Definicja:Swoista, immunologicznie uwarunkowana, patogennapatologiczna nadwrażliwość na substancję (alergen), która w rzeczywistości jest nieszkodliwa (alergen).
Częstość występowania:Co najmniej 20–30% populacji choruje na alergię.
Objawy:Bardzo rzróżnenicowane; prawie zawsze swędzenietowarzyszący świąd.
WynikiBadanie fizykalne:W przypadku reakcji ogólnoustrojowej: uogólnione zaczerwienienie skóry, pokrzywka, stridor, hipotonia, tachykardia.
Diagnostyka:Kliniczne podejrzenie rozpoznania alergii. Identyfikacja alergenu za pomocą testów alergicznych.
Leczenie:Dla niektórych alergenówpostaci alergii możliwe leczenie przyczynowe poprzez immunoterapię swoistą dla alergenu (odczulanie). Leki objawowe tłumiące nadmierną odpowiedź immunologiczną.
Informacje ogólne
Definicja
Termin „alergia” (po grecku allos = inny, ergon = aktywność, praca) został po raz pierwszy użyty w 1906 roku przez wiedeńskiego pediatrę Clemensa von Pirqueta do opisania „innej” reaktywności układu immunologicznego.
Dzisiejsza definicja: swoista, immunologicznie uwarunkowana, patogennapatologiczna nadwrażliwość na substancję (alergen), która w rzeczywistości jest nieszkodliwa (alergen).1
Alergie należą do kategorii chorób niezakaźnych (ang. non-communicable diseases).
Choroby niezakaźne są uważane przez WHO za grupę chorób, która stanowi największe wyzwanie medyczne obecnie i w nadchodzących latach.
Choroby niezakaźne obejmują choroby sercowo-naczyniowe, nowotwory, cukrzycę, astmę i alergie.
cechaCecha wspólna dla wszystkich: wpływ czynników środowiskowych i przewlekłego stanu zapalnego
Klasyfikacja
Typ I: IgE-zależna reakcja typu natychmiastowego
Typ II: typ cytotoksyczny
typ III: typ kompleksukompleksów immunologicznegoimmunologicznych
Typ IV: reakcja typu późnego, w której pośredniczą komórki T (alergia kontaktowa).
Typy I i IV mają największe znaczenie społeczno-ekonomiczne.
Częstość występowania
Na alergiealergię choruje 20–35% osób czynnych zawodowo w UE.
90% tych pacjentów jest leczonych nieodpowiednio lub wcale.
SzkodyStraty społeczno-gospodarcze spowodowane zmniejszoną wydajnością szacuje się na 55–151 mld euro rocznie.
Etiologia i patogeneza
Informacje ogólne
Reakcja alergiczna zawsze składa się z fazy uczulenia i fazy zapalenia.
Układ immunologiczny identyfikuje czynnik środowiskowy, który sam w sobie jest nieszkodliwy, jako substancję szkodliwą w momencie kontaktu, rozwija specyficzną reakcję i następnie uruchamia kaskadę zapalną przy każdym kolejnym kontakcie z danym czynnikiem środowiskowym.
Ze względu na naturalną zdolność rekombinacji receptorów komlimfocytórekw B i T, zasadniczo możliwa jest swoista reakcja na każdy przypuszczalny alergen środowiskowy.
KwestiaMechanizm tegooraz przyczyny powodujące, coże czyniokreślona alergensubstancja staje się alergenem, nie zostałay jednoznaczniew pełni wyjaśnionanione.
Istnieją dwie hipotezy dotyczące wzrostu liczby alergii w populacji:
brak lub nieodpowiednia stymulacja układu immunologicznego we wczesnym dzieciństwie (hipoteza „higieny” lub „dżungli”)
wpływ zanieczyszczeń antropogenicznych, zwłaszcza drobnocząsteczkowych zanieczyszczeń powietrza („hipoteza zanieczyszczeń”)
Swoiste typy alergii
Typ I: IgE-zależna reakcja typu natychmiastowego
Przeciwciała IgE związane z komórkami tucznymi sopłaszczają usieciowane przez antygen.
SieciowanieInicjuje inicjujeto degranulację komórek tucznych, a tym samym uwalnianie licznych mediatorów, zwłaszcza histaminy.
działanie histaminy: m.in. zwiększenie przepuszczalności naczyń, a tym samym poprawa przepuszczalnościszczególnie dla limfocytów, rozszerzenie naczyń włosowatych, a tym samym wspieranie krążenia krwiprzekrwienie, zwężenie oskrzeli (powinno fizjologicznie wspierać obronę przed patogenami wziewnymi)
Wczesna faza rozwijająca się w ciągu kilku minut może wahaprzyjmować siępostać od łagodnych objawów klinicznych, takich jak swędzenieświąd lub zaczerwienienie skóry, do reakcji krążeniowych ianafilaksji.
Faza późna, której patofizjologiczne podstawy nie zostały jeszcze jednoznacznie wyjaśnione, może rozwinąć się w ciągu 3–8 godzin (maksymalnie do 24 godzin) po narażeniu.
Przykprzykładowe obrazy kliniczne: atopia (astma, katar sienny), różne postaciepostaci alergii na leki i jad owadów.
Typ II: typ cytotoksyczny
zależny od swoistych przeciwciał typu IgM i IgG
Wiązanie IgM i IgG z antygenem aktywuje układ dopełniacza z następującą po tym lizą komórek.
antygeny wyzwalające to nie tylko obce antygenybiałka, ale także własne antygeny organizmu (zaburzenia autoimmunologiczne)
Reakcja zachodzi w ciągu 3–8 godzin.
Przykprzykładowe obrazy kliniczne: zaburzenia autoimmunologiczne, takie jak autoimmunologiczna niedokrwistość hemolityczna, zespół Goodpasture'a lub miastenia rzekomoporaźna, ale także niezgodność w układzie Rh w przypadku drugiejkolejnej transfuzji konserwantów niespokrewnionych grup krwi
Typ III: typ kompleksukompleksów immunologicznego immunologicznych
Rozpuszczalne kompleksy immunologiczne przeciwciał i antygenu odkładają się w śródbłonku naczyniowym, gdy zdolność makrofagów do ich fagocytozy zostanie przekroczona.
Zachodzi tam aktywacja układu dopełniacza i liza otaczających komórek.
Typ IV: reakcja typu późnego, w której pośredniczą komórkilimfocyty T (alergia kontaktowa)
Uczulenieuczulenie komlimfocytórekw T przez antygeny,któreprzy są wytwarzane przezudziale komórkirek prezentującecych antygen (np. komórki Langerhansa skóry) na powierzchni komórki.
Po ponownym kontakcie z antygenem dochodzi do uwolnienia cytokin przez uczulone komórkilimfocyty T, które wywołują reakcję zapalną.
Każda nieszkodliwa alergia może przekształcić się w jawną anafilaksję.
Anafilaksja opisujejest ciężką, zagrażającą życiu, uogólnioną lub ogólnoustrojowreakcją reakcję nadwrażliwości na alergen.
W przeciwieństwie do miejscowych reakcji alergicznych, histamina jest uwalniana przez makrofagi w sposób niezahamowany i przemieszczasięulega dystrybucji po całym organizmie przez układ naczyniowy.
Reakcja alergiczna jest nasilana przez uwalnianie kolejnych cytokin prozapalnych.
Podejrzenie rozpoznania alergii jest zwykle łatwe do ustalenia ze względu na typowe objawy. Trudniejsza jest identyfikacja wywołującego alergenu.
Pomocny jest szczegółowy wywiad lekarski i testy alergiczne (zobacz sekcja Badania uzupełniające).
Typowe źródło błędów: rozróżnienie między „uczuleniem” a „alergią”
Około 40–50% populacji ma przeciwciała IgE przeciwko alergenom, które można wykryć w testach skórnych lub krwi, ale tylko połowa faktycznie cierpima naobjawy schorzenie alergicznealergii.
Samo uczulenie, tj. wyniki badań laboratoryjnych z wykryciem swoistych IgE, nie może bystanowić rozpoznawanepodstawy jakodo alergiarozpoznania alergii.
Uczulenie stanowi chorobę alergiczną tylko w połączeniu z odpowiednimi objawami.
Badanie kliniczne
Reakcje alergiczne różnią się w zależności od typu alergii i osoby.
Wybór typowych reakcji alergicznych według Kuhnke i wsp.
Alergie wziewne, np. alergia na pyłki, sierść zwierząt lub roztoczeroztocza kurzu domowego
reakcja ogólnoustrojowa o różnym stopniu nasilenia
od uderzeń gorąca ipokrzywki poprzez tachykardię z hipotonia hipotonią aż do objawów wstrząsu i zatrzymania krążenia
Badania uzupełniające
Testy alergiczne według- Kuhnkelaboratoryjne, i wsp.skórne, prowokacji
Procedura testowa in vitro: badanie krwi na obecność swoistych dla danego alergenu przeciwciał, markerów stanu zapalnego lub limfocytów T specyficznych dla antygenu
Testy skórne
testTest punktowy: ekstrakt z alergenu nakłada się na skórę, a następnie skóra jest drapana lancetem (skaryfikacja).
test śródskórny: wstrzyknięcie alergenu w skśrórędskórnie (ryzyko poważnej reakcji alergicznej)
test tarcia: najpierw zadrapanie skóry, następnie skrapianie i wcieranie ekstraktu z alergenów
Testy wywołania reakcji: organizm jest narażany na różne alergeny, a następnie oceniana jest reakcja układu immunologicznego.
Leczenie
NajlepszeNajskuteczniejsze leczenie: unikanie ekspozycji na dany alergenów
Leczenie przyczynowe
immunoterapia swoista dla alergenu (odczulanie)
np. przyw przypadku anafilaksji wywołanej jadem owadów skuteczne w >u >90% przypadkpacjentów
Leczenie objawowe
leki hamujące nadmierną odpowiedź immunologiczną o różnych celachmechanizmach działania, np. leki przeciwhistaminowe, glikokortykosteroidy, przeciwciała anty-IgE lub, w przypadku wstrząsu anafilaktycznego — adrenalina
QuellenŹródła
LiteraturPiśmiennictwo
Demoly P, Chabane H, Fontaine J. et al. Development of algorithms for the diagnosis and management of acute allergy in primary practice, World Allergy Organization Journal, Volume 12, Issue 3, 2019. ncbi.nlm.nih.gov
Bergmann KC, Ring J. History of Allergy. Basel: Karger, 2014.
Autor*innenAutorzy
Natalia Jagiełła, lekarz rezydent medycyny rodzinnej, Grupowa Praktyka Lekarzy Rodzinnych w Krakowie (recenzent)
Adam Windak, Prof. dr hab. n. med., specjalista medycyny rodzinnej, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum w Krakowie (redaktor)
Lino Witte, Dr. med., Arzt in Weiterbildung Allgemeinmedizin, Frankfurt
Allergi som systemisk sjukdom
AllergischeReakcja Reaktionalergiczna; Typ I; Typ II; Typ III; Typ IV; ZytotoxischCytotoksyczny; ImmunkomplexKompleksy immunologiczne; ÜberempfindlichkeitsreaktionReakcja nadwrażliwości; IgE-vermitteltezależna Allergiealergia; AllergenexpositionEkspozycja na alergen; Przeciwciała IgE-Antikörper; AllergischeNadwrażliwość Überempfindlichkeitalergiczna; AllergoschesAstma Asthmaalergiczna; RhinokonjunktivitisNieżyt nosa i spojówek; HeuschnupfenKatar sienny; NahrungsmittelallergieNadwrażliwość pokarmowa; NahrungsmittelüberempfindlichkeitAlergia pokarmowa; InsektengiftallergieAlergia na jad owadów; Arzneimittelüberempfindlichkeit;Alergia Medikamentenallergie;na United Airways; Nasale Allergenprovokationleki
Definicja: Swoista, immunologicznie uwarunkowana, patogennapatologiczna nadwrażliwość na substancję (alergen), która w rzeczywistości jest nieszkodliwa (alergen). Częstość występowania: Co najmniej 20–30% populacji choruje na alergię.