Definicja: Mikroangiopatia zakrzepowa z mikroangiopatyczną niedokrwistością hemolityczną, małopłytkowością i rozsianymi zakrzepami mikronaczyniowymi. Podstawowym patomechanizmem jest niedobór ADAMTS13, proteazymetaloproteazy, która jest swoiście odpowiedzialna za rozszczepianierozkładanie ultradużych multimerów czynnika von Willebranda (ULvMF).
Częstość występowania: Bardzo rzadka, zapadalność w ciągu roku ok. 1,5/1. 000. 000.
Diagnostyka: Parametry hemolizy (podwyższony poziom LDH, niewykrywalnazmniejszone haptoglobinastężenie haptoglobiny, zwiększona liczba retikulocytów), schistocyty w rozmazie krwi, znacznie obniżona aktywność ADAMTS13 (<10%).>10%).><10%)
Leczenie: Natychmiastowe wdrożenie plazmaferezy, podanie świeżo mrożonego osocza (FFP) i glikokortykosteroidów. RozszerzenieW terapii poprzezmożna dodaniestosować rytuksymaburównież rytuksymab i kaplacyzumabukaplacyzumab.
Rokowanie: Śmiertelność przy braku leczenia >>90%, przy stosowaniu leczenia ok. 5–10 %.
Informacje ogólne
Definicja
Zakrzepowa plamica małopłytkowa (thrombotic trombocytopenic purpura, TTP) należy do grupy mikroangiopatii zakrzepowych (TMA) i daje następujące charakterystyczne wynikiobjawy: badań:
obecność schistocytów (zwanych również fragmentocytami) w rozmazie krwi obwodowej1
ciężka małopłytkowość (<30 000 mcl) >30 000>
niedokrwienie narządów (mózgu, serca, nerek) spowodowane rozsianymi drobnymi skrzeplinami w obszarze końcowego odcinka tętniczo-kapilarnego1
potwierdzenie diagnozy poprzez wykrycie znacznie zmniejszonej (<10%) aktywności adamts13><10%) aktywności ADAMTS132-310%)>
ADAMTS13 (A Disintegrin And Metalloproteinase with a Thrombospondin Type 1 Repeats, Member 13) jest proteazą wytwarzaną w komórkach Ito (komórkach okołozatokowych) wątroby. Jest ona swoiście odpowiedzialna za rozszczepianieza rozkładanie ultradużych multimerów czynnika von Willebranda (vWFULvMF).
Podział na:
nabyta, idiopatyczna TTP: obecność autoprzeciwciał przeciwko ADAMTS13 (>>90% przypadków)4
wrodzona TTP: występowanie już w dzieciństwie, wrodzony niedobór ADAMTS13 spowodowany defektem genetycznym (ok. 5% przypadków)4
Ze względu na przewagę nabytej TTP w wieku dorosłym, dalsza część artykułu dotyczy głownieównie tej jednostki chorobowej.
W odróżnieniu od niejomawianej jednostki istnieją obrazy klinicznechoroby przypominające TTP, lecz spowodowane innymi patomechanizmami, dlatego są one podsumowane podobjęte ogólnym pojęciem mikroangiopatii zakrzepowych (thrombotic microangiopathy, TMA) i wymienione w diagnostyce różnicowej5.
Obraz kliniczny niekiedy prawie nie różni się od obrazu TTP.
W zależności od przyczyny TMA reagujodpowiadają również korzystnie na plazmaferezę i podawanie FFP.
Rys historyczny
Pierwszy opis został sporządzony w 1924 roku przez Eli Moschcowitza.
Moake i wsp. opisali w 1982 r. powstawanie duultradużych multimerów vWF w osoczu pacjentów z TTP.6
Furlan i wsp. oraz Tsai w połowie lat dziewięćdziesiątych zidentyfikowali nową proteazę, która swoiście rozszczepiarozkłada multimery vWF
Pod koniec lat 90-tych ustalono związek między TTP a wysoceznacznie obniżoną aktywnością ADAMTS132,7.
Występowanie zwykle w wieku dorosłym (ok. 90% przypadków)
Etiologia i patogeneza
W warunkach fizjologicznych proteaza ADAMTS13 powoduje rozpad czynnika von Willebranda (vWF), a tym samym kontroluje jego aktywność i wpływ na krzepnięcie krwi.
Czynnik von Willebranda (vWF) jest glikoproteiną wytwarzaną przez komórki śródbłonka i megakariocyty. Jest on uwalniany do krwi i może tam samoistnie tworzyć duże multimery.
Gdy śródbłonek naczyniowy jest uszkodzony, vWF wiąże się w tym miejscu z białkami matrycy podśródbłonkowej i jednocześnie z glikoproteinami pewnymina cząsteczkamipowierzchni powierzchniowymipłytek na płytkach krwi. vWF stanowi niejako łącznik między uszkodzoną ścianą naczynia a płytkami krwi, aktywuje płytkije krwii i pełni istotną funkcję w aktywacjirozpoczynaniu pierwotnej hemostazy9.
W przypadku silnie obniżonej aktywności ADAMTS13, np. przez tworzenie autoprzeciwciał, regulacja vWF niejest funkcjonuje.zaburzona
Powstają niezwykle duultraduże multimery (ultra large vWF multimers), które prowadzą do adhezji i niekontrolowanej aktywacji płytek krwi. Tworzą się rozsiane mikrozakrzepy, szczególnie w końcowym odcinku tętniczo-kapilarnym9.
Mikrozakrzepy prowadzą do niedokrwienia narządów i uszkodzenia krwinek czerwonych, co znajduje odzwierciedlenie w niedokrwistości hemolitycznej i wykryciu schistocytów (= pofragmentowanych erytrocytów) w rozmazie krwi.
Nie jest jeszcze w pełni wyjaśnione, które czynniki odpowiadają za rozwój autoprzeciwciał przeciwko ADAMTS13.
Za czynniki predysponujące do wystąpienia TTP uważane są:
NajsilniejszymNajważniejszym kryterium diagnostycznym jest wykazanie spadku aktywności ADAMTS13 do wartości <10%. następnym krokiem jest poszukiwanie możliwych przeciwciał.><10%. Następnym krokiem jest poszukiwanie odpowiednich przeciwciał.
uwaga: diagnostyka specjalistyczna!
10%.>
Ponadto obecność ciężkiej małopłytkowości, często zze znacznie obniżonym
TMA wywołane przez leki — np. inhibitory kalcyneuryny lub leki cytostatyczne: uszkodzenie nerek i następcze nadciśnienie tętnicze; aktywność ADAMTS13 normalna do nieznacznie obniżonej
Może wystąpić jako typowy zespół hemolityczno-mocznicowy przy zakażeniu E. coli wytwarzającymi toksynę Shiga11. W tym przypadku toksyny bakteryjne powodują uszkodzenie komórek śródbłonka naczyniowego. Toksyny Shiga wiążą się przy tym z glikolipidem Gb3, który ulega silnej ekspresji na komórkach śródbłonka kłębuszków nerkowych12.
NietypowyAtypowy HUS występuje przy niekontrolowanej aktywacji układu dopełniacza, np. poprzez mutacje lub autoprzeciwciała.
Wtórny HUS może wystąpić w związku z nowotworami złośliwymi, lekami cytostatycznymi lub niektórymi zakażeniami (zakażenie pneumokokowe, grypa).
W przeciwieństwie do TTP aktywność ADAMTS13 nie jest lub jest tylko nieznacznie obniżona.
dalszą diagnostykę w zależności od objawów klinicznych
Wskazanie do skierowania dona hospitalizacjihospitalizację
Natychmiastowe przyjęcie do szpitala w trybie nagłym
Pacjenci wymagający intensywnej opieki medycznej
Leczenie
Ogólne informacje o leczeniu
Natychmiastowe rozpoczęcie leczenia — już w przypadku podejrzenia TTP
Opóźnienie odpowiedniego leczenia prowadzi do wzrostu zachorowalności i śmiertelności.
Nieleczona TTP jest prawie zawsze śmiertelna, ale dzięki terapii multimodalnej (tzn. połączeniu plazmaferezy, glikokortykosteroidów, rytuksymabu i kaplacyzumabu [lek niedostępny w Polsce]) śmiertelność wynosi 5–10%.
Plazmafereza
Wymiana osocza i dostarczanieprzetoczenie świeżo mrożonego osocza (fresh frozen plasma — FFP) jako ważnyleczenie punktpierwszego wyjściarzutu w leczeniu14
usunięcie autoprzeciwciał skierowanych przeciwko ADAMTS13 i transfuzja osocza dawcy z prawidłowo działającymi proteazami15
Skuteczna odpowiedź na leczenie prowadzi do normalizacji wartości Hb i płytek krwi oraz do cofnięcia sięustąpienia objawów klinicznych.
Leczenie farmakologiczne
Glikokortykosteroidy
Odgrywają one również ważną rolę lecznicząw terapii, są zwykle stosowane w połączeniu z plazmaferezą i mają na celu zapobieganie ponownemu powstawaniu autoprzeciwciał poprzez działanie immunosupresyjne13.
Rytuksymab
Przeciwciało monoklonalne skierowane przeciwko cząsteczce powierzchniowej CD20 na limfocytach B
StosowanieStosowany głównie w fazie ostrej
Istnieją dowody na to, że kolejnymstosując nawrotomrytuksymab można zapobiegać,stosująckolejnym rytuksymab. nawrotom
Kaplacyzumab [lek niedostępny w Polsce]
Immunoglobulina ukierunkowanałącząca nasię z domenęą A1 vWF i zapobiegająca interakcji z płytkami krwi
Zgodnie z aktualnymi badaniami kaplacyzumab prowadzi do poprawy wyników, szybszego powrotu do zdrowia i mniejszej liczby nawrotów.
Podawanie rekombinowanego ADAMTS1318(niedostępne w Polsce)
Przebieg, powikłania i rokowanie
Przebieg
Bardzo ostry obraz klinicznyprzebieg z szybkim pogorszeniem w przypadku braku odpowiedniego leczenia
Powikłania
Niewydolność wielonarządowa w wyniku niedokrwienia narządów spowodowanego rozsianymi skrzeplinami w końcowych odcinkach ukmaładuych krążeniatętniczek i naczyniach włosowatych
Rokowanie
Jeżeli choroba nie jest leczona, śmiertelność wynosi >>90%.
Przy odpowiedniej terapii śmiertelność wynosi 5–10%.
Wskaźniki nawrotów i przebiegów opornych na leczenie wyraźnie spadają w ramach nowoczesnych schematów leczenia, do ok. 5–10 %.14,19-20
Definicja: Mikroangiopatia zakrzepowa z mikroangiopatyczną niedokrwistością hemolityczną, małopłytkowością i rozsianymi zakrzepami mikronaczyniowymi. Podstawowym patomechanizmem jest niedobór ADAMTS13, proteazymetaloproteazy, która jest swoiście odpowiedzialna za rozszczepianierozkładanie ultradużych multimerów czynnika von Willebranda (ULvMF).