Krótki czas trwania od 30–60 sekund do maks. 5 minut
Następnie spontaniczne i całkowite odzyskanie przytomności
Przyczyna
przejściowa hipoperfuzja mózgowa
Etiologia
o podłożu nerwowym
kardiologiczne
neurologiczne
psychogenne
metaboliczno-układowe
dysautonomie
Częstość występowania
Omdlenia u dzieci i młodych dorosłych są powszechne, ale dane dotyczące zapadalności różnią się ze względu na niespójne definicje (czasami tylko omdlenia neuronalne i kardiologiczne są uwzględnione w definicji, a omdlenia spowodowane innymi przyczynami narządowymi są wykluczone).
Współczynnik chorobowości
co najmniej 1 omdlenie u 15% wszystkich dzieci w wieku poniżej 18 lat
omdlenia o podłożu nerwowym w 60–75% przypadków
omdlenia związane z sercem w 6% przypadków
przed 10. rokiem życia prawie wyłącznie drgawki afektywne u 2–5% wszystkich dzieci
typowy wiek wystąpienia objawów 12–19 lat, w dziewcząt częściej niż u chłopców
Rozważania diagnostyczne
Niezbędne jest zidentyfikowanie podstawowych chorób serca z ryzykiem nagłego zgonu sercowego.
Głównym czynnikiem ryzyka bardzo rzadkiego nagłego zgonu sercowego jest strukturalne zaburzenie serca.
Niezależnie od innych mechanizmów, spadek ciśnienia tętniczego o ponad 60 mmHg, przerwa w dopływie krwi do mózgu trwająca dłużej niż 6–8 sekund lub szybki spadek saturacji krwi tlenem o ponad 20% mogą prowadzić do utraty przytomności.
Objawia się bezdechem, sinicą i tachykardią zatokową (niejasna patofizjologia) lub bladością, niepokojem i asystolią z powodu nieprawidłowej regulacji układu współczulnego i błędnika.
Omdlenia odruchowe u młodzieży (10–21 lat)
wazodepresyjne (zmniejszenie obwodowego oporu naczyniowego i ciśnienia tętniczego)
kardioinhibitorowe (spadek częstości akcji serca, asystolia)
Postępujący nieadekwatny wzrost częstości akcji serca z kontrregulacją błędnika, co następnie prowadzi do zmniejszenia częstości akcji serca aż do możliwej asystolii.
połączenie ze zmianą pozycji z leżącej lub siedzącej na wyprostowaną
„wyciek“ 500–700 ml krwi do kończyn dolnych i trzewi
W praktyce klinicznej często nie jest możliwe odróżnienie od omdlenia odruchowego lub wazodepresyjnego.
Stanowią 60–70% wszystkich przypadków omdleń u dzieci i młodych dorosłych.
Typowe objawy prodromalne
Zawroty głowy
Mroczki przed oczami
Migotanie oczu
Niewyraźne widzenie
Uczucie gorąca lub zimna, pocenie się
Ewentualnie zmęczenie, ziewanie, nudności
Wyniki kliniczne
Stan kliniczny jest prawidłowy.
Inne badania
Rzadko są konieczne.
Rokowanie
Rokowanie jest dobre, ale powtarzające się epizody mogą prowadzić do znacznego obniżenia jakości życia. Istnieje też ryzyko urazów spowodowanych upadkami.
Drgawki afektywne u małych dzieci ustępują w przebiegu spontanicznie.
Angielskie zasady dotyczące omdleń wazowagalnych: 3 P
Posture (postawa): długotrwałe pozostawanie w pozycji stojącej, ewentualnie podobne epizody, w których pacjenci byli w stanie zapobiec omdleniu, kładąc się.
Provoking Factors (czynniki wyzwalające): np. ból albo pobieranie próbki krwi
Prodromal Symptoms (objawy prodromalne): pocenie się, danej osobie jest gorąco lub zimno tuż przed omdleniem
Omdlenie kardiogenne
Przyczyny
Serce nie jest w stanie utrzymać pojemności minutowej wystarczającej do zaopatrzenia mózgu w krew. Wynika to z arytmii lub zmienionej hemodynamiki.
w razie potrzeby rozszerzone monitorowanie EKG (24-godzinne EKG metodą Holtera, zewnętrzny rejestrator zdarzeń, wewnętrzny rejestrator pętlowy, test z ajmaliną, elektrofizjologia)
wydłużony lub skrócony czas QTc, np. zespół długiego/krótkiego odstępu QT Uwaga: prawidłowy czas QTc w pojedynczym EKG nie wyklucza zespołu długiego QT w przypadku klinicznego podejrzenia takiego stanu.
blok prawej odnogi pęczka Hisa i uniesienie odcinka ST V1–V3 (np. zespół Brugadów)
zaburzenia repolaryzacji w prawym odprowadzeniu przedsercowym (np. arytmogenna kardiomiopatia prawej komory)
załamek J w odprowadzeniach dolnych i/lub V4–V6 (np. zespół wczesnej repolaryzacji)
W zależności od wywiadu i podejrzewanego rozpoznania należy wykonać morfologię krwi, oznaczyć poziom leukocytów, CRP, elektrolitów (Na, K, Ca) i glukozy, a jeśli to konieczne, również wykonać pomiar stężenia leków (leków przeciwpadaczkowych) lub toksykologiczne badanie moczu.
W razie potrzeby test ortostatyczny
raczej niskie znaczenie diagnostyczne w dzieciństwie
wykonanie: min. 5–10 minut leżenia w cichym otoczeniu, szybkie podniesienie się, swobodne stanie bez użycia pompy mięśniowej nóg, automatyczny pomiar ciśnienia tętniczego w odstępach 1-minutowych przez 3–5 minut (Uwaga: pierwszy pomiar ciśnienia tętniczego jest często niedokładny!)
podejrzenie omdlenia ortostatycznego lub POTS przy braku sygnałów alarmowych i innych objawów klinicznych
dokładniejsze wyjaśnienie obecności POTS i potwierdzenie rozpoznania
Nie nadaje się do odróżniania nietypowych łagodnych i kardiogennych omdleń.
Można zastosować od 6. roku życia (od 10. roku życia zgodnie z wytycznymi AWMF), brak danych dotyczących przeprowadzania go u małych dzieci.
Rozszerzone monitorowanie EKG
Przeprowadzane w ośrodku kardiologii dziecięcej
24-godzinne EKG metodą Holtera
W razie podejrzenia przyczyn arytmogennych; ma sens tylko u pacjentów z częstymi nawrotami w ciągu kilku dni.
Zewnętrzny rejestrator zdarzeń
W razie podejrzenia przyczyn arytmogennych; ma sens tylko u pacjentów z częstymi nawrotami w ciągu kilku dni lub tygodni.
Wewnętrzny rejestrator pętlowy
Jeśli podejrzewa się arytmogenną przyczyną omdleń, ale nie udało się jej potwierdzić z wystarczającą pewnością. Ma na celu umożliwienie ukierunkowanego leczenia (np. np. rozrusznik serca). Stosuje się, jeśli omdlenie może mieć związek z zaburzeniami rytmu serca.
lepsza wartość informacyjna w porównaniu z EKG metodą Holtera i zewnętrznym rejestratorem zdarzeń
do wywołania podejrzewanych, ale niepotwierdzonych omdleń arytmogennych w trakcie wysiłku fizycznego lub krótko po nim lub jako nieinwazyjna diagnostyka niedokrwienia wieńcowego w przypadku odpowiednich podejrzewanych wskazań (np. późne skutki przebytej choroby Kawasakiego)
przy podejrzeniu strukturalnej choroby serca lub jeśli podstawowe rozpoznanie jest niejasne
przy występowaniu niedrożności odpływu z serca, tamponady osierdzia, nadciśnienia płucnego, anomalii wieńcowych, zmian po operacji serca, zmian po przebyciu choroby Kawasakiego z zajęciem naczyń wieńcowych
RM serca
rzadko wskazany, w przypadku podejrzenia arytmogennej kardiomiopatii prawej komory RM może lepiej uwidaczniać strukturę mięśnia sercowego w porównaniu z echokardiografią
TK/RM czaszki ze środkiem kontrastowym i bez niego
w przypadku podejrzenia padaczki lub podstawowej choroby neurologicznej w celu wykluczenia mas, wad rozwojowych, niedokrwienia lub krwotoków
Nagła, przemijająca utrata przytomności z utratą napięcia mięśniowego Krótki czas trwania od 30–60 sekund do maks. 5 minut Następnie spontaniczne i całkowite odzyskanie przytomności