Zespół metaboliczny

Streszczenie

• Definicja: Współwystępowanie Sąotyłości tooraz czterydwóch czynniki,spośród które zwiększają ryzyko chorób układu krążeniatrzech: zaburzeniepodwyższone metabolizmu lipidów, nadciciśnienie tętnicze, zaburzonanieprawidłowy tolerancjametabolizm glukozy ilub otyłośćpodwyższone trzewnastężenie cholesterolu frakcji nie-HDL.
• Częstość występowania:  Zespół tenmetaboliczny występuje u około 1/3  mieszkańców Polski. Nieco częściej wśród mężczyzn i wzrasta z wiekiem.
• Objawy: Zespół prowadzi do niewielu objawów we wczesnej fazie i charakteryzuje się nadwagzwiększoną masą ciała i niską aktywnością fizyczną.
• Obraz kliniczny: Obraz kliniczny to nadciśnienie tętnicze i otyłość, trzewnapodwyższone wartości ciśnienia tętniczego oraz współwystępowanie czynników „niezdrowego” stylu życia.
• Diagnostyka: Badania krwi wykazują najczęściej zaburzenia metabolizmu lipidów i zaburzoną tolerancję glukozy.
• TerapiaLeczenie: Głównym punktem wyjścia jest leczenie zmiananiefarmakologiczne polegające na zmianie stylu życia poprzez zmianę nawyków żywieniowych i zwiększenie aktywności fizycznej. Wspomagająco należy stosować leczenie farmakologiczne dostosowane do potrzeb pacjenta.

Informacje ogólne

Definicja

• Zespół metaboliczny (ZM) jest to współwystępowanie otyłości oraz dwóch spośród trzech¹:
  • podwyższone ciśnienie tętnicze
  • nieprawidłowy metabolizm glukozy lub 
  • podwyższone stężenie cholesterolu frakcji nie-HDL (aterogenna dyslipidemia).
• Zespół ten nazywany jestbył również zespołem insulinooporności lub zespołem X.
• JestRyzyko to połączenie czynników, które zwiększają ryzyko chorób układu krążenia¹:
  • dyslipidemii
  • nadciśnienia tętniczego
  • zaburzenia tolerancji glukozy
  • otyłości trzewnej
• Ryzykosercowo-naczyniowe
  • Każda składowa zespołu jest czynnikiemistotnym ryzykai chorób krążenia.
  • Zespół metaboliczny sam w sobie jestmodyfikowalnym czynnikiem ryzyka choróbsercowo-naczyniowego.
  • Chory krążeniaz rozpoznanym zespołem metabolicznym powinien być traktowany jako pacjent z grupy przynajmniej wysokiego ryzyka sercowo- naczyniowego i wymaga szeroko zakrojonych zmian stylu życia.
  • Zespół metaboliczny wiąże się ze zwiększonym ryzykiem zawału mięśnia sercowego (iloraz szans 2,7). Ryzyko jest porównywalne do ryzyka w przypadku objawowej cukrzycy.
  • Zespół metaboliczny ma bardzo wysoką wartość predykcyjną dla cukrzycy typu 2.

Częstość występowania

• Chorobowość zależy od zastosowanej definicji i badanej populacji.
• ChorobowoW Polskiej populacji w 2014 roku (badanie WOBASZ II) częstość zespołu metabolicznego wynosiła 33% wśród kobiet i 39% wśród mężczyzn.
• Rozpowszechnienie zespołu metabolicznego jest częstsze wśród mężczyzn niż u kobiet oraz wzrasta wraz z wiekiem i masą ciała.
• W Europie Środkowej problem ten dotyczy 30–35% populacji.

Etiologia i  patogeneza

Etiologia

• PrzyczynaWszystkie składowe zespołu metabolicznego niesą jestkonsekwencjami jeszcze„niezdrowego” wstylu peżycia: nieprawidłniowego poznanaodżywiania, braku aktywności fizycznej, stosowania używek oraz zaburzenia snu i rytmu okołodobowego.
• Patofizjologia jest jednak ściśle powiązana z insulinoopornością i otyłością brzuszną.
• Insulinooporność koreluje z proporcją trzewnej tkanki tłuszczowej, która jest mierzona jako obwód brzucha lub stosunek obwodu talii do obwodu bioder.
• Insulinooporność prowadzi następnie do chorób układu krążenia, prawdopodobnie z powodu stresu oksydacyjnego, który sprzyja dysfunkcji śródbłonka, uszkodzeniom naczyń krwionośnych i nowotworom.
• Z powodu insulinooporności dochodzi do hiperinsulinizmu, co z kolei prowadzi do zwiększonego uczucia głodu i zwiększonego spożycia pokarmu.
• Przewlekłe zwiększone wydzielanie kortyzolu może być również czynnikiem przyczyniającym się do tego procesu.
  
  • U osób z podwyższonym stężeniem kortyzolu w surowicy (spowodowanym głównie przewlekłym stresem) częściej występuje otyłość brzuszna, insulinooporność i zmiany lipidowe.
  • Osoby z zespołem metabolicznym mają łagodną hiperkortyzolemię i zwiększoną aktywność osi podwzgórze-przysadka-nadnercza.
    • Możliwe, że ich przewlekła aktywacja poprzez stres wyjaśnia związek między stresem psychospołecznym a związanym z nim zwiększonym ryzykiem zdarzeń sercowo-naczyniowych.

Patofizjologia

• Zespół metaboliczny jest związany ze stanem prozapalnym/zakrzepowymprozakrzepowym, który może obejmować:
  • wzrost poziomu stężenia białka C-reaktywnego
  • dysfunkcję śródbłonka
  • hipofibrynogenemię
  • zwiększoną agregację płytek krwi
  • zwiększone stężenie inhibitora aktywatora plazminogenu typu 1
  • zwiększony poziom kwasu moczowego
  • mikroalbuminuriamikroalbuminurię
  • zmianazmianę składu cholesterolu LDL (lipoproteiny o niskiej gęstości)
  • zaburzony metabolizm adipokin
    • Insulinooporność i zwiększone stężenie leptyny w surowicy prowadzą w dłuższej perspektywie do oporności na leptynę w tkance tłuszczowej, a także w podwzgórzu, a tym samym do zwiększonego wydzielania leptyny i spożycia pokarmu.
    • Niskie stężenie adiponektyny i wysokie stężenie rezystyny sprzyjają nadciśnieniu, miażdżycy i insulinooporności.

ICD-10 

• E88.9  Zaburzenie metaboliczne, nieokreślone

Składowe zespołu metabolicznego

• E66 Otyłość
• E78 Zaburzenia przemiany lipidów i inne lipidemie
• I10 Samoistne (pierwotne) nadciśnienie
• E11 Cukrzyca insulinoniezależna
• R73 Podwyższone stężenie glukozy

Diagnostyka

Kryteria diagnostyczne

Definicja z 2022 roku wg PTNT, PTLO, PTL, PTH, PTMR, PTMSŻ, sekcji Prewencji Epidemiologii PTK, „Klubu 30” PTK oraz sekcji Chirurgii Metabolicznej i Bariatrycznej TChP²

• Kryterium rozpoznania zespołu metabolicznego (ZM) jest rozpoznanie otyłości oraz dwóch spośród trzech: podwyższone ciśnienie tętnicze, nieprawidłowy metabolizm glukozy lub podwyższone stężenie cholesterolu frakcji nie-HDL (aterogenna dyslipidemia).
• Główne objawy zespołu metabolicznego to:
  • zaburzeniaOtyłość rozpoznaje tolerancjisię, glukozy
  • gdy obwód talii ≥88 cm u kobiet, ≥102 cm u mężczyzn (otyłość tułowiowabrzuszna) (trzewna)lub BMI ≥30 kg/m².
  • Warunek podwyższonego ciśnienia tętniczego spełniają: wysokie prawidłowe ciśnienie tętnicze (przyjęto ≥130 i/lub ≥80 mm Hg w pomiarach domowych), nadciśnienie tętnicze lub stosowanie leczenia hipotensyjnego.
  • zaburzeniaWarunek nieprawidłowego metabolizmu lipidglukozy spełniają: stany przedcukrzycowe, cukrzyca lub stosowanie leków, tjhipoglikemizujących.
  • Warunek podwyższonyszonego poziom trójglicerydów, niski poziomstężenia cholesterolu nie-HDL spełnia: nie-HDL ≥ 3,4 mmol/l (lipoproteiny130 o dużej gęstościmg/dl) ilub podwyższonystosowanie poziomleczenia cholesterolu LDLhipolipemizującego.
• Wyodrębniono dodatkowe składowe ZM:
  • upośledzenie funkcji nerek
  • stłuszczenie wątroby
  • obturacyjny bezdech senny (OBS)
  • niewydolność serca z zachowaną frakcją wyrzutową
  • zespół policystycznych jajników (PCOS)
  • przewlekły stan zapalny
  • aktywacja układu współczulnego i tachykardia
  • hiperurykemia
• Każdy chory z rozpoznanym zespołem metabolicznym powinien być traktowany jako pacjent z grupy przynajmniej wysokiego ryzyka sercowo- naczyniowego.

Międzynarodowa ustalona definicja z 2009 roku²³

• Opracowana przez grupę ekspertów z udziałem:
  • grupy zadaniowej ds. epidemiologii i profilaktyki Międzynarodowej Federacji Diabetologicznej (International Diabetes Federation — IDF)
  • Narodowego Instytutu Serca, Płuc i Krwi (National Heart, Lung, and Blood Institute — NHLBI)
  • Amerykańskiego Stowarzyszenia Serca (American Heart Association — AHA)
  • Światowej Federacji Serca (World Heart Federation — WHF)
  • Międzynarodowego Towarzystwa Miażdżycowego (International Atherosclerosis Society — IAS)
  • Międzynarodowego Stowarzyszenia Badań nad Otyłością (International Association for the Study of Obesity — IASO)
• Co najmniej trzy z następujących kryteriów:
  • otyłość trzewna — zwiększony obwód talii; progi dla osób pochodzenia europejskiego:
    
    • kobiety: ≥80  cm (według kryteriów IDF) lub ≥88  cm (według kryteriów AHA/NHLBI)
  • mężczyźni: ≥94  cm (według kryteriów IDF) lub ≥102  cm (według kryteriów AHA/NHLBI)
  • podwyższony poziom trójglicerydów
    • ≥1,7 mmol/l(≥150  mg/dl (≥1,7 mmol/l)
    • specjalna terapia zaburzeń lipidowych
  • niższy  poziom cholesterolu HDL
    • u  mężczyzn: <40 mg dl (><1 mmol l)><1,0 mmol/l (40 mg/dl)
    • u kobiet: <50 mg dl (><1,3 mmol l)><1,3 mmol/l (50 mg/l)
  • nadciśnienie
    • skurczowe ≥130  mmHg i/lub rozkurczowe ≥85  mmHg
  • wypodwyższeszone stężenie glukozy na czczo
    • ≥100  mg/dl (≥5,6  mmol/l)

Kategorie ryzyka

Według definicji międzynarodowej z 2009 roku

• Bardzo wysokie ryzyko
  • udokumentowana wcześniejsza choroba krążenia (profilaktyka wtórna)
  • obliczone 10-letnie ryzyko zgonu z przyczyn sercowo-naczyniowych ≥10%
  • przewlekła choroba nerek z obniżonym GFR <30 ml min 1,73 m><30 ml/min/m²  powierzchni ciała
• Wysokie ryzyko
  • duże nasilenie indywidualnych czynników ryzyka, np. :
    • wartość cholesterolu całkowitego: >>8,0 mmol/l (310  mg/dl (<8 mmol l)>)
    • skurczowe ciśnienie tętnicze >>180 mmHg lub rozkurczowe ciśnienie tętnicze ≥110 mmHg
    • palacze z >>20  paczko-latami (liczba paczek po 20  papierosów dziennie  x  liczba lat)
    • przed terapią lub w jej trakcie
  • obliczone 10-letnie ryzyko zgonu z przyczyn sercowo-naczyniowych 5–10%
  • przewlekła choroba nerek z GFR 30–59  ml/min/1,73  m²  powierzchni ciała
• Umiarkowane ryzyko
  • obliczone 10-letnie ryzyko zgonu z przyczyn sercowo-naczyniowych 1–5%
• Niskie ryzyko
  • obliczone 10-letnie ryzyko zgonu z przyczyn sercowo-naczyniowych <1%><1%

Wywiad lekarski 

• Zwiększone ryzyko chorób układu krążenia lub cukrzycy?
  • Obciążenie rodzinne?
  • Zmiana masy ciała?
  • dieta
    • Jak wygląda typowy posiłek pacjenta?
    • Czy zmiana diety jest konieczna i pożądana? Jak można to osiągnąć?
  • aktywność fizyczna
    • W kontekście pracy?
    • W wolnym czasie?
    • Ile godzin dziennietygodniowo pacjent się porusza — w jakiej formie?
  • Palenie tytoniu?
  • Jakość i ilość snu?
  • Spożywanie alkoholu?

Badanie przedmiotowe

• Wskaźnik masy ciała (BMI)
• Obwód bioder i talii: obliczanie stosunku obwodu talii do bioder
• Ciśnienie tętnicze

Badania uzupełniające w  praktyce lekarza rodzinnego

Badania laboratoryjne

• Glikemia
  • Glukozaglukoza na czczo
    • w dwóch niezależnych pomiarach wartości >125 mg/dl (6,9 mmol/l): rozpoznanie cukrzycy
    • test obciążenia glukozą przy wartościachnieprawidłowej 101–125 mg/dlglikemii (5,6–6,9 mmol/l):na czczo
    • HbA1c (obniżenie poziomu glukozy we krwi za pomocą leków jest wskazane tylko w przypadku HbA1c >7,5%)  
  • Profil lipidowy na czczo
    • cholesterol, HDL, LDL, trójglicerydy
  • Nerki
    • kwas moczowy, kreatynina, elektrolity
    • UACR (dostępne w ramach Opieki Koordynowanej)
  • Wątroba
    • AST, ALT, GGTP
  • Badanie ogólne moczu
  • TSH

  Dodatkowe badania z użyciem odpowiedniego sprzętu

  • badanieBadanie USG jamy brzusznej
    • np. jeśli istnieją dowody na obecność niealkoholowego stłuszczenia wątroby lub zespołu policystycznych jajników
  • EKG
    • Cechy niedokrwienia? Zawał mięśnia sercowego w  wywiadzie? Migotanie przedsionków i przerost lewej komory serca?

  Diagnostyka specjalistyczna

  • Jeśli występują oznakiobjawy chorób endokrynologicznych, kardiologicznych, nefrologicznych lub hepatologicznych.

  Leczenie

  Ogólne informacje o terapiileczeniu

  • Skuteczność
    
    • Intensywna zmiana stylu życia może zapobiec cukrzycy, nadciśnieniu i chorobom układu krążenia lub opóźnić ich wystąpienie.
    • Redukcja masy ciała w połączeniu ze zwiększoną aktywnością fizyczną poprawia wszystkie aspektyparametry zespołu metabolicznego i zmniejsza śmiertelność z przyczyn sercowo-naczyniowych.
    • Nawet bez redukcji masy ciała, zwiększona aktywność fizyczna i zmiany w diecie mogą przyczynić się do obniżenia ciśnienia tętniczego, zmniejszenia stężenia lipidów we krwi, a tym samym poprawy działania insuliny.
  • Leczenie pierwszejpierwszego liniiwyboru
    • Zmianazmiana nawyków żywieniowych
    • Wiwiększa aktywność fizyczna

  Zalecenia lecznicze

  DyslipidemiaOtyłość

  • StosowaniePodstawowy statynelement dostosowanezespołu dometabolicznego.
  • Rozpoznawana ryzykana podstawie wskaźnika BMI ≥30 kg/m2, lub jako obwód talii ≥80 cm u kobiet i ≥94 cm u mężczyzn (otyłość trzewna).
  • Celem leczenia jest powstrzymanie dalszego przyrostu masy ciała, a następnie jej redukcji.
  • Zalecana normalizacja masy ciała (BMI <25 kg/m²), a u pacjentów ze stanami przedcukrzycowymi redukcja masy ciała przynajmniej o 5-7%, natomiast z cukrzycą typu 2 o 7-15%
  • Leczenie niefarmakologiczne:
    • Jeśliedukacja bezwzględnedietetyczna
    • zmiana ryzyko zdarzenia sercowo-naczyniowego nawyków żywieniowych
    • zwiększenie aktywności fizycznej pozazawodowej
    • terapia behawioralna - modyfikacja zachowań zwiąguzanych najbliższychz 10 latjedzeniem
  • Leczenie wynosi 10–20%:
    farmakologiczne
    • interwencjaStanowi dotyczącaczęść stylukompleksowej życiaterapii leczenia otyłości.
    • Jeśli wynosi blisko 20%: Należy rozważyć terapiu osób z BMI ≥30 kg/m² lub ≥27 kg/m² i współwystępowaniem statynprzynajmniej jednej choroby związanej z nieprawidłową masą ciała.
    • aktualnie dostępne w standardowejPolsce: dawceinhibitory —GLP-1, niechlorowodorek określonobupropionu wartościi odcięchlorowodorek naltreksonu oraz orlistat
    • Inhibitory GLP-1 powinny być lekami pierwszego wyboru u chorych z ZM.
    • Preparat złożony z bupropionu i naltreksonu należy rozważyć u pacjentów z towarzyszącą depresją, u pacjentów którzy chcą rzucić palenie lub u których doszło do wzrostu masy ciała po zaprzestaniu palenia.
    • Orlistat rekomendowany jest jako terapia drugiego lub trzeciego wyboru.
  • Jeśli bezwzględne ryzyko zdarzenia sercowo-naczyniowego w ciągu najbliższych 10 lat wynosi >20%:
    

  Dyslipidemia

  • interwencjaKażdy dotyczącapacjent styluz rozpoznanym zespołem metabolicznym jest pacjentem co najmniej wysokiego ryzyka (docelowe LDL-C <1,8 mmol/l (70 mg/dl) i obniżycia
  • terapiaenie statynąo ≥50% w standardowejstosunku dawce — nie określonodo wartości odcięcia
  wyjściowych; nie-HDL-C <2,6 mmol/l (100 mg/dl))
• StatynyPacjenci zmniejszajz ZM i chorobą sercowo-naczyniową na podłożu miażdżycy, cukrzycą lub rozpoznaną przewlekłą chorobą nerek w stadium G4-G5 – bardzo wysokie ryzyko choróbsercowo krąnaczyniowe (docelowe LDL-C <1,4 mmol/l (55 mg/dl) i obniżenia,enie aleo ≥50% w stosunku do wartości wyjściowych; nie-HDL-C śmiertelność<2,2 zmmol/l jakiejkolwiek(85 przyczyny.mg/dl)
• standardowe dawkowanie np. simwastatyny lub prawastatyny: 20–40 mg
Leczenie

• Skojarzeniestosowanie zstatyn innymio lekamiwysokiej obniżajintensywności w największych tolerowanych przez pacjenta dawkach celem osiącymignięcia docelowych stężenieeń lipidów?
  • PrzepisywanieLDL-C różnych leków obniżających stężenie lipidów w skojarzeniu przez lekarza pierwszego kontaktuoraz nie jest na ogół zalecane.-HDL-C
  • Ww przypadkurazie wczesnejkonieczności lubskojarzenie szczególniestatyn nasilonejz choroby krążeniaezetymibem, zwłaszczainhibitor PSCK9
  • w przypadkurazie dodatniegonietolerancji wywiadustatyn rodzinnegoleczenie lubezetymibem/inhibitorem wysoce podwyższonego poziomu cholesterolu, należy skierować pacjenta do specjalisty, jako że dalsza diagnostyka może mieć istotne konsekwencje terapeutyczne.PSCK9
• Więcej informacji znajduje się w artykule Hiperlipidemia.

Nadciśnienie tętnicze

• Zwiększenie masy ciała i otyłość są odwracalnymi (pod warunkiem prawidłowego leczenia) przyczynami nadciśnienia tętniczego.
• Ocena wartości ciśnienia tętniczego powinna być prowadzona głównie poprzez pomiary pozagabinetowe.
• U wszystkich pacjentów należy wdrażać leczenie niefarmakologiczne:
  • redukcja masy ciała
  • zmniejszenie spożycia soli w diecie
  • zwiększenie aktywności fizycznej
• Większość pacjentów z nadciśnieniem tętniczym powinna osiągnąć ciśnienie tętnicze na poziomie ≤140/90  mmHg, a o ile to możliwe <130/80 mmHg. Dostępne publikacje potwierdzają zasadność terapii do co najmniej 85.  roku życia.
• Intensywność leczenia ciśnienia tętniczego zależy w dużej mierze od innych czynników ryzyka występujących u pacjenta.
• KonsultacjeLeczenie w zakresie zmiany nawykówfarmakologiczne:
  
  • Należy omówirozpocząć odpowiedniąod aktywnośćskojarzenia fizyczną,inhibitora zdrowąkonwertazy dietę iangitensyny niepaleniez tytoniudihydropirydynowym przedCa-blokerem lub wrazdiuretykiem tiazydowym/tiazydopochodnym. Preferowany jest preparat złożony jakąkolwiekw interwencjąjednej farmakologicznątabletce (lepszy compliance, ale uwaga na wskazania refundacyjne).
  • WszystkieW osobyprzypadku nieosiągnięcia wartości docelowych po 6-8 tygodniach, należy dołączyć trzeci lek (z wielokrotniewyżej mierzonym ciśnieniem skurczowym ≥140 mmHg i/lub rozkurczowym ≥90 mmHg lub krewni pierwszego stopnia z nadciśnieniem tętniczym powinni otrzymać konsultację dotyczącą zdrowego stylu życiawymienionych).
  • UGdy oswciąż nie osiągnięto celu, należy rozważyć dołączenie antagonisty aldosteronu (ochronne działanie na nerki) lub beta-adrenolityku (hamowanie nadmiernej aktywności układu wspóbłczulnego, zpreferowany 10-letnimnebiwolol całkowitymlub ryzykiem sercowo-naczyniowym <20% należy zalecić próbę leczenia z modyfikacją stylu życia przez 4–6 miesięcy (skurczowe ciśnienie tętnicze 140–159 mmhg i lub rozkurczowe ciśnienie tętnicze 90–99 mmhg) lub przez kilka tygodni (skurczowe ciśnienie tętnicze 160–179 mmhg i lub rozkurczowe ciśnienie tętnicze 100–109 mmhg).>bisoprolol).
• Przy niepowikłanym nadciśnieniu tętniczym zaleca się stosowanie inhibitorów ACE, antagonistów AT-II, antagonistów wapnia lub tiazydowych leków moczopędnych (hydrochlorotiazyd, chlortalidon).

• Więcej informacji znajduje się w artykule Nadciśnienie tętnicze.

CukrzycaZaburzenia gospodarki węglowodanowej

• Ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2 u pacjentów z ZM jest 3-5x większe od populacyjnego.
• Diagnostyka cukrzycy i stanów przedcukrzycowych - patrz artykuł Cukrzyca typu 2.
• Postępowanie w stanie przedcukrzycowym:
  • zmniejszenie insulinooporności poprzez redukcję masy ciała
  • modyfikacja stylu życia: zmiana sposobu żywienia, zwiększenie aktywności fizycznej
  • U osób z BMI ≥35 kg/m² , w wieku <60 lat oraz u kobiet, które przebyły cukrzycę ciążową, zaleca się włączenie metforminy.
  • U pacjentów z BMI ≥27 kg/m² można rozważyć leczenie inhibitorem GLP-1 zarejestrowanym do leczenia nadwagi i otyłości.
  • Ryzyko sercowo-naczyniowe jest porównywalne do ryzyka u pacjentów ze świeżo rozpoznaną cukrzycą typu 2.
• Leczenie cukrzycy
  • cel – redukcja ryzyka sercowo- naczyniowego i powikłań cukrzycy
  • konieczne działanie wieloczynnikowe: farmakoterapia, działania behawioralne, edukacja terapeutyczna oraz u niektórych chirurgia metaboliczna/bariatryczna
  • Leczenie farmakologiczne powinno być przeprowadzane zgodnie z aktualnymi wytycznymi.
  • W leczeniu zaleca się stosowanie leków z grup inhibitorów GLP-1 oraz inhibitorów SGLT2.
  • Kwalifikację do chirurgii metabolicznej/bariatrycznej zaleca się pacjentom z cukrzycą typu 2 oraz BMI ≥ 35 kg/m², a także z BMI ≥30 kg/m², u których nie osiąga się prawidłowej kontroli glikemii podczas leczenia zachowawczego.
  • Patrz artykuł Cukrzyca typu  2.

Styl życia

Konsultacje

• Osobom o zwiększonym ryzyku sercowo-naczyniowym należy doradzić podjęcie zdrowych nawyków (ćwiczenia, dieta, rzuceniezaprzestanie palenia).
  • Podczas konsultacji należy ocenić i wziąć pod uwagę gotowość do zmiany.
  • W celu indywidualnego dostosowania poradnictwa należy mieć na uwadze czynniki społeczne i psychologiczne (np. stres zawodowy i rodzinny), a także status społeczno-ekonomiczny.
  • Poradnictwo powinno obejmować techniki samokontroli zachowania. Obejmują one:
    1. wezwanie do podjęcia decyzji w  sprawie zmiany zachowania
    2. ustalenie wspólnego celu szczegółowego
    3. sprawdzanie realizacji wcześniej wyznaczonych celów
    4. wezwanie do samoobserwacji zachowania
    5. przekazywanie informacji zwrotnych dotyczących zachowania
  • Poradnictwo powinno obejmować ustalenie dalszych kontaktów z lekarzem.

Regularne ćwiczenia

• Około 70% Polaków i ponad 60% Polek nie wykonuje regularnego wysiłku fizycznego, mimo udowodnionego działania ochronnego na układ sercowo-naczyniowy.
• Regularna aktywność fizyczna wpływa korzystnie na wzrost HDL-C oraz redukcję trójglicerydów, zmniejsza także ciśnienie tętnicze krwi.
• Mięśnie szkieletowe są najbardziej wrażliwą na insulinę tkanką w organizmie i dlatego są najbardziej narażone na insulinooporność, a ruch pomaga w zwiększeniu ich insulinowrażliwości.
• Aktywność fizyczna może zmniejszyć poziom tkanki tłuszczowej i insulinooporność niezależnie od BMI.
• Wpływ aktywności fizycznej na wrażliwość na insulinę pojawia się po 24–48  godzinach i trwa 3–5  dni.
• Ćwiczenia są jednym z najważniejszych środków, które należy podjąć przy otyłości.
  • aktywność fizyczna o umiarkowanej lub wysokiej intensywności, najlepiej przez ok.około 60 min minut dziennie
  • Odpowiada to zużyciu energii na poziomie ok.około 1260  kJ (300  kcal).
  • Liczy się każda regularna sesja umiarkowanych ćwiczeń fizycznych > >10 min. minut
  • Efektów ćwiczeń o  umiarkowanej intensywności można oczekiwać już po 15  minutach aktywności dziennie lub 90  minutach tygodniowo.
  • Europejskie Towarzystwo Kardiologiczne rekomenduje minimum 150-300 minut wysiłku o umiarkowanej intensywności tygodniowo lub 75-150 minut o wysokiej intensywności tygodniowo. Można dowolnie mieszać wyżej wymienione aktywności.
  • Rekomenduje się wykonywanie ćwiczeń siłowych (oporowych) dwa razy w tygodniu.
• Osoby, które dużoprowadzące siedzą,cy tryb życia mogą osiągnąć szczególnie wyraźny efekt zapobiegawczy poprzez włączenie umiarkowanego poziomu aktywności do swoich codziennych zajęć.
• Najlepsze jest połączenie treningu siłowego i wytrzymałościowego, ale każdy rodzaj ćwiczeń jest dobry. Osoby, które wcześniej nie wykonywały żadnej aktywności fizycznej, powinny zacząć powoli i stopniowo zwiększać czas trwania i intensywność treningu.
• Spacery i lekkie bieganie przez około 1  godzinę dziennie prowadzą do znacznej redukcji masy ciała nawet bez dodatkowej diety.

Dieta

• Zalecenia dietetyczne dotyczące odchudzaniaredukcji masy ciała³⁴
  • wyznaczenie realistycznych celów
  • umiarkowane ograniczenie spożycia energii o –2000  kJ/d na dobę (–500  kcal na dobę) w stosunku do dziennego zapotrzebowania
  • Dieta niskowęglowodanowa jest nieco bardziej skuteczna w odchudzaniuredukcji masy ciała niż dieta niskotłuszczowa. Jednak akceptacja takiej diety jest znacznie niższa.
  • Najlepiej ograniczyć spożycie węglowodanów, zwłaszcza prostych, do mniej niż 50% przyjmowanych kalorii.
  • Więcej szczegółów można znaleźć w artykułach Profilaktyka pierwotna chorób układu krążenia i Nadwaga/otyłość.
• Dieta powinna być zróżnicowana.
• Zalecenia powinny opierać się na diecie śródziemnomorskiej.
  • Dieta powinna zawierać jak najmniej tłuszczów nasyconych oraz tłuszczów trans.
  • Należy je zastąpić jednonienasyconymi lub wielonienasyconymi kwasami tłuszczowymi.
  • Szczególnie polecane są kwasy tłuszczowe z grupy omega-3 np. z ryb i oleju rzepakowego
• Należy zalecić
  • zwiększenie spożycia błonnika (nasiona roślin strączkowych, warzywa, owoce, produkty pełnoziarniste)
  • ograniczenie spożycia soli do mniej niż 6 5 g na dobę (Ic/B) 
  • ograniczenie spożycia alkoholu
• Zasadniczo nie powinno się zalecać suplementacji preparatami witaminowymi lub zawierającymi przeciwutleniacze.

Sen i rytm dobowy

• UZaburzenia niewyselekcjonowanychlub pacjentniewystarczająca ilość snu wiąże się ze zwiększonym ryzykiem sercowo-naczyniowym oraz sprzyja przyrostowi masy ciała.
• Zasady higieny snu:
  • Sen powinien trwać od 6 do 8 godzin.
  • Powinien odbywać się w regularnych porach.
  • Należy ograniczyć przebywanie w sypialni poza snem i aktywnością seksualną.
  • Godzinę przed snem dbać o unikanie światła niebieskiego (telewizory, tablety, smartfony).
  • Należy unikać intensywnego wysiłku fizycznego minimum 3 godziny przed snem, a posiłków niedo 4 godzin przed snem.
  • Nie zaleca się spożywania alkoholu wieczorem.

Spożycie alkoholu

• Nie ma bezpiecznej dla zdrowia dawki alkoholu.
• Alkohol sprzyja rozwojowi depresji, chorób nowotworowych, nadwagi, otyłości i powikłań sercowo-naczyniowych.
• Dostarcza dużą ilość kalorii bez innych wartości odżywczych.
• Zwiększa stężenie trójglicerydów, kwasu moczowego oraz ciśnienie tętnicze krwi.
• Wśród osób spożywających alkohol warto przeprowadzić test AUDIT. Po rozpoznaniu uzależnienia należy stosowakierować witaminydo Bspecjalistycznych ośrodków. Należy również przeprowadzać ocenę w kierunku depresji i kwasuzaburzeń foliowego w celu obniżenia poziomu homocysteiny w profilaktyce chorób krążenialękowych.

Informacje dla pacjentów

Informacje dla pacjentów w  Deximed

• Zespół metaboliczny