapore Med J 2016; 57: 228-232. doi:10.11622/smedj.2016087  http://dx.doi.org/10.11622/smedj.2016087" href="http://dx.doi.org/10.11622/smedj.2016087" target="_blank">DOI
  10. Panchasara B, Poots A, Davies G. Are the Epworth Sleepiness Scale and Stop-Bang model effective at predicting the severity of obstructive sleep apnoea (OSA); in particular OSA requiring treatment?. Eur Arch Otorhinolaryngol 2017; 274: 4233-4239. doi:10.1007/s00405-017-4725-2  http://dx.doi.org/10.1007/s00405-017-4725-2" href="http://dx.doi.org/10.1007/s00405-017-4725-2" target="_blank">DOI
  11. Aguiar M, Alves I, Campos A, et al. Predictive value of Berlin questionnaire and STOP Bang for obstructive sleep apnea. Eur Respir J 2014; 44: 2291.  http://erj.ersjournals.com/content/44/Suppl_58/P2291" href="http://erj.ersjournals.com/content/44/Suppl_58/P2291" target="_blank">erj.ersjournals.com

  AutorenAutorzy

  • Katarzyna Nessler, Dr n. med., specjalista medycyny rodzinnej, Joondalup Health Campus, Emergency Department, Zachodnia Australia (recenzent)
  • Adam Windak, Prof. dr hab. n. med., specjalista medycyny rodzinnej, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum w Krakowie (redaktor)
  • Michael Handke, Prof. Dr. med., Facharzt für Innere Medizin, Kardiologie und Intensivmedizin, Freiburg i. Br.

I10; I11; I12; I13; I15; R03; R030

HypertonieNadciśnienie tętnicze; ArterielleNadciśnienie Hypertoniewtórne; SekundäreWtórne Hypertonienadciśnienie tętnicze; SekundäreNadciśnienie arterielleoporne Hypertoniena leczenie; TherapierefraktäreNadciśnienie Hypertonieoporne na terapię; TherapieresistenteZwężenie Hypertonietętnicy nerkowej; NierenarterienstenoseDysplazja włóknisto-mięśniowa; Fibromuskuläre DysplasieHiperaldosteronizm; HyperaldosteronismusZespół Conna; Conn-SyndromZespół Cushinga; HyperkortisolismusGuz chromochłonny; Cushing-SyndromBezdech senny; PhäochromozytomZespół bezdechu sennego; SchlafapnoeObturacyjny bezdech senny; Schlafapnoesyndrom;Zespół Obstruktiveobturacyjnego Schlafapnoe;bezdechu Obstruktives Schlafapnoe Syndromsennego; OSAS; HyperthyreoseOBS; HypothyreoseNadczynność tarczycy; AortenisthmusstenoseNiedoczynność tarczycy; CoarctatioKoarktacja aorty

Wtórne nadciśnienie tętnicze

document-symptom document-nav document-tools document-theme

Wtórne nadciśnienie tętnicze: wzrost ciśnienia tętniczego spowodowany określoną, potencjalnie odwracalną przyczyną (ok. 10% pacjentów z nadciśnieniem tętniczym)1

Medibas Polska (staging)

Wtórne nadciśnienie tętnicze

/link/c707cc5b7985422cae86c162b58e98f7.aspx

/link/c707cc5b7985422cae86c162b58e98f7.aspx

wtorne-nadcisnienie-tetnicze

SiteProfessional

Wtórne nadciśnienie tętnicze

K.Reinhardt@gesinform.de

Klive.Reinhardt@gesinformcom#dr.dedabrowska@wp.pl

pl

pl

pl