Zespół Ehlersa-Danlosa (EDS)

Streszczenie

• Definicja:Niejednorodna grupa chorób, w których defekty włókien kolagenowych prowadzą do nadmiernej elastyczności tkanki.
• Częstość występowania: chorobowość około 1 na 5000% mieszkańców
• Objawy:hipermobilność stawów, nadmierna elastyczność skóry, spontaniczne pęknięcie aorty jako najbardziej niebezpieczny objaw.
• Wyniki badania:bardzo różne i zależne od typu kolagenu, a tym samym typu tkanki.
• Diagnostyka:badanie przedmiotowe, analiza genetyczna w celu potwierdzenia diagnozy.
• Terapia:brak specyficznej terapii.

Informacje ogólne

Definicja

• Po raz pierwszy opisany przez duńskiego dermatologa Edvarda Ehlersa (1863-1937) i francuskiego dermatologa Henri’ego Danlosa (1844-1912).
• Grupa klinicznie niejednorodnych, dziedzicznych zaburzeń tkanki łącznej
• Różne defekty syntezy kolagenu prowadzą do zwiększonej elastyczności różnych tkanek łącznych.
• skóra, stawy, mięśnie, ścięgna, naczynia krwionośne i narządy trzewne
• Objawy łagodne do zagrażających życiu, w zależności od nasilenia, np. ¹
  • nadmierna ruchomość stawów
  • hiperelastyczność skóry
  • kruche struktury tkankowe, pęknięcie aorty lub innych naczyń.
• Do 2017 r. podział na 6 podtypów zgodnie z klasyfikacją Villefranche'a²
  • m. in. typ klasyczny, hipermobilny i podtyp naczyniowy.
• Od 2017 r. obowiązuje nowa międzynarodowa klasyfikacja z 13 podtypami³
  • aktualizacja oparta na nowych odkryciach genetycznych

Częstość występowania

• Chorobowość 1:5000 ²
• Brak specyficznych dla płci lub etnicznych różnić w częstotliwości występowania¹

Etiologia i patogeneza

• Genetyczny defekt kolagenu
  • Mutacja dziedziczona autosomalnie dominująco jest najczęstsza, ale opisano również dziedziczenie recesywne i sprzężone z chromosomem X³.
• Kolagen znajduje się we wszystkich narządach¹
  • różne podtypy kolagenu w różnych częściach ciała
  • różne objawy w zależności od rodzaju uszkodzonego kolagenu

Czynniki predysponujące

• Dodatni wywiad rodzinny

ICD-10

• Q79 Wrodzone wady rozwojowe układu mięśniowo-szkieletowego, niesklasyfikowane gdzie indziej
  • Q79.6 Zespół Ehlersa-Danlosa

Diagnostyka

Kryteria diagnostyczne

• Od 2017 r. obowiązuje nowa międzynarodowa klasyfikacja³
  • nowe genetyczne ustalenia dzięki sekwencjonowaniu nowej generacji
  • Bardziej specyficzna opieka nad pacjentem jest możliwa w oparciu o bardziej precyzyjne podtypy.
  • Każdy podtyp jest definiowany przez kilka głównych i drugorzędnych kryteriów, które nie zostały tutaj przedstawione ze względu na przejrzystość.
• Diagnostyka poprzez wykrycie określonej mutacji genetycznej metodami molekularnymi
  • Wyjątek hipermobilny EDS, diagnoza kliniczna przy nieznanej mutacji 
• 13 podtypów, wszystkie zwykle z hipermobilnością stawów i nadmiernie rozciągliwą skórą ³
  • klasyczny zespół Ehlersa-Danlosa (EDS)
    • nadmierna ruchomość stawów
    • podatna na urazy, nadmiernie rozciągliwa skóra z zanikowymi bliznami
  • klasyczny EDS
    • nadmierna ruchomość stawów, zwłaszcza barków i kostek
    • podatna na urazy, nadmiernie rozciągliwa skóra bez zanikowych blizn
  • sercowo-zastawkowy EDS
    • ciężka wada zastawki aortalnej i/lub mitralnej
  • naczyniowy EDS
    • forma zagrażająca życiu
    • możliwe spontaniczne pęknięcie aorty, okrężnicy lub macicy⁴
    • mediana oczekiwanej długości życia 51 lat⁴
  • hipermobilny EDS
    • często rozproszony ból całego ciała⁵
    • pacjenci z najsilniejszym bólem spośród wszystkich podtypów EDS⁵
    • przyczyna genetyczna jest nadal niejasna, diagnoza kliniczna
  • EDS z artrochalazją
    • wrodzone obustronne zwichnięcie stawu biodrowego
  • EDS ze zmniejszoną elastycznością skóry
    • wyjątkowo wrażliwa skóra, często już z wrodzonym bliznowaceniem
    • dysmorfia czaszkowo-twarzowa, opóźnienie wzrostu, krótkie kończyny
  • EDS z kifoskoliozą
    • kifoskolioza
    • hipotonia mięśniowa
  • EDS z zespołem kruchej rogówki
    • niebieska twardówka
    • cienka rogówka, z ryzykiem pęknięcia i wczesnym rozwojem stożka rogówki
  • spondylodysplastyczny EDS
    • opóźnienie wzrostu
    • hipotonia mięśniowa
    • zniekształcone kończyny
  • EDS z przykurczami mięśniowymi
    • liczne przykurcze, zwłaszcza przywodzicieli 
    • stopy końsko-szpotawe
    • dysmorfizm czaszkowo-twarzowy
  • miopatyczny EDS
    • postępujący zanik mięśni
    • przykurcze stawów proksymalnych
      • biodro, łokieć, kolano
  • okołozębowy EDS
    • nawracające, ciężkie zapalenia przyzębia
      • Dziąsła nie przylegają ściśle do zębów, gromadzenie się resztek jedzenia w przestrzeniach międzyzębowych.

Diagnostyka różnicowa

• Zespół hipermobilności
  • Do 10% całej populacji w krajach zachodnich ma hipermobilne stawy.⁶
• Reumatoidalne zapalenie stawów
• Fibromialgia
• Toczeń rumieniowaty układowy
• Zespół Marfana
• Wrodzona łamliwość kości

Wywiad lekarski

• W zależności od podtypu EDS
  • prawie zawsze nadmierna ruchomość stawów i nieprawidłowa rozciągliwość skóry
• Dodatni wywiad rodzinny
• Wada genetyczna obecna przy urodzeniu, ale ujawniająca się i zdiagnozowana często wiele lat później¹
• >90% pacjentów z przewlekłym bólem stawów⁵
• Często przemieszczenie barku jako początkowe objawy¹
• Skóra przypominająca bibułkę papierosową, którą łatwo uszkodzić.²

Badanie przedmiotowe

• Klasycznie stawy hipermobilne i nieprawidłowa rozciągliwość skóry

Ocena rozciągliwości skóry

• Od wewnętrznej strony dłoni na przedramieniu pośrodku między nadgarstkiem a łokciem
• Pociągnięcie skóry i pomiar powstałej zmarszczki⁶
  •  ≤4 cm w normie
  •  >4 cm uważa się za hiperelastyczność.
  • Utrudniony pomiar u małych dzieci ze względu na podskórną tkankę tłuszczową.

Ocena hipermobilności

• Ocena w skali Beightona⁷
  • badanie prawej i lewej strony, 1 punkt za każdą stronę w przypadku pozytywnych wyników
  • mały palec: wyprost grzbietowy >90 stopni w stawie śródręczno-paliczkowym
  • kciuk: możliwy kontakt z przedramieniem od wewnętrznej strony dłoni
  • łokieć: przeprost >10 stopni 
  • staw kolanowy: przeprost >10 stopni 
  • obie dłonie wewnętrzną stroną na podłodze z wyprostowanymi kolanami (1 punkt)
    • hipermobilność przy co najmniej 5 z 9 w sumie możliwych punktów

Zmiany w innych narządach

• Niedobór kolagenu może również powodować zwiększoną elastyczność i kruchość narządów wewnętrznych, z takimi konsekwencjami jak:
  • przepuklina i uchyłki w przewodzie pokarmowym⁸
  • osłabienie pęcherza i dna miednicy⁹
  • zmiany w płucach, samoistna odma opłucnowa
  • dylatacja, rozwarstwienie i pęknięcie dużych naczyń krwionośnych
  • wypadanie płatka zastawki mitralnej i dylatacja pierścienia aortalnego¹⁰
  • krwiaki wskutek kruchych naczyń włosowatych, układ krzepnięcia zwykle prawidłowy¹¹
  • przedwczesne pęknięcie worka owodniowego z przedwczesnym porodem¹²
  • odwarstwienie siatkówki, niebieska twardówka, krwotok do siatkówki lub pęknięcie gałki ocznej ¹³
    • Twardówka jest niebieska, ponieważ naczyniówka prześwituje przez cienką spojówkę.
    • Pasma naczyniaste (AS – angioid streaks): Pęknięcia błony Brucha prowadzą do neowaskularyzacji widocznej jako czerwonawe linie na siatkówce.

Badania uzupełniające w praktyce lekarza rodzinnego

• Poza badaniem przedmiotowym nie ma potrzeby przeprowadzania dodatkowych badań.

Diagnostyka u specjalisty

• Mikroskopia elektronowa i elektroforeza próbek tkanek
  • niska czułość i swoistość, małe korzyści¹⁴
• Diagnostyka genetyczna
  • w celu sklasyfikowania dokładnego typu EDS
    • warunek wstępny do dalszych, ukierunkowanych badań

Wskazania do skierowania do specjalisty

• W przypadku podejrzenia diagnozy: ocena przez ortopedów
  • Diagnostyka różnicowa zespołu hipermobilności stawów
• Wyjaśnienie w centrum genetyki ludzkiej

Terapia

Cele leczenia

• Terapia i zapobieganie powikłaniom związanym z chorobą

Ogólne informacje o terapii

• Brak możliwości wyeliminowania przyczyny, jedynie leczenie objawowe

Leczenie farmakologiczne

• Celiprolol (beta-bloker) zmniejsza ryzyko pęknięcia aorty w przypadku naczyniowego EDS¹⁵.
• Środki przeciwbólowe w przypadku bóli stawów

Inne terapie

• Laserowa terapia angiogenezy w naczyniówce
• Właściwa higiena jamy ustnej w celu zapobiegania zapalenia przyzębia
  • chorobowość wynosząca 62% u pacjentów z EDS z powodu przerwy między dziąsłem a zębem¹⁶
• Fizjoterapia
  • ukierunkowana terapia wspomagająca stawy i mięśnie
  • Hipermobilne stawy nie powinny być nadmiernie rozciągane.

Zapobieganie

• Unikania sportów kontaktowych.
• W razie potrzeby odzież ochronna z wyściółką 
• Unikanie podwyższonego ciśnienia wewnątrzczaszkowego (np. gry na trąbce)
• Okulary ochronne w przypadku pasm naczyniastych
• W przypadku niestabilnych stawów orteza lub taśma

W okresie ciąży

• Określenie stanu układu krzepnięcia przed zajściem w ciążę ze względu na zwiększone ryzyko krwawienia¹¹
• Pęknięcie macicy i poród przedwczesny są częstymi powikłaniami naczyniowego EDS.¹² 
• bardzo ścisły nadzór medyczny
• Poród w wyspecjalizowanej jednostce

Przebieg, powikłania i rokowanie

Przebieg

• Nieuleczalność
• Dolegliwości związane z niestabilnością stawów występują u >90% pacjentów.⁵

Rokowanie

• Pomimo różnych powikłań oczekiwana długość życia jest niezmieniona¹.
  • wyjątek naczyniowy EDS z medianą długości życia wynoszącą 51 lat⁴

Powikłania

• Możliwe różne powikłania narządowe, patrz sekcja Badanie przedmiotowe.

Informacje dla pacjentów

O czym należy poinformować pacjentów?

• Przydatna jest konsultacja w jednostce zajmującej się genetyką ludzką.
  • Wyjaśnienie przebiegu dziedziczenia, konsekwencje dla krewnych, a zwłaszcza dla dzieci.
• Choroba nieuleczalna, ale z prawidłową oczekiwaną długością życia (z wyjątkiem typu naczyniowego).

Informacje dla pacjentów w Deximed

• Zespół Ehlersa-Danlosa

Q79; Q796

Ehlers-Danlos syndrom; hypermobilitet; ehlers-danlos syndrom; hyperelastisitet; blå sclerae; q79.6 ehlers-danlos syndrom; Ehlers-Danlos syndrom (EDS)

Hypermobilität der Gelenke; Hyperelastizität der Haut; Bindegewebserkrankungen; Erkrankung des Bindegewebes; Blutungsneigung; Edvard Ehlers; Henri Danlos; Hautveränderungen; Überbeweglichkeit; Kollagendefekte; Kollagenmangel; schlechte Wundheilung; Hämatome; COL3A1-Gen; Angioid Streaks; Müdigkeit

Zespół Ehlersa-Danlosa (EDS)

document-disease document-nav document-tools document-theme

Definicja:Niejednorodna grupa chorób, w których defekty włókien kolagenowych prowadzą do nadmiernej elastyczności tkanki. Częstość występowania: chorobowość około 1 na 5000% mieszkańców

Medibas Polska (staging)

Zespół Ehlersa-Danlosa (EDS)

/link/e0c5e078ca274784bf909a566b2dbe43.aspx

/link/e0c5e078ca274784bf909a566b2dbe43.aspx

zespol-ehlersa-danlosa-eds

SiteDisease

Zespół Ehlersa-Danlosa (EDS)

K.Reinhardt@gesinform.de

Kj.Reinhardt@gesinformmroz@konsylium24.depl

pl

pl

pl