Compare with  
Legend:
inserted text deleted text

Zespół takotsubo (kardiomiopatia stresowa)

  • Definicja: Zespół takotsubo (takotsubo syndrome, TTS) to zwykle przejściowa postać ostrej niewydolności serca wywołana stresem emocjonalnym lub fizycznym z początkowymi cechami ostrego zespołu wieńcowego (OZW).
  • Częstość występowania: Roczna zapadalność ok. 10/100 000, występowanie u obu płci i we wszystkich grupach wiekowych, ale dotyczy głównie kobiet po menopauzie.
  • Objawy: Ból w klatce piersiowej i zadyszka, klinicznie trudne do odróżnienia od OZW.
  • Wyniki: Często nie wyróżniają się niczym szczególnym, ewentualnie oznaki niewydolności lewokomorowej aż do wstrząsu kardiogennego. W EKG często początkowe uniesienie odcinka ST, ujemne załamki T. W testach laboratoryjnych wzrost stężenia troponiny i NT-proBNP.
  • Diagnostyka: Potwierdzenie rozpoznania za pomocą koronarografii z wentrykulografią: tętnice wieńcowe bez zmian lub z niewielkimi zmianami, z typową akinezją koniuszka i podstawową nadkurczliwością lewej komory („zespół balotującego koniuszka”).
  • Terapia: Objawowa terapia niewydolności serca do czasu normalizacji jego funkcji pompowania krwi.

Informacje ogólne

Definicja

  • Zespół takotsubo (TTS) jest przeważnie bierną postacią ostrej niewydolności serca z początkowymi klinicznymi, elektrokardiograficznymi i biochemicznymi cechami ostrego zespołu wieńcowego (OZW).
    • Inne nazwy to kardiomiopatia stresowa, zespół balotującego koniuszka serca lub zespół złamanego serca.
  • Stres z różnych przyczyn odgrywa decydującą rolę jako czynnik wyzwalający.

Historia i nazewnictwo

  • Zespół ten został po raz pierwszy opisany 30 lat temu w Japonii1.
  • Nazwa pochodzi od kontrastowego widoku lewej komory w linii środkowej z akinezą segmentów wierzchołkowych i nadmierną kurczliwością segmentów podstawnych; obraz ten przypomina japońską pułapkę na ośmiornice (tako-tsubo) — naczynie z wąską szyją i zaokrąglonym brzuścem2.
  • Pękaty wygląd wierzchołkowych segmentów akinetycznych doprowadził do powstania nazwy apical ballooning syndrome - zespół balotującego koniuszka.
  • Terminy kardiomiopatia stresowa i zespół złamanego serca odnoszą się do wyzwalania choroby przez stres emocjonalny lub fizyczny.
  • Obecnie najpowszechniej używany jest termin „zespół takotsubo”.

Częstość występowania

  • Roczna zapadalność: ok. 10/100.000
  • Stosunek występowania u kobiet i mężczyzn: ok. 9:13
  • 80% pacjentów >50 lat3
  • Najczęściej dotyczy kobiet po menopauzie, ale może wystąpić w każdym wieku.
    • Pojedyncze przypadki opisano również u dzieci4. 
  • Zespół takotsubo stanowi przyczynę 1–3% wszystkich STEMI i 5–6% STEMI u kobiet3,5.

Etiologia i patogeneza

  • Mechanizmy patofizjologiczne nie zostały jeszcze szczegółowo wyjaśnione; jest to proces wieloczynnikowy6.
  • Kluczową rolę w patogenezie wydaje się odgrywać aktywacja układu współczulnego wywołana stresem3.
  • W zespole TTS znacznie podwyższone są stężenia katecholamin. Czasami są one wyższe niż u pacjentów z zawałem mięśnia sercowego i obrzękiem płuc.
  • Na ogólny obraz mają wpływ różne mechanizmy:
    1. wysokie ogólnoustrojowe i miejscowe stężenie katecholamin
      jako warunek konieczny dla
    2. wzrostu obciążenia następczego lewej komory,
    3. podstawna hiperkurczliwość i akinezja wierzchołkowa (współindukowane przez różne rozmieszczenie adrenoreceptorów) z dynamiczną niedrożnością drogi odpływu lewej komory,
    4. skurcze naczyń małych i nasierdziowych,
    5. stan zapalny.

Czynniki predysponujące

Hormony

  • Spadek poziomu estrogenów po menopauzie zwiększa podatność na TTS3.
    • Estrogeny zmniejszają odpowiedź układu współczulnego na stres i zmniejszają skurcz naczyń wywołany katecholaminami3.

Czynniki genetyczne

  • Doniesienia o występowaniu rodzinnym sugerują predyspozycje genetyczne u niektórych pacjentów3.

Konstrukcja psychiczna

  • Występuje zwiększony współczynnik chorobowości zaburzeń psychicznych, takich jak depresja i zaburzenia lękowe u pacjentów z TTS3,7.
  • Pacjenci z TTS prawdopodobnie mają ograniczone umiejętności radzenia sobie ze stresem8.

Czynniki wyzwalające

  • TTS jest wywoływany głównie przez czynniki emocjonalne lub fizyczne, ale opisano również przypadki bez rozpoznawalnego czynnika wyzwalającego7.

Emocjonalne czynniki wyzwalające3

  • TTS mogą wywoływać liczne czynniki emocjonalne, np. :
    • zgon bliskich osób,
    • wypadek (nawet bez obrażeń fizycznych),
    • napad/włamanie,
    • konflikt w związku,
    • problemy finansowe,
    • konflikt w miejscu pracy,
    • klęski żywiołowe,
    • i inne.
  • Są to głównie zdarzenia negatywne, ale opisano również pozytywne czynniki wyzwalające TTS (zespół szczęśliwego serca, Happy Heart Syndrome), np. :
    • ślub,
    • wygrana na loterii.

Fizyczne czynniki wyzwalające3

ICD-10

  • I42.8 Inne kardiomiopatie

Diagnostyka

Kryteria diagnostyczne3

  1. Przemijająca dysfunkcja lewej komory (często koniuszkowa, ale także śródkomorowa, podstawna lub ogniskowa), której zwykle nie można przypisać obszarowi zaopatrzenia naczyń wieńcowych.
    • Możliwe jest zajęcie prawej komory serca.
  2. W większości przypadków wykrywalny jest emocjonalny, fizyczny lub dwojaki czynnik wyzwalający.
  3. Pojawiają się nowe zmiany w EKG, takie jak uniesienie odcinka ST, obniżenie odcinka ST, ujemny załamek T, wydłużenie odstępu QTc (patrz również artykuły EKG: zmiany załamka P, zespołu QRS i odcinka ST-T). 
  4. Obserwuje się umiarkowany wzrost poziomu troponiny, często również NT-pro-BNP/BNP.
  5. Znacząca choroba wieńcowa nie wyklucza zespołu takotsubo.
  6. Brak objawów zakaźnego zapalenia mięśnia sercowego.
  7. Choroba dotyka w przeważającej większości kobiet po okresie menopauzy.

Diagnostyka różnicowa

Wywiad lekarski

Badanie przedmiotowe

  • Wyniki badania często nie wykazują żadnych zmian patologicznych, ale mogą również wykazywać oznaki arytmii lub oznaki niewydolności serca do wstrząsu kardiogennego.
  • Psychika
    • lęk, niepokój
  • Skóra
    • bladość, zimne poty, sinica
  • Tętno
    • regularne lub arytmiczne
    • o prawidłowej częstości, tachykardia lub bradykardia
  • Ciśnienie tętnicze
    • prawidłowe, hipertonia lub hipotonia
  • Płuca
  • Serce
    • możliwe szmery skurczowe z punktem maksymalnym powyżej punktu Erba (z tworzeniem się gradientu w drodze odpływu lewej komory)

Badania uzupełniające w praktyce lekarza rodzinnego

Diagnostyka w szpitalu11

EKG

  • Możliwe zmiany w EKG:
    • uniesienie odcinka ST (ok. 45 %)11
    • ujemny załamek T
    • obniżenie odcinka ST (rzadziej niż przy OZW)11
    • blok lewej odnogi pęczka Hisa
    • wydłużony czas QTc
    • Niskie napięcie?
    • prawidłowe wyniki w ok. 10% przypadków12

Badania laboratoryjne

  • Troponina prawie zawsze podwyższona; w porównaniu do pacjentów z OZW w przebiegu choroby nie są osiągane tak wysokie wartości maksymalne11.
  • NT-proBNP lub BNP jako marker dysfunkcji serca — zwykle podwyższony 

Diagnostyka obrazowa

Koronarografia
  • Potwierdzenie rozpoznania na podstawie prawidłowych wyników koronarografii lub wyników niewskazujących na OZW i typowych wyników w badaniu wentrykulograficznym.
Echokardiografia
  • Wizualizacja regionalnych zaburzeń ruchomości ściany lewej komory serca
    • W razie potrzeby należy również wykonać obrazowanie prawej komory serca13.
  • Oznaczenie ilościowe i jakościowe gradientu ciśnienia w drodze odpływu lewej komory serca
  • Wizualizacja niedomykalności zastawki mitralnej
TK serca
  • Opcja w przypadku niskiego prawdopodobieństwa OZW i/lub przeciwwskazań do wykonania koronarografii w celu wykluczenia choroby wieńcowej
RM serca
  • Oprócz rejestrowania zaburzeń ruchomości ścian wizualizacja często występującego przy TTS obrzęku mięśnia sercowego
  • Zasadne w przypadku diagnostyki różnicowej przy podejrzeniu zapalenia mięśnia sercowego

Wskazania do skierowania do hospitalizacji

Terapia

Cel terapii

  • Leczenie objawowe do czasu przywrócenia czynności serca

Ogólne informacje o terapii

  • Jak dotąd nie ma dowodów na skuteczność żadnej terapii swoistej wobec TTS.
  • Leczenie początkowe do czasu potwierdzenia rozpoznania jak w przypadku ostrego zespołu wieńcowego (OZW)
  • Odciążenie lewej komory poprzez terapię niewydolności serca
  • W przypadku niestabilności hemodynamicznej / wstrząsu kardiogennego intensywne leczenie medyczne

Leczenie farmakologiczne

  • Do czasu potwierdzenia rozpoznania, zalecenia jak w OZW: ASA, heparyna, leczenie objawowe, w razie potrzeby O2, morfina11.
  • Inhibitory ACE / antagoniści AT odciążają lewą komorę i powinny być podawane do czasu całkowitego ustąpienia dysfunkcji lewej komory.
  • Beta-blokery początkowo z zastrzeżeniami; prawdopodobnie są korzystne w przypadku niedrożności w drodze odpływu lewej komory.

Przebieg, powikłania i rokowanie

Powikłania

  • Powikłania w ok. 20% przypadków, szczególnie we wczesnej fazie14:

Przebieg i rokowanie

  • Do niedawna uważano, że pacjenci z TTS prawie zawsze mają dobre rokowania.
    • Uszkodzony mięsień sercowy wykazuje dobry potencjał odbudowy strukturalnej i funkcjonalnej15.
  • Jednak ostatnie dane wskazują na zwiększoną śmiertelność w dalszym przebiegu, porównywalną z pacjentami po OZW..
  • Markery gorszego rokowania obejmują m.in.:
    • zatrzymanie akcji serca,
    • brak normalizacji dysfunkcji lewej komory serca,
    • stres fizyczny jako czynnik wyzwalający,
    • neurologiczną chorobę podstawową,
    • chorobę nowotworową,
    • starszy wiek,
    • płeć męską.
  • Współczynnik nawrotu wynosi ok. 1–3%/rok.

Dalsze postępowanie

  • Dalsze postępowanie pod okiem lekarza rodzinnego
  • Dalsze postępowanie pod okiem kardiologa, w tym badanie echokardiograficzne, aż do całkowitego przywrócenia czynności komór.

Informacje dla pacjentów

Informacje dla pacjentów w Deximed

Tony serca

Rytm galopujący

Quellen

Leitlinien

  • European Society of Cardiology. International Expert Consensus Document on Takotsubo Syndrome (Part I): Clinical Characteristics, Diagnostic Criteria, and Pathophysiology. Stand 2018. academic.oup.com
  • European Society of Cardiology. International Expert Consensus Document on Takotsubo Syndrome (Part II): Diagnostic Workup, Outcome, and Management. Stand 2018. academic.oup.com

Literatur

  1. Iga K, Gen H, Tomonaga G, et al. Reversible left ventricular wall motion impairment caused by pheochromocytoma: a case report. Jpn Circ J 1989;53:813–818. doi.org
  2. Sato H, Tateishi H, Uchida T, et al. Tako-tsubo-like left ventricular dysfunction due to multivessel coronary spasm. In: Kodama K, Haze K, Hori M (eds) Clinical aspect of myocardial injury: from ischemia to heart failure.. Tokyo: Kagakuhyoronsha Publishing, 1990.
  3. European Society of Cardiology. International Expert Consensus Document on Takotsubo Syndrome (Part I): Clinical Characteristics, Diagnostic Criteria, and Pathophysiology. Stand 2018. academic.oup.com
  4. Topal Y, Topal H, Dogan C, et al. Takotsubo (stress) cardiomyopathy in childhood. Eur J Pediatr 2020; 179: 619-625. doi:10.1007/s00431-019-03536-z DOI
  5. Prasad A, Dangas G, Srinivasam M, et al. Incidence and angiographic characteristics of patients with apical ballooning syndrome (takotsubo/stress cardiomyopathy) in the HORIZONS-AMI trial: an analysis from a multicenter, international study of ST-elevation myocardial infarction. Catheter Cardiovasc Interv 2014; 83: 343-348. doi:10.1002/ccd.23441 DOI
  6. Y-Hassan S, Tornvall P. Epidemiology, pathogenesis, and management of takotsubo syndrome. Clin Auton Res 2018; 28: 53-65. doi:10.1007/s10286-017-0465-z DOI
  7. Templin C, Ghadri JR, Diekmann J, et al. Clinical features and outcomes of takotsubo (stress) cardiomyopathy. N Engl J Med 2015; 373: 929-38. PubMed
  8. Pelliccia F, Kaski J, Crea F, et al. Pathophysiology of Takotsubo Syndrome. Circulation 2017; 135: 2426-2441. doi:10.1161/CIRCULATIONAHA.116.027121 DOI
  9. Hurst RT, Prasad A, Askew JW, et al. Takutsubo cardiomyopathy: a unique cardiomyopathy with variable ventricular morphology. JACC Cardiovasc Imaging 2010; 3: 641-9. PubMed
  10. Milinis K, Fisher M. Takotsubo cardiomyopathy: pathophysiology and treatment. Postgrad Med J 2012; 88: 530-538. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  11. European Society of Cardiology. International Expert Consensus Document on Takotsubo Syndrome (Part II): Diagnostic Workup, Outcome, and Management. Stand 2018. academic.oup.com
  12. Dawson D. Acute stress-induced (takotsubo) cardiomyopathy. Heart 2018;104:96-102. doi:10.1136/heartjnl-2017-311579 DOI
  13. Haghi D, Athanasiadis A, Papavassiliu T, et al. Right ventricular involvement in Takotsubo cardiomyopathy. Eur Heart J 2006; 27: 2433. PubMed
  14. Tomich E. Takotsubo (Stress) Cardiomyopathy (Broken Heart Syndrome). Medscape, updated Jul 31,2019. Zugriff 15.01.20. emedicine.medscape.com
  15. Nef HM, Möllmann H, Kostin S, et al. Tako-Tsubo cardiomyopathy: intraindividual structural analysis in the acute phase and after functional recovery. Eur Heart J 2007; 28: 2456. PubMed
  16. Eitel I, Behrendt F, Schindler K, et al. Differential diagnosis of suspected apical ballooning syndrome using contrast-inhanced magentic resonance imaging. Eur Heart J 2008; 29: 2651-9. European Heart Journal
  17. Eitel I, von Knobelsdorff-Brenkenhoff F, Bernhardt P, et al. Clinical characteristics and cardiovascular magnetic resonance findings in stress (takotsubo) cardiomyopathy. JAMA 2011; 306: 277-86. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  18. Ghadri JR, Kato K, Cammann VL, et al. Long-term prognosis of patients with Takotsubo syndrome. J Am Coll Cardiol 2018; 72: 874-82. PMID: 30115226 www.ncbi.nlm.nih.gov
  19. Redfors B, Vedad R, Angeras O, et al. Mortality in takotsubo syndrome is similar to mortality in myocardial infarction - A report from the SWEDEHEART registry. Int J Cardiol 2015; 185: 282-289. doi:10.1016/j.ijcard.2015.03.162 DOI
  20. Tornvall P, Collste O, Ehrenborg E, et al. A Case-Control Study of Risk Markers and Mortality in Takotsubo Stress Cardiomyopathy. J Am Coll Cardiol 2016; 26: 1931-1936. doi:10.1016/j.jacc.2016.02.029 DOI
  21. Gili S, Cammann V, Schlossbauer S, et al. Cardiac arrest in takotsubo syndrome: results from the InterTAK Registry. Eur Heart J 2019; 40: 2142–2151. doi:10.1093/eurheartj/ehz170 DOI
  22. Jurisic S, Gili SA, Cammann V, et al. Clinical Predictors and Prognostic Impact of Recovery of Wall Motion Abnormalities in Takotsubo Syndrome: Results From the International Takotsubo Registry. J Am Heart Assoc 2019; 8: e011194. doi:10.1161/JAHA.118.011194 DOI
  23. Ghadri J, Cammann V, Jurisic S, et al. A novel clinical score (InterTAK Diagnostic Score) to differentiate takotsubo syndrome from acute coronary syndrome: results from the International Takotsubo Registry. Eur J Heart Fail 2017; 19: 1036–1042. doi:10.1002/ejhf.683 DOI
  24. Elesber AA, Prasad A, Lennon RJ, et al. Four-year recurrence rate and prognosis of the apical ballooning syndrome. J Am Coll Cardiol 2007; 50: 448. PubMed
  25. Singh K, Carson K, Usmani Z, et al. Systematic review and meta-analysis of incidence and correlates of recurrence of takotsubo cardiomyopathy. Int J Cardiol 2014; 174: 696-701. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov

Autor*innen

  • Michael Handke, Prof. Dr. med., Facharzt für Innere Medizin, Kardiologie und Intensivmedizin, Freiburg i. Br.
I428
Stress kardiomyopati
Tako-Tsubo; Tako-Tsubo-Syndrom; Stress-Kardiomyopathie; Apical Ballooning; Broken Heart Syndrome; Akute Herzinsuffizienz; Stress; Akutes Koronarsyndrom; ACS; STEMI; NSTEMI
Zespół takotsubo (kardiomiopatia stresowa)
document-disease document-nav document-tools document-theme
Definicja: Zespół takotsubo (takotsubo syndrome, TTS) to zwykle przejściowa postać ostrej niewydolności serca wywołana stresem emocjonalnym lub fizycznym z początkowymi cechami ostrego zespołu wieńcowego (OZW).
Medibas Polska (staging)
Zespół takotsubo (kardiomiopatia stresowa)
/link/8c2976a817654c499c2308543cbeedf1.aspx
/link/8c2976a817654c499c2308543cbeedf1.aspx
zespol-takotsubo-kardiomiopatia-stresowa
SiteDisease
Zespół takotsubo (kardiomiopatia stresowa)
K.Reinhardt@gesinform.de
Kj.Reinhardt@gesinformmroz@konsylium24.depl
pl
pl
pl