Informacje ogólne
Definicja
- Powiększenie węzłów chłonnych występuje, gdy wielkość węzłów chłonnych przekracza normę.
- W limfadenopatii rozmiar i konsystencja węzłów chłonnych są nieprawidłowe.
- Jeśli węzły chłonne są powiększone z powodu stanu zapalnego, jest to zapalenie węzłów chłonnych.
- Tkanka limfatyczna może być również zmieniona złośliwie, zarówno w kontekście złośliwych chorób ogólnoustrojowych, jak i chłoniaka złośliwego.
Częstość występowania
- U dzieci powiększenie węzłów chłonnych jest bardzo powszechne w kontekście zakażeń.
- Ok. 6% wszystkich nowotworów złośliwych u dzieci to chłoniaki nie-Hodgkina.
- W Niemczech chłoniaka Hodgkina rozpoznaje się każdego roku u około 150 dzieci i nastolatków w wieku do 18 lat.
- Obie choroby są rzadkie przed ukończeniem 3. roku życia.
Rozważania diagnostyczne
- Obrzęk szyi jest najczęściej spowodowany obrzękiem węzłów chłonnych.
- Jednak w ramach diagnostyki różnicowej należy rozważyć również inne przyczyny obrzęków szyi, takie jak torbiele dermoidalne, torbiele przewodu tarczowo-językowego, torbiele oskrzelowe, rozgałęzione torbiele szczelinowe, malformacje naczyniowe, zapalenie przyusznic (np. świnka), wodniak torbielowaty, żebro szyjne, guzy gruczołów ślinowych, tłuszczaki, włókniaki/fibromatoza szyi lub ropnie niezwiązane z węzłami chłonnymi.
- Patrz Kryteria różnicowania łagodnego i złośliwego powiększenia węzłów chłonnych.
- Charakterystyka typowych dla wieku węzłów chłonnych u małych dzieci i dzieci w wieku wczesnoszkolnym:
- rozmiar: <1 cm (kąt żuchwy><1,5–2 cm, czasami również powyżej)>1,5–2 cm,>1 cm>
- najczęściej miękkie, elastyczne, przesuwające się węzły chłonne
- przeważnie bez bólu
- brak reakcji zapalnej
- typowe lokalizacje (szyjne i/lub pachwinowe)
- Oznaki powiększenia węzłów chłonnych na tle zakaźnym:
- miejscowe wrota zakażenia (stan uzębienia, migdałki, przeczosy w osutce alergicznej, inne otwarte miejsca na skórze)
- objawy choroby wieku dziecięcego (np. różyczki)
- ból
- rumień miejscowy
- Następujące czynniki rodzą podejrzenie choroby nowotworowej1:
- lokalizacja nadobojczykowa
- nieprzesuwny węzeł chłonny
- raczej niebolesne
ICD-10
- C77 Wtórny i nieokreślony nowotwór złośliwy węzłów chłonnych
- C77.0 Węzły chłonne głowy, twarzy i szyi
- C77.1 Węzły chłonne wewnątrz klatki piersiowej
- C77.2 Węzły chłonne wewnątrz jamy brzusznej
- C77.3 Węzły chłonne kończyny górnej i pachy
- C77.4 Węzły chłonne kończyny dolnej i pachwiny
- C77.5 Węzły chłonne wewnątrz miednicy
- C77.8 Węzły chłonne mnogich regionów
- C77.9 Węzły chłonne, nieokreślone
- R59.0 Lokalne powiększenie węzłów chłonnych
- R59.1 Uogólnione powiększenie węzłów chłonnych
- R59.9 Powiększenie węzłów chłonnych, nieokreślone
Diagnostyka różnicowa
Algorytm diagnostyki różnicowej powiększenia węzłów chłonnych
- Sekcję opracowano na postawie tego źródła.

Miejscowe powiększenie węzłów chłonnych
- Regionalne powiększenie węzłów chłonnych może wystąpić w przypadku miejscowych zakażeń spowodowanych ranami lub urazami.
- Miejscowa reakcja węzłów chłonnych często towarzyszy chorobom skóry, takim jak róża, liszajec zakaźny lub wyprysk atopowy.
- W zapaleniu gardła, zapaleniu krtani i zapaleniu migdałków może wystąpić miejscowe powiększenie węzłów chłonnych szyi.
- Utrzymujące się powiększenie węzłów chłonnych może wskazywać na nowotwory złośliwe, np. jąder, mięśni lub kości.
Uogólnione powiększenie węzłów chłonnych
Zakażenia ogólnoustrojowe
- Ogólnoustrojowe zakażenia bakteryjne lub wirusowe są najczęstszymi przyczynami limfadenopatii uogólnionej.
Zakażenia wirusowe
- Mononukleoza
- Cytomegalia
- HIV-1 i HIV-2
- Odra
- Różyczka
- Świnka
- Adenowirusy
- Opryszczka zwykła
- Półpasiec
- Wirus opryszczki ludzkiej typu 6 (HHV-6)
- Grypa
- Wirusowe zapalenie wątroby
- Epidemiczne zapalenie rogówki i spojówek
- Rumień nagły
Zakażenia bakteryjne
- Salmonelloza
- Gronkowce
- Paciorkowce
- Posocznica
- Gruźlica
- Atypowa mykobakterioza
- Kiła
- Zakażenie chlamydiami (kobiety, mężczyźni), w tym:
- ziarnica weneryczna pachwin
- jaglica
- wtrętowe zapalenie spojówek
- ornitoza/papuzica oraz chlamydiowe zapalenie płuc
- Wrzód weneryczny (wrzód miękki)
- Bruceloza
- Tularemia
- Błonica
- Choroba kociego pazura
- Trąd
- Listerioza
- Riketsjozy
- Jersinie, np. dżuma
Pasożyty
- Więcej informacji można znaleźć również w artykule Pasożyty u osób wracających z tropików.
- Nicienie, np. filariozy (słoniowacizna)
- Pierwotniaki
- toksoplazmoza
- leiszmanioza (kala-azar)
- trypanosomy
Grzybice
- Histoplazmoza
- Promienica
- Blastomykoza
- Kokcydioidomikoza
- Parakokcydioidomikoza
Nowotwory złośliwe
- Nowotwory złośliwe węzłów chłonnych są jednym z najczęściej występujących nowotworów u dzieci i młodzieży.
- Ostra białaczka limfatyczna
- Stanowi 80% wszystkich białaczek u dzieci.
- Chłoniak nie-Hodgkina
- najczęstsza postać chłoniaka
- Najczęstszym objawem wiodącym jest bezbolesne powiększenie węzłów chłonnych, a najczęstszym objawem ogólnym jest gorączka.
- Chłoniak Hodgkina
- Może dojść do zajęcia pojedynczego obszaru węzłów chłonnych lub rozsianego zajęcia jednego lub więcej narządów pozalimfatycznych z jednoczesnym zajęciem węzłów chłonnych lub bez.
- objawy ogólne, takie jak niezamierzona utrata masy ciała, uporczywa lub nawracająca gorączka z temperaturą powyżej 38°C i/lub obfite nocne poty
- Przerzuty innych nowotworów złośliwych w węzłach chłonnych
Immunologiczne
- Histiocytoza komórek Langerhansa
- Limfohistiocytozy hemofagocytarne
- Zespół Rosai-Dorfmana (histiocytoza zatokowa z masywną limfadenopatią, SHML)
- Choroba Kawasakiego
- zapalenie naczyń u dzieci w wieku od 3 miesięcy do 12 lat
- gorączka, zapalenie spojówek, wysypka skórna, zmiany w jamie ustnej/wargach, limfadenopatia szyjna
- Jeśli choroba nie jest leczona, istnieje ryzyko powstania tętniaka w naczyniach wieńcowych.
- Zaburzenia autoimmunologiczne
- toczeń rumieniowaty układowy
- młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów (JIA)
- okresowa gorączka z aftami, zapaleniem gardła, zapaleniem węzłów chłonnych (PFAPA)
- sarkoidoza
- autoimmunologiczny zespół limfoproliferacyjny
- Inne niedobory odporności
- Szczepienia
Metaboliczne
Choroby spichrzeniowe
- Choroba Fabry'ego
- Choroba Gauchera
- Choroba Niemanna-Picka
- Choroba tangierska
- Amyloidoza
Wywołane przez leki
- Wiele różnych leków może prowadzić do powiększenia węzłów chłonnych (np. antybiotyki, leki przeciwpadaczkowe, NLPZ, tiouracyl, fenytoina, hydralazyna, prokainamid, izoniazyd, allopurynol, dapson).
Wywiad lekarski
- Gdzie znajdują się powiększone węzły chłonne? (nad obojczykiem = „podejrzane”)
- Ile węzłów chłonnych jest powiększonych? (pojedyncze czy uogólnione)
- Od kiedy węzły chłonne są powiększone? Szybkie czy powolne powiększanie się?
- Czy powiększenie węzłów chłonnych postępuje z czasem?
- Wcześniejsze zakażenia, przyjmowanie leków, szczepienia
- Czy w okolicy powiększonych węzłów chłonnych występują urazy lub stany zapalne?
- Objawy towarzyszące (utrata masy ciała, ból brzucha, gorączka, nocne poty, wysypka skórna, obrzęk stawów)
- Bolesność
- Kwestia narażenia (zwierzęta, owady, podróże)
- Wywiad rodzinny
Badanie przedmiotowe
Informacje ogólne
- Badanie obejmuje dokładne badanie fizykalne, w szczególności wszystkich węzłów chłonnych, skóry (np. plamy barwy kawy z mlekiem), nosogardła, wątroby i śledziony, ocena neurologiczna z nerwami czaszkowymi, stadium dojrzewania płciowego według Tannera oraz ocena wielkości jąder.
Węzły chłonne
- Miejscowa czy uogólniona limfadenopatia?
- Miejscowe zaczerwienienie i urazy
-
- miejscowe wrota zakażenia (stan uzębienia, migdałki, przeczosy w osutce alergicznej, inne otwarte miejsca na skórze)
- Bolesne przy palpacji
- Przesuwne węzły chłonne
- Oznaki zapalenia naczyń chłonnych
Ogólne objawy
- Objawy wskazujące na zakażenie
- gorączka, wysypka skórna, objawy kataru, często dobry ogólny stan fizyczny
- Objawy wskazujące na zmiany złośliwe
- bladość, osłabienie, skłonność do krwawień, wychudzenie, zaburzenia rozwojowe, często zły ogólny stan fizyczny
- Gorączka
- Zmiany skórne
- Powiększenie wątroby i śledziony
Badania uzupełniające
Testy laboratoryjne
- Morfologia krwi z rozmazem i oznaczeniemretikulocytów, OB, CRP, LDH, kwasu moczowego i kreatyniny
- W przypadku właściwego obrazu klinicznego ewentualnie test serologiczny w kierunku wirusa Epsteina-Barr, cytomegalowirusa, wirusa HIV oraz toksoplazmozy, ew. wirusa zapalenia wątroby (HBV, HCV), ew. test śródskórny na gruźlicę
- Jeśli to konieczne badania immunologiczne (immunoglobuliny, ANA, ANCA, ACE itp.)
Diagnostyka specjalistyczna
- W przypadku patologicznego powiększenia węzłów chłonnych, którego nie można wytłumaczyć powszechnymi, głównie wirusowymi zakażeniami lub chorobami zakaźnymi typowymi dla wieku dziecięcego, konieczna jest dalsza diagnostyka.
RTG klatki piersiowej
- W razie potrzeby badanie rentgenowskie klatki piersiowej (w dwóch płaszczyznach)
Badanie ultrasonograficzne
- Odpowiednie do dokumentowania lokalizacji i wielkości węzłów chłonnych w przebiegu schorzenia.
- Szczególnie przydatne do obrazowania:
- węzłów chłonnych zaotrzewnowych
- wielkości wątroby i śledziony
- Zwapnienia mogą wskazywać na gruźlicę węzła chłonnego.
- Badanie ultrasonograficzne Doppler węzła chłonnego
- Zwiększone centralne ukrwienie lub rozmiękanie wskazuje na przyczynę zakaźną.
- Zniesiona podstawowa struktura węzłów chłonnych, okrągła zamiast owalnej struktura węzłów chłonnych (stosunek osi krótkiej do osi długiej, stosunek S/L), obwodowy wzorzec przepływu krwi wskazuje raczej na chorobę złośliwą.
Usunięcie
- Jeśli powiększenie węzłów chłonnych postępuje i pojawiają się objawy B, celem zawsze powinno być jak najszybsze usunięcie podejrzanego węzła chłonnego w całości, aby można było ustalić rozpoznanie na podstawie badań histologicznych, immunohistologicznych i mikrobiologicznych.
- Usunięcie węzła chłonnego jest wskazane, jeżeli węzeł chłonny nie zmniejszy się w ciągu 4–6 tygodni lub nie nastąpi normalizacja jego rozmiaru w ciągu 8–12 tygodni.
Badanie metodą tomografii komputerowej (TK) i rezonansu magnetycznego (RM)
- Badania stosowane w rozszerzonej diagnostyce węzłów chłonnych do oceny rozmiaru, stopnia zaawansowania i, w razie potrzeby, skuteczności leczenia.
Środki i zalecenia
Wskazania do skierowania do specjalisty
- Natychmiastowe skierowanie do specjalisty w przypadku podejrzenia choroby nowotworowej
- Należy wyjaśnić powiększenie węzłów chłonnych, które utrzymuje się przez ponad 6 tygodni.
Zalecenia
- Powiększone węzły chłonne po zakażeniu są niegroźne i zmniejszają się samoistnie, chociaż mogą pozostać małe guzki.
- Podawanie antybiotyków w przypadku limfadenopatii jest wskazane tylko wtedy, gdy jednoznaczne potwierdzono zakażenie bakteryjne.
- W leczeniu powiększenia węzłów chłonnych nie należy stosować glikokortykoidów, ponieważ mogą opóźniać rozpoznanie chłoniaków lub białaczek lub przyczyniać się do opóźnienia wyzdrowienia w przebiegu zakażenia.
- wyjątek: zagrażająca życiu niedrożność gardła
Informacje dla pacjentów
Patienteninformationen in Deximed
Quellen
Literatur
- Soldes OS, Younger JG, Hirschl RB. Predictors of malignancy in childhood peripheral lymphadenopathy. J Pediatr Surg 1999; 34: 1447-52. PubMed
Autor*innen
- Monika Lenz, Fachärztin für Allgemeinmedizin, Neustadt am Rübenberge